<!doctype linuxdoc system>
<!-- LinuxDoc bestand werd aangemaakt door Doug Holland, (C) 1999 -->
<linuxdoc>
<article>
<titlepag>
<title>XFree86 Font Deuglification Mini HOWTO</title>


<author><name>Doug Holland, <url url="mailto:meldroc@frii.com"
name="meldroc@frii.com">,<newline>
Vertaald door: Ellen Bokhorst, <url url="mailto:bokkie@nl.linux.org"
name="bokkie@nl.linux.org"></name></author>

<date>v1.0, 23 november 1999</date>

<abstract>
Hoe lelijke en onleesbare X Window fonts te corrigeren.
</abstract>
</titlepag>
<toc>

<sect><heading>Introductie</heading>

<p>
&Eacute;&eacute;n van de meest ergerlijke problemen die ik had, had te maken
met de grove standaardfonts en font-instellingen van X (ik heb
het hier specifiek over XFree86, andere versies van X zijn mogelijk beter).
Veel programma's maken gebruik van standaardfonts met vaste breedte
wanneer een font van variabele breedte beter van toepassing zou zijn.
Andere programma's maken gebruik van fonts die belachelijk klein en
onleesbaar zijn. De fonts die met XFree86 worden geleverd zijn
amper adequaat voor de taak. Het komt met een redelijk aardig courierfont,
maar de Times en Helvetica fonts zijn gewoon bitmap fonts die als pixels
worden weergegeven wanneer geschaald. Jasses!
</p>

<p>
In deze HOWTO wordt een poging ondernomen te laten zien hoe diverse
font-instellingen aan te passen, nieuwe fonts te installeren, en andere
dingen te doen die de weergave en leesbaarheid van fonts op de
X Window Desktop enorm zullen verbeteren. Dit wordt gedaan door het
FontPath in het XF86Config bestand aan te passen, door switches aan
de X-server commandoregel in startx of xdm toe te voegen, door het
toevoegen van nieuwe fonts, door het installeren van de TrueType
fontserver xfstt, en door het gebruiken van een mogelijkheid in de
K Desktop Environment 1.1 waarmee font-instellingen in veel applicaties,
waaronder niet-KDE apps, automatisch worden aangepast, om die fonts
en kleuren in te stellen zodat ze met de stijl-instellingen van KDE
overeenkomen.
</p>

<p>
Commentaar, correcties, aanvullingen en kritiek zijn altijd welkom.
Je kunt me bereiken via <url url="mailto:meldroc@frii.com"
name="meldroc@frii.com">.
</p>

<sect1><heading>Wijzigingslog</heading>

<p>
<itemize>
    <item>0.1:  Feb. 21, 1999: Eerste uitgave.</item>
    <item>0.11: Feb. 27, 1999: Copyright info toegevoegd om mijn hachje te beschermen.</item>
    <item>0.12: Jun. 10, 1999: Toegevoegd een dringend verzoek om hulp.
    <!-- HB 09/14/99. --></item>
    <item>0.20: Sep. 14, 1999: Toegevoegd sectie over xfs voor Redhatters. Veel
          dank aan Hal Burgiss voor deze bijdrage.</item>
    <item>1.0: Nov. 23, 1999: Document geconverteerd naar SGML, voor
        aanlevering aan het Linux Documentatie Project. 
        Verwijderd dringend verzoek om hulp.</item>
</itemize>
</p>
</sect1>
</sect>

<sect><heading>Het XF86Config Bestand</heading>

<p>
De eerste plaats om te kijken wanneer je op zoek bent naar een oplossing voor
de font-problemen is het <tt>XF86Config</tt> bestand. (de gebruikelijke
lokatie is <tt>/usr/X11/lib/X11/XF86Config</tt> of 
<tt>/etc/X11/XF86Config</tt>). Mocht je dat nog niet hebben geraden, het
belangrijkste deel van dit bestand met betrekking tot fonts is het
<tt>FontPath.</tt>. Voordat we ons daarmee gaan bezighouden, zou dit een goed
moment zijn om de andere delen van je X-configuratie er op na te zien.
Slechte instellingen voor de monitor kunnen zelfs meer hoofdpijn veroorzaken
dan slechte fonts, dus zorg ervoor dat je refresh rate zo hoog is als
je monitor aankan (85 Hz is geweldig, 75 Hz is OK, 60 Hz is pijnlijk).                                      
</p>

<sect1><heading>Instellen van Het FontPath</heading>

<p>
Gebruik je favoriete teksteditor en wijzig <tt>XF86Config</tt>. Vrijwel
aan het begin van het bestand, zou je iets moeten zien als:
</p>

<p>
<verb>
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/"                             
</verb>
</p>
          
<p>
Het <tt>FontPath</tt> geeft X aan waar het de fonts kan vinden die het
gebruikt om tekst op je scherm weer te geven.
De volgorde is belangrijk -- wanneer een X-applicatie X verzoekt om
wat tekst weer te geven, pakt de X-server meestal het font dat in gebruik
is. Daarna neemt de X-server het <tt>FontPath</tt> door en pakt het 't eerste
font dat het tegenkomt welke overeenkomt met de criteria van de X-client, en
geeft het dan weer.
</p>

<p>
In het standaard FontPath worden de 75dpi fonts typisch v&oacute;&oacute;r de
100dpi-fonts geplaatst. Als je een scherm met hoge resolutie hebt, betekent dit
zeer kleine fonts. De eerste fijnafstemming die je toe zal passen is het
omwisselen van de 75dpi & 100dpi FontPath regels.
</p>

<p>
<verb>
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/"
</verb>
</p>                                                                         

<p>
Vervolgens geef je op dat je de voorkeur geeft aan ongeschaalde bitmap-fonts.
Als je ooit gebruik maakt van Netscape of enig ander programma dat de titels
weergeeft met het gebruik van grote fonts, zal je bemerken dat die fonts 
als pixels worden weergegeven. Dit is erg lelijk en moet worden gecorrigeerd.
Voeg <tt>:unscaled</tt> dus toe aan het einde van de
misc, 100dpi & 75dpi fonts. Je kunt zelfs zowel ongeschaalde als geschaalde
fonts gebruiken als je dat wilt, plaats de ongeschaalde <tt>FontPath</tt>
regels gewoon als eerste om X aan te geven dat je de voorkeur geeft aan 
ongeschaalde fonts als dat mogelijk is.
</p>

<p>
<verb>
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc:unscaled"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi:unscaled"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi:unscaled"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi"
FontPath        "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi"
</verb>
</p>

<p>
Start X opnieuw op na het maken van deze wijzigingen. Ziet de desktop er
niet al beter uit?
</p>
</sect1>
</sect>

<sect><heading>X-Server Commandoregel Opties</heading>

<p>
Het volgende dat je moet doen is het aanpassen van de commandoregel-opties voor
de X-server. Met de <tt>-dpi</tt> switch wordt aangegeven dat de schermresolutie
in dots per inch is. Aangezien tegenwoordig een heleboel systemen gebruik
maken van schermen met hoge resulutie, bestaat de kans dat ze op 100 dpi zullen
werken.
</p>

<p>
Als je X vanaf de console commando-prompt start, typ je:
</p>

<p>
<verb>
startx -dpi 100.
</verb>
</p> 

<p>
Als je xdm voor grafische logins gebruikt, zal je het bestand
<tt>/usr/X11/lib/X11/xdm/Xservers</tt> moeten wijzigen, waarin de commandoregel
voor de Xserver staat. In die van mij staat de regel:
</p>

<p>
<verb>
:0 local /usr/X11R6/bin/X -dpi 100 -gamma 1.6
</verb>
</p>

<p>
Meer informatie is te vinden in de X en Xserver man pages.
</p>
</sect>

<sect><heading>TrueType Fonts (&Eacute;&eacute;n van de paar dingen waar Windows goed voor is)</heading>

<p>
Omdat de jongens bij Redmond zich zeer interesseren voor de weergave van
hun software (in tegenstelling tot de interne werking;) bouwen ze 
ondersteuning voor TrueType fonts in Windows. Windows 95 en bijna iedere
andere variant van Windows wordt geleverd met Arial, Times New Roman,
en Courier New, die globaal genomen equivalent zijn aan Helvetica, Times
en Courier. TrueType fonts zijn schaalbaar, dus zien ze er in groot formaat
goed uit, en ze worden goed aangeduid, dus zijn in klein formaat goed
leesbaar. Veel windows-applicaties worden met vele TrueType fonts geleverd. 
Stop je Windows-CD nog niet in de magnetron, je zal er eerst nog de fonts
af willen halen.
</p>

<sect1><heading>xfstt</heading>

<p>
Helaas wordt XFree86 niet met ingebouwde ondersteuning voor TrueType geleverd,
dus zal je het zelf toe moeten voegen. De eenvoudigste manier om dit te doen is
met xfstt, een vrij-verkrijgbare TrueType fontserver.
</p>

<sect2><heading>Installatie</heading>

<p>
xfstt is erg makkelijk te installeren. Als eerste zal je de tarball
(tararchief) van het web moeten downloaden. De huidige versie is
te vinden op
<url url="http://metalab.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/Xfstt-0.9.10.tgz"
name="http://metalab.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/Xfstt-0.9.10.tgz">
</p>

<p>
Zodra je de tarball hebt, pak je het uit.
</p>

<p>
<verb>
tar -zxvf Xfstt-0.9.10.tgz
</verb>
</p>

<p>
Bouw het dan en installeer het. Lees het INSTALL-bestand voor snelle
instructies, alhoewel het er geen is waar je je hoofd over hoeft te breken.
<tt>make; make install</tt> is al hetgeen je moet doen. Zodra dat is gebeurd,
kopieer je de Truetype fonts, die je van diverse bronnen te pakken hebt kunnen
krijgen, naar <tt>/usr/ttfonts</tt>, en ben je klaar om van start te gaan.
Start xfstt door het intikken van:
</p>

<p>
<verb>
xfstt --sync        # werkt de font-database van xfstt bij
xfstt &             # draait xfstt in de achtergrond.
</verb>
</p>                                                                         

<p>
Typ vervolgens
</p>

<p>
<verb>
xset +fp unix/:7100 # stelt X op de hoogte van xfstt.
</verb>
</p>

<p>
of voeg
</p>

<p>
<verb>
FontPath "unix/:7100"
</verb>
</p>

<p>
toe aan je <tt>XF86Config</tt> om X op de hoogte te stellen van de font-service.
</p>
</sect2>

<sect2><heading>Aanpassen van de standaard-fontgrootte</heading>

<p>
Als je TrueType fonts zeer klein worden weergegeven, helpen de volgende
commando's.
</p>

<p>
Voeg de <tt>-dpi</tt> switch toe aan de commandoregel van je X-server (zie
sectie 3 over hoe je dit doet).
</p>

<p>Gebruik de <tt>--res</tt> switch om xfstt aan te geven dat het de
standaardresolutie moet verhogen. Gebruik de volgende commandoregel:
</p>

<p>
<verb>
xfstt --res 120
</verb>
</p>
</sect2>
</sect1>

<sect1><heading>xfs</heading>

<p>
xfs is een alternatieve fontserver dat nu in de op RedHat gebaseerde
distributies is opgenomen. xfs is gebaseerd op de FreeType Font library
en voorziet in een vergelijkbare functionaliteit als xfstt. 
xfs is in staat tot het leveren van zowel de TrueType als de Type 1 fonts, als
ook de huidige X-fonts.
</p>

<sect2><heading>Installatie</heading>

<p>
De eerste stap is het toevoegen van de TrueType Fonts aan je
linux-bestandssysteem. Su naar root, en maak een directory voor de fonts aan:
</p>

<p>
<verb>
mkdir /usr/share/fonts/ttfonts
</verb>
</p>

<p>
Voeg de fonts dan aan deze directory toe, hetzij door ze te kopi&euml;ren
vanuit je Windows-systeem:
</p>

<p>
<verb>
cp /mnt/win/path_to_fonts/*ttf  /usr/share/fonts/ttfonts/
</verb>
</p>

<p>
of door de beschikbare fonts direct te downloaden vanaf <url
url="http://www.microsoft.com/typography/fontpack/default.htm" name=
"Microsoft">.
</p>

<p>
Deze fonts bevinden zich in zelfuitpakkende zip-archieven. Je kunt ze toch
onder linux installeren:
</p>

<p>
<verb>
unzip &lt;TTFONT.EXE&gt;
</verb>
</p> 

<p>
De bestandsnamen van de fonts moeten in kleine letters staan. Een snelle
en eenvoudige manier om ze te converteren is ze naar een DOS (FAT16)
bestandssysteem te kopi&euml;ren en ze dan terug te kopi&euml;ren.
DOS doet niet in hoofdletters. Ga voor de meer op linux gerichte wijze naar
de directory met de fonts met typ dan:
</p>

<p>
<verb>
ls *TTF | while read f
do
 [ -f "$f" ] && mv -f "$f" "`echo \"$f\" | tr A-Z a-z`"
done
</verb>
</p>

<p>
Je zal bij het typen van ieder regel de ">" prompt krijgen, druk aan het
einde van iedere bovenstaande regel op return.
Merk op dat de leestekens -- de "dubbele aanhalingstekens"
belangrijk zijn! Zodra de TrueType fonts juist zijn ge&iuml;nstalleerd, typ je
als root:
</p>

<p>
<verb>
ttmkfdir -o fonts.scale
mkfontdir
</verb>
</p>

<p>
Voer deze commando's iedere keer dat je font-directory wijzigt, opnieuw uit.
Wijzig vervolgens het xfs font configuratiebestand, /etc/X11/fs/config, om
je TrueType-fonts aan de lijst met fonts van de server toe te voegen:
</p>

<p>
<verb>
catalogue = /usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc:unscaled,
            /usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi:unscaled,
	    /usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi:unscaled,
	    /usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc,
	    /usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1,
	    /usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo,
	    /usr/share/fonts/default/Type1,
	    /usr/share/fonts/ttfonts,
	    /usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi,
	    /usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi
</verb>
</p>

<p>
Als alternatief kun je gebruik maken van het commando 'chkfontpath --add
&lt;font&gt;' om fonts toe te voegen.
Nu je er toch mee bezig bent, wil je wellicht ook de standaardpuntgrootte
wijzigen.
</p>

<p>
<verb>
default-point-size = 140
</verb>
</p>

<p>
Dit geeft me 14 punten, in plaats van de standaard 12. Een aantal X apps
maken hier gebruik van, een aantal doen dit niet.
Zorg er vervolgens voor dat de FontPath-regel er in /etc/X11/XF86Config zo
uitziet:
</p>

<p>
<verb>
FontPath "unix/:-1"
</verb>
</p>

<p>
Merk op dat dit ook met "unix/:7100" zou moeten kunnen, maar met de 
initi&euml;le release lukte dit niet. 
Plaats voor iedere bestaande FontPath een '#' aangezien je het niet langer
nodig hebt. Het xfs-package zelf zou reeds ge&iuml;nstalleerd moeten zijn met
de andere XFree packages. Om er zeker van te zijn dat het als &eacute;&eacute;n
van de standaardservices draait gebruik je &oacute;f 'ntsysv' &oacute;f
</p>

<p>
<verb>
chkconfig --add xfs
</verb>
</p>

<p>
xfs zal nu iedere keer bij het booten worden opgestart. Start X nu opnieuw
op om het nieuwe FontPath te forceren en start/herstart xfs
</p>

<p>
<verb>
/etc/rc.d/init.d/xfs restart
</verb>
</p>

<p>
Je zou nu een functionerende fontserver moeten hebben. Je kunt controleren
in welke fonts wordt voorzien:
</p>

<p>
<verb>
xlsfonts | less
</verb>
</p>

<p>
of controleer het verder met xfontsel of nog beter met gfontsel!
</p>
</sect2>
</sect1>
</sect>

<sect><heading>KDE</heading>

<p>
KDE is &eacute;n&eacute;n van de beste dingen die Linux en X sinds lange
tijd is overkomen. Het voorziet in een consistente gebruikersinterface 
die een lange weg heeft te gaan Linux voor de gemiddelde niet-nerd
toegankelijk te maken. Meer informatie over KDE is te vinden op
<url url="http://www.kde.org/" name="http://www.kde.org/">.  Dus waarom
waarom steek ik hier zijn loftrompet af?  Dit komt omdat KDE 1.1 een nieuwe
mogelijkheid heeft waarmee de fonts & kleuren in je programma's, inclusief
de niet-KDE applicaties met KDE's huidige stijl consistent maken.
</p>

<sect1><heading>Toekennen van KDE-fonts & kleuren aan niet-KDE apps</heading>

<p>
Dit is erg makkelijk. Start gewoonweg de KDE Control Center, ga naar
Desktop, en ga in Desktop naar Style. Hier zul je een toggle switch gelabeld
"Apply fonts and colors to non-KDE apps" aantreffen. Zet het aan, klik op OK
en je bent klaar! De volgende keer dat je veel van de X-applicaties opstart,
zullen ze van dezelfde kleuren en fonts gebruik maken waarvan KDE-applicaties
gebruik maken. De &eacute;&eacute;n zal deze mogelijkheid beter vinden dan
de ander, maar als je het niet prettig vindt, kun je het altijd nog uitzetten.
</p>
</sect1>
</sect>

<sect><heading>Fonts in specifieke applicaties aanpassen</heading>

<sect1><heading>Netscape Navigator/Communicator</heading>

<p>
Netscape Communicator is in het bijzonder vatbaar voor font-problemen.
Als je de standaard FontPath gebruikt, zullen fonts erg klein en erg lelijk
zijn. Het eerste dat je zal willen doen, is het corrigeren van je
XF86Config FontPath (zie sectie 2). Het gebruik van 100dpi fonts verbetert de 
leesbaarheid enorm. Wellicht dat je ook je font-instellingen in Edit/
Preferences, onder Appearance/Fonts aan wilt passen. Om af te geraken van
de in pixels weergegeven bitmap-fonts, zet je de optie "Allow Scaling" in de
font-selectie uit.
</p>

<p>
Als je xfstt of xfs hebt, is Netscape perfect in staat om TrueType-fonts
te gebruiken. Het hanteert xfstt's spitsvondigheid echter niet fatsoenlijk.
In Edit/Preferences kun je TrueType-fonts als de variabele
fonts en fonts met vaste breedte opgeven; Netscape zal het formaat echter
niet herinneren nadat je het hebt afgesloten.
Als je bij het starten van de X-server de switch <tt>-dpi</tt> of
de <tt>--res</tt> switch in xfstt niet hebt gebruikt, zal je zeer kleine
fonts krijgen. Zodra ik deze correcties toepaste, werkte de TrueType fonts
geweldig.
</p>
</sect1>

<sect1><heading>WordPerfect</heading>

<p>
Komt spoedig.
</p>
</sect1>

<sect1><heading>StarOffice</heading>

<p>
Komt spoedig.
</p>
</sect1>
</sect>


<sect><heading>Credits</heading>

<p>
Samengesteld door Doug Holland
</p>

<p>
Email: <url url="mailto:meldroc@frii.com" name="meldroc@frii.com">
</p>

<p>
WWW: <url url="http://www.frii.com/~meldroc/"
name="http://www.frii.com/~meldroc/">
</p>

<p>
Extra aanvullingen door:
<itemize>
    <item><url url="mailto:hburgess@bellsouth.net" name="Hal Burgiss"></item>
</itemize>
</p>

<p>
Met dank aan:
<itemize>
    <item>De mensen van <url url="news:comp.os.linux.x"
          name="comp.os.linux.x"> die een handje toestaken bij het in eerste
          instantie uitzoeken van dit alles.</item>
    <item>De Linux-gemeenschap in het algemeen die dit in eerste instantie
          allemaal mogelijk maakte.</item>
    <item>Microsoft en Apple: voor het leveren van de fonts die mijn desktop
          sieren.</item>
</itemize>
</p>
</sect>

<sect><heading>Rechtsgeldigheden</heading>

<p>Copyright &copy 1999 door Doug Holland.</p> 
<p>
Tenzij anders vastgesteld, vallen Linux HOWTO documenten onder copyright door
de respectieve auteurs. Linux HOWTO documenten mogen geheel of gedeeltelijk
via elke fysiek of elektronisch medium worden gereproduceerd en gedistribueerd,
zolang deze copyright melding behouden blijft op alle kopie&euml;n. 
Commerci&euml;le herdistributie is toegestaan en wordt aangemoedigd; de auteur
zou echter graag in kennis worden gesteld van een dergelijke distributie.</p>
<p>
Alle vertalingen, afgeleide werken, of verzamelde werken waarin 
Linux HOWTO documenten zijn verenigd moeten van deze copyright melding
zijn voorzien. Dat wil zeggen dat je geen afgeleide werken van een
HOWTO mag produceren en aanvullende beperkingen mag opleggen op de
distributie ervan.</p>
<p>
Uitzonderingen op deze regels worden onder bepaalde condities verleend;
neem alsjeblieft contact op met de Linux HOWTO co&ouml;rdinator via het
hieronder gegeven adres.</p>
<p>
In het kort, we willen verspreiding van deze informatie zoveel mogelijk
aanmoedigen via zo veel mogelijk kanalen. We willen echter het copyright
op deze HOWTO documenten blijven behouden, en zouden graag in kennis worden
gesteld van plannen om deze HOWTO's, vooral deze HOWTO, opnieuw te distribueren.
Webpage auteurs zijn vrij zonder beperkingen naar deze HOWTO te linken,
alhoewel de auteur het zou waarderen als hij ter informatie hierover een
email ontving, slechts voor het oppoetsen van zijn ego door te weten wie
nog meer dit document leest en linkt.</p>

<p>
Veel van de merken vermeld in dit document zijn handelsmerken. Tenzij
anders aangegeven, zijn alle handelsmerken in handen van hun respectieve
eigenaren.</p>
</sect>
</article>
</linuxdoc>