<!DOCTYPE article PUBLIC "-//OASIS//DTD DocBook V4.1//EN"[
<!ENTITY howto         "http://www.linuxdoc.org/HOWTO/">
<!ENTITY mini-howto    "http://www.linuxdoc.org/HOWTO/mini/">
]>

<article>
<articleinfo>
<title>De Linux Installatie HOWTO</title>

<author>
  <firstname>Eric</firstname>
  <othername>Steven</othername>
  <surname>Raymond</surname>
  <affiliation>
    <orgname><ulink url="http://www.tuxedo.org/~esr/">
    Thyrsus Enterprises</ulink></orgname> 
    <address>
    <email>esr@thyrsus.com</email>
    </address>
  </affiliation>
</author>
<author>
  <firstname>Vertaald door: Ellen</firstname>
  <surname>Bokhorst</surname>
  <affiliation> 
   <address>
   <email>bokkie@nl.linux.org</email>
   </address>
  </affiliation>
</author>
<copyright>
  <year>2000</year>
  <holder role="mailto:esr@thyrsus.com">Eric S. Raymond</holder> 
</copyright>

<revhistory>
   <revision>
   <revnumber>5.7</revnumber>
   <date>06-07-2002</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   Nieuwe vertalingen.
   </revremark>
   </revision>

<revision>
   <revnumber>5.6</revnumber>
   <date>04-01-2002</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   Kleine correcties
   </revremark>
   </revision>

   <revision>
   <revnumber>5.6</revnumber>
   <date>06-09-2001</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   Sectie Vertalingen toegevoegd.
   </revremark>
   </revision>

   <revision>
   <revnumber>5.5</revnumber>
   <date>11-07-2001</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   PnP kaarten vormen niet langer een probleem.
   </revremark>
   </revision>

   <revision>
   <revnumber>5.4</revnumber>
   <date>14-06-2001</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   Link naar Post-installation HOWTO toegevoegd.
   </revremark>
   </revision>

   <revision>
   <revnumber>5.3</revnumber>
   <date>09-03-2001</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   Correcties voor diverse links.
   </revremark>
   </revision>
   
   <revision>
   <revnumber>5.2</revnumber>
   <date>22-02-2001</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   LDP Styleguide markup correcties.
   </revremark>
   </revision>
   
   <revision>
   <revnumber>5.1</revnumber>
   <date>29-01-2001</date>
   <authorinitials>esr</authorinitials>
   <revremark>
   Kleine correcties voor de post-2.1 wereld.
   </revremark>
   </revision>

<revision> 
   <revnumber>5.0</revnumber>
      <date>21-07-2000</date>
      <authorinitials>esr</authorinitials>
       <revremark>
	 Eerste DocBook versie.
      </revremark>
   </revision>
</revhistory>

<abstract>
<para>In dit document wordt beschreven hoe Linux software te verkrijgen
en installeren. Het is het eerste document dat een nieuwe Linux gebruiker
zou moeten lezen om van start te kunnen gaan.
</para> 
</abstract>
</articleinfo>

<sect1 id="introduction"><title>Introductie</title>

<sect2 id="purpose"><title>Doel van dit document</title>

<para>Linux is een vrij distribueerbare implementatie van Unix voor
goedkope personal computers (het werd op 386'rs ontwikkeld, en
ondersteunt nu de 486'r, 586'r, Pentium, PowerPC, Sun Sparc, ARM en DEC Alpha
hardware, en zelfs de IBM System 390 mainframe!). Het ondersteunt
een breed bereik aan software, waaronder X Window, Emacs, TCP/IP networking
(inclusief SLIP), en veel applicaties.</para>

<para>Voor dit document wordt verondersteld dat je eerder van Linux hebt
gehoord en het je bekend is, en dat je het draaiend wilt krijgen. Het richt
zich op de Intel gebaseerde versie, welke het populairst is, maar
veel van de adviezen gelden tevens voor Power PC's, Sparcs en Alpha's.
</para>

</sect2>

<sect2 id="translations"><title>Vertalingen</title>
<para>Dit document is vertaald naar het
<ulink url="http://linux.softcatala.org/projectes/doc/install/index.html">
Catalaans</ulink> en 
<ulink url="http://www.lugos.si/delo/slo/HOWTO-sl/Installation-HOWTO-sl.html">
Sloveens</ulink> en
<ulink url="http://qwert.cs/linux/howto/">Tjechisch</ulink></para>


</sect2>

<sect2 id="sources"><title>Andere informatiebronnen</title>

<para>Er zijn verscheidene bronnen met basisinformatie over het systeem mocht
Linux nieuw voor je zijn. De beste plaats om hiernaar te zoeken
is <indexterm><primary>Linux Documentatie Project</primary>
</indexterm> op  de homepage van het <ulink url="http://www.linuxdoc.org">Linux Documentatie Project</ulink>.  Je kunt de <ulink
url="&howto;Installation-HOWTO.html">laatste versie van dit
document</ulink> daar vinden.</para>


<para>Je zult waarschijnlijk beginnen met het doorbladeren van de 
bronnen onder General Linux Information; de Linux
<ulink url="&howto;INFO-SHEET.html"</ulink>
en de Linux <ulink url="&howto;META-FAQ.html"</ulink>.
Het document `Linux Frequently Asked Questions'
bevat veel algemene vragen (en antwoorden!) over Linux---als nieuwe
gebruiker moet je het beslist lezen.</para>

<para>Het Linux Documentatie Project schrijft een set handleidingen en
boeken over Linux, allen vrij distribueerbaar op het net die
beschikbaar zijn vanaf de LDP homepage.
</para>

<para>Het boek <citetitle>``Linux Installation and Getting
Started''</citetitle> is een complete leidraad om Linux te verkrijgen en
te installeren, als ook hoe het systeem te gebruiken als het eenmaal is
ge&iuml;nstalleerd. Hierin is een complete tutorial over het gebruiken
en draaien van het systeem opgenomen, plus heel wat meer informatie dan 
hierin is opgenomen. Je kunt het vanaf de homepage van het LDP doorbladeren
of er een kopie van downloaden.</para>

<para>Als laatste, er is een nogal technische <ulink
url="http://www.nondot.org/sabre/os/files/Booting/x86Bootstrapping.html">leidraad voor x86
Bootstrapping</ulink>.  Dit document is nogal op NetBSD ge&ouml;ri&euml;nteerd
in plaats van op Linux, maar bevat nuttig materiaal over het configureren
van een disk en bootmanagers voor setups met meerdere besturingssystemen.
</para>

<para>Mail me alsjeblieft <emphasis>niet</emphasis> met vragen voor hulp
bij de installatie. Zelfs al had ik de tijd om dergelijke verzoeken af te 
handelen, via mail problemen oplossen is veel minder effici&euml;nt dan hulp
vragen bij je plaatselijke Linux gebruikersgroep. Je kunt wereldwijde 
contactinformatie voor Linux gebruikersgroepen vinden op de
<ulink url="http://www.linuxdoc.org/">LDP site</ulink>.</para>

</sect2>
<sect2 id="newversions"><title>Nieuwe versies van dit document</title>

<para>Nieuwe versies van de Linux Installatie HOWTO zullen periodiek worden
gepost naar comp.os.linux.help en comp.os.linux.announce en news.answers.
Ze zullen ook naar diverse Linux WWW en FTP-sites worden geupload, waaronder
de LDP homepage.
</para>

<para>Je kunt de laatste versie hiervan ook bekijken op het 
World Wide Web via de URL
<ulink url="&howto;Installation-HOWTO/">&howto;Installation-HOWTO.html</ulink>.
</para>

</sect2>
<sect2 id="feedback"><title>Feedback en Correcties</title>

<para>Als je vragen of opmerkingen hebt betreffende dit document, mail dan
gerust naar Eric S. Raymond, via <email>esr@thyrsus.com</email>. Ik verwelkom
alle suggesties en kritiek. Als je in dit document een fout vindt, laat me
dit dan alsjeblieft weten zodat ik het in de volgende versie kan corrigeren.
Bedankt.</para>


<para>Mail me alsjeblieft <emphasis>geen</emphasis> vragen over hoe je hardware problemen,
die je tijdens de installatie tegenkomt, kunt oplossen.
Raadpleeg de <citetitle>Linux Installation and Getting Started</citetitle>, 
val je verkoper lastig, of raadpleeg de Linux nieuwsgroep <ulink url="news:comp.os.linux.setup">comp.os.linux.setup</ulink>.  
Deze HOWTO is bedoeld als een snelle, probleemloze leidraad voor een 
<emphasis>normale</emphasis> installatie -- een aparte HOWTO over
hardwareproblemen en diagnoses is in bewerking.</para>


</sect2>
</sect1>
<sect1 id="changes"><title>Recente wijzigingen</title>

<itemizedlist>
<listitem><para>Toegevoegd de `Koop, bouw niet' sectie.</para></listitem>
<listitem><para>Toegevoegd het materiaal over het booten vanaf CD-ROM.</para></listitem>
</itemizedlist>

</sect1>
<sect1 id="buy"><title>De eenvoudigste optie: Koop, bouw niet</title>

<para>
Linux is nu volwassen genoeg, dat er systeemintegrators zijn die
een werkstation voor je zullen assembleren, Linux erop installeren en 
het configureren en een intensieve burn-in test uitvoeren, 
voordat het aan je wordt afgeleverd.
Als je meer geld dan tijd hebt, of je hebt strikte
betrouwbaarheid of performance-eisen, voorzien deze integrators je
in een waardevolle service door je de zekerheid te geven dat je geen
hardware krijgt die onconventioneel is, of het zo kant-en-klaar
na twee dagen begeeft.
</para>

<para>Voor degenen onder ons zonder een fantastisch budget
gaat de rest van deze HOWTO over hoe je Linux zelf kunt installeren.
</para>

</sect1>
<sect1 id="before"><title>Voor je begint</title>

<para>Voordat je Linux kunt installeren, moet je er zeker van zijn dat je
computer Linux capabel is en een te installeren Linux uitkiezen.
De <ulink
url="http://members.tripod.com/~algolog/lnxchk.htm">Linux Pre-installation
checklist</ulink> kan je helpen je configuratiegegevens te organiseren voor
je begint.
</para>

<sect2 id="requirements"><title>Hardwarebenodigdheden</title>

<para>Wat voor soort systeem heb je voor Linux nodig? Dat is een goede
vraag; de feitelijke hardwarebenodigdheden voor het systeem wijzigen regelmatig.
De <ulink url="&howto;Hardware-HOWTO.html">Linux Hardware-HOWTO</ulink>, geeft
een (min of meer) complete opsomming van hardware die door Linux wordt
ondersteund. De <ulink url="&howto;INFO-SHEET.html">Linux INFO-SHEET</ulink> 
voorziet in een andere lijst.
</para>

<para>Voor de Intel versies is een hardwareconfiguratie zoals de volgende
benodigd:
</para>

<para>Een 80386<indexterm><primary>80386</primary></indexterm>,
80486<indexterm><primary>80486</primary></indexterm>,
Pentium<indexterm><primary>Pentium</primary></indexterm> of Pentium
II<indexterm><primary>Pentium II</primary></indexterm> processor volstaat.
Niet Intel klonen van de 80386 en daarboven zullen over het algemeen wel
werken. Je hebt geen math processor nodig, alhoewel het fijn is als je er
wel &eacute;&eacute;n hebt.
</para>

<para>De ISA<indexterm><primary>ISA</primary></indexterm>,
EISA<indexterm><primary>EISA</primary></indexterm>, VESA Local
Bus<indexterm><primary>VESA Local Bus</primary></indexterm> en
PCI<indexterm><primary>PCI</primary></indexterm> busarchitecturen worden
ondersteund.
De MCA<indexterm><primary>MCA</primary></indexterm> bus
architectuur (aangetroffen in IBM PS/2 computers) wordt sinds 2.1.x
minimaal ondersteund, maar is mogelijk nog niet helemaal gereed.
</para>

<para>Je hebt in je computer minimaal 4 meg geheugen nodig. Technisch
gesproken zal Linux kunnen draaien met slechts 2 meg, maar voor de meeste
installaties en software is 4 meg vereist. Hoe meer geheugen je hebt, hoe
gelukkiger je zal zijn. Ik raad je als absoluut minimum 16 megabyte aan,
als je van plan bent gebruik te gaan maken van X-Window; 64 is beter.
</para>

<para>Uiteraard zal je een harde schijf en een standaarddiskcontroller 
nodig hebben. Alle MFM<indexterm><primary>MFM</primary></indexterm>,
RLL<indexterm><primary>RLL</primary></indexterm>, en
IDE<indexterm><primary>IDE</primary></indexterm> disks en controllers
zouden moeten werken. Tevens worden veel SCSI disks en adapters ondersteund:
in de Linux SCSI-HOWTO staat meer informatie over SCSI. Als je een systeem
vanaf de grond af aan assembleert om Linux te draaien, zijn de weinig extra
kosten voor SCSI het zeker waard gezien de extra performance en betrouwbaarheid
die je ervoor terugkrijgt.
</para>

<para>
Je zult een CD-ROM<indexterm><primary>CD-ROM</primary></indexterm> station
nodig hebben; In feite zijn alle Linux distributies nu gebaseerd op CD-ROM's.
Als je machine in 1998 of later werd gebouwd, dan zou je in staat moeten
zijn om het Linux installatieprogramma direct vanaf CD-ROM te booten, zonder
gebruik van een opstartdiskette.
</para>

<para>Als je CD-ROM station een ATAPI<indexterm><primary>ATAPI</primary>
</indexterm>, SCSI<indexterm><primary>SCSI</primary></indexterm>, of echte
IDE<indexterm><primary>IDE</primary></indexterm> is, dan zul je geen
problemen ondervinden om het werkend te krijgen
(maar kijk uit voor goedkope stations waarvan geadverteerd wordt  dat
het "IDE" interfaces zijn die in werkelijkheid niet aan deze norm voldoen).
Als er voor je CD-ROM een eigen interfacekaart wordt gebruikt, is het mogelijk
dat de installatiekernel waarmee je van diskette boot het niet zal kunnen
detecteren -- en een niet toegankelijke CD-ROM houdt de installatie op.
Tevens werken CD-ROM stations aangesloten op je parallelle poort in het
geheel niet. Kijk in de <ulink url="&howto;CDROM-HOWTO.html">Linux CD-ROM HOWTO</ulink>
voor een lijst en details over ondersteunde hardware als je twijfelt.
</para>

<para>
Als de CD-ROM niet in de bootreeks voorkomt, dan heb je een 3.5&quot;
diskettestation nodig<indexterm><primary>diskettestation</primary>
</indexterm>. Ondanks dat 5.25&quot; diskettes onder Linux worden ondersteund,
worden ze zo weinig gebruikt, dat je er niet op moet rekenen dat er diskimages
zijn die erop passen. (Een gestripte Linux kan in feite op een enkele diskette
worden uitgevoerd, maar dat is alleen van nut voor de installatie en
bepaalde probleemoplossende taken.)</para>

<para>Je hebt ook een MDA<indexterm><primary>MDA</primary></indexterm>,
Hercules, CGA<indexterm><primary>CGA</primary></indexterm>,
EGA<indexterm><primary>EGA</primary></indexterm>,
VGA<indexterm><primary>VGA</primary></indexterm>, of Super
VGA<indexterm><primary>Super VGA</primary></indexterm> videokaart en monitor
nodig. Over het algemeen geldt, dat als je videokaart en monitor onder MS-DOS
functioneren ze dat ook onder Linux doen. Als je echter het X-Window Systeem
wilt draaien, dan zijn er andere geldende beperkingen voor de ondersteunde
videohardware. In de <ulink url="&howto;XFree86-HOWTO.html">Linux XFree86-HOWTO</ulink>,
staat meer informatie over de uitvoering van X en wat hier benodigd voor is. 
</para>

<para>
Zie de
<ulink url="http://www.linux-m68k.org/pub/faq/faq.html">Linux/m68k FAQ</ulink>,
als je een box in gebruik hebt met &eacute;&eacute;n van de Motorola 68K
processoren (waaronder de Amiga<indexterm><primary>Amiga</primary></indexterm>,
Atari<indexterm><primary>Atari</primary></indexterm>, of
VMEbus<indexterm><primary>VMEbus</primary></indexterm> computers),
voor informatie over de minimumvereisten en status van de port. In de FAQ
wordt nu aangegeven dat m86k Linux net zo stabiel en bruikbaar is als de
Intel versies.
</para>

</sect2>
<sect2 id="diskspace"><title>Ruimtebenodigdheden en co&euml;xistentie</title>

<para>Je hebt voor Linux wat vrije ruimte op je harde schijf nodig. De
hoeveelheid benodigde ruimte is afhankelijk van de hoeveelheid software
die je van plan bent te gaan installeren. Tegenwoordig is voor de
meeste installaties ruwweg zo ongeveer een gigabyte vrije ruimte nodig.
Hierin is ruimte voor de software, swapspace (gebruikt als virtueel RAM
op je computer) en vrije ruimte voor gebruikers, enzovoort inbegrepen.
</para>

<para>Het is denkbaar dat je een minimaal Linux systeem in 80 meg of
minder kunt draaien (dit was eerder gewoon toen Linux distributies
kleiner waren) en het is denkbaar dat je twee gigabyte of meer voor al
je Linux software zou kunnen gebruiken. De hoeveelheid varieert enorm
afhankelijk van de hoeveelheid software die je installeert en hoeveel
ruimte je nodig hebt. Hierover later meer.</para>

<para>Linux kan prima overweg met andere besturingssystemen, zoals
MS-DOS, Microsoft Windows, of OS/2, op je harde schijf. (In feite kun je
vanuit Linux zelfs MS-DOS bestanden benaderen en er een aantal MS-DOS
programma's onder draaien). Met andere woorden: bij het partitioneren
van je disk voor Linux komen MS-DOS of OS/2 op een eigen partitie voor,
en is er voor Linux ook een eigen partitie. We zullen voor dergelijke
``dual-boot''<indexterm><primary>dual-boot</primary></indexterm>
systemen later meer in details treden.</para>

<para>Je hoeft MS-DOS, OS/2 of een ander besturingssysteem 
<emphasis>niet</emphasis> te draaien om Linux te kunnen gebruiken. Linux
is een compleet ander op zichzelf staand besturingssysteem en is voor de
installatie en het gebruik ervan niet afhankelijk van andere besturingssystemen.
</para>

<para>In totaal bestaat de minimale setup van Linux uit niet veel meer
dan nodig is voor de meeste MS-DOS of Windows 3.1 systemen die tegenwoordig
worden verkocht (en minder dan het minimum voor Windows 95 is een goede deal!).
Als je een 386'r of een 486'r hebt met minimaal 4 meg RAM, dan zul je blij
zijn Linux te draaien.
Voor Linux zijn geen grote hoeveelheden diskruimte, geheugen
of processorsnelheid vereist.  Matt Welsh, de oorspronkelijke auteur van deze
HOWTO, was gewend Linux op een 386'r/16 MHz te draaien (de langzaamste
machine waar je aan kunt komen) met 4 meg RAM en was hier heel blij mee.
Hoe meer je wilt doen, des te meer geheugen (en snellere processor) zul je
nodig hebben. Wij hebben de ervaring dat een 486'r met 16 megabyte RAM
draaiend onder Linux verscheidene modellen dure werkstations overtreft.
</para>

</sect2>

<sect2 id="time"><title>Benodigde tijd</title>

<para>Van begin tot einde kan van een moderne Linux installatie vanaf
CD-ROM worden verwacht dat het 90 minuten tot drie uur in beslag neemt.</para>
</sect2>

<sect2 id="distributions"><title>Uitkiezen van een Linux distributie</title>

<para>Voor je Linux kunt installeren, zul je moeten besluiten welke
Linux ``distributies'' beschikbaar zijn. Er is geen enkele standaarduitgave
van de Linux software --- er zijn veel meer van dergelijke uitgaven.
Elke uitgave heeft zijn eigen documentatie en installatie-instructies.
Alle distributies delen echter dezelfde onderliggende basiscode.
</para>

<para>Linux distributies zijn zowel beschikbaar via anonymous FTP
als via postorder op diskette, tape als CD-ROM. Er zijn veel
controlelijsten en vergelijkende voorbeschouwingen te vinden. 
Buiten dat de <ulink url="http://lwn.net/">Linux Weekly News Site</ulink>
een uitstekende algemene bron met nieuws en informatie is, verzorgt ze een
wekelijks verslag over distributies met verwijzingen naar veel van deze
distributies. 
</para>

<para>In het oude en grijze verleden toen deze HOWTO voor het eerst
werd geschreven (1992-93), kwamen de meeste mensen via gekronkelde wegen
aan Linux, wat lange downloads van het Internet of een BBS op hun DOS-computers
inhield, gevolgd door een ingewikkelde procedure die de gedownloade bestanden
naar meerdere diskettes transporteerde. Een van deze diskettes werd dan
gebruikt om van te booten en om het andere dozijn te installeren.
Met een beetje geluk (en geen gebreken van de media) eindigde je vele 
uren later je installatie met een werkende Linux. Of misschien ook niet.
</para>

<para>Alhoewel deze weg nog steeds kan worden bewandeld 
(en je kunt een van de verscheidene distributies downloaden vanaf
<ulink url="http://metalab.unc.edu/pub/Linux/distributions/">Metalab</ulink>),
zijn er nu veel minder inspannende manieren. De gemakkelijkste is
een van de commerci&euml;le Linux distributies van hoge kwaliteit
die op CD-ROM worden gedistribueerd te kopen, zoals die van Red Hat,
Debian, Linux Pro of WGS. Deze zijn kenmerkend beschikbaar voor minder dan
&dollar;50 bij je plaatselijke boek- of computerwinkel en zullen je vele uren
ergernis besparen.</para>

<para>Je kunt ook een verzameling CD-ROM's kopen zoals de InfoMagic Linux
Developer's Resource set. Kenmerkend is dat deze verscheidene Linux
distributies bevatten en een recente dump van belangrijke Linux archiefsites,
Zoals metalab of tsx-11.</para>

<para>In de rest van deze HOWTO zullen we ons richten op de stappen
die nodig zijn om vanaf een verzamel CD-ROM of &eacute;&eacute;n van
de goedkope commerci&euml;le Linuxes waarin geen afgedrukte 
installatiehandleiding is opgenomen, de installatie uit te voeren. 
Als je Linux een gedrukt handboek bevat, zal het een en ander van deze
HOWTO je kunnen voorzien in nuttige achtergrondinformatie, maar je kunt
beter het handboek raadplegen voor gedetailleerde installatie-instructies.
</para>

</sect2>
</sect1>
<sect1 id="overview"><title>Installatie overzicht</title>

<para>Het is verstandig wat informatie over de configuratie van je
hardware te verzamelen v&oacute;&oacute;r de installatie.
Zorg dat je de verkoper en het modelnummer van elke kaart
In je machine kent; verzamel de IRQ's en DMA channelnummers.
Je hebt deze informatie waarschijnlijk niet nodig -- maar als het er
op aankomt, zul je het zeer hard nodig hebben.
</para>

<para>Als je een "dual-boot" systeem wilt (Linux en DOS of
Windows of beiden), herschik (herpartitioneer) dan je disk om ruimte
voor Linux vrij te maken. Als je verstandig bent, <emphasis>maak je
eerst een backup!</emphasis></para>

<sect2 id="easyway">
<title>Eerste installatiestappen: De makkelijke manier</title>

<para>Controleer de BIOS instellingen van je machine als je een
EIDE/ATAPI CDROM hebt (normaal tegenwoordig), om te zien of het de
mogelijkheid biedt van CD-ROM te booten. De meeste machines gefabriceerd
na halverwege 1997 kunnen dit.</para>

<para>Als de jouwe zich daartussen bevindt, wijzig je de instellingen
zodanig dat de CD-ROM als eerste wordt gecontroleerd. Dit bevindt zich
vaak in een 'BIOS FEATURES' submenu van de BIOS configuratiemenu's.
</para>

<para>Doe dan de installatie CD-ROM in het station. Reboot. Je bent van
start gegaan.</para>

<para>Als je een SCSI CDROM hebt, kun je hier vaak nog steeds van booten,
maar is het wat meer afhankelijk van het moederbord/de BIOS.
Degenen die voldoende wetem dat ze een paar extra
dollars voor een SCSI-CDROM station uitgeven, weten waarschijnlijk
ook voldoende om hier achter te komen.
</para>

</sect2>
<sect2 id="hardway">
<title>Eerste installatiestappen: De moeilijke manier</title>

<itemizedlist>
<listitem><para>Maak installatiediskettes aan.</para></listitem>

<listitem><para>Boot een installatie mini-Linux vanaf de diskettes
om toegang te kunnen krijgen tot de CD-ROM.
</para></listitem>
</itemizedlist>

</sect2>
<sect2 id="continuing"><title>Verdergaan met de installatie</title>

<itemizedlist>
<listitem><para>Prepareer de Linux bestandssystemen.  (Je zult in deze
fase de diskpartitie wijzigen als je dit niet eerder deed.)
</para></listitem>

<listitem><para>Installeer een basisproductie Linux vanaf de
CD-ROM.</para></listitem>

<listitem><para>Boot Linux vanaf de harde schijf.</para></listitem>

<listitem><para>(Optioneel) Installeer meer packages vanaf CD-ROM.</para></listitem>
</itemizedlist>

</sect2>
<sect2 id="basicparts"><title>Basisonderdelen van een installatiekit</title>

<para>Hier zijn de basisonderdelen van een installeerbare distributie:</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>De README en FAQ bestanden. Deze zijn gewoonlijk te
vinden in de top-level directory van je CD-ROM en leesbaar zodra
de CD-ROM onder Linux is gemount.  (Afhankelijk van hoe de CD-ROM
werd gegenereerd, kan het zelfs zijn dat ze zichtbaar zijn onder 
DOS/Windows.) Het is verstandig deze bestanden te lezen zodra 
je er toegang toe hebt, om kennis te nemen van belangrijke updates
of wijzigingen.
</para></listitem>

<listitem><para>Een aantal
bootdisk<indexterm><primary>bootdisk</primary></indexterm> images (vaak te
vinden in een subdirectory). Als je CD-ROM niet bootable is, zul je
&eacute;&eacute;n van deze bestanden naar een diskette wegschrijven om
de opstartdiskette aan te maken.
Je selecteert <emphasis>&eacute;&eacute;n</emphasis> van de hier bovenstaande
bootdisk-images, afhankelijk van het type hardware dat je in je systeem hebt.
</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Het punt hier is dat een aantal hardwaredrivers op vreemde
wijze een conflict met elkaar opleveren, en in plaats van proberen
hardwareproblemen op je systemen te debuggen, is het eenvoudiger een
bootdiskette-image te gebruiken met daarop alleen die drivers te
activeren die je nodig hebt. (Dit heeft het prettige neveneffect
dat dit je kernel kleiner maakt).
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>Een rescue diskimage. Dit is een disk met een basiskernel
en tools voor herstel bij calamiteiten voor het geval er iets mis gaat.
</para></listitem>

<listitem><para>RAWRITE.EXE. Dit is een MS-DOS programma dat de inhoud
van een bestand (zoals een bootdisk-image) direct naar een diskette
weg zal schrijven, ongeacht het formaat van de diskette.
</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Als je van plan bent je boot- en rootdiskettes vanaf een MS-DOS
systeem aan te maken, heb je alleen RAWRITE.EXE nodig. Als je in plaats
daarvan toegang hebt tot een UNIX werkstation met een diskettestation,
kun je de diskettes van daaraf aanmaken met de opdracht `dd', of wellicht
een door de verkoper geleverd aangemaakt script. Zie de manpage voor dd(1)
en vraag je plaatselijke UNIX goeroes om assistentie. Verderop in dit document
staat een voorbeeld met dd.
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>De CD-ROM zelf. Het doel van de bootdisk is je 
machine klaar te stomen voor het laden van de root- of installatiediskettes,
wat op hun beurt gewoon devices zijn voor het voorbereiden van je
harde schijf en het kopi&euml;ren van delen van de CD-ROM ernaartoe.
Je kunt booten en direct verdergaan met het voorbereiden van je disk als
je CD-ROM opstartbaar is.
</para></listitem>
</itemizedlist>

</sect2>
</sect1>
<sect1 id="details"><title>Installatie In Detail</title>

<sect2 id="preparing"><title>Je voorbereiden op de installatie</title>

<para>Linux maakt effectiever gebruik van PC-hardware dan MS-DOS, 
Windows en NT, en is overeenkomstig minder tolerant betreft onjuist
geconfigureerde hardware. Er zijn een paar dingen die je doen kunt
voordat je begint, die de kans zal verkleinen dat je door een dergelijk
probleem zal worden weerhouden.
</para>

<para>Verzamel als eerste alle handleidingen die je van je hardware
hebt -- moederbord, videokaart, monitor, modem, enz. -- en plaats ze
binnen handbereik.
</para>

<para>Verzamel ten tweede gedetailleerde informatie over je
hardwareconfiguratie. Een eenvoudige manier om dit te doen, is als
je MS-DOS 5.0 of een nieuwere versie draait, een verslag af te drukken
van het Microsoft diagnostische utility msd.exe (de gedeeltes over
de TSR, driver, memory-map, omgevingsvariabelen en OS-versie kun je
achterwege laten). Dit geeft ondermeer de garantie dat de informatie
over je videokaart en type muis volledig en correct is, wat later
van hulp kan zijn bij het configureren van X.
</para>

<para>Controleer ten derde je machine op configuratieproblemen met
ondersteunde hardware die tijdens de Linux installatie een onherstelbare
vergrendeling kan veroorzaken.
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>Op een DOS/Windows systeem is het mogelijk dat de
IDE harddisk(s) en het CD-ROM station zelfs functioneel zijn als
de master/slave jumpers op de drives onjuist zijn ingesteld. 
Linux werkt zo niet.
Controleer bij twijfel je master-slave jumpers!</para></listitem>

<listitem><para>Heb je randapparatuur die is ontworpen met noch
configuratiejumpers noch niet-vluchtig configuratiegeheugen?
Als dit zo is, dan zou het kunnen zijn dat boottime initialisatie via
een MS-DOS utility vereist is, om op te starten, en het niet gemakkelijk
vanuit Linux is te benaderen. Dit probleem kan zich voordoen bij CD-ROM's,
geluidskaarten, Ethernetkaarten en goedkope tape-stations.
Als hier sprake van is, kun je het probleem wellicht omzeilen
door een argument achter de bootprompt op te geven; zie voor details de
<ulink url="&howto;BootPrompt-HOWTO.html">Linux Boot Prompt HOWTO</ulink> 
).</para></listitem>

<listitem><para>Onder een aantal andere besturingssystemen is het mogelijk
dat een busmuis met andere devices een IRQ deelt. Linux ondersteunt dit niet;
in feite is het zo dat wanneer je het probeert je machine vast kan lopen.
Kijk in de <ulink url="&howto;Busmouse-HOWTO.html">Linux Bus Mouse HOWTO</ulink>
voor details, als je gebruik maakt van een busmuis.
</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Zorg zo mogelijk voor het telefoonnummer van een ervaren Linux
gebruiker die je kunt bellen in geval van nood. Negen tegen tien dat
je het niet nodig zult hebben, maar het is prettig als je het hebt.</para>

<para>Veel tijd voor de installatie.  Dat zal zo ongeveer een uur
zijn bij een kaal systeem of &eacute;&eacute;n die zodanig wordt
omgezet dat er alleen Linux op zal worden gedraaid. Of tot aan drie
uur voor een dual-boot systeem (het gebeurt bij een dergelijk systeem
vaker dat er niet goed wordt opgestart of het blijft hangen).
</para>

</sect2>
<sect2 id="bootroot"><title>Aanmaken van de boot- en rootdiskettes</title>

<para>(Deze stap is alleen nodig als je niet van CD-ROM kunt booten)</para>

<para>Het kan zijn dat er op je CD-ROM installatiehulpmiddelen zijn
meegeleverd die je door het proces heenhelpen om aan de hand van interactieve
prompts boot-, root- en rescuedisks aan te maken.
Dit kan een MS-DOS installatieprogramma zijn
(zoals het Red Hat programma <command>redhat.exe</command>) of een Unix
script, of beiden.</para>

<para>Als je een dergelijk programma hebt en het kunt gebruiken, zou
je de rest van deze subsectie slechts ter informatie moeten lezen.
Start het programma om de werkelijke installatie uit te voeren --
-- de schrijvers ervan weten beslist meer over de specifieke distributie
dan ik, en je zult er veel fouten mee kunnen voorkomen die bij een 
handmatige invoer al gauw neigen op te treden.</para>

<para>Zie voor meer gedetailleerde informatie over het maken van bootdisks de
<ulink url="&howto;Bootdisk-HOWTO.html">Linux Bootdisk HOWTO</ulink>.</para>

<para>De eerste stap bestaat uit het selecteren van een bootdisk-image
die geschikt is voor je hardware. Mocht je dit met de hand moeten doen,
dan zul je gewoonlijk bemerken dat of (a) de bootdisk-images op de CD-ROM
op een dusdanige wijze zijn benoemd dat het je zal helpen om de juiste
eruit te kiezen, of (b) er zich een index-bestand in de buurt bevindt
die iedere image beschrijft.
</para>

<para>Vervolgens moet je van de door je uitgekozen bootdisk-image,
en optioneel ook van de rescue-diskimages, diskettes aanmaken.
Hier komt het MS-DOS programma RAWRITE.EXE om de hoek kijken.</para>

<para>Vervolgens heb je twee of drie <emphasis>high-density</emphasis>
onder MS-DOS geformatteerde diskettes nodig.  (Ze moeten van hetzelfde type
zijn; dat wil zeggen, als het diskettestation waarvan je boot een
3.5&quot; station is, beide diskettes high-density 3.5&quot; disks moeten zijn.)
Je zal RAWRITE.EXE gebruiken om de bootdisk images naar de diskettes weg
te schrijven.</para>

<para>Roep het zonder argumenten aan, zoals:</para>

<screen>
C:&bsol;> RAWRITE
</screen>

<para>Beantwoord de vragen over de te schrijven naam van het bestand
en de diskette waarnaar het moet worden weggeschreven (zoals A:)
RAWRITE zal het bestand, blok voor blok direct naar de diskette
kopi&euml;ren. Gebruik RAWRITE ook voor het rootdiskimage (zoals
COLOR144). Als je klaar bent, heb je twee diskettes: &eacute;&eacute;n met
de bootdisk, de ander met de rootdisk. Deze diskettes zijn niet langer
leesbaar door MS-DOS (het zijn in bepaalde zin ``Linux formaat'' diskettes).
</para>

<para>Op een UNIX systeem, kun je de opdracht dd(1) gebruiken om dezelfde
taak uit te voeren. (Hier heb je natuurlijk wel een UNIX werkstation met een diskettestation
voor nodig). Je kunt bijvoorbeeld op een Sun werkstation de opdracht:</para>

<screen>
$ dd if=bare of=/dev/rfd0 obs=18k
</screen>

<para>op het device <filename>/dev/rfd0</filename> toepassen.
Je moet hierbij op een aantal werkstations (b.v., Suns) het van 
toepassing zijnde uitvoerblokgrootte argument opgeven (het `obs' argument)
anders werkt het niet. Als je hier problemen bij ondervindt, zou de 
manpage voor dd(1) informatief kunnen zijn.</para>

<para>Wees er zeker van dat je nieuwe, foutvrije diskettes gebruikt.
Op de diskettes mogen geen slechte blokken voorkomen.
</para>

<para>Je hebt Linux of MS-DOS niet nodig om Linux te installeren.
Linux of MS-DOS uitvoeren echter, maakt het eenvoudiger
de boot- en rootdiskettes vanaf je CD-ROM aan te maken. Je kunt een Linux of
MS-DOS systeem van iemand anders gebruiken om alleen de diskettes aan te
maken en daarvan af te installeren als je geen besturingssysteem op je
computer hebt.
</para>

</sect2>
<sect2 id="repartitioning"><title>Herpartitioneren van je DOS/Windows drives</title>

<para>Op de meeste gebruikte systemen, zijn reeds partities op de harde schijf
toegekend aan MS-DOS, OS/2, enzovoort. Je zult de omvang van deze partities
moeten wijzigen om ruimte voor Linux vrij te maken. Als je van plan bent
een dual-boot systeem te draaien, wordt het ten zeerste aangeraden dat
je &eacute;&eacute;n of meer van de volgende mini-HOWTO's doorleest, waarin
verschillende dual-boot configuraties worden beschreven.
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para><ulink url="&mini-howto;Linux+DOS+Win95+OS2.html">De
DOS-Win95-OS2-Linux mini-HOWTO</ulink>.</para></listitem>

<listitem><para><ulink url="&mini-howto;Linux+Win95.html">De Linux+Win95
mini-HOWTO</ulink>.</para></listitem>

<listitem><para><ulink url="&mini-howto;Linux+NT-Loader.html">De
Linux+NT-Loader mini-HOWTO</ulink></para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Zelfs als ze niet direct toepasbaar zijn voor je systeem, zullen
ze je helpen de betrokken onderwerpen te begrijpen.
</para>

<note><para>Een aantal Linux distributies kan in een directory op je
MS-DOS partitie worden ge&iuml;nstalleerd. (Dit is iets anders dan 
<emphasis>vanaf</emphasis> een MS-DOS partitie installeren). In plaats
daarvan gebruik je het ``UMSDOS bestandssysteem'', die je toestaat een
directory van je MS-DOS partitie als een Linux bestandssysteem te
behandelen. Op deze manier hoef je de disk niet te herpartitioneren.
</para></note>

<para>Ik raad je aan alleen van deze methode gebruik te maken als je
disk reeds vier partities heeft (het maximum dat door DOS wordt
ondersteund) en herpartitionering zou meer problemen geven dan het
waard is (Linux zal door de overhead, ontstaan door het vertalen van
de bestandsnamen, trager worden).
Of als je Linux voordat je de disk gaat herpartitioneren wilt
uitproberen, dan is dit een goede manier om dat te doen. Maar in de meeste
gevallen zou je moeten herpartitioneren, zoals hier beschreven.
Als je van plan bent UMSDOS te gaan gebruiken, sta je er alleen voor --
het wordt hierin niet in detail gedocumenteerd. Van nu af aan, veronderstellen
we dat je geen gebruik gaat maken van UMSDOS en dat je de disk 
herpartitioneert.
</para>

<para>Een <firstterm>partitie</firstterm> is gewoon een deel van de
harde schijf dat voor een bepaald te gebruiken besturingssysteem apart is gezet.
Als je alleen MS-DOS hebt ge&iuml;nstalleerd, bestaat je harde schijf 
waarschijnlijk uit slechts &eacute;&eacute;n partitie, volledig bestemd
voor MS-DOS. Om Linux te gebruiken, moet je echter je disk partitioneren,
zodat je &eacute;&eacute;n partitie voor MS-DOS en &eacute;&eacute;n (of meer)
partitie(s) voor Linux hebt.</para>

<para>Partities zijn er in drie varianten: <firstterm>primair</firstterm>,
<firstterm>extended</firstterm> (uitgebreid), en <firstterm>logisch</firstterm>.Samengevat zijn primaire partities &eacute;&eacute;n van de vier 
hoofdpartities op je disk.
Als je echter meer dan vier partities per disk wilt, moet je de
laatste primaire partitie vervangen door een extended partitie,
die veel logische partities kan bevatten. Je bewaart gegevens niet direct
op een extended partitie---het wordt slechts als een container voor
logische partities gebruikt. Gegevens worden alleen &oacute;f op de
primaire &oacute;f op logische partities bewaard.
</para>

<para>Anders gezegd: de meeste mensen gebruiken slechts primaire partities.
Als je echter meer dan vier partities op een disk nodig hebt, kun je een
extended partitie aanmaken. Bovenop de extended partitie worden dan
logische partities aangemaakt, en dan heb je wat je wilt --- meer dan
vier partities per disk.
</para>

<para>Je kunt Linux makkelijk op de tweede disk van je systeem 
installeren (onder MS-DOS bekend als D:). Je geeft eenvoudigweg de
van toepassing zijnde devicenaam op bij het aanmaken van Linux partities.
Dit wordt hieronder in detail beschreven.
</para>

<para>Terug naar het herpartitioneren van je disk. Voorheen was er geen manier
waarbij je de omvang van partities aan kon passen zonder dat de
gegevens op die partitie werden verwijderd. Tegenwoordig
bestaan er partitioneringsutility's die zonder verwijdering van gegevens
de omvang van partities kunnen wijzigen; ze zijn op de hoogte van de
structuur van bestandssystemen, kunnen vrije ruimte op een bestandssysteem
terugvinden, en bestandsgegevens op de partitie manoeuvreren om vrije
ruimte te verplaatsen waar het nodig is om de wijziging van de omvang van de
partitie goed te laten verlopen. Er wordt je nog steeds aangeraden een 
volledige backup te maken voordat je een dergelijke tool gaat gebruiken,
voor het geval je een menselijke fout maakt.
</para>

<para>Onder Linux is het met <ulink url="http://www.gnu.org/software/parted">GNU
parted</ulink> mogelijk partities aan te maken, te verwijderen, de omvang
te wijzigen en te kopi&euml;ren. Het biedt ondersteuning voor ext2, FAT16,
en FAT32 bestandssystemen, Linux swapdevices; het is tevens op de hoogte
van MS-DOS disklabels. Parted is van nut bij het aanmaken van 
ruimte voor nieuwe bestandssystemen, het herorganiseren van diskgebruik,
het kopi&euml;ren van gegevens tussen harde schijven en disk-imaging. Het
is relatief gezien nieuwe code; maar er is van gerapporteerd dat het goed
werkt en het geen gegevens verwijdert.
</para>

<para>Er is een diskherpartitioneerprogramma beschikbaar voor MS-DOS,
met de naam FIPS, die de gegevens niet verwijdert. Zie
<ulink url="http://metalab.unc.edu/pub/Linux/system/install">FIPS</ulink>. Met
FIPS, een diskoptimaliseerprogramma (zoals Norton Speed Disk), en een beetje
geluk, zou je in staat moeten zijn om de omvang van MS-DOS partities
aan te passen zonder de gegevens die erop staan, te verwijderen.
</para>

<para>De oudere methode om de omvang van een partitie te wijzigen,
mocht je geen van deze partitie-editors om de omvang te wijzigen beschikbaar
hebben, is de partities te verwijderen, en ze dan met een kleinere omvang
weer aan te maken. Als je van deze methode gebruik maakt, moet je
beslist een backup maken om je gegevens te bewaren.
</para>

<para>De klassieke manier om partities aan te passen doe je met het programma
<command>FDISK</command>. Stel bijvoorbeeld dat je een harde schijf
hebt met een omvang van 80 meg, die aan MS-DOS is toegewezen.
Je zou het graag doormidden willen delen --- 40 meg voor MS-DOS en 40 meg
voor Linux. Hiervoor start je onder MS-DOS
<command>FDISK</command>, verwijdert de MS-DOS partitie van 80 meg, en
maakt daarvoor in de plaats opnieuw een MS-DOS partitie aan van 40 meg.
Je kunt de nieuwe partitie dan formatteren en je MS-DOS software vanaf
backups terugzetten. 40 meg van de harde schijf is nog leeg. 
In een later stadium maak je op het ongebruikte deel van de harde schijf
Linux-partities aan.
</para>

<para>Samengevat zou je het volgende kunnen doen om de grootte van de
MS-DOS partities met <command>FDISK</command> aan te passen:</para>

<orderedlist>
<listitem><para>Maak een volledige backup van je systeem.</para></listitem>

<listitem><para>Maak een MS-DOS opstartdiskette, met een opdracht als:

<screen>
FORMAT /S A:
</screen>

Kopieer de bestanden <command>FDISK.EXE</command> en
<command>FORMAT.COM</command> naar deze diskette, als ook enige andere
utility's die je nodig hebt.
(Zoals bijvoorbeeld utility's om je systeem vanaf een backup terug te
zetten.)</para></listitem>

<listitem><para>Boot de MS-DOS systeemdiskette.</para></listitem>

<listitem><para>Start <command>FDISK</command>, mogelijk moet je hierbij
de disk aangeven die je wilt wijzigen (zoals C: of D:). 
</para></listitem>

<listitem><para>Gebruik de menu-opties van FDISK om de partities te verwijderen
die je van grootte wenst te veranderen.
<emphasis>Hiermee zullen alle gegevens op de betreffende partities worden
verwijderd.
</emphasis></para></listitem>

<listitem><para>Gebruik de menu-opties van FDISK om dergelijke partities
met een kleinere omvang opnieuw aan te maken.
</para></listitem>

<listitem><para>Ga uit FDISK en herformatteer de nieuwe partities met de
opdracht <command>FORMAT</command>.</para></listitem>

<listitem><para>Zet de oorspronkelijke bestanden terug van backup.
</para></listitem>
</orderedlist>

<para>MS-DOS zal je een optie geven om een ``logical DOS-drive'' aan te
maken. Een logical DOS-drive is gewoon een logische partitie op je harde schijf.
Je kunt Linux op een logische partitie installeren, maar kunt die logische
partitie beter niet met het programma fdisk van MS-DOS aanmaken.
Dus als je op dit moment een logisch DOS-station gebruikt, en Linux daarvoor
in de plaats wilt installeren, zul je de logische drive met FDISK van
MS-DOS moeten verwijderen, en daarvoor in de plaats (op een later
tijdstip) een logische partitie voor Linux aan moeten maken.
</para>

<para>Het mechanisme dat voor de herpartitionering wordt gebruikt
voor OS/2 en andere besturingssysteem is vergelijkbaar. Zie voor
nadere informatie de documentatie van die besturingssystemen.
</para>

</sect2>
<sect2><title>Aanmaken partities voor Linux</title>

<para>Na het herpartitioneren van je disk, moet je partities voor Linux
aanmaken. Voor we beschrijven hoe je dat doet, zullen we het gaan hebben
over partities en bestandssystemen onder Linux.
</para>

<sect3 id="partbasic"><title>Partitie basis</title>

<para>Voor Linux is op z'n minst &eacute;&eacute;n partitie nodig voor het
<firstterm>root bestandssysteem</firstterm>, waarin de Linux kernel zelf
zal worden bewaard.</para>

<para>Je kunt je een <firstterm>bestandssysteem</firstterm> voorstellen als
een partitie die voor Linux is geformatteerd. Bestandssystemen worden gebruikt
om bestanden te bevatten. Voor elk systeem is op z'n minst een 
rootbestandssysteem nodig. Veel
gebruikers echter prefereren het gebruik van meerdere bestandssystemen---
&eacute;&eacute;n voor elk belangrijk deel van de directorystructuur.
Je zou bijvoorbeeld een apart bestandssysteem kunnen hebben waarbij alle
bestanden onder de <filename>/usr</filename> directory worden opgeslagen.
(Op UNIX-systemen worden voorwaartse slashes gebruikt om directory's te
scheiden en geen backslashes zoals met MS-DOS). In dit geval heb je zowel
een root- als een <filename>/usr</filename> bestandssysteem.</para>

<para>Elk bestandssysteem vereist een eigen partitie. Daarom moet je
twee Linux partities aanmaken, als je zowel een root- als een
<filename>/usr</filename> bestandssysteem gebruikt.
</para>

<para>Tevens maken de meeste gebruikers nog een
<firstterm>swappartitie</firstterm> aan, die voor virtueel RAM wordt gebruikt.
Als je, laten we zeggen, 4 megabyte geheugen in je computer hebt, en een
swappartitie van 10 meg, heb je wat Linux aangaat, 14 meg aan virtueel 
geheugen.</para>

<para>Bij gebruik van swapspace, verplaatst Linux ongebruikte pagina's
geheugen naar disk, zodat je meer applicaties tegelijkertijd op je
systeem kunt draaien. Omdat het swappen echter vaak langzaam is,
is het geen vervanging voor fysiek RAM. Maar applicaties die heel erg
veel geheugen nodig hebben (zoals het X window systeem) vallen vaak terug
op swapspace als je niet voldoende fysiek RAM hebt.
</para>

<para>Vrijwel alle Linux gebruikers gebruiken een swappartitie.
Als je 4 megabyte RAM of minder hebt, is een swappartitie nodig
om de software te installeren. Het wordt sterk aangeraden dat je
hoe dan ook een swappartitie hebt, tenzij je een enorme hoeveelheid
fysiek RAM hebt.</para>

<para>De omvang van je swappartitie is afhankelijk van hoeveel virtueel
geheugen je nodig hebt. Er wordt vaak aangeraden dat je op z'n minst
een totaal hebt van 16 meg virtueel geheugen. Daarom zou je als je 8
meg fysiek RAM hebt, een swappartitie van 8 meg aan kunnen maken.
Er zijn platform afhankelijke beperkingen op de omvang van swappartities;
zie de Partition-HOWTO als je een swappartitie groter dan 1GB aan wilt
maken.</para>

<para>Meer theorie over de swapspace lay-out en diskpartitionering
is te vinden in de Linux Partition mini-HOWTO (<ulink
url="&mini-howto;Partition.html">&mini-howto;Partition.html</ulink>).</para>

<para>Noot: het is mogelijk, alhoewel wat lastig, om op een dual-boot
systeem swappartities tussen Linux en Windows 95 te delen.
Zie voor meer informatie de <ulink
url="ftp://metalab.unc.edu/pub/Linux/docs/HOWTO/unmaintained/mini/Swap-Space">Linux Swap Space Mini-HOWTO</ulink>.</para>

<para>Punt &num;1: Als je een EIDE-disk hebt met een partitie groter
dan 504MB, kan het zijn dat je BIOS je de mogelijkheid niet biedt een
daarop ge&iuml;nstalleerde Linux te booten. Dus houdt je rootpartitie
onder de 504MB. Dit zou geen probleem moeten zijn met SCSI-diskcontrollers,
die normaal gesproken een eigen disk BIOS firmware hebben.
Zie voor technische details de <ulink
url="&mini-howto;Large-Disk.html">Large Disk Mini-HOWTO</ulink>.</para>

<para>Punt &num;2: Gebruik je IDE en SCSI-disks door elkaar? Kijk
dan uit. Het kan zijn dat je BIOS de mogelijkheid niet geeft direct
naar een SCSI-disk te booten.
</para>

</sect3>
<sect3 id="partsizing"><title>Partities passend maken</title>

<para>Afgezien van je root- en swappartities, stel je &eacute;&eacute;n
of meer partities in voor de software en homedirectory's.</para>

<para>Ondanks dat je in theorie alles vanaf een enkele zeer grote
rootpartitie uit zou kunnen voeren, doet bijna niemand dit. Meerdere
partities heeft verscheidene voordelen:
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>Het kost vaak minder tijd die nodig is voor controles
van het bestandssysteem tijdens het booten.
</para></listitem>

<listitem><para>Bestanden kunnen niet over partitiegrenzen heengroeien.
Daarom kun je partitiegrenzen als brandgangen gebruiken tegen programma's (zoals
Usenet news) die zeer grote hoeveelheden diskruimte willen innemen,
om te voorkomen dat ze bestandsruimte verdringen die nodig is voor je kernel
en de rest van je applicaties.</para></listitem>

<listitem><para>Het is heel wat minder pijnlijk om een enkele partitie
te formatteren en herstellen dan alles vanaf het begin weer geheel opnieuw
op te zetten, mocht er zich ooit een slechte plek op je disk ontwikkelen.
</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Op de grote disks van tegenwoordig, bestaat een goede basissetup
uit een kleine rootpartitie (minder dan 80 meg), een middelgrote /usr
partitie (tot aan ongeveer 300 meg) voor de systeemsoftware, en een
/home partitie die de rest van je beschikbare ruimte voor homedirectory's
in beslag neemt.</para>

<para>Je kunt zelfs nog een stapje verder gaan. Als je bijvoorbeeld
weet dat je Usenet news gaat gebruiken, kun je er een aparte partitie
aan toekennen om het maximale mogelijke diskgebruik te besturen.
Of je zou voor het geheel aan mail, news en tijdelijke bestanden een
/var partitie aan kunnen maken. 
Maar in het tegenwoordige regime van zeer goedkope, zeer grote harde schijven
schijnen deze complicaties steeds minder nodig voor je eerste Linux
installatie. Houd het vooral voor de eerste keer simpel.</para>

</sect3>
</sect2>
<sect2 id="booting"><title>Booten van de installatiedisk</title>

<para>De eerste stap bestaat uit het booten vanaf de bootdisk die je
hebt gegenereerd. Normaal gesproken zal je zonder handmatig in te hoeven
grijpen kunnen booten; de boot kernelprompt zal zichzelf na 10 seconden
invullen. Zo boot je normaal gesproken vanaf een IDE-disk.
</para>

<para>Wat hier in feite gebeurt is het volgende: de bootdisk voorziet
in een miniatuur besturingssysteem dat (omdat de harde schijf niet is
voorbereid) een deel van je RAM als virtuele disk (logisch genoeg,
een `ramdisk' genoemd) gebruikt.</para>

<para>De bootdisk laadt op de ramdisk een kleine set bestanden en
installatietools die je zult gebruiken om je harde schijf voor te bereiden
en vanaf je CD-ROM er een productie Linux op installaren.</para>

<para>(In het verleden bestond dit proces uit twee fasen, 
die een tweede disk, genaamd een `rootdisk' met zich meebracht;
dit veranderde toen kernelmodules werden ge&iuml;ntroduceerd.)</para>

<para>Door argumenten na de naam van de kernel op te geven, kun je
diverse hardwareparameters, zoals de IRQ en het adres van je SCSI-controller
of de geometrie van je disk opgeven voordat de Linux kernel wordt geboot.
Het kan zijn dat dit nodig is als Linux je SCSI-controller of de geometrie
van je harde schijf bijvoorbeeld niet herkent.
</para>

<para>In het bijzonder vereisen veel SCSI-controllers zonder BIOS dat
je het poortadres en de IRQ tijdens het booten opgeeft. Op vergelijkbare
wijze, slaan de IBM PS/1, ThinkPad en ValuePoint machine de diskgeometrie
niet in de CMOS op, en moet je deze bij het booten opgeven.
(In een later stadium zul je het productiesysteem zo kunnen configureren
dat het dergelijke parameters zelf aanlevert.)
</para>

<para>Bekijk de meldingen als het systeem boot. Ze geven een opsomming
en beschrijven de hardware die de Linux installatie detecteert.
Je zou, in het bijzonder als je een SCSI-controller hebt, een opsomming
te zien moeten krijgen van de gedetecteerde SCSI-hosts.
Als je de melding</para>

<screen>
SCSI: 0 hosts
</screen>

<para>ziet, dan werd je SCSI-controller niet gedetecteerd en zal je
uit moeten zoeken hoe je de kernel kunt vertellen waar deze zich bevindt.
</para>

<para>Het systeem zal ook informatie weergeven over de gedetecteerde
diskpartities en devices. Als iets van deze informatie onjuist is of
ontbreekt, zal je de hardwaredetectie moeten forceren.
</para>

<para>Aan de andere kant, als alles goed gaat en je hardware lijkt te
worden gedetecteerd, kun je naar de volgende sectie, ``Laden van de rootdisk''
gaan.
</para>

<para>Voor het forceren van de hardwaredetectie, moet je de van toepassing
zijnde parameters opgeven achter de bootprompt, waarbij je de volgende syntax
gebruikt:
</para>

<screen>
linux &lt;parameters...&gt;
</screen>

<para>Er zijn een aantal van dergelijke parameters beschikbaar; we
geven hieronder een opsomming van de meest gebruikelijke. Moderne
Linux bootdisks zullen je vaak de optie geven beschreven kernelparameters te
bekijken op een helpscherm voor je boot.
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para><emphasis>hd=cylinders,heads,sectors</emphasis> 
Geef de diskgeometrie op.
Nodig voor systemen zoals de IBM PS/1, ValuePoint, en ThinkPad.
Als je disk 683 cylinders, 16 koppen, en 32 sectoren per spoor heeft, 
geef je op:

<screen>
linux hd=683,16,32
</screen>
</para>

<para><emphasis>tmc8xx=memaddr,irq</emphasis> Geef het adres en de IRQ op
voor Future Domain TMC-8xx SCSI controllers zonder BIOS. Bijvoorbeeld:
</para>

<screen>
linux tmc8xx=0xca000,5
</screen>

<para>Voor alle waarden die in hex worden opgegeven moet het voorvoegsel
<emphasis>0x</emphasis> worden gebruikt.
</para></listitem>

<listitem><para><emphasis>st0x=memaddr,irq</emphasis> Geef het adres en
de IRQ op voor Seagate ST02 controllers zonder BIOS.</para></listitem>

<listitem><para><emphasis>t128=memaddr,irq</emphasis> 
Geef het adres en de IRQ op voor de Trantor T128B controller zonder BIOS.
</para></listitem>

<listitem><para><emphasis>ncr5380=port,irq,dma</emphasis> 
Geeft de poort, IRQ en het DMA kanaal op voor de algemene
NCR5380 controller.</para></listitem>

<listitem><para><emphasis>aha152x=port,irq,scsi_id,1</emphasis> 
Geef de poort, het IRQ en SCSI-ID op voor AIC-6260 controllers zonder BIOS.
Hieronder vallen de Adaptec 1510, 152x, en Soundblaster-SCSI controllers.</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Lees voor vragen over deze boot-time opties alsjeblieft de
Linux <citetitle>SCSI HOWTO</citetitle>, die op elke
Linux FTP archiefsite (of van waaraf je dit document dan ook hebt opgehaald)
beschikbaar zou moeten zijn.  In de 
<citetitle>SCSI HOWTO</citetitle> wordt de Linux compatibiliteit veel
gedetailleerder uitgelegd.
</para>

<sect3 id="egaorx"><title> Kiezen voor een EGA of X-installatie</title>

<para>Na het booten, voeren alle huidige Linux distributies een 
schermge&ouml;ri&euml;nteerd installatieprogramma uit welke je interactief
deze stappen laat doorlopen, waarbij veel hulp wordt geboden.
</para>

<para>Je zal waarschijnlijk de optie krijgen X direct proberen te configureren
zodat het installatieprogramma grafisch kan worden uitgevoerd.
Als je voor deze weg kiest, zal het installatieprogramma je vragen stellen
over je muis en monitortype voordat de werkelijke installatie zal worden
opgestart. Deze instellingen zullen voor je worden opgeslagen zodra de
productie Linux is ge&iuml;nstalleerd.
Later zul je de performance van je monitor af kunnen stemmen,
dus in deze fase is het zinvol te gaan voor een basis
640x480 SVGA modus.</para>

<para>X is niet nodig voor de installatie, maar (in de veronderstelling
dat je de configuratie van de muis en monitor voor elkaar hebt)
vinden veel mensen de grafische interface makkelijk in het gebruik. 
En je zult X toch willen installeren, dus het in een vroeg stadium
proberen, is zinvol.
</para>

<para>Volg gewoon de stappen in het programma. Het helpt je bij het
doorlopen van de benodigde stappen die nodig zijn om je disk voor te
bereiden, initi&euml;le gebruikersaccounts aan te maken, en softwarepackages
vanaf de CD-ROM te installeren.
</para>

<para>In de volgende subsecties zullen we een aantal van de lastige
gebieden bespreken in de installatiereeks alsof je ze met de hand
uit zou voeren. Dit zou je kunnen helpen begrijpen wat het installatie
programma aan het doen is en waarom.</para>

</sect3>
<sect3 id="fdisk"><title>Gebruik van <command>fdisk</command> en <command>cfdisk</command></title>

<para>De eerste installatiestap zodra Linux vanaf de rootdisk is geboot
zal bestaan uit het aanmaken of wijzigen van de partitietabellen op je disks.
Zelfs als je FDISK gebruikte om eerder partities in te stellen, zal je
nu terug moeten keren naar de partitietabel en wat Linux specifieke informatie
in moeten voeren.
</para>

<para>Voor het aanmaken of wijzigen van Linux partities, zullen we de
Linux versie van het programma 
<command>fdisk</command> gebruiken, of het schermge&ouml;ri&euml;nteerde
broertje <command>cfdisk</command>. Het argument aan <command>fdisk</command>
moet het device zijn dat correspondeert met een hele disk (b.v.
<filename>/dev/sda</filename>) in plaats van een van de partities op
die disk (zoals <filename>/dev/sda1</filename>).
</para>

<para>Over het algemeen zal het installatieprogramma zoeken naar een
reeds bestaande partitietabel en aanbieden <command>fdisk</command> of
<command>cfdisk</command> voor je op te starten. Van deze twee is
<command>cfdisk</command> beslist eenvoudiger in het gebruik, maar
huidige versies ervan zijn ook minder tolerant bij een niet bestaande
of beschadigde partitietabel.</para>

<para>Daarom kan het zijn (vooral als je op ongebruikte hardware installeert)
dat je met <command>fdisk</command> moet beginnen om in een zodanige situatie
te geraken dat <command>cfdisk</command> ermee om kan gaan. Probeer
<command>cfdisk</command> uit te voeren; als het foutmeldingen geeft, start
je <command>fdisk</command> op. (Een juiste manier om verder te gaan als je
een systeem opzet met alleen Linux en <command>cfdisk</command> geeft
foutmeldingen terug, is het gebruik van <command>fdisk</command> om alle
bestaande partities te verwijderen en dan <command>cfdisk</command> op
te starten om de lege tabel te wijzigen.)</para>

<para>Voor zowel <command>fdisk</command> en
<command>cfdisk</command> gelden een aantal opmerkingen. 
Beiden nemen als argument de naam van de
harde schijf waarop je Linux partities aan wilt maken. Apparaatnamen voor
harde schijven zijn:
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para><filename>/dev/hda</filename> Eerste IDE drive</para></listitem>
<listitem><para><filename>/dev/hdb</filename> Tweede IDE drive</para></listitem>
<listitem><para><filename>/dev/sda</filename> Eerste SCSI drive</para></listitem>
<listitem><para><filename>/dev/sdb</filename> Tweede SCSI drive</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Om bijvoorbeeld Linux partities aan te maken op de eerste SCSI disk op
je systeem, gebruik je de opdracht (of het installatieprogramma zou die
vanuit een menukeuze kunnen genereren):</para>

<screen>
cfdisk /dev/sda
</screen>

<para>Gebruik je <command>fdisk</command> of <command>cfdisk</command>
zonder argument, dan zal het uitgaan van <filename>/dev/hda</filename>.</para>

<para>Voor het aanmaken van Linux partities op de tweede harde schijf op
je systeem, geef je bij het opstarten van <command>fdisk</command> gewoon
<filename>/dev/hdb</filename> op (voor IDE drives)
of <filename>/dev/sdb</filename> (voor SCSI drives).
</para>

<para>De Linux partities hoeven zich niet allen op dezelfde disk te bevinden.
Wellicht dat je het root bestandssysteem bijvoorbeeld op
<filename>/dev/hda</filename> wilt aanmaken en de swappartitie op
<filename>/dev/hdb</filename>. Voer hiervoor eenmaal voor iedere disk
<command>fdisk</command> of <command>cfdisk</command> uit.
</para>

<para>Onder Linux worden aan partities namen toegekend gebaseerd op de disk
waaraan ze toebehoren. De eerste partitie op de harde schijf 
<filename>/dev/hda</filename> bijvoorbeeld is <filename>/dev/hda1</filename>, 
de tweede is <filename>/dev/hda2</filename>, enzovoort. Als je enige logische
partities hebt, worden ze genummerd te beginnen met 
<filename>/dev/hda5</filename>, <filename>/dev/hda6</filename> en zo verder.
</para>

<note><para>Maak of verwijder geen partities voor andere besturingssystemen
dan Linux aan met Linux <command>fdisk</command> of
<command>cfdisk</command>. Dat wil zeggen, maak geen of verwijder geen
MS-DOS partities met deze versie van <command>fdisk</command>; gebruik
daarvoor in de plaats MS-DOS's versie van <command>FDISK</command>. 
Als je MS-DOS partities met <command>fdisk</command> probeert aan te maken,
bestaat de kans dat MS-DOS de partitie niet zal herkennen en niet correct zal
booten.</para></note>

<para>Hier is een voorbeeld van het gebruik van
<command>fdisk</command>. Hier hebben we een enkele MS-DOS partitie met
61693 blokken op de harde schijf, en de rest van de harde schijf is
vrij voor Linux. (Onder Linux, is &eacute;&eacute;n blok
gelijk aan 1024 bytes. Daarom zijn 61693 blokken ongeveer gelijk aan 61 
megabyte.)
We zullen in dit voorbeeld slechts twee partities aanmaken, swap en root.
Je zal dit waarschijnlijk uit moeten breiden tot vier Linux partities
overeenkomstig de eerder aangegeven aanbevelingen: &eacute;&eacute;n
voor het root bestandssysteem, &eacute;&eacute;n voor systeemsoftware,
en een homedirectorygebied.</para>

<para>Als eerste gebruiken we de opdracht ``<command>p</command>'' 
om de huidige partitietabel weer te geven. Zoals je kunt zien is
<filename>/dev/hda1</filename>
(de eerste partitie op <filename>/dev/hda</filename>) een DOS-partitie
van 61693 blokken.</para>

<screen>
Command (m for help):   p
Disk /dev/hda: 16 heads, 38 sectors, 683 cylinders 
Units = cylinders of 608 * 512 bytes

     Device Boot  Begin   Start     End  Blocks   Id  System
  /dev/hda1   *       1       1     203   61693    6  DOS 16-bit >=32M

Command (m for help):
</screen>

<para>Vervolgens gebruiken we de opdracht ``<command>n</command>'' 
om een nieuwe partitie aan te maken. De Linux rootpartitie zal een
omvang hebben van 80 meg.
</para>

<screen>
Command (m for help):  n 
Command action 
    e   extended 
    p   primary partition (1-4)
p
</screen>

<para>Hier wordt ons gevraagd of we een extended of primaire partitie
aan willen maken. In de meeste gevallen wil je gebruik maken van primaire 
partities, tenzij je meer dan vier partities op een disk nodig hebt.
Zie voor meer informatie de sectie ``Herpartitionering'.
</para>

<screen>
Partition number (1-4): 2
First cylinder (204-683):  204
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (204-683): +80M
</screen>

<para>De eerste cylinder moet de cylinder zijn NA die waar de laatste
partitie is ge&euml;indigd.
In dit geval eindigde <filename>/dev/hda1</filename> 
op cylinder 203, dus beginnen we de nieuwe partitie op cylinder 204.</para>

<para>Zoals je kunt zien, geeft de notatie ``+80M'' een partitie aan met
een omvang van 80 meg. Op vergelijkbare wijze geeft de notatie ``+80K''
een partitie aan van 80 kilobytes, en ``+80'' slechts een partitie van 80 bytes.
</para>

<screen>
Warning: Linux cannot currently use 33090 sectors of this partition
</screen>

<para>Je kunt deze waarschuwing negeren als je die te zien krijgt. Het is
overgebleven van een oude beperking waarbij Linux bestandssystemen slechts
een omvang konden hebben van 64 meg. Bij de nieuwere typen bestandssystemen
is dat echter niet meer het geval...partities kunnen nu een omvang hebben
van tot wel 4 terabytes.</para>

<para>Vervolgens maken we een swappartitie aan van 10 meg,
<filename>/dev/hda3</filename>.</para>

<screen>
Command (m for help): n
Command action 
    e   extended 
    p   primary partition (1-4) 
p

Partition number (1-4): 3
First cylinder (474-683):  474
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (474-683):  +10M
</screen>

<para>Weer laten we de inhoud van de partitietabel weergeven.
Zorg dat je deze informatie opschrijft, vooral als het gaat om
de omvang van elke partitie in blokken. Je hebt deze informatie
later nog nodig.</para>

<screen>
Command (m for help): p
Disk /dev/hda: 16 heads, 38 sectors, 683 cylinders 
Units = cylinders of 608 * 512 bytes

     Device Boot  Begin   Start     End  Blocks   Id  System
  /dev/hda1   *       1       1     203   61693    6  DOS 16-bit >=32M
  /dev/hda2         204     204     473   82080   83  Linux native
  /dev/hda3         474     474     507   10336   83  Linux native
</screen>

<para>Merk op dat de Linux swappartitie (hier,
<filename>/dev/hda3</filename>) van het type ``Linux native'' is. We moeten
het type swappartitie wijzigen in ``Linux swap'' zodat het installatieprogramma
het als zodanig zal herkennen. Hiervoor gebruik je
de <command>fdisk</command> opdracht ``t'':</para>

<screen>
Command (m for help): t
Partition number (1-4): 3
Hex code (type L to list codes): 82
</screen>

<para>Als je ``<command>L</command>'' gebruikt om de typen codes weer te
geven, zul je zien dat 82 het type is dat correspondeert met Linux swap.
</para>

<para>Gebruik de opdracht ``w'' om uit <command>fdisk</command> te gaan en
de wijzigingen aan de partitietabel op te slaan.
Gebruik de opdracht ``q'' om <command>fdisk</command> ZONDER opslaan van
wijzigingen te verlaten.
</para>

<para>Nadat je uit <command>fdisk</command> bent gegaan, kan het systeem
je aangeven je systeem te herstarten om er zeker van te zijn dat de
wijzigingen van kracht zijn. Over het algemeen is er geen enkele reden
om na het gebruik van <command>fdisk</command> je systeem te herstarten.
Moderne versies van <command>fdisk</command> en <command>cfdisk</command>
zijn slim genoeg dat ze zonder een herstart van het systeem de partities
bij kunnen werken.</para>

</sect3>
<sect3 id="postpartition"><title>Stappen na het partitioneren</title>

<para>Nadat je de partitietabellen hebt gewijzigd, zou je installatieprogramma
ze moeten bekijken en je aanbieden de swappartitie voor je te activeren.
Bevestig dit.</para>

<para>(Hier is een vraag van gemaakt, in plaats van het automatisch te doen,
vanwege de kans dat je een dual-boot systeem draait en &eacute;&eacute;n
van je niet-Linux partities op een swap-volume zou kunnen lijken.)
</para>

<para>Vervolgens zal het programma je vragen aan de te gebruiken partities, 
niet zijnde swapparties, een Linux bestandssysteemnaam (zoals /, /usr, /var,
/tmp, /home, /home2, enz.) toe te kennen.
</para>

<para>Hier is slechts &eacute;&eacute;n regel voor. Er moet een root
bestandssysteem zijn, met de naam /, 
en het moet opstartbaar zijn. Je kunt aan andere
Linux partities de naam geven die je wilt. Maar er zijn een aantal conventies
over de benoeming van deze partities die je later het leven waarschijnlijk
vereenvoudigen.
</para>

<para>Al eerder raadde ik een basissetup bestaande uit drie partities aan,
waaronder een kleine root, een middelmatige systeemsoftware partitie, een
grote partitie voor homedirectory's. Traditiegetrouw worden deze /, /usr en
/home genoemd. De tegen-intiutieve`/usr' naam is een historisch overblijfsel
uit de tijd dat (veel kleinere) Unix systemen uit systeemsoftware en
homedirectory's van gebruikers op een enkele niet-root partitie voorkwamen.
Sommige softwarepakketten rekenen erop.</para>

<para>Volgens conventie worden meerdere home-directory gebieden, /home,
/home2, home3, enz. genoemd. Hiervan kan sprake zijn als je twee fysieke
disks hebt. Op mijn persoonlijke systeem bijvoorbeeld, ziet
de huidige lay-out er zo uit:
</para>

<screen>
Filesystem         1024-blocks  Used Available Capacity Mounted on
/dev/sda1              30719   22337     6796     77%   /
/dev/sda3             595663  327608   237284     58%   /usr
/dev/sda4            1371370    1174  1299336      0%   /home
/dev/sdb1            1000949  643108   306130     68%   /home2
</screen>

<para>De tweede disk (sdb1) bestaat in werkelijkheid niet geheel uit /home2;
de swappartities op sda en sdb worden in deze weergave niet getoond.
Maar je kunt zien dat /home het grote vrije gebied is op sda en /home2
het gebruikersgebied is van sdb.</para>

<para>Wil je een partitie voor variabele gegevens, spool, tijdelijke mail,
en nieuwsbestanden, noem het dan /var.  Een andere mogelijkheid is het
aanmaken van een /usr/var en een symbolische link met de naam /var 
die ernaar verwijst (het kan zijn dat het installatieprogramma
je aanbiedt dit voor je te doen).
</para>

</sect3>
</sect2>
<sect2 id="installing"><title>Softwarepackages installeren</title>

<para>Zodra je het prepareren van je partitie achter je hebt liggen,
zou de rest van de installatie vrijwel automatisch moeten verlopen.
Het installatieprogramma
(of het nu op basis van EGA of X is) zal je door een serie menu's leiden
die het je mogelijk maken de CD-ROM waarvan te installeren, de te gebruiken
partities, enzovoort, op te geven.
</para>

<para>We gaan hier niet alle details van deze fase van de installatie
documenteren. Het is &eacute;&eacute;n van die onderdelen die het meest
vari&euml;ren tussen de verschillende Linux distributies
(volgens traditie concurreren verkopers op dit punt door hier waarde
aan toe te voegen), maar het is ook het simpelste onderdeel. En de 
installatieprogramma's zijn tamelijk zelfuitleggend, met goede hulp
op het scherm.
</para>

</sect2>
<sect2 id="afterwards"><title>Na installatie van de packages</title>

<para>Als de installatie eenmaal compleet is, en alles goed gaat, zal
het installatieprogramma een paar opties met je doorlopen om je systeem
te configureren voordat het voor de eerste keer vanaf de harde schijf zal
booten.
</para>

<sect3 id="lilo"><title>LILO, de LInux LOader</title>

<para>LILO (wat staat voor LInux LOader) is een programma die je de
mogelijkheid geeft Linux vanaf de harde schijf te booten (als ook andere
besturingssystemen, zoals MS-DOS).
</para>

<para>Het kan zijn dat je de optie krijgt LILO op je harde schijf te installeren.
Antwoord `yes', tenzij je OS/2 draait.
OS/2 heeft speciale vereisten; zie <link linkend="custom-LILO">Aangepaste LILO
Configuratie</link> hieronder.</para>

<para>LILO als je primaire bootloader installeren, maakt dat een aparte
bootdiskette onnodig is; in plaats daarvan kun je LILO iedere keer dat je
het systeem start, welk OS het moet booten.
</para>

</sect3>
<sect3 id="bootdisk"><title>Maken van een productie bootdisk (optioneel)</title>

<para>Het kan ook zijn dat je de kans wordt gegeven een ``standaard
bootdisk'' aan te maken, die je kunt gebruiken om je nieuw ge&iuml;nstalleerde
Linux systeem te booten.
(Dit is een oudere en iets minder comfortabele methode die
veronderstelt dat je normaal gesproken DOS boot, maar de bootdisk
gebruikt om Linux te starten.)
</para>

<para>Hiervoor heb je een lege, high-density onder MS-DOS geformatteerde
diskette nodig van het type waarmee je je systeem boot. Doe gewoonweg
de diskette erin wanneer daar om wordt gevraagd en er zal een bootdiskette
worden aangemaakt. (Dit is niet hetzelfde als een installatiebootdisk
en je kunt de &eacute;&eacute;n niet voor de ander vervangen!).
</para>

</sect3>
<sect3 id="misc"><title>Diverse systeemconfiguratie</title>

<para>Het kan zijn dat de post-installatie procedure je door verscheidene
menu-items loodst om je de mogelijkheid te geven je systeem te configureren.
Hieronder valt het specificeren van je modem en muisapparaat, als ook het
instellen van de tijdzone. Volg de menu-opties.</para>

<para>Het kan zijn dat het je tevens aanwijzingen geeft gebruikersaccounts
aan te maken of een wachtwoord op het root (administratie) account in
te stellen. Dit is niet zo ingewikkeld en je kunt gewoonlijk gewoon de
instructies op het scherm doorlopen.
</para>

</sect3>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="firstboot"><title>Booten van je nieuwe systeem</title>

<para>Als alles is gegaan zoals gepland, zou je nu in staat moeten
zijn Linux met behulp van LILO vanaf de harde schijf te booten.
Als alternatief zou je vanaf de bootdiskette moeten kunnen booten (niet
vanaf de originele bootdisk, maar de diskette die na het installeren van
de software is aangemaakt). Na het booten log je in als
<emphasis>root</emphasis>. Gefeliciteerd! Je hebt je eigen Linux systeem.
</para>

<para>Als je met behulp van LILO boot, probeer dan tijdens het booten 
<emphasis>shift</emphasis> of <emphasis>control</emphasis> in te drukken.
Hierdoor krijg je een bootprompt; druk op
<emphasis>tab</emphasis> voor een lijst met opties. Op deze manier kun je
direct vanuit LILO, Linux, MS-DOS of wat dan ook booten.
</para>

</sect1>
<sect1 id="afterboot"><title>Na je eerste boot</title>

<para>Als het goed is zie je nu de loginprompt van een nieuw
net geboot Linux vanaf je harde schijf. Gefeliciteerd!</para>

<para>De <ulink url="http://algolog.tripod.com/postlnx.htm">GNU/Linux
post-install procedures</ulink> geeft een aantal goede suggesties
over wat je net na de installatie kunt doen om problemen later tot een
minimum te beperken.</para>


<sect2 id="admin"><title>Begin van Systeembeheer</title>

<para>Afhankelijk van hoe de installatiefase verliep, moet je wellicht
nog accounts aanmaken, je hostnaam wijzigen, of X in deze fase
(her)configureren.
Er is nog heel wat meer wat je in zou kunnen stellen en configureren,
waaronder backupdevices, SLIP/PPP links naar een Internet Service Provider,
enz.</para>

<para>Wat zou kunnen helpen is een goed boek over UNIX systeembeheer. 
(Ik raad je het boek
<citetitle>Essential Systems Administration</citetitle> van O'Reilly and
Associates aan.) Naarmate de tijd verstrijkt zul je deze dingen oppikken.
Je zou de diverse andere Linux HOWTO's moeten lezen, zoals de
<citetitle>NET-3-HOWTO</citetitle> en
<citetitle>Printing-HOWTO</citetitle>, voor informatie over andere
configuratietaken.
</para>

</sect2>
<sect2><title>Aangepaste LILO-configuratie<anchor id="custom-LILO"></title>

<para>LILO is een bootloader, die kan worden gebruikt om &oacute;f Linux
&oacute;f DOS of een ander besturingssysteem tijdens de
systeemstart te selecteren. De kans bestaat dat je distributie
automatisch LILO voor je configureerde tijdens de installatiefase.
(tenzij je OS/2 gebruikt, is dit wat je zou hebben moeten doen).
Als dit zo is, dan kun je de rest van deze sectie overslaan.</para>

<para>Als je LILO als de <emphasis>primaire</emphasis> bootloader installeerde,
zal het 't de eerste fase van het bootproces voor alle besturingssystemen op
je disk afhandelen. Dit werkt goed als MS-DOS het enige andere
besturingssysteem is dat je hebt ge&iuml;nstalleerd. Het zou echter
kunnen dat je OS/2 draait, die een eigen Boot Manager heeft. In dit geval
wil je de Boot Manager van OS/2 als primaire bootloader, en LILO 
(als de <emphasis>secundaire</emphasis> bootloader) om alleen
Linux te booten.</para>

<para>Een belangrijk punt voor mensen die gebruik maken van EIDE
systemen: vanwege een beperking van de BIOS, moeten bootsectoren
voor een OS voorkomen op &eacute;&eacute;n van de eerste twee
fysieke disks. Anders zal het systeem na het schrijven van "LI" blijven hangen,
ongeacht van waaraf je het uitvoert.</para>

<para>Mocht je LILO met de hand moeten configureren, dan bestaat dit uit
het wijzigen van het bestand <filename>/etc/lilo.conf</filename>. 
Hieronder geven we een voorbeeld van een LILO configuratiebestand, waarbij
de Linux rootpartitie zich bevindt op
<filename>/dev/hda2</filename>, en MS-DOS is ge&iuml;nstalleerd op
<filename>/dev/hdb1</filename> (op de tweede harde schijf).</para>

<screen>
# Vertel LILO zichzelf te installeren als de primaire bootloader op /dev/hda.
boot = /dev/hda
# Het te installeren bootimage; waarschijnlijk is het beter dat je dit niet
# wijzigt
install = /boot/boot.b

# Het gedeelte voor het booten van Linux.
image = /vmlinuz       # De kernel is in /vmlinux
  label = linux        # Geef het de naam "linux"
  root = /dev/hda2     # Gebruik /dev/hda2 als het root bestandssysteem
  vga = ask            # Vraag naar de te gebruiken VGA modus
  append = "aha152x=0x340,11,7,1"  # Voeg dit toe aan de bootopties,
   # voor het detecteren van de SCSI controller

# Het gedeelte voor het booten van MS-DOS
other = /dev/hdb1      # Dit is de MS-DOS partitie
  label = msdos        # Geef het de naam "msdos"
  table = /dev/hdb     # De partitietabel voor de tweede disk
</screen>

<para>Zodra je het bestand <filename>/etc/lilo.conf</filename> hebt gewijzigd,
start je als <emphasis>root</emphasis> <command>/sbin/lilo</command> op.
Hiermee zal LILO op je disk worden ge&iuml;nstalleerd.
Elke keer als je de kernel opnieuw compileert, moet je
<command>/sbin/lilo</command> opnieuw opstarten om de bootloader er 
correct naar te laten verwijzen (iets waar je je nu nog geen zorgen om
hoeft te maken, maar houd het in gedachten).</para>

<para>Let op hoe we de optie <emphasis>append</emphasis> in
<filename>/etc/lilo.conf</filename> gebruiken om bootparameters op te geven
zoals we dit deden bij het booten van de bootdisk.
</para>

<para>Je kunt je systeem nu vanaf de harde schijf booten. Standaard zal LILO
het besturingssysteem, dat als eerste in het configuratiebestand is genoemd,
booten, wat in dit geval Linux is. Om ervoor te zorgen dat er een bootmenu
verschijnt om een ander besturingssysteem uit te kunnen kiezen, druk je de
<emphasis>shift</emphasis> of <emphasis>ctrl</emphasis> in terwijl het 
systeem boot; als het goed is, zie je de prompt:</para>

<screen>
Boot:
</screen>

<para>Vul hier de naam in van het te booten besturingssysteem (gegeven door
de <emphasis>label</emphasis> regel in het configuratiebestand; in dit geval
is dat <emphasis>linux</emphasis> of <emphasis>msdos</emphasis>), of druk op
<emphasis>tab</emphasis> voor een lijst.</para>

<para>Stel nu dat je LILO als de secundaire bootloader wilt gebruiken;
als je bijvoorbeeld Linux vanuit de bootmanager van OS/2 wilt booten.
Om een Linux partitie vanuit de OS/2 Boot Manager te kunnen booten, moet
je helaas de partitie met
<command>FDISK</command> van OS/2 (niet die van Linux)
aanmaken, en de partitie formatteren als FAT of HPFS, zodat OS/2 het herkent.
(Voor jou is dat IBM.)</para>

<para>Om LILO Linux vanuit de OS/2 Boot Manager te laten booten,
installeer je LILO slechts op je Linux root bestandssysteem (in het
bovenstaande voorbeeld is dat <filename>/dev/hda2</filename>). 
In dit geval zou het configuratiebestand van LILO 
er ongeveer zo uit komen te zien:</para>

<screen>
boot = /dev/hda2
install = /boot/boot.b
compact

image = /vmlinuz
  label = linux
  root = /dev/hda2
  vga = ask
</screen>

<para>Let op de wijziging in de <emphasis>boot</emphasis> regel. Na
de uitvoering van <command>/sbin/lilo</command> zou je in staat moeten
zijn om de Linux partitie aan de Boot Manager toe te voegen.
Dit mechanisme zou tevens moeten werken voor bootloaders die door
andere besturingssystemen worden gebruikt.
</para>

</sect2>
</sect1>
<sect1 id="administrivia"><title>Administratieve zaken</title>

<sect2 id="terms"><title>Gebruiksvoorwaarden</title>

<para>Dit document is auteursrechtelijk beschermd 1998 door Eric S. Raymond.
Je mag het vrijelijk gebruiken, verspreiden en reproduceren, op voorwaarde
dat:
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>Je deze copyrightmelding niet weglaat of aanpast (je mag
het vertalen)</para></listitem>
<listitem><para>Je het versienummer en de datum niet weglaat of aanpast.</para></listitem>
<listitem><para>Je de verwijzing van het document naar de huidige WWW-versie
niet weglaat of aanpast.</para></listitem>
<listitem><para>Duidelijk als zodanig aangeeft, als het om een gewijzigde
of ingekorte versie gaat.</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>Deze beperkingen zijn bedoeld om potenti&euml;le lezers te beschermen
tegen oude of verminkte versies. Vraag het me als je denkt een goede reden
te hebben voor een uitzondering.
</para>

</sect2>
<sect2 id="acknowledgements"><title>Erkenningen</title>

<para>Mijn dankbare erkenning aan Matt D. Welsh, die deze HOWTO van
origine schreef. Ik verwijderde veel van de Slackware specifieke inhoud
en richtte de rest van het document op de CD-ROM installatie, maar
een substantieel deel van de inhoud is nog steeds van hem.
</para>

<para>Versie 4.1 werd door een aantal suggesties van 
David Shao <email>dshao@best.com</email> gedeeltelijk verbeterd.</para>

</sect2>
</sect1>
</article>

<!--
The following sets edit modes for GNU EMACS
Local Variables:
fill-column:75
compile-command: "mail -s \"Installation HOWTO update\" submit@linuxdoc.org <Installation-HOWTO.sgml"
End:
End:
-- >