File: CD-Writing-HOWTO.pl.html

package info (click to toggle)
doc-linux-pl 2002.06.14-2
links: PTS
area: main
in suites: etch, etch-m68k, jessie, jessie-kfreebsd, lenny, squeeze, wheezy
size: 6,900 kB
ctags: 968
sloc: makefile: 66
file content (1297 lines) | stat: -rw-r--r-- 53,181 bytes
parent folder | download | duplicates (5)
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 3.2 Final//EN">
<HTML>
<HEAD>
 <META NAME="GENERATOR" CONTENT="SGML-Tools 1.0.9">
<META HTTP-EQUIV="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2">
<TITLE>Jak zapisa dane na CD pod Linuksem.</TITLE>


</HEAD>
<BODY>
<H1>Jak zapisa dane na CD pod Linuksem.<BR></H1>

<H2>Autor: Winfried Trmper,
<A HREF="mailto:winni@xpilot.org">winni@xpilot.org</A><BR>
v2.7, 11 Kwietnia 1999<BR>
<B>Wersja polska: Bartosz Maruszewski
<A HREF="mailto:B.Maruszewski@jtz.org.pl">B.Maruszewski@jtz.org.pl</A><BR></B>
v2.01, 6 Sierpnia 1999</H2>
<P><HR>
<EM>Dokument ten zosta napisany w standardzie ISO-8859-2.
Orygina tego dokumentu znajduje si pod adresem
<A HREF="http://www.guug.de/~winni/linux/cdr/">www.shop.de</A>.</EM>
<HR>
<H2><A NAME="s1">1. Wprowadzenie.</A></H2>

<P>
<P>Wielu ludzi wypala pyty CD przy pomocy Linuksa poniewa jest to
sposb niezawodny i atwy. Nie ma &quot;niebieskich ekranw&quot;
podczas wypalania i nie musisz si przejmowa tym, eby dobra
odpowiedni sprzt i oprogramowanie do niego. Po prostu jak wszystko
raz poprawnie ustawisz tak dziaa. Dokument ten omawia
konfiguracj, jak umieci dane na medium i podaje troch ciekawych
aplikacji, ktry zostay wspomniane przez uprzejmych czytelnikw.
<P>
<H2>1.1 Prawa autorskie, licencja i warunki korzystania.</H2>

<P>
<P>Prawa autorskie (C) posiada Winfried Trmper 1996,1997,1998,1999.
Wszystkie prawa zastrzeone.
<P>Redystrybucja i uytkowanie, z modyfikacjami lub bez, jest
dozwolone o ile nazwisko autora nie jest wykorzystywane do promocji
czy sygnowania wszelkich produktw powstaych z tego dokumentu bez
konkretnego, wczeniejszego, pisemnego pozwolenia.
<P>
<H2>1.2 Zastrzeenie.</H2>

<P>
<P>Autor zrzeka si wszelkich gwarancji odnonie tego dokumentu,
wcznie z wszystkimi wczonymi gwarancjami handlowymi. W adnym
wypadku nie jestem odpowiedzialny za jakiekolwiek bezporednie i
porednie zniszczenia, w wyniku ktrych nastpia utrata uywalnoci,
danych czy dochodw wynikajce z uywania tego dokumentu.
<P>Krtko: uywaj na wasn odpowiedzialno.
<P>
<H2>1.3 Proponowane dokumenty do przeczytania.</H2>

<P>
<P>
<A HREF="http://www.fadden.com/cdrfaq/">CD-R FAQ</A>, to
oglny dokument zawierajcy czsto zadawane pytania na temat pyt
CD do nagrywania (CD-R), nagrywarek pyt i wymaganego
oprogramowania.
<P>Poniewa wiekszo nagrywarek CD mona uywa take do czytania
pyt CD; moliwe, e bdziesz chcia przeczyta take <I>
<A HREF="http://www.jtz.org.pl/Html/CDROM-HOWTO.pl.html">CDROM-HOWTO</A></I>, <I>SCSI-HOWTO</I> i <I>
<A HREF="http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html">Kernel-HOWTO</A></I>
<P>
<H2>1.4 Terminologia ... lasery na max ... ognia!</H2>

<P>
<P>CD-ROM to skrt od &quot;Compact Disc Read Only Memory&quot;,
nonik danych wykorzystujcy laser optyczny do wyczuwania
mikroskopijnych zagbie na srebrnym, byszczcym dysku. Byszczenie
pochodzi od aluminiowej warstwy, ktra jest nonikiem. Zaglebienia
reprezentuj bity informacji (w pewien sposb) i s takie malutkie,
e jakie kilka  bilionw mieci si na pycie. Przez to CD jest
nonikiem duych iloci danych.
<P>Termin CD-R jest skrtem od &quot;CD-ROM Recordable&quot; i
odnosi si do pyty CD, ktra nie ma tych mikrospijnych zagbie na
powierzchni... i przez to jest pusta.
<P>Zamiast srebrnej aluminiowej warstwy ma specjalny
&quot;film&quot; (kolorowy), w ktrym &quot;mikroskopijne
zagbienia)&quot; mog by wypalone. Robi si to przez nadanie
laserowi, ktry normalnie tylko wykrywa zagbienia, troch wikszej
mocy, tak e zagbienia s wypalane. Takie dziaanie moe by podjte
<B>tylko raz</B> na CD-R.
<P>Jednak mona sobie zostawi miejsce na pniejsze nagrywanie,
tworzc wielosesyjn pyt CD.
<P><I>CD-ROM rewritable</I> (czyli CD do wielokrotnego zapisu; w skrcie
<I>CD-RW</I> zostay wynalezione, aby obej ograniczenia CD-R. W
tych pytach laser nie tylko moe wypali takie mikroskopijne
zagbienia, ale moe take przywrci pyt do oryginalnego stanu
sprzed zapisu. Jest to moliwe, poniewa laser tak naprawd nie
wypala dziur - nie widzisz przecie dymu podczas wypalania i aden
gos z gry nie mwi ci &quot;cel zniszczony&quot;. To co
laser robi naprawd, to wyzwala zmian fazy (trigger a phase
change), i std nazwa dla nagrywarek CD-RW &quot;urzdzenia do zmiany
fazy&quot;. Przykad bardzo podobnej procedury, to samochd
czyszczcy na lodowisku hokejowym; w czasie przerw samochd ten
przejeda przez lodowisko i wypenia zadrapania w lodzie (czstki
zawierajce rodzaj informacji o grze... :) ) roztopionymi kawakami
lodu.
<P>[Od tumacza] Dobra... Wiem, e
przetumaczyem to ... powiedzmy nieciekawie... Jeli masz
ciekawsze tumaczenie tego fragmentu, to zapraszam.
<P>To HOWTO objania zadanie zapisu na CD-R i CD-RW. Witamy na pokadzie,
kapitanie!
<P>
<H2>1.5 Obsugiwane zapisywarki.</H2>

<P>
<P>Szczegowa lista modeli, ktre zostay podane jako dziaajce lub nie
z rnymi unix-ami jest dostpna pod adresem (
<A HREF="http://www.guug.de:8080/cgi-bin/winni/lsc.pl">www.guug.de</A>).
<P>Oto obszerne zestawienie napdw, ktre zdaj si dziaa z
cdrecord:
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
Acer:           CDRW 6206A
BTC:            BCE 621E (IDE)
Compro:         CW-7502, CW-7502B
Dysan:          CRW-1622
Elite:          Elite b444.41
Grundig:        CDR 100 IPW
Guillemot:      Maxi CD-R 4X/8X
HP:             SureStore 4020i, SureStore 6020i,
                C4324, C4325
               CD-Writer+ 7100, CD-Writer+ 7200i,
               CD-Writer+ 8100i, CD-Writer+ 8110i,
Hi-Val:         CDD-3610
JVC:            XR-W2001, XR-W2010, XR-W2042, R-2626
Kodak:          PCD 200, PCD 225, PCD 260, PCD 600
Matsushita:     CW-7502
Memorex:        CRW-620, CRW-1622
Microboards:   PlayWrite 2000, PlayWrite 4000RW, PlayWrite 4001RW
MicroNet:       MasterCD Plus 4x4, MasterCD Plus 4x6
Mitsubishi:    CDRW-226
Mitsumi:       CR-2401-TS, CR-2600 TE,  CR-2801 TE, CR-4801 TE
Nomai:          680.RW
OTI:           CDRW 965
Olympus:       CDS 615E, CDS 620E
Optima:         DisKovery 650 CD-R
OTI:            CDRW 965 
Panasonic:      CW-7502, CW-7582
Philips:        CDD-521/10, CDD-522
               CDD-2000, CDD-2600, CDD-3600, CDD-3610
               Omniwriter 26, Omniwriter 26A
Plasmon:       CDR 480, CDR 4220, RF-4100, RF-4102, CDR 4400
Plextor:       CDR PX-24 CS, PX-412 C, PX-R412 C
               PX-R810Ti, PleXwriter 412C
Procom:         PCDR 4 
Ricoh:          RO-1420C+, MP 1420C, MP 6200S, MP 6201S
Sanyo:         CRD-R24S
Smart and
Friendly:       CD-RW226, CD-R1002, CD-R1002/PRO, CD-R1004,
                CD-R2004, CD-R2006 PLUS, CD-R2006 PRO,
                CD-R4000, CD-R4006, CD-R4012
Sony:          CDU 920S, CDU 924, CDU 926S, CDU-928E,
               CDU 948S, CDRX 100E
Taiyo Yuden:    EW-50 
TEAC:          CD-R50S, CD-R55S, CDR-55S
Traxdata:      CRW 2260, CDR 4120, CDRW 4260,
Turtle Beach:   2040R
WPI (Wearnes):  CDRW-622, CDR-632P
YAMAHA:                CDR-100, CDR 102, CDR-200, CDR-200t, CDR-200tx
               CDR-400, CDR-400c, CDR-400t, CDR-400tx, CDR-400Atx
               CRW-2260, CRW-2260t,
               CRW-4250tx, CRW-4260 t, CRW-4260 tx, CRW-4261,
               CRW-4416 S
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Tabela 1: Nagrywarki obsugiwane przez Linuksa</I>
<P>Jeli twj sprzt nie jest obsugiwany, to wci moesz uy
Linuksa do przygotowania materiau na CD. Moesz tak postpi,
poniewa wikszo oprogramowania DOS-owego nie umie obsuy
RockRidge Extensions. Ale musisz wtedy uy DOS-owego
oprogramowania do wypalenia pyty.
<P>
<H2>1.6 Obsugiwane &quot;zalety&quot;.</H2>

<P>
<P>S dwie klasy narzdzi do zapisywania CD-R: sterowniki sprztowe i
formatery danych. Sterowniki sprztowe obsuguj nastpujce cechy:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
       Cecha            cdwrite-2.1     cdrecord-1.7
       --------------------------------------------
       IDE/ATAPI          nie                tak
       Port rwnolegy    nie                tak
       CD-RW              nie                tak
       Wielosesyjno     tylko czciowo    tak
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Tabela 2: Cechy sterownikw sprztowych</I>
<P><CODE>cdwrite</CODE> to stare oprogramowanie i wzmiankowane jest tylko dla
zachowania kompletnoci. Uywaj prosz zamiast tego <CODE>cdrecord</CODE>,
poniewa obsuguje on znacznie wicej sprzetu i ma o wiele wicej
moliwoci. Celem formaterw danych jest organizacja danych na
pycie (umieszczenie na nich systemu plikw).
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
       Cecha         mkisofs  mkhybrid
       --------------------------------------------
       ISO9660         tak      tak
       RockRidge       tak      tak
       El Torito       tak      tak
       HFS             nie      tak
       Joliet          nie      tak
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Tabela 3: Cechy formaterw danych</I>
<P>Najbardziej oczywist rnic midzy systemem plikw ISO9660 a
Extended-2 jest moliwo modyfikacji plikw na tym drugim po
zapisaniu ich. Ograniczenia na ISO9660 to:
<P>
<UL>
<LI> Tylko 8-poziomowa struktura podkatalogw (liczc od gwnego
katalogu na pycie) (aby zwikszy t liczb uyj RockRidge
Extensions)</LI>
<LI>maksymalna dugo nazwy pliku: 32 znaki</LI>
<LI>pojemno 650 MB</LI>
</UL>
<P>RockRidge jest rozszerzeniem pozwalajcym na dusze nazwy i
gbsz struktur katalogw dla systemu plikw ISO9660.
Rozszerzenia te (RockRidge) nie s dostepne pod DOS-em czy Windows.
<P>El Torito moe by uywane do tworzenia startowych (bootable) pyt
CD. BIOS twojego komputera musi mie moliwo uruchamiania takich
pyt. Mwic wprost: pierwsze 1,44 MB na pycie zawiera dyskietk
startow zrobion przez ciebie. Obraz takiej dyskietki jest
traktowany jako dyskietka i system z niej startuje.
<P>
<P>HFS pozwala na odczytanie CD-ROM-u na Macintosh-u, tak jakby
by to wolumin HFS (rodzinny system plikw MacOS).
<P>Joliet pozwala na dugie nazwy (midzy innymi) dla Windows (95, 98,
NT). Autor nie zna adnego narzdzia, ktre pozwalaoby mie
dusze nazwy pod DOS-em czy Windows 3.11.
<P>Sekcja 2.8 pokazuje skd mona pobra wspomniane oprogramowanie.
<P>
<H2>1.7 Listy dyskusyjne.</H2>

<P>
<P>Jeli chcesz si przyczy do grupy rozwojowej (w celu aktywnej
<I>pomocy</I>), wylij list na adres 
<A HREF="mailto:cdwrite-request@other.debian.org">cdwrite-request@other.debian.org</A> i umie sowo <CODE>subscribe</CODE> w
treci listu.
<P>
<H2>1.8 Najnowsza wersja.</H2>

<P>
<P>Najnowsza wersja tego dokumentu jest zawsze dostpna pod adresem
<A HREF="http://www.guug.de/~winni/linux/cdr/">www.guug.de</A>.
<P>
<H2><A NAME="s2">2. Konfiguracja Linuksa do nagrywania pyt.</A></H2>

<P>
<P>Jesli uda ci si pokonfigurowa sprzt i system, to polecenie
<CODE>cdrecord -scanbus</CODE> wywietli ci list urzdze, dostpnym do
zapisu. Celem tego rozdziau jest poprowadzenie ci poprzez
konfiguracj Linuksa, tak aby na kocu zobaczy co takiego:
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$&gt; cdrecord -scanbus
Cdrecord release 1.7a1 Copyright (C) 1995-1998 Jrg Schilling
scsibus0:
          0) 'Quantum ' 'XP34300         ' 'F76D' Disk
          1) 'SEAGATE ' 'ST11200N        ' '8334' Disk
          2) *
          3) 'TOSHIBA ' 'MK537FB/        ' '6258' Disk
          4) 'WANGTEK ' '5150ES SCSI-36  ' 'ESB6' Removable Tape
          5) 'EXABYTE ' 'EXB-8500-85QUE  ' '0428' Removable Tape
          6) 'TOSHIBA ' 'XM-3401TASUNSLCD' '3593' Removable CD-ROM
          7) *
scsibus1:
        100) 'Quantum ' 'XP31070W        ' 'L912' Disk
        101) *
        102) *
        103) 'TEAC    ' 'CD-R55S         ' '1.0H' Removable CD-ROM
        104) 'MATSHITA' 'CD-R   CW-7502  ' '4.02' Removable CD-ROM
        105) *
        106) 'YAMAHA  ' 'CDR400t         ' '1.0d' Removable CD-ROM
        107) *
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Listing 1: Wykrywanie urzdze na kontrolerze SCSI.</I>
<P>Przykad ten zosta dostarczony przez Jrga Schillinga. Wida tutaj
cztery nagrywarki. Nie mona rozrni zwykego CD-ROMu od
nagrywarek. Ale identyfikator produktu ma czsto w sobie wskazwki
w stylu R, -R czy -RW.
<P>
<H2>2.1 Konfiguracja jdra Linuksa.</H2>

<P>
<P>Jdro mona wyposay w sterowniki suce do rncyh celw. Mona
je wkompilowa na stae lub jako moduy adowane na danie. Ta
druga metoda jest preferowana dla sterownikw niekrytycznych dla
systemu. Np. jeli masz system na dysku IDE, to sterownik do tego
dysku musisz mie w jdrze (a nie jako modu).
<P>S trzy rodzaje nagrywarek: SCSI, IDE/ATAPI i zewntrzne podczane
do portu rwnolegego. Tabela 4 pokazuje jak skonfigurowa jdro
dla tych typw nagrywarek. Pierwsza kolumna, to sekcja w
menu konfiguracji jdra, gdzie mona znale dane ustawienie. Druga
kolumna, to opis tej opcji. Trzecia kolumna, to nazwa moduu
powstaego po kompilacji.
<P>Y to tak (yes) i oznacza, e masz to wkompilowa w jdro. M to
modu, i oznacza, e ma to by wkompilowane jako modu. Y/M pozwala
tobie wybra czy ma to by modu czy wkompilowanie w jdro. Puste
ustawienia oznaczaj, e nie trzeba tego modyfikowa. Nie
zmienianie tego ustawienia zwiksza szanse, e jadro bdzie dziaa
(jeli dziaao wczeniej).
<P>Aby sprawdzi jakie sterowniki s aktywne (tak statyczne jak i
dynamiczne) w twoim jdrze, moesz odczyta plik /proc/devices. Aby
sprawdzi jakie moduy s zaadowane wydaj plecenie 'lsmod'. Aby
sprawdzi jakie moduy s dostpne do zaadowania wydaj polecenie
'modprobe -l'. Jeli potrzebujesz moduu niedostpnego w twoim
systemie, musisz przekompilowa jdro. Przeczytaj 
<A HREF="http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html">Kernel-HOWTO</A>
na temat szczegw kompilacji. Najwiesze informacje na temat
obsugi moduw jdra znajdziesz w Module-HOWTO.
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
Sekcja      Opis                   Modu    SCSI  IDE   PP
------------------------------------------------------------
BLOCK  Enhanced IDE/MFM/RLL...                     Y      
BLOCK  IDE/ATAPI CDROM             ide-cd        M/N/Y     
BLOCK  SCSI hostadaptor emulation  ide-scsi        M      
BLOCK  Loopback device             loop       M    M     M

PARIDE Parallel port IDE device    paride               Y/M
PARIDE Parallel port ATAPI CD-ROMs                       M
PARIDE Parallel port generic ATAPI                       M
PARIDE (select a low-level driver)                       Y

SCSI   SCSI support                scsi_mod  Y/M  Y/M    
SCSI   SCSI CD-ROM support         sr_mod    Y/M  Y/M     
SCSI     Enable vendor-specific               Y    Y      
SCSI   SCSI generic support        sg        Y/M  Y/M     
SCSI   (select a low-level driver)            Y

FS     ISO 9660 CDROM filesystem   iso9660    Y    Y     Y
FS     Microsoft Joliet cdrom...   joliet     M    M     M
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Tabela 4: Konfiguracja jdra</I>
<P>Jeli udao ci si ju skompilowa jdro czy znale potrzebne
moduy, to albo dodaj je do /etc/modules albo pozwl adowa je
automatycznym narzdziom (kmod, kerneld). Jeli nie jeste pewien,
skonsultuj to z dokumenctacj swojej dystrybucji.
<P>Opcja &quot;SCSI hostadaptor emulation&quot; we wczesniejszych
jdrach nazywa si &quot;SCSI emulation&quot; (okoo 2.0.36).
Jeli jdro na to pozwala, skompiluj sterownik dla CD-ROM-w
IDE/ATAPI jako modu. Jeli nie, to wycz go (N) i uyj zamiast
niego sterownika do CD-ROM-w SCSI. W jdrach serii 2.2, nie
moliwe jest uruchamianie sterownikw do IDE i SCSI na tym samym
fizycznym urzdzeniu w tym samym czasie (jeli masz 2.0.36, to
przeczytaj poniej).
<P>Urzdzenie <I>loopback</I> jest opcjonalne i pozwala przetestowa
obraz pyty przed zapisaniem.
<P>Jeli chcesz mc czyta pyty, to potrzebujesz obsugi systemu
plikw ISO 9660. Sterownik ten zawiera w sobie obsug RockRidge
Extensions. Jeli chcesz mie take obsug MS Joliet ERxtensions,
to skompiluj je jako modu i zaaduj.
<P>[Od tumacza] O ile si nie myl, to Joliet jest
obsugiwany przez jdro 2.0.36...
<P>W kadym przypadku potrzebujesz sterownik niskiego poziomu dla
swojego sprztu. &quot;Niskiego poziomu&quot; odnosi si do
sterownika, ktry komunikuje si bezporednio ze sprztem. Dla
urzdze SCSI i podczanych przez port rwnolegy jest wiele
sterownikw niskiego poziomu. S one opisane poniej.
<P>
<H3>Specjalne uwagi dla serii 2.2</H3>

<P>
<P>W jdrze 2.2.1 nie wczaj na raz opcji CONFIG_SCSI_MULTI_LUN ('probe for
multiple luns') i obsugi ide-scsi. Znany jest bd ide-scsi, ktry
nie pozwala na to. W kadym razie zaleca si uaktualnienie do
wersji 2.2.5.
<P>Niektrzy uytkownicy zgaszali konflikty midzy prekompilowanymi
binariami a jdrem 2.2. Jest to problem z jdrem. Oto rozwizania:
<P>
<UL>
<LI>Moe to przej po kompilacji cdrecord, tak aby dostosowa si
do wartoci w linux/include/scsi/sg.h. Wartoci te musz by tymi z
dziaajcego jdra z powodu interfejsu uytkownika dla sg.</LI>
<LI>Moe by to spowodowane adowalnym sterownikiem dla sg, ktry
nie ma odpowiednio duo pamici dla DMA. Zdobd at do sg_buffer z
<A HREF="ftp://ftp.fokus.gmd.de/pub/unix/cdrecord/alpha/">serwera FTP</A> Jrga Schillinga.</LI>
</UL>
<P>
<H3>Specjalne uwagi dla wersji 2.0</H3>

<P>
<P>Jdra w wersji wczeniejszej ni 2.0.31 maj kilka bedw i nie
mog czyta ostatniego pliku na pycie. Uaktualnij je do wersji
2.0.36.
<P>W jdrze 2.0.36 moesz poda ktry sterownik (IDE czy SCSI) uy
do ktrego urzdzenia ATAPI. Dokadniej: moesz wczy opcj
&quot;SCSI emulation&quot; w jdrze i uaktywni j dla
konkretnego urzdzenia przed lub podczas adowania jdra. Np. jesli
twojej nagrywarce odpowiada plik /dev/hdb, to dodaj polecenie
<CODE>hdb=ide-scsi</CODE>.
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
image=/boot/zImage-2.0.36
  label=Linux
  read-only
  append="hdb=ide-scsi"
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Listing 2: Przykadowa konfiguracja dla lilo (/etc/lilo.conf)</I>
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
linux "Linux 2.0.36" {
        image=/boot/zImage-2.0.36
        cmdline= root=/dev/hda5 readonly hdb=ide-scsi
}
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Listing 3: Przykdowa konfiguracja dla chos (/etc/chos.conf)</I>
<P>
<H2>2.2 Sprzt i pliki urzdze.</H2>

<P>
<P>Jak ju zainstalowae wszystkie potrzbne sterowniki, wystartuj
nowe jdro. Powinno si tam ju znajdowa wszystko czego bdziesz
potrzebowa do do nastpnych rozdziaw.
<P>[Uytkownicy <I>devfs</I> nie musz si przejmowa nastpnymi
krokami (rczn konfiguracj plikw urzdze. Jeli uywasz
<I>devfs</I>, wszystko pojawi si automagicznie na swoim miejscu.]
<P>Przejd do katalogu <CODE>/dev</CODE> i sprawd czy masz urzdzenia
loopback. Nie jest to konieczne, eby musia je mie ale
wygodniejsze (zobacz punkt 3.5). Jeli ju je
masz, to polecenie <I>ls</I> powinno pokaza loop0 - loop7:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; cd /dev
$ &gt; ls loop*
loop0 loop1 loop2 loop3 loop4 loop5 loop6 loop7
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Listing 4: pliki urzdzenia loopback</I>
<P>Jeli nie masz tych urzdze, to stwrz je przy pomocy skryptu
<CODE>/dev/MAKEDEV</CODE>:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; cd /dev/
$ &gt; modprobe loop
$ &gt; ./MAKEDEV loop
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<I>Listing 5: polecenia do tworzenia plikw urzdze loopback</I>
<P>Ostatnie polecenie powiedzie si tylko jeli masz skompilowany modu
<CODE>loop</CODE>. To co przeczytae dotd na temat obsugi plikw
urzdzenia loopback odnosi si do wszystkich plikw urzdze (sg*,
pg*, hd*, ...) i nie pisz wyranie o tym dalej.
<P>
<H3>Nagrywarki IDE/ATAPI.</H3>

<P>
<P>ATAPI oznacza &quot;polecenia SCSI przez szyn IDE&quot;. Innymi
sowy napdy IDE/ATAPI porozumiewaj si poprzez protok SCSI (z
pewnymi ograniczeniami) i w ten sposb mog imitowa urzdzenia
SCSI.
<P>W Linuksie nagrywarka IDE moe pojawi si jako SCSI dziki opcji
&quot;SCSI (hostadaptor) emulation&quot;. Tak wic uaktywnij
odpowiedni modu jdra ide-scsi, jak to opisano powyej i potem
moesz robi wszystko tak jakby mia nagrywark SCSI.
<P>
<H3>Nagrywarki SCSI.</H3>

<P>
<P>Upewnij si, e twoja nagrywarka jest rozpoznawana przez BIOS
twojego komputera. Nie ma sensu robi czegokolwiek dalej jeli twj
komputer nie zaakceptuje sprztu. (fakt, e komputer nie wypluje
nagrywarki nie jest potwierdzeniem; na ekranie musi pojawi si
odpowiedni napis).
<P>Jeli planujesz podczy swj napd SCSI do portu rwnolegego,
bdziesz potrzebowa specjalnego kabla i specjalnego sterownika w
jdrze. Wicej na ten temat moesz poczyta pod adresem 
<A HREF="http://www.torque.net/parport/parscsi.html">www.torque.net/parport/parscsi.html</A>.
<P>
<H3>Oglne urzdzenia SCSI.</H3>

<P>
<P>Pliki urzdze /dev/sd* i /dev/sr* uywane do komunikacji z
dyskami i CD-ROM-ami SCSI maj zaimplementowany tylko transfer
zorientowny na bloki danych. To wanie czyni je tak szybkimi i
idealnymi do zapisu danych. Sterowanie laserem nagrywarki to
bardziej skomplikowane zadanie i wymaga troch wicej ni transferu
danych w postaci blokw. Aby utrzyma t jako urzdze sd* i
sr* stworzono nowy rodzaj plikw urzdze SCSI; tzw <I>oglne
urzdzenia SCSI</I>.
<P>Poniewa poprzez oglne urzdzenia SCSI mona zrobi wszystko ze
sprztem SCSI nie s one przeznaczone do jakiego konkretnego
celu - std nazwa oglne (generic).
<P>Tak jak inne pliki urzdze i te mona znale w katalogu /dev/:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; cd /dev
$ &gt; ls sg*
sg0  sg1  sg2  sg3  sg4  sg5  sg6  sg7
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Jeli nie masz tych plikw urzdze, to stwrz je uywajc skryptu
<CODE>/dev/MAKEDEV</CODE>:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; cd /dev/
$ &gt; ./MAKEDEV sg
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>
<H3>Nagrywarki podczane przez porty rwnolege.</H3>

<P>
<P>Przykro mi, ale nie mam pojcia na ten temat. Przeczytaj informacje
zawarte na 
<A HREF="http://www.torque.net/parport/paride.html">stronie    WWW</A> powiconej temu tematowi albo plik na swoim dysku
<CODE>/usr/src/linux/Documentation/paride.txt</CODE>.
<P>
<H2>2.3 Zdobd oprogramowanie do wypalania CD-R.</H2>

<P>
<P>Przegld narzdzi sucych do nagrywania pyt znajduje si pod
adresem 
<A HREF="http://www.fokus.gmd.de/research/cc/glone/employees/joerg.schilling/private/cdb.html">www.fokus.gmd.de</A>. Project tworzenia CD dla Unix-a.
<P>
<H3>Narzdzia obsugiwane z linii polece.</H3>

<P>
<P>Jedno z poniszych narzdzi potrzebne jest aby wygenerowa obraz
pyty.
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="ftp://tsx-11.mit.edu:/pub/linux/packages/mkisofs">mkisofs</A>
<A HREF="ftp://ftp.man.torun.pl:/pub/Linux/mkhfs">mkhybrid</A></BLOCKQUOTE>
<P>W zalenoci od modelu twojej nagrywarki (zobacz 1.3) potrzebne jest
jedno z poniszych narzdzi do zapisania danych na CD:
<P>
<UL>
<LI>
<A HREF="ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/cdrecord/">cdrecord</A></LI>
</UL>
<P>Nie wierz podrcznikowi systemowemu od (starego) mkisofs, ktry
stwierdza, e potrzebujesz wersji 1.5. Po prostu uyj programu
cdrecord i bdzie w porzdku. Zauwa, e program mkisofs
dostarczany wraz z cdrecord ma kilka rozszerze wspomnianych w
dokumentacji programu.
<P>
<H3>Graficzne interfejsy uytkownika. (opcjonalne)</H3>

<P>
<P>Front-endy w Linuksie to rzeczywiste front-endy. Oznacza to, e
cigle musisz zainstalowa narzdzia obsugiwane z linii polece,
ale masz do nich dostp w adniejszy sposb.
<P><I>X-CD-Roast</I> to pakiet stworzony do uatwienia tworzenia
pyt w Linuksie. czy on narzdzia sterowane z linii polece jak
<I>cdrecord</I> i <I>mkisofs</I> z adnym graficznym interfejsem.
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="http://www.fh-muenchen.de/home/ze/rz/services/projects/xcdroast/e_overview.html">www.fh-muenchen.de</A></BLOCKQUOTE>
<P><I>BurnIT</I> to front-end napisany w Javie do cdrecord, mkisofs i
cdda2wav-0.95, co czyni z niego kompletny pakiet do wypalania pyt
CD na platformach unixowych. cign go mona z adresu 
<A HREF="http://sunsite.auc.dk/BurnIT/">sunsite.auc.dk</A>.
<P>
<H2><A NAME="s3">3. Wypalanie pyt CD-R.</A></H2>

<P>Imperator Nero na temat palenia swoich wasnych klasycznych CD
[AD64; on si na tym kompletnie nie zna] &quot;Jeli do ognia
si obrcisz, zabawia si nie przestan pki si palisz.&quot;
<P>[tum.: Z gry przepraszam za tumaczenie, ale poet nie jestem.]
<P>Zapis CD w Linuksie skada si z dwch krokw:
<P>
<UL>
<LI>pakowanie programw do plikw ze specjalnym formatem</LI>
<LI>zapisywanie danych z takich plikw na pyt CD-R przy pomocy cdrecord.</LI>
</UL>
<P>Rozdzia ten opisuje kroki tworzenia pyt z danymi i audio.
<P>
<H2>3.1 Zapis CD-ROM-w (czyste dane).</H2>

<P>
<P>Pamitaj, e zebranie wszystkiego do pyty zabiera o wiele wicej
ni si mona spodziewa. Jednak pamitaj te, e brakujcych
plikw nie mona dopisa do pyty jak jest ju zapisana i
zakoczona.
<P>Pamitaj take, e pewna ilo miejsca na pycie jest uywana do
przechowywania informacji na temat systemu plikw iso9660 (zwykle
kilka MB). 620 MB danych zawsze si zmieci na 650MB pycie CD-R.
<P>
<H2>3.2 Tworzenie obrazu pniejszej pyty.</H2>

<P>
<P>Zanim jaki nonik danych (dyskietka, dysk twardy czy kompakt) bdzie
mg by uyty trzeba na nim zaoy system plikw (mwic po
DOS-owemu: trzeba go sformatowa). System plikw jest
odpowiedzialny za organizacj i zapis plikw na noniku.
<P>Zwykle, narzdzia do tworzenia systemu plikw na partycji dyskowej,
zapisuja na niej pusty system plikw, ktry jest potem montowany i
wypeniany plikami przez uytkownika. Zapisywalne pyty CD s
zapisywalne <B>tylko raz</B>, wic jeli zapisaby na nim pusty
system plikw, zostaoby sformatowane - ale pozostaoby puste na
zawsze. Jest to take prawda dla nonikw wielokrotnego zapisu,
poniewa nie mona zmieni dowolnie zawartoci sektorw, ale trzeba
j ca najpierw skasowa.
<P>Wic to czego potrzebujemy, to narzdzie, ktre tworzy system
plikw podczas nagrywania plikw na pycie. Narzdzie to nazywa si
<I>mkisofs</I>. Przykadowe uycie moe by takie:
<P>
<PRE>
       mkisofs  -r -o obraz_cd   moja_kolekcja/
                   `---------'   `-------------'
                        |               |
                  dokd zapisa   nagraj z tego katalogu
</PRE>
<P>Opcja <B>-r</B> ustawia prawa dostpu wszystkich plikw na odczyt dla
wszystkich i wcza RockRidge Extensions. To jest zwykle to, co
chcesz osign i uycie tej opcji jest zalecane, no chyba, e wiesz
dokadnie co robisz. (wskazwka: bez <B>-r</B> pliki na kompakcie bd miay
prawa jak <CODE>moja_kolekcja</CODE>!).
<P><I>mkisofs</I> sprbuje
odwzorowa wszystkie nazwy plikw na format 8.3 uywany przez DOS,
aby zapewni jak najwiksz kompatybilno. W razie gdy pliki w
formacie 8.3 nazywaj si tak samo, uywane s liczby, a informacja
o takich plikach wysyana jest do <I>STDERR</I> - zwykle ekran.
Nie panikuj:<BR>
Pod Linuksem nigdy nie zobaczysz tych nazw w formacie 8.3, poniewa
Linux umie korzysta z RockRidge Extensions, ktre zawieraj
oryginalne atrybuty pliku (prawa dostpu, nazwy, itp.).
<P>Teraz moesz si zastanawia dlaczego rezultat nie jest wysyany
bezporednio do nagrywarki. Z dwch powodw:
<P>
<UL>
<LI>mkisofs nie wie nic na temat obsugi nagrywarek CD.</LI>
<LI>moesz chcie przetestowa obraz pyty zanim go nagrasz.</LI>
<LI>Na wolnych komputerach nie byoby to rozsdne.</LI>
</UL>
<P>Metod zapisu pyty w jednym kroku opisz poniej.
<P>Monaby stworzy dodatkow partycj na dysku i tam zapisywa wynik
dziaania <I>mkisofs</I>. Jednak ja jestem przeciwny takiemu
rozwizaniu poniewa jedn literwk monaby sobie zniszczy ca
partycj Linuksow (czytaj: co mi si przytrafio...). Co wicej,
to jest marnowanie miejsca na dysku, bo dane te s tylko czasowe i
mona je usun po zapisaniu na pyt. Jednak jeli masz
wystarczajco duo miejsca na dysku, dodatkowa partycja moe ci
zaoszczdzi czasu na kasowanie obrazu.
<P>
<H3>Przetestuj obraz kompaktu.</H3>

<P>
<P>Linux ma moliwo montowania plikw tak jakby byy one
partycj. Cecha ta przydaje si do testowania obrazu pyty, czy
prawa dostpu s takie jak chcesz. Pomimo, i noniki s teraz
bardzo tanie, to zapis pyty zabiera troch czasu i moesz chocia
zaoszczdzi swj czas sprawdzajc obraz.
<P>Aby zamontowa w katalogu <CODE>/cdrom</CODE> taki plik stworzony wczeniej
wpisz:
<P>
<HR>
<PRE>
       mount -t iso9660 -o ro,loop=/dev/loop0 cd_image /cdrom
</PRE>
<HR>
<P>Teraz moesz sprawdzi pliki w katalogu <CODE>/cdrom</CODE> - pojawi
si tam dokadnie tak samo jak bd wyglda na pycie. Aby odmontowa
ten plik po prostu napisz <I>umount /cdrom</I>. Uwaga: Jeli masz
jdro starsze ni 2.0.31, to ostatni plik na pycie moe nie by
czytany. Uyj nowszego jdra, jak np. 2.0.36. Opcja <CODE>-pad</CODE> w
programie cdrecord odnosi si tylko do pyt audio, a dodatkowa
opcja <CODE>-pad</CODE> programu mkisofs wymaga aty, co jest tak sam
prac jak uaktualnienie do nowego jdra.
<P>Uwaga:
<P>Niektre stare wersje <I>mount</I> nie umiej obsugiwa urzdze
loopback. Jeli masz tak star wersj <I>mount</I>, to jest to
wskazwka, eby uaktualni swoj dystrybucj.<BR>
Kilku ludzi sugerowao ju, eby zamieci tu informacj skd wzi
najnowsze narzdzia do montowania, ale ja zawsze odmawiam. Jeli
twoja dystrybucja dostarcza takiej starej wersji <I>mount</I>, to
zgo to do nich jako bd. Jeli twoja dystrybucja nie jest atwa
do uaktualnienia, zgo to jako bd.
<P>Jeli doczybym tutaj wszystkie informacje potrzebne do
poprawienia bdw w le zaprojektowanej dystrybucji to HOWTO
byoby o wiele wiksze i trudniejsze do czytania.
<P>
<H2>3.3 Zapisz obraz CD na pyt.</H2>

<P>
<P>Ju nie ma duo do zrobienia. Jeli jeszcze nie prbowae, to jest
dobra chwila na polecenie:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
cdrecord -scanbus
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Polecenie to pokae ci do ktrego urzdzenia SCSI doczona jest
twoja nagrywarka. Wszystkie inne metody zgadywania informacji
wywietlanych przez cdrecord zostay usunite z tego HOWTO
(szczeglnie ten cokolwiek niebezbieczny schemat nazewnictwa
oglnych urzdze SCSI).
<P>Zanim poka ci ostatnie polecenie,
pozwl si ostrzec, e nagrywarki &quot;lubi by karmione&quot;
cigym strumieniem danych poniewa maj tylko may bufor
danych. Tak wic proces zapisu obrazu CD na pyt nie moe by
przerwany, bo w wyniku otrzymamy le nagran pyt. atwo jest
przerwa taki strumie danych np. przez skasowanie duego pliku.
Przykad: Jeli skasujesz plik o rozmiarze 650 MB, to jdro musi
uaktualni informacje o 650.000 blokw na dysku (zakadajc, e
masz na swoim systemie plikw bloki 1 kB). Zajmuje to troch czasu
i bardzo prawdopodobne, e zwolni dziaalno dysku na tyle, e
strumie danych zostanie przerwany na kilka sekund. Jednak na
szybkich maszynach czytanie poczty, surfowanie po sieci czy nawet
kompilacja jdra nie maj wpywu na nagrywanie.
<P>Zauwa prosz, e adna nagrywarka nie potrafi ponownie ustawi
lasera i nie moe kontynuowa od miejsca, w ktrym zostao
przerwane nagrywanie. Przez to kada silniejsza wibracja a nawet
wstrzs zniszczy pyt.
<P>Jeli jeste ju psychicznie przygotowany, ubierz si w czarn
szat, pomn numer SCSI-ID nagrywarki przez numer SCSI-revision i
zapal tyle samo wieczek, wymw dwa wiersze z
&quot;<I>ASR-FAQ</I>&quot; (grupa dyskusyjna alt.sysadmin.recovery)
i ostatecznie wpisz:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; SCSI_BUS=0   # wzite z listingu "scsibus0:"
$ &gt; SCSI_ID=6    # wzite z listingu "TOSHIBA XM-3401"
$ &gt; SCSI_LUN=0
$ &gt; cdrecord -v speed=2 dev=$SCSI_BUS,$SCSI_ID,$SCSI_LUN \
                   -data  cd_image

# to samo co wyej, ale krtsze
$ &gt; cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -data  cd_image
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Dla zwikszenia czytelnoi, namiary na nagrywark zapisane s do
trzech zmiennych o wymownych nazwach: SCSI_BUS, SCSI_ID, SCSI_LUN.
Opcja <CODE>-data</CODE> nie jest konieczna, ale zostaa tutaj podana, aby
odrni t linijk o linijki sucej do nagrywania pyt audio.
<P>Jeli uywasz programu cdrecord do nadpisania pyty CD-RW, musisz
poda opcj <CODE>blank=...</CODE>, aby skasowa poprzedni zawarto.
Poczytaj stron podrcznika man, aby dowiedzie si wicej na temat
rnych metod zerowania pyty CD-RW.
<P>W czasach kiedy wszyscy oprcz mnie posiadaj 400 MHz maszyny,
ludzie nagrywaj pyty w locie bez tworzenia obrazu. Czyli cz
wyjcie programu mkisofs z wejciem programu cdrecord:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; IMG_SIZE=`mkisofs -R -q -print-size private_collection/`
$ &gt; mkisofs -r  private_collection/  \
|cdrecord  speed=2  dev=0,6,0
            tsize=${IMG_SIZE}s  -data  -
#         nie zapomnij o s --^         ^-- czytaj dane z STDIN
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Pierwsze polecenie jest pustym poleceniem sucym do okrelenia
rozmiatu obrazu (potrzebujesz mkisofs z pakietu cdrecord, aby to
dziaao). Moe twoja nagrywarka nie musi zna rozmiaru obrazu,
ktry bdzie zapisany, wtedy moesz to opuci. Wywietlony rozmiar
musi by przekazany jako parametr tsize do polecenia cdrecord (jest
zapisany w zmiennej rodowiskowej IMG_SIZE). Ostatnie polecenie to
poczenie polece mkisofs i cdrecord przez potok.
<P>
<H2>3.4 Zapisywanie pyt audio.</H2>

<P>
<P>Zapisanie takiej pyty jest bardzo podobne do wymienionych powyej
krokw/ Dwie gwne rnice, to fakt, e pyty audio skadaj si
ze cieek audio, ktre s zorganizowane w osobne obrazy. Wic
jeli chcesz mie 10 cieek, to musisz mie 10 obrazw. Drug
rnic jest format tych obrazw. Ju nie ISO 9660 (czy jaki tam
system plikw wolisz), ale 16-bitowe sample w kodowaniu PCM z
czstotliwoci prbkowania 44,1 kHz.
<P>Jednym z narzdzi do zamiany twoich plikw dwikowych do
wymaganego formatu jest <I>sox</I>. Uycie jest bardzo proste:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; sox  killing-my-software.wav  killing-my-software.cdr
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Polecenie to zamienia utwr killing-my-software z formatu WAV na
format CDR. Poczytaj stron podrcznika systemowego man programu
sox na temat rozszerze i formatw plikw rozpoznawanych przez
niego. Z powodu sporej iloci dysku potrzbnej na konwersj, jest to
wbudowana cecha programu cdrecord dla formatw WAV i AU. Tak wic
dopki twoje pliki muzyczne s w postaci plikw .wav czy .au i s
to 16-bitowe prbki z czstotliwoci 44,1 kHz moesz ich uywa
bez rcznej zamiany.
<P>Cdrecord zapisuje obrazy jako cieki audio jeli podamy opcj
<CODE>-audio</CODE>. Inne opcje s identyczne z tymi do zapisywania danych
(o ile nie masz jakich bardzo specyficznych wymaga). Ponisze
trzy przykady robi to samo, ale czytaj obrazy z innych plikw:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
$ &gt; cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -audio  track1.cdr track2.cdr...
$ &gt; cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -audio  track1.wav track2.wav...
$ &gt; cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -audio  track1.au track2.au...
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Szczeglnym przypadkiem s pliki MPEG3, ktre mog by zamienione
przy pomocy programu 'mpg123 -s track1.mp3 > track1.cdr'. W drug
stron dziaa 8hz-mp3 dla plikw WAV.
<P>W takim ukadzie jak powyej wypalisz pyty z 2-sekundow przerw
pomidzy kadymi dwoma ciekami audio. Jeli twoja nagrywarka
umoliwia nagrywanie w trybie &quot;disc at once&quot; (DAO),
moesz wyprbowa najnowszej wersji cdrecord, aby si tych przerw
pozby.
<P>
<H2>3.5 CD-ROM-y mieszane.</H2>

<P>
<P>Niewiele do powiedzenia. Po prostu okrel typ oklejnych obrazw
opcjami <CODE>-data</CODE> lub <CODE>-audio</CODE>. Przykad:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
cdrecord  -v dev=0,6,0  -data  cd_image  -audio  track*.cdr
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>
<H2><A NAME="4"></A> <A NAME="s4">4. Czsto zadawane pytania wraz z odpowiedziami.</A></H2>

<P>
<P>
<H2>4.1 Jak czuy jest proces wypalania?</H2>

<P>
<P>Odpowied: To zaley od twojej nagrywarki. Nowsze powinny mie
bufor danych o pojemnoci ok. 1MB lub co koo tego i moe
wytrzyma jakie 1-2 sekund bez dopywu danych. Jeli chcesz zna
jakie szczegy, to zajrzyj do podrcznika albo zapytaj producenta.
Niezalenie od rozmiaru tego bufora musisz zagwarantowa stay przepyw
danych w granicach 300 kb/s - 600 kb/s.
<P>Procesy intensywnie wykorzystujce dysk, jak np. uaktualnianie bazy
&quot;locate&quot;, obniaj maksymalny przepyw i mog
zniszczy pyt; lepiej sprawd czy takie procesy nie s uruchamiane
przez cron-a, at lub anacron-a podczas gdy wypalasz pyt.
<P>Z drugiej strony niektrzy kompilowali jdro podczas wypalania
pyty i nic ich pytom si nie dziao. Do takich eksperymentw
potrzebujesz jednak szybkiej maszyny.
<P>
<H2>4.2 Czy fragmentacja ma zy wpyw na prdko przepywu danych?</H2>

<P>
<P>Fragmentacja jest zwykle taka maa, e jej wpyw jest
niezauwaalny. Jednak moesz atwo skonstruowa patologiczne
przypadki fragmentacji, ktre obni prdko przepywu danych do
100 kb/s. Wic nie rb tego. :-)
<P>Tak, pliki przez lata fragmentuj si na dysku. Tym szybciej, im
szybciej system plikw jest peny. Zostawiaj zawsze 10% - 20%
wolnego miejsca i powinno by dobrze.
<P>Jeli nie jeste pewny, to spjrz na komunikaty wypisywane podczas
startu, procent fragmentaji jest podawany podczas sprawdzania
systemu plikw. Moesz sprawdzi t warto bardzo niebezpiecznym
poleceniem
<P>
<HR>
<PRE>
       $ > e2fsck -n  /dev/sda5        # '-n' jest wane!
       [rne komunikaty usunite - zignoruj wszelkie bdy]
       /dev/sda5: 73/12288 files (12.3% non-contiguous)
</PRE>
<HR>
<P>W tym przykadzie fragmetacja jest bardzo wysoka - ale na tym
systemie plikw s tylko 73 mae pliki (uyte w /tmp) wic warto
ta nie jest alarmujca.
<P>Jest eksperymentalne narzdzie zwane <I>e2defrag</I> suce do
defragmentacji systemu plikw Extended-2. Obecna wersja nie dziaa
zbyt pewnie, aby uywa jej nawet w domowych komputerach. Jeli
naprawd chcesz zdefragmentowa swj system plikw, zrb kopi
zapasow (lepiej: dwie kopie), powicz odzyskiwanie danych, stwrz
nowy system plikw (to zniszczy ten stary) i odtwrz dane. Jest to
najbezpieczniejsza technika.
<P>
<H2>4.3 Czy moliwe jest zapisanie obrazu CD na systemie plikw UMSDOS?</H2>

<P>
<P>Tak. Jedyny system plikw, ktry jest nieodpowiedni do tego celu to
NFS (sieciowy system plikw).
<P>Ja uywam UMSDOS, eby dzieli mejsce na dysku pomidzy Linuksem a
DOS/Win na PC-cie (486/66) przeznaczonym do nagrywania pyt.
<P>
<H2>4.4 Czy nie ma jakiego sposobu, eby obej ograniczenia ISO 9660?</H2>

<P>
<P>Tak. Na pycie moesz umieci jakikolwiek system plikw. Ale inne
systemy operacyjne nie bd potrafiy obsuy takiej pyty.
<P>Oto przepis:
<P>
<UL>
<LI>Stwrz pusty plik o rozmiarze 650 MB.

<HR>
<PRE>
       dd if=/dev/zero of="empty_file" bs=1024k count=650
</PRE>
<HR>

</LI>
<LI>Stwrz &quot;na&quot; tym pliku system plikw EXT2.

<HR>
<PRE>
       $ > /sbin/mke2fs -b 2048 pusty_plik
       pusty_plik is not a block special device.
       Proceed anyway? (y,n) y
</PRE>
<HR>

</LI>
<LI>Zamontuj ten pusty plik przy pomocy urzdzenia loopback

<HR>
<PRE>
    mount -t ext2 -o loop=/dev/loop1 empty_file /mnt
</PRE>
<HR>

</LI>
<LI>Skopiuj to co chcesz do <CODE>/mnt</CODE> i odmontuj potem ten
katalog.</LI>
<LI>Uyj <I>cdrecord</I> na pustym_pliku (ktry ju nie jest pusty)
tak jakby by to obraz ISO 9660.</LI>
</UL>
<P>Jeli chcesz wstawi pozycj do <CODE>/etc/fstab</CODE> dla takich
pyt, to wycz ich sprawdzanie, np.
<P>
<PRE>
       /dev/cdrom  /cdrom  ext2  defaults,ro  0 0
</PRE>
<P>Pierwsze 0 oznacza &quot;nie doczaj tego systemu plikw do kopii zapasowych&quot;,
drugie (wane) oznacza, &quot;nie
sprawdzaj bdw podczas startu&quot; (polecenie fsck nie
powiedzie si podczas sprawdzania bdw na pycie).
<P>
<H2>4.5 Jak czyta cieki z pyt audio?</H2>

<P>
<P>Jest kilka dostpnych pakietw. Najnowszym jest
&quot;cdparanoia&quot;; cign go mona z
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="http://www.mit.edu/afs/sipb/user/xiphmont/cdparanoia/index.html">www.mit.edu</A></BLOCKQUOTE>
<P>Albo moesz sprbowa kombinacj programw &quot;cdda2wav&quot; i
&quot;sox&quot; dostpne z serwera w Polsce:
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/apps/sound/">ftp.icm.edu.pl</A>. Pierwszy w podkatalogu <CODE>cdrom/</CODE> a
drugi w <CODE>convert/</CODE>.
</BLOCKQUOTE>
<P>Pakiet cdda2wav umoliwia odczytanie podanego przedziau czasowego
(albo caej cieki) z pyty muzycznej i zamian odczytanych danych
na format pliku WAV. sox natomiast zamienia format pliku WAV na
format zapisu na pytach muzycznych, tak e dane te mog zosta
zapisane na pyt przy pomocy <I>cdrecord</I>. Nie potrzebujesz
koniecznie <CODE>sox</CODE> jeli uywasz nowszej wersji <CODE>cdrecord</CODE>,
poniewa program ten posiada wbudowan opcj zamiany plikw .wav i
.au na odpowiedni format.
<P>
<H2>4.6 Jak automatycznie wykrywa urzdzenia SCSI po starcie?</H2>

<P>
<P>Plik <CODE>drivers/scsi/scsi.c</CODE> zawiera tak informacj:
<P>
<PRE>
   &quot;Uycie: echo "SCSI add-single-device 0 1 2 3" >/proc/scsi/scsi
   Zamie "0 1 2 3" na swoje numery "Host Channel Id Lun".
   Ta cecha jest BET.
      UWAGA: Programu tego nie mona uywa do podczania urzdze SCSI
      podczas dziaania systemu poniewa urzdzenia te nie zostay
      przygotowane do tego i moesz sobie zniszczy sprzt!
   Ale moe mona wczy ju podczone urzdzenie. Jednak nie ma
   adnej gwarancji, e urzdzenie to nie zniszczy nadchodzcych
   danych.&quot;
</PRE>
<P>Uywa tego mona tylko jeli dodajesz urzdzenia SCSI na kocu
acucha. Jeli umiecisz urzdzenie SCSI gdzie w istniejcy
acuch, to popsuje to kolejno w katalogu /dev/ i mona zniszczy
ca zawarto twojego dysku.
<P>
<H2>4.7 Czy moliwe jest zrobienie kopii 1:1 danych z pyty?</H2>

<P>
<P>Tak. Ale powiniene zdawa sobie spraw z tego, i wszelkie bdy
podczas odczytu oryginau (z powodu kurzu czy rys) spowoduj bdy
take w kopii.
<P>Pierwszy przypadek: masz nagrywark i oddzielny napd CDROM. Wykonujc
polecenie:
<P>
<HR>
<PRE>
       cdrecord -v dev=3,0 speed=2 -isosize /dev/scd0
</PRE>
<HR>
<P>odczytujesz strumie danych z CD-ROM-u podczonego jako <CODE>/dev/scd0</CODE> 
i zapisujesz go bezporednio poprzez urzdzenie SCSI o ID=3 na nagrywark.
<P>Drugi przypadek: nie masz oddzielnego napdu CD-ROM. W tym
przypadku musisz uy nagrywarki, eby odczyta dane:
<P>
<HR>
<PRE>
       dd if=/dev/scd0 of=obraz_cd
</PRE>
<HR>
<P>Polecenie to jest rwnowane <I>mkisofs</I> wic powiniene
postpowa dalej tak, jak to opisano w rozdziale 3. Zauwa, e ta
metoda nie zadziaa w przypadku pyt
muzycznych.
<P>
<H2>4.8 Czy Linux umie odczyta pyty Joliet?</H2>

<P>
<P>Tak. Nowsze jdra (2.0.36 i seria 2.2) maj wbudowan obsug
systemu plikw Joliet. Pamitaj, e musisz uy obu opcji w pliku
/etc/fstab: <CODE>iso9660</CODE> i <CODE>joliet</CODE> (to drugie, to rzeczywiste
rozszerzenie). Wicej szczegw przeczytasz na stronie 
<A HREF="http://www-plateau.cs.berkeley.edu/people/chaffee/joliet.html">www-plateau.cs.berkeley.edu/people/chaffee/joliet.htm</A>.
<P>
<H2>4.9 Jak si czyta/montuje CD-ROM-y przez nagrywark?</H2>

<P>
<P>Tak jak to robisz ze zwykymi napdami. adnych sztuczek. Zauwa,
e musisz uy urzdze <I>scd</I> (SCSI CD-ROM), aby zamontowa
pyt do czytania. Przykadowa pozycja z <CODE>/etc/fstab</CODE>:
<P>
<PRE>
       /dev/scd0  /cdrom  iso9660  ro,user,noauto  0  0
</PRE>
<P>
<H2>4.10 Jak umieci jeszcze wicej danych na pycie?</H2>

<P>
<P>Uyj <CODE>bzip2</CODE> zamiast jakiego innego kompresora jak np.:
<CODE>gzip</CODE> czy <CODE>pkzip</CODE>. Zaoszczdzi ci to przy wikszych plikach
(100 kB) okoo 30% miejsca na dysku. Mona go cign z:
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="http://www.muraroa.demon.co.uk/">www.muraroa.demon.co.uk/</A></BLOCKQUOTE>
<P>Zamiast nagrywa prawdziwe pyty audio moesz zamieni swoje pliki
.wav w .mp3 i zapisa je na systemie plikw ISO 9660 jako zwyke
pliki. Format MPEG III umoliwia kompresj okoo 1:10.
<P>Oczywicie wikszo odtwarzaczy CD nie umie czyta plikw... i to
jest wada. Jednak z drugiej strony, dlaczego na nastpnej prywatce
nie puszcza muzyki z twardego dysku ? 18 GB to wystarczajco duo
miejsca na 3000-4000 plikw .mp3. :-)
<P>Program do tworzenia plikw MPEG III mona cign z
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="http://www.stud.ifi.uio.no/~larsi/other/8hz-mp3-cheng.tar.gz">www.stud.ifi.uio.no/~larsi/other/</A></BLOCKQUOTE>
<P>Odtwarzacz do MPEG III mona cign z
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="http://homepages.uni-tuebingen.de/student/michael.hipp/mpg123/">homepages.uni-tuebingen.de/student/michael.hipp/mpg123/</A></BLOCKQUOTE>
<P>Jeli masz nagran mow, to moesz sprbowa zredukowa jej rozmiar
algorytmem &quot;GSM lossy speech compression&quot;:
<P>
<BLOCKQUOTE>
<A HREF="ftp://svr-ftp.eng.cam.ac.uk/pub/comp.speech/">ftp://svr-ftp.eng.cam.ac.uk/pub/comp.speech/</A><P>
<A HREF="http://kbs.cs.tu-berlin.de/~jutta/toast.html">kbs.cs.tu-berlin.de/~jutta/toast.html</A></BLOCKQUOTE>
<P>
<H2>4.11 Jak utworzy pyt startow (bootable).</H2>

<P>
<P>Musisz mie dyskietk startow. Stwrz jej dokadny obraz
poleceniem:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
dd if=/dev/fd0 of=boot.img bs=18k
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Umie ten obraz w katalogu z danymi do pyty (albo w jakim
jego podkatalogu). Poinformuj mkisofs o tym pliku poprzez opcj
<CODE>-b</CODE> i uyj take opcji <CODE>-c</CODE>. Szczegy znajdziesz w pliku
README.eltorito w pakiecie mkisofs.
<P>Interesujcym zastosowaniem moe by system DOS czy Windows
zabezpieczony przed wirusami. Zaoszczdza to pienidzy na dyski
(jeli masz sie i uywasz samby do wsytawiania danych uytkowikw
na serwerze plikw). Jednak jest to czysta teoria, bo nikt mi jak
dotd nie dostarczy konkretw.
<P>Troch szczegw na temat startowych pyt z RedHatem mona
poczyta po adresem 
<A HREF="http://www.channel1.com/users/rodsmith/rhjol-technical.html">www.channel1.com/users/rodsmith/rhjol-technical.html</A>.
<P>
<H2>4.12 Jak zrobi zapisywalny CD-ROM?</H2>

<P>
<P>Jest dostpna taka nakadka na system plikw Linuksa, ktra
montowana jest na CD-ROM i przyjmuje wszystkie operacje zapisu.
Nowe i zmodyfikowane pliki zapisywane s gdzie indziej, ale dla
uytkownika wyglda to, tak jakby operacje byy wykonywane na
pycie. Wicej informacji znajdziesz pod adresem 
<A HREF="http://home.att.net/~artnaseef/ovlfs/ovlfs.html">home.att.net/~artnaseef/ovlfs/ovlfs.html</A>.
<P>Jeli to ci nie wystarczy, to poczekaj na system plikw UDF, ktry
ma by obsugiwany przez Linuksa. Albo pom go rozwija 
<A HREF="http://trylinux.com/projects/udf/">trylinux.com/projects/udf/</A>.
<P>
<H2>4.13 Czy moliwe jest wykorzystanie kilku nagrywarek na raz?</H2>

<P>
<P>Tak. Chocia zostao to przetestowane na razie z dwoma nagrywarkami. I
potrzebujesz te aty na jdro zapewniajcej wicej buforw dla
sterownika oglnego urzdzenia SCSI (
<A HREF="ftp://ftp.fokus.gmd.de/pub/unix/cdrecord/alpha">ftp://ftp.fokus.gmd.de/pub/unix/cdrecord/alpha</A>).
<P>
<H2>4.14 Ktre noniki s najlepsze?</H2>

<P>
<P>Niemiecki magazyn komputerowy &quot;c't&quot; ma list wskazwek
dotyczcych kompaktw "noname" w wydaniu listopadowym 1996:
<P>
<UL>
<LI>pyty "noname" oglnie nie s najwyszej jakoci i nie powinny
by uywane</LI>
<LI>jeli nagrywalna pyta jest zniszczona, to odnosi si to pewnie
do caej paczki (jeli kupie wicej); moe masz szczcie i
moesz uy przynajmniej pierwsze 500MB tej pyty...</LI>
<LI>nie dotykaj byszczcej powierzchni przed nagraniem.</LI>
</UL>
<P>
<H2><A NAME="s5">5. Rozwizywanie problemw.</A></H2>

<P>
<P>Zawsze pamitaj, e popsut pyt mona wci uy jako podstawki.
:-)
<P>
<H2>5.1 Nie dziaa: pod Linuksem.</H2>

<P>
<P>Sprawd najpierw czy nagrywarka dziaa w innych systemach. A
konkretnie:
<P>
<UL>
<LI>Czy kontroler rozpoznaje nagrywark jako urzdzenie SCSI?</LI>
<LI>Czy oprogramowanie do nagrywarki j rozpoznaje?</LI>
<LI>Czy moliwe jest nagranie pyty przy pomocy dostarczonego
oprogramowania?</LI>
</UL>
<P>Jeli "to nie dziaa" nawet w innych systemach, to masz jaki
konflikt sprztowy albo popsuty sprzt.
<P>Jeli dziaa w innych systemach operacyjnych i uywasz loadlina,
aby startowa Linuksa, to tu masz problem. Loadlin robi gorcy reset
i zostawia cay sprzt ju zainicjalizowany a to przeszkadza jdru
Linuksa.
<P>
<H2>5.2 Bd: No read access for 'dev=2,0'.</H2>

<P>
<P>W Linuksie niektre wersje bibilioteki C s niekompatybilne (maj
bdy), i program skompilowany z jedn nie bdzie dziaa z inn.
Przykadem moe by:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
[root@Blue /dev]# cdrecord -eject dev=2,0
cdrecord: No such file or directory. No read access for 'dev=2,0'.
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>
<P>
<H2>5.3 Nie dziaa: pod DOS-em i przyjacimi.</H2>

<P>
<P>Najprzypuszczlaniej bdy te s powodowane:
<P>
<UL>
<LI>brakiem polecenia odczenia/ponownego podczenia na szynie
SCSI</LI>
<LI>niewystarczajco chodzonym sprztem</LI>
<LI>popsutym sprztem (to powinno by wykryte w punkcie 5.1)</LI>
</UL>
<P>W rnych warunkach urzdzenia SCSI odczaj si i podczaj
ponownie samemu (elektronicznie) do szyny SCSI. Jeli taka cecha
nie jest dostpna (sprawd parametry kontrolera i jdra) niektre
nagrywarki maj problemy podczas wypalania czy utrwalania danych na
kompakcie.
<P>Szczeglnie sterownik NCR 53c7,8xx SCSI ma standardowo wyczon t
cech, wic moesz najpierw to sprawdzi:
<P>
<PRE>
       NCR53c7,8xx SCSI support                  [N/y/m/?] y
          always negotiate synchronous transfers [N/y/?] (NEW) n
          allow FAST-SCSI [10MHz]                [N/y/?] (NEW) y
          allow DISCONNECT                       [N/y/?] (NEW) y
</PRE>
<P>
<H2><A NAME="s6">6. Podzikowania.</A></H2>

<P>
<P>
<DL>
<P>
<DT><B>Alan Brown &lt;alan@manawatu.net.nz&gt;</B><DD><P>
<DT><B>Art Stone &lt;stone@math.ubc.ca</B><DD><P>dostarczy pomys na umieszczanie
systemw plikw innych ni ISO 9660 na pytach.
<P>
<DT><B>Bartosz Maruszewski &lt;B.Maruszewski@jtz.org.pl&gt;</B><DD><P>zgosi literwki
<P>
<DT><B>Bernhard Gubanka &lt;beg@ipp-garching.mpg.de&gt;</B><DD><P>zauway potrzeb
posiadania nowszych narzdzi mount do montowania przy pomocy
urzdzenia loopback.
<P>
<DT><B>Robert Doolittle &lt;bob.doolittle@sun.com&gt;</B><DD><P>dobra
argumentacja, eby wyrzuci cdwrite z tego HOWTO.
<P>
<DT><B>Brian H. Toby</B><DD><P>wygadzi sownictwo.
<P>
<DT><B>Martin Schulze &lt;joey@Infodrom.North.DE&gt;</B><DD><P>poda informacj o licie
dyskusyjnej programu cdwrite.
<P>
<DT><B>Dale Scheetz &lt;dwarf@polaris.net&gt;</B><DD><P>pomg w ulepszeniu sekcji na
temat tworzenia obrazu CD.
<P>
<DT><B>Don H. Olive &lt;don@andromeda.campbellsvil.edu&gt;</B><DD><P>URL do narzdzia mkhybrid
<P>
<DT><B>Erwin Zoer &lt;ezoer@wxs.nl&gt;</B><DD><P>
<DT><B>Gerald C Snyder &lt;gcsnyd@loop.com&gt;</B><DD><P>sprawdzi nagrywanie CD-ROM-u
EXT2 (zobacz 4.4)
<P>
<DT><B>Janne Himanka &lt;shem@oyt.oulu.fi&gt;</B><DD><P>adres do aty dla jdra
potrzebnej do czytania pyt Joliet.
<P>
<DT><B>Joerg Schilling &lt;schilling@fokus.gmd.de&gt;</B><DD><P>informacje na temat
cdrecord.
<P>
<DT><B>Jos van Geffen &lt;jos@tnj.phys.tue.nl&gt;</B><DD><P>zauway problem w 4.9
<P>
<DT><B>Markus Dickebohm &lt;m.dickebohm@uni-koeln.de&gt;</B><DD><P>
<DT><B>Jesper Pedersen &lt;jews@imada.ou.dk&gt;</B><DD><P>
<DT><B>Pierre Pfister &lt;pp@uplift.fr&gt;</B><DD><P>pomg przy tworzeniu przepisu jak
zrobi kopi 1:1
<P>
<DT><B>Rick Cochran &lt;rick@msc.cornell.edu&gt;</B><DD><P>wskazwka na temat domylnego
wyczenia cechy rozczania/ponownego podczania w sterowniku
ncr.
<P>
<DT><B>Stephan Noy &lt;stnoy@mi.uni-koeln.de&gt;</B><DD><P>informacje i dowiadczenia na
temat nagrywania pyt muzycznych.
<P>
<DT><B>Stephen Harris &lt;sweh@mpn.com&gt;</B><DD><P>dostarczy wskazwk na temat zapisu
pyt muzycznych.
<P>
<DT><B>The Sheepy One &lt;kero@escape.com&gt;</B><DD><P>zasugerowa uycie popsutych pyt
jako podstawk pod napoje.
<P>
<DT><B>Martti.Rahkila@hut.fi</B><DD><P>zgosi problem z wczeniej
zainicjalizowanymi nagrywarkami przy starcie przy pomocy loadlin.
</DL>
<P>
<H2>6.1 Od tumacza.</H2>

<P>
<P>Tumaczenie to jest chronione prawami autorskimi &copy; Bartosza
Maruszewskiego 1997-1999.
Dozwolone jest rozprowadzanie i dystrybucja na prawach takich
samych jak dokument oryginalny.
<P>Jeli znalaze jakie race bdy ortograficzne, gramatyczne,
skadniowe, techniczne to pisz do mnie:
<P>
<A HREF="mailto:B.Maruszewski@jtz.org.pl">B.Maruszewski@jtz.org.pl</A><P>Oficjaln stron tumacze HOWTO jest
<A HREF="http://www.jtz.org.pl/">http://www.jtz.org.pl/</A><P>Aktualne wersje przetumaczonych dokumentw znajduj si na
teje stronie. Dostpne s take poprzez anonimowe ftp pod adresem
<A HREF="ftp://ftp.jtz.org.pl/JTZ/">ftp.jtz.org.pl</A> w katalogu <CODE>/JTZ/</CODE>.
<P>Przetumaczone przeze mnie dokumenty znajduj si take na
<A HREF="http://www.jtz.org.pl/bartek/tlumaczenie.html">mojej stronie WWW.</A> S tam te odwoania do Polskiej Strony
Tumaczeniowej.
<P>Kontakt z nasz grup, grup tumaczy moesz uzyska poprzez list
dyskusyjn jtz@ippt.gov.pl. Jeli chcesz sie na ni zapisa, to
wylij list o treci <CODE>subscribe jtz Imi Nazwisko</CODE> na adres
<CODE>majordomo@ippt.gov.pl</CODE>
<P>Zmiany w tym dokumencie wprowadzone przez tumacza to:
<UL>
<LI>odwoania do polskich zasobw.</LI>
</UL>
<P>
</BODY>
</HTML>