File: Hebrew-HOWTO.pl.html

package info (click to toggle)
doc-linux-pl 2002.06.14-2
links: PTS
area: main
in suites: etch, etch-m68k, jessie, jessie-kfreebsd, lenny, squeeze, wheezy
size: 6,900 kB
ctags: 968
sloc: makefile: 66
file content (673 lines) | stat: -rw-r--r-- 24,651 bytes
parent folder | download | duplicates (5)
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 3.2 Final//EN">
<HTML>
<HEAD>
 <META NAME="GENERATOR" CONTENT="SGML-Tools 1.0.9">
<META HTTP-EQUIV="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2">
<TITLE>The Hebrew HOWTO</TITLE>


</HEAD>
<BODY>
<H1>The Hebrew HOWTO<BR></H1>

<H2>Maintained by Yair G. Rajwan, 
<A HREF="mailto:yair@hobbes.jct.ac.il">yair@hobbes.jct.ac.il</A><BR>
v0.4, 12 wrzesie 1995<BR>
<B>Wersja polska: Gwidon S. Naskrent
<A HREF="mailto:naskrent@hoth.amu.edu.pl">naskrent@hoth.amu.edu.pl</A><BR></B>
v1.0, wrzesie 1997</H2>
<P><HR>
<EM>Te dokument "Czsto Zadawane Pytania" (FAQ) / HOWTO opisuje konfigurowanie
maszyny linuxowej by uywaa znakw hebrajskich w systemie X-Windows oraz
na Wirtualnych Konsolach (WK). Najwiesz wersj Hebrew-HOWTO uzyska
mona z
<A HREF="http://shekel.jct.ac.il/~rajwan/Hebrew.html">mojej strony WWW</A> albo z 
<A HREF="ftp://hobbes.jct.ac.il">&lt;tt>ftp://hobbes.jct.ac.il&lt;/tt></A>.</EM>
<HR>
<H2><A NAME="s1">1. Wstp</A></H2>

<P>Kade ustawienia jzykowe rne od oryginalnego amerykaskiego
angielskiego maj dwa aspekty:
<OL>
<LI> Wywietlanie prawidowych znakw - dla hebrajskiego jest to
standard <CODE>ISO-8859-8</CODE>.</LI>
<LI> Odwzorowywanie klawiatury</LI>
</OL>
<P>W hebrajskim jest o wiele wicej (pisanie od prawej do lewej, geometria
w X-Windows itd.), ale to HOWTO (przynajmniej pierwszy szkic) zajmuje
si tylko sprawami podstawowymi.
<P>
<A NAME="ISO"></A> Wicej informacji znale mona w rnych "narodowych"
HOWTOs (German, Danish itd.) oraz w ISO-8859-1 HOWTO (<CODE>
<A HREF="ftp://ftp.vlsivie.tuwien.ac.at/pub/8bit">ftp://ftp.vlsivie.tuwien.ac.at/pub/8bit</A> </CODE> FAQ-ISO-8859-1).
<P>
<H2>1.1 Zmiany</H2>

<P>
<UL>
<LI>Od pierwszego szkicu do 0.2
<P>Wikszo tego pliku pochodzi z pierwszego szkicu autorstwa Vlada
Moseanu.
</LI>
<LI>0.2 do 0.3beta
<P>Dodane wyjtki z dokumentw z archiwum e-brew.zip z
<A HREF="ftp://ftp.jer1.co.il/pub/software/msdos/communication">ftp://ftp.jer1.co.il/pub/software/msdos/communication</A>,
oraz kilka poprawek bdw z pomoc czonkw grupy JCT Linux-il.
</LI>
<LI>0.3Beta do 0.4.
<P>Po pierwszym rozprowadzeniu Hebrew-HOWTO wrd Linux-il zawiera ono
teraz wszystkie e-maile przysane mi w zwizku z pisowni/gramatyk oraz
TeX/XeT, Mule oraz vim.
</LI>
</UL>
<P>
<H2>1.2 Podzikowania</H2>

<P>To <CODE>HOWTO</CODE> przygotowano z pomoc caej grupy Linux-il - "Grupa
Izraelskich Uytkownikw Linuxa", a zwaszcza:
<P>     Grupa Linux-il          
<A HREF="mailto:linux-il@hagiga.jct.ac.il">(Linux-il@hagiga.jct.ac.il)</A><P>     Vlad Moseanu            
<A HREF="mailto:vlad@actcom.co.il">(vlad@actcom.co.il)</A><P>     Gili Granot             
<A HREF="mailto:gil@csc.cs.technion.ac.il">(gil@csc.cs.technion.ac.il)</A><P>     Harvey J. Stein         
<A HREF="mailto:hjstein@math.huji.ac.il">(hjstein@math.huji.ac.il)</A><P>     Dovie Adler             
<A HREF="mailto:dadler@hobbes.jct.ac.il">(dadler@hobbes.jct.ac.il)</A><P>     Gavrie Philipson        
<A HREF="mailto:gavrie@shekel.jct.ac.il">(gavrie@shekel.jct.ac.il)</A><P>
<H2><A NAME="s2">2. Standardy reprezentacji znakw hebrajskich</A></H2>

<H2>2.1 ASCII</H2>

<P>eby wyjani raz na zawsze jedn rzecz: nie ma czego takiego jak
omiobitowe ASCII. ASCII to tylko siedem bitw. Kady omiobitowy kod
nie jest ASCII, ale to nie znaczy e nie jest standardem. ISO-8859-8
jest standardem, ale nie [jest rwnowane] ASCII. Dzikuj!
<P>
<H2>2.2 Hebrajski w DOS</H2>

<P>Kodowanie znakw hebrajskich zaczyna si od 128 dziesitnie (alef).
Wymaga wic ono omiu bitw. Jest to to co ma si na EPROMach kart wideo
jako czcionk sprztow [w Izraelu - przyp. tum.] Wszystkie DOSowe
edytory hebrajskiego uywaj tej tabeli (Qtext, HED itd.)
<P>
<H2>2.3 Hebrajski w ISO</H2>

<P>Kodowanie znakw hebrajskich zaczyna si od 224 (alef). Jest to
standard internetowy, midzynarodowy i faktyczny standard MS Windows
i Macintoshw (Dagesh itd.)
<P>
<H2>2.4 Stary hebrajski dla PC</H2>

<P>Jest to kodowanie omiobitowe i wyparte z uytku, poniewa zajmuje
zasadniczo ten sam przedzia ASCII co angielskie mae litery. Najlepiej
wic jest go unika. Niemniej kiedy hebrajski w ISO utraci smy bit
wskutek dziaania jakiego ignoranckiego unixowego mailera (tak e
otrzymasz pltanin angielskich liter dla hebrajskiej czci listu
zmieszan z normalnym angielskim, odwrconym lub nie). Jeli w licie
mieszay si hebrajski i angielski, jest to przykra sytuacja, bowiem
otrzymasz albo hebrajski z baaganem, albo angielski z baaganem...
<P>
<H2>2.5 Konwersje</H2>

<P>Oto kilka prostych komend do konwersji z kadego standardu na inny:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
DOS - ISO:      tr '\200-\232' '\340-\372' &lt; {dos_file} > {iso_file}
ISO - DOS:      tr '\340-\372' '\200-\232' &lt; {iso_file} > {dos_file}
OLD - DOS:      tr -z '\200-\232' &lt; {old_Hebrew_file} > {dos_file}
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>UWAGA:  Numery uywane przez <CODE>tr</CODE> s w kodzie semkowym!
<P>
<H2><A NAME="s3">3. Wirtualne Konsole (WK)</A></H2>

<P>Kada dystrybucja Slackware dostarczana jest z <CODE>kbd</CODE>; pakiet ten
zwany jest keytbls w Slackware (dysk a4 w wersji 2.3.0 - kbd 0.90). Joel
Hoffman dostarczy hebrajskie czcionki i ukady klawiatury ze swojego
oryginalnego pliku codepage.tar.Z. Zajrzyj do
<CODE>/usr/lib/kbd/consolefonts</CODE>
i poszukaj plikw iso08.* (czcionki w standardzie ISO-8859-9, dostosowany
jest do nich ukad klawiatury).
<P>
<P>Wsad ponisze linie do <CODE>/etc/rc.d/rc.local</CODE>:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
-----
#!/bin/sh
#       Wstaw tu swoj lokaln konfiguracj
#
INITTY=/dev/tty[1-6]
PATH=/sbin:/etc:/bin:/usr/sbin:/usr/bin
#
#       kbd - Ustaw czcionk na konsoli i ukad klawiatury
#       ustaw NumLock i tryb metabitu na konsolach od /dev/tty1 do 6
for tty in $INITTY
do
#       setleds -D +num &lt; $tty > /dev/null
        setmetamode metabit &lt; $tty > /dev/null
done
#       ISO-8859-8 (klawiatura i konsola)
setfont iso08.f16
mapscrn trivial
loadkeys Hebrew
#       zezwl na odzworowywanie
for tty in $INITTY
do
        echo -n -e "\\033(K" >$tty
done
-----
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>UWAGA: Jeli uywasz X Windows bd ostrony uywajc <CODE>setleds</CODE>,
moe to spowodowa zawieszenie si X-serwera.
<P>Powysze ustawienia dziaaj bez zarzutu z hebrajsk wersj pico i pine,
i wywietlaj poprawny hebrajski w ISO-8859-8 (X Windows, MS Windows).
<P>
<H2><A NAME="s4">4. Konfiguracja X Windows - XFree86 3.1</A></H2>

<H2>4.1 Czcionki hebrajskie</H2>

<P>XFree86 3.1 dostarczany jest z dwoma [bitmapowymi] czcionkami
hebrajskimi: heb6x13 i heb8x13. Dodatkowe czcionki znale mona w
sieci:
<UL>
<LI>
<A NAME="heb-fonts"></A> Czcionki Type 1 przeznaczone do zastosowa
sieciowych (styl Helvetica/David (proporcjonalne) oraz Courier/Shalom
Stick (staej szerokoci)) z archiwum snunit-project w
<A HREF="ftp://snunit.huji.ac.il/pub/fonts/">ftp://snunit.huji.ac.il/pub/fonts/</A>, dobre dla stron WWW po
hebrajsku.</LI>
<LI>Avner Lottem, (
<A HREF="mailto:lottem@techUnix.technion.ac.il">lottem@techUnix.technion.ac.il</A>) umieci kilka hebrajskich
czcionek w ISO-8859-8 w
<A HREF="ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/">ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/hebxfonts-0.1.tgz</A>,
jest tam czcionka dobra dla <CODE>dosemu</CODE> pod X-Windows (przeczytaj tamtejszy
plik README).</LI>
</UL>
<P>
<H2><A NAME="install-fonts"></A> 4.2 Instalacja czcionek</H2>

<P>
<UL>
<LI>
<A NAME="X11-Fonts"></A> Formaty czcionek: pcf (Portable Compiled
Format), bdf (Bitmap Distribution Format), pfb (czcionki Type 1).
</LI>
<LI>Przesu czcionki do jakiego istniejcego katalogu (
<CODE>/usr/lib/X11/fonts/misc</CODE>) lub stwrz nowy
(<CODE>/usr/lib/X11/fonts/Hebrew)</CODE>. Uyj <CODE>compress</CODE> (.Z, NIE GZIP!) by
spakowa czcionki, dla zaoszczdzenia miejsca.
</LI>
<LI>Uruchom <CODE>mkfontdir</CODE> by (prze)tworzy plik <CODE>fonts.dir</CODE> i
popraw <CODE>fonts.alias</CODE> (opcjonalne) definiujc nowe aliasy.
</LI>
<LI>Dla czcionek Type 1, <CODE>mkfontdir</CODE> nie dziaa. Musisz doda
odpowiednie wpisy do <CODE>fonts.dir</CODE> rcznie lub uy narzdzia type1ins,
dostpnego na mirrorach SunSite - dop. tum.]
<LI>Upewnij si e katalog znajduje si w ciece X-serwera. Wyedytuj
XF86Config i dodaj odpowiedni ciek -- FontPath
"/usr/X11R6/lib/X11/fonts/...".</LI>
</LI>
</UL>
<P>
<H2>4.3 Zmuszenie aplikacji Xowej do uywania czcionek hebrajskich</H2>

<P>Krtko mwic, musisz ustawi odpowiedni zasb.
<P>
<H3>Xterm</H3>

<P>Wstaw ponisz lini do $HOME/.Xresources:
<P><CODE>xterm*font: heb8x13</CODE>
<A NAME="xterm-font"></A> <P>lub po prostu uruchom xterm poprzez <CODE>xterm -fn heb8x13</CODE>. Powysza
czcionka jest o wiele za maa, wic poszukaj lepszej... patrz uwagi
co do startu X11.
<P>
<H3>Netscape</H3>

<P>Zwykle uy moesz czcionek hebrajskich z 
<A HREF="#heb-fonts">snunit-project</A>, Zainstaluj je 
<A HREF="#install-fonts">tak jak opisano</A>, a potem wstaw ponisze wartoci domylne
do swojego lokalnego <CODE>.Xdefaults</CODE>, bd do app-defaults/Netscape.
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
----
*documentFonts.latin1.variable.italic*slant:            r
*documentFonts.latin1.variable.boldItalic*slant:        r
*documentFonts.latin1.variable*family:                  web
*documentFonts.latin1.fixed*family:                     webmono
*documentFonts.latin1*registry:                         iso8859
*documentFonts.latin1*encoding:                         8
----
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Oglnie rzecz biorc, moesz wstawi dowoln czcionk zamiast powyszych
tak dugo jak obsuguje j X11, tak 
<A HREF="#X11-Fonts">jak opisano</A>.
<P>
<H2>4.4 Odwzorowywanie klawiatury</H2>

<P>Z jakiego powodu X-serwer nie dziedziczy ukadu klawiatury z
poprzedniego paragrafu [tj. z konsoli - dop. tum.], a zreszt i tak
wolabym przezdefiniowa lewy Alt, prawy Alt i ScrollLock. Nacinicie
Alt razem z jakim klawiszem da znak hebrajski, ScrollLock za ustawi
tryb hebrajski na stae.
<P>By tego dokona uyjemy <CODE>xmodmap</CODE>. Ponisze jest plikiem <CODE>.Xmodmap</CODE>,
ktry poprawia rwnie bdy dotyczce klawisza NumLock.
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
-----
! Hebrajski ukad klawiatury dla XFree86 (dla klawiatury amerykaskiej)
! Vlad Moseanu
!
keysym Alt_L = Mode_switch
keysym Alt_R = Mode_switch
!clear Mod1
clear Mod2
!add Mod1 = Alt_L
add Mod2 = Mode_switch
!
! Przyporzdkuj wartoci kademu klawiszowi
!
keycode   8 =
keycode   9 = Escape
keycode  10 = 1 exclam
keycode  11 = 2 at
keycode  12 = 3 numbersign
keycode  13 = 4 dollar
keycode  14 = 5 percent
keycode  15 = 6 asciicircum
keycode  16 = 7 ampersand
keycode  17 = 8 asterisk
keycode  18 = 9 parenleft
keycode  19 = 0 parenright
keycode  20 = minus underscore
keycode  21 = equal plus
keycode  22 = Delete
keycode  23 = Tab
keycode  24 = q Q slash Q
keycode  25 = w W apostrophe W
keycode  26 = e E 0x00f7 E
keycode  27 = r R 0x00f8 R
keycode  28 = t T 0x00e0 T
keycode  29 = y Y 0x00e8 Y
keycode  30 = u U 0x00e5 U
keycode  31 = i I 0x00ef I
keycode  32 = o O 0x00ed O
keycode  33 = p P 0x00f4 P
keycode  34 = bracketleft braceleft
keycode  35 = bracketright braceright
keycode  36 = Return
keycode  37 = Control_L
keycode  38 = a A 0x00f9 A
keycode  39 = s S 0x00e3 S
keycode  40 = d D 0x00e2 D
keycode  41 = f F 0x00eb F
keycode  42 = g G 0x00f2 G
keycode  43 = h H 0x00e9 H
keycode  44 = j J 0x00e7 J
keycode  45 = k K 0x00ec K
keycode  46 = l L 0x00ea L
keycode  47 = semicolon colon 0x00f3 colon
keycode  48 = apostrophe quotedbl comma quotedbl
keycode  49 = grave asciitilde semicolon asciitilde
keycode  50 = Shift_L
keycode  51 = backslash bar
keycode  52 = z Z 0x00e6 Z
keycode  53 = x X 0x00f1 X
keycode  54 = c C 0x00e1 C
keycode  55 = v V 0x00e4 V
keycode  56 = b B 0x00f0 B
keycode  57 = n N 0x00ee N
keycode  58 = m M 0x00f6 M
keycode  59 = comma less 0x00fa less
keycode  60 = period greater 0x00f5 greater
keycode  61 = slash question period question
keycode  62 = Shift_R
keycode  63 = KP_Multiply
!keycode  64 = Alt_L Meta_L
keycode  65 = space
keycode  66 = Caps_Lock
keycode  67 = F1
keycode  68 = F2
keycode  69 = F3
keycode  70 = F4
keycode  71 = F5
keycode  72 = F6
keycode  73 = F7
keycode  74 = F8
keycode  75 = Escape
keycode  76 = F10
keycode  77 = Num_Lock
keycode  78 = Scroll_Lock
keycode  79 = KP_7
keycode  80 = KP_8
keycode  81 = KP_9
keycode  82 = KP_Subtract
keycode  83 = KP_4
keycode  84 = KP_5
keycode  85 = KP_6
keycode  86 = KP_Add
keycode  87 = KP_1
keycode  88 = KP_2
keycode  89 = KP_3
keycode  90 = KP_0
keycode  91 = KP_Decimal
keycode  92 = Sys_Req
keycode  93 =
keycode  94 =
keycode  95 = F11
keycode  96 = F12
keycode  97 = Home
keycode  98 = Up
keycode  99 = Prior
keycode 100 = Left
keycode 101 = Begin
keycode 102 = Right
keycode 103 = End
keycode 104 = Down
keycode 105 = Next
keycode 106 = Insert
keycode 107 = Delete
keycode 108 = KP_Enter
keycode 109 = Control_R
keycode 110 = Pause
keycode 111 = Print
keycode 112 = KP_Divide
!keycode 113 = Alt_R Meta_R
keycode 114 = Break
!
! Tego pliku .Xmodmap uywa mona dla ustawienia prawidowej klawiatury
! numerycznej przy ustawieniu ServerNumLock w pliku XF86Config. W tym
! wypadku obsug NumLock zajmuje si X-serwer.
!
!
keycode  136 = KP_7
keycode  137 = KP_8
keycode  138 = KP_9
keycode  139 = KP_4
keycode  140 = KP_5
keycode  141 = KP_6
keycode  142 = KP_1
keycode  143 = KP_2
keycode  144 = KP_3
keycode  145 = KP_0
keycode  146 = KP_Decimal
keycode  147 = Home
keycode  148 = Up
keycode  149 = Prior
keycode  150 = Left
keycode  151 = Begin
keycode  152 = Right
keycode  153 = End
keycode  154 = Down
keycode  155 = Next
keycode  156 = Insert
keycode  157 = Delete
-----
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Aby uywa powyszego <CODE>.Xmodmap</CODE> zdefiniuh "<CODE>Scroll-Lock  Mode-Lock</CODE>" w <CODE>XF86Config</CODE>.
<P>
<H2>4.5 Skadanie powyszych przykadw razem</H2>

<P>Jeli uywasz xdm, plik $HOME/.xsession powinien wyglda jak
niej:
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
-----
#!/bin/sh
# $XConsortium: Xsession,v 1.9 92/08/29 16:24:57 gildea Exp $
#
# General defs
#
export OPENWINHOME=/usr/openwin
export MANPATH=/usr/local/man:/usr/man/preformat:/usr/man:/usr/X11R6/man
#export HOSTNAME="`cat /etc/HOSTNAME`"
export PATH="/bin: /usr/bin: /usr/X11/bin: /usr/X386/bin: /usr/TeX/bini: /usr/local/bin: /usr/games:."
LESS=-MM
if [ -z $XAPPLRESDIR ]; then
        XAPPLRESDIR=/usr/lib/X11/app-defaults:/usr/local/lib/X11/app-defaults
else
        XAPPLRESDIR=$XAPPLRESDIR:/usr/lib/X11/app-defaults
fi
export XAPPLRESDIR
#
sysresources=/usr/lib/X11/Xresources
sysmodmap=/usr/lib/X11/Xmodmap
resources=$HOME/.Xresources
xmodmap=$HOME/.Xmodmap
if [ -f $sysresources ]; then
        xrdb -merge $sysresources
fi
if [ -f $sysmodmap ]; then
        xmodmap $sysmodmap
fi
if [ -f $resources ]; then
        xrdb -merge $resources
fi
if [ -f $xmodmap ]; then
        xmodmap $xmodmap
fi
#
# Uruchom aplikacje
#
# xterm -ls -sb &amp;
xhost +                 # uwaaj !!!
exec fvwm
-----
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>Jeli wolisz <CODE>startx</CODE>, uyj powyszego jako przykadowego <CODE>.xinitrc</CODE>.
<P>
<H2><A NAME="s5">5. Konfiguracja powok</A></H2>

<P>Po wicej szczegw zajrzyj do 
<A HREF="#ISO">ISO 8859-1</A> HOWTO.
<P>
<H2>5.1 bash</H2>

<P>Stwrz plik $HOME/.inputrc zawierajcy co nastpuje:
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
-----
set meta-flag On
set convert-meta Off
set output-meta On
-----
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>
<P>
<H2>5.2 csh/tcsh</H2>

<P>Zdefiniuj co nastpuje w pliku $HOME/.login lub /etc/csh.login:
<P><CODE>    setenv LANG iw_IL.ISO8859-8 (lub iw_IL)</CODE>
<P>Poniewa jednak binarna wersja <CODE>tcsh</CODE> jest faktycznie skompliowana
bez NLS, zmienn LANG mona ustawi dowolnie i nadal bdzie ona dziaa
(nie ma potrzeby tworzenia /usr/lib/nls...).
<P>
<H2><A NAME="s6">6. Aplikacje</A></H2>

<H2>6.1 vim</H2>

<P>
<UL>
<LI>Vim to edytor Vi IMproved z kilkoma ulepszonymi komendami i
obsug hebrajskiego (dodan przez Dova Grobgelda, twrc HED).</LI>
<LI>Jeszcze jedn at na vim stworzy Avner Lottem, 
<A HREF="mailto:lottem@techunix.technion.ac.il">lottem@techunix.technion.ac.il</A>; mona j uzyska z
<A HREF="ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/apps/editors/vi/vim3.0-rlh0.1.tgz">ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/apps/editors/vi/vim3.0-rlh0.1.tgz</A>.</LI>
<LI>Po wicej szczegw, zajrzyj do
<A HREF="http://www.cs.technion.ac.il/~gil/var.html">http://www.cs.technion.ac.il/~gil/var.html</A></LI>
</UL>
<H2>6.2 Hebrajski pine and pico</H2>

<P>
<A NAME="horizon"></A> Pine i towarzyszcy mu edytor pico zostay
przerobione przez Helen Zommer z CC-huji; adres e-mail do zgaszania
bdw to 
<A HREF="mailto:pineh-bug@horizon.cc.huji.ac.il">pineh-bug@horizon.cc.huji.ac.il</A>. Mona je cign z
<A HREF="ftp://horizon.cc.huji.ac.il/pub">ftp://horizon.cc.huji.ac.il/pub</A>.
<P>
<H2>6.3 Niektre hebrajskie wersje emacsa.</H2>

<P>
<UL>
<LI>Pakiet hebrajski autorstwa Josepha Friedmana. Zawiera kilka czcionek
hebrajskich w formacie .bdf, at na <CODE>emacsa</CODE> 18.58 i pakiet w
<CODE>elisp</CODE>. Dziaa w porzdku, ale nikt ju dzi nie uywa <CODE>emacsa</CODE> 18.*.
Mona go zdoby z
<A HREF="ftp://archive.cis.ohio-state.edu/pub/gnu/emacs/elisp-archive/misc/Hebrew.tar.Z">ftp://archive.cis.ohio-state.edu/pub/gnu/emacs/elisp-archive/misc/Hebrew.tar.Z</A>.</LI>
<LI>Bardzo prosty pakiet hebrajski. Zawiera tylko obsug pisania
i sortowania od prawej do lewej. Dziaa bez adnych at z FSF <CODE>emacsem</CODE>
19.*. Osigalny z
<A HREF="ftp://archive.cis.ohio-state.edu/pub/gnu/emacs/elisp-archive/misc/Hebrew.el.Z">ftp://archive.cis.ohio-state.edu/pub/gnu/emacs/elisp-archive/misc/Hebrew.el.Z</A>.</LI>
<LI>Jedna z gazi <CODE>emacsa</CODE> - MULE (MultiLingual Emacs) obsuguje
wiele jzykw, w tym hebrajski. Kompiluje si i dziaa pod Linuxem
bez adnego problemu. Jest to peny <CODE>emacs</CODE>, z obsug hebrajskiego
i pisaniem w obie strony. Mona go uzyska z
<A HREF="ftp://kelim.jct.ac.il/pub/Hebrew">ftp://kelim.jct.ac.il/pub/Hebrew</A></LI>
</UL>
<P>
<H2>6.4 Dosemu</H2>

<P>Dla <CODE>dosemu</CODE> na WK moesz uy swojej czcionki hebrajskiej z
EPROMu karty graficznej, a jeli jej nie masz, istnieje caa masa
DOSowych czcionek hebrajskich z obsug od EGA do VGA.
<P>Co do X-Windows, powiniene zdoby plik
<A HREF="ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/hebxfonts-0.1.tgz">ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/hebxfonts-0.1.tgz</A>.
Zawiera on kilka czcionek, w tym jedn zwan vgah.pcf, ktra powieniene
zainstalowa w swoim katalogu z czcionkami jak opisano
<A HREF="#install-fonts">powyej</A><P>
<H2>6.5 XHTerm</H2>

<P>Istnieje pisane od podstaw przeniesienie zwykego xterma na uytek
z hebrajskimi czcionkami (XHTerm = xterm + obsuga hebrajskiego).
Wersja dla Suna udostpniona zostaa z pomoc Danny'ego
<A HREF="mailto:danny@cs.huji.ac.il">&lt;tt>danny@cs.huji.ac.il&lt;/tt></A>. Jewgienij ma jak at do uywania
tej wersji pod Linuxa. Razem z jego wersj powiniene znale ju
skompilowany XHTerm dla X11R5 oraz X11R6. <CODE>xhterm</CODE> uywa powiniene
z opcj <CODE>-fn</CODE> i hebrajsk czcionk 
<A HREF="#xterm-font">jak opisano</A>! Wersj Danny'ego (dla Suna) uzyska mona z
<A HREF="ftp://ftp.huji.ac.il/pub/local/xhterm">ftp://ftp.huji.ac.il/pub/local/xhterm</A>,
a poatana wersja Jewgienija Stambulczika znajduje si w
<A HREF="ftp://plasma-gate.weizmann.ac.il/pub/software/linux">ftp://plasma-gate.weizmann.ac.il/pub/software/linux</A>.
Zdobd j stamtd, a otrzymasz z ni pi 
<A HREF="#install-fonts">czcionek</A>: <CODE>[heb10x20.pcf, heb6x13.bdf, heb6x13.pcf,
heb8x13.bdf, heb8x13.pcf]</CODE>
<P>
<H2>6.6 TeX--XeT - hebrajski Tex.</H2>

<P>Najwikszym problemem z TeXem po hebrajsku jest to e znaki powinny
biec w ty wzgldem widoku (tj. pico powinien wstawia znaki od prawej
do lewej), tak wic najlepsz rzecz jest zdobycie XHterm plus zwyky
<CODE>emacs</CODE> i pisanie hebrajskim od lewej do prawej, a take do tyu.
Nowsze dystrybucje NTeXa na SunSite (v. 1.5) zawieraj wszystko, w tym
TeX--XeT, skompilowany dla Linuxa. Zdoby go mona z
<A HREF="ftp://sunsite.unc.edu.gz/pub/Linux/apps/tex/ntex">ftp://sunsite.unc.edu.gz/pub/Linux/apps/tex/ntex</A>.
Starsz wersj TeX--XeT uzyska mona z
<A HREF="ftp://noa.huji.ac.il/tex">ftp://noa.huji.ac.il/tex</A>.
T starsz wersj trzeba jednak zrekompilowa (niepolecane).
Te wydania TeXa dziaaj dobrze jeli uywasz LaTeXa 2.09. Jeli chcesz
uywa LaTeXa 2e (biecy standard, de facto), masz problem. Alon Ziv
<A HREF="mailto:alonz@csa.cs.technion.ac.il">(alonz@csa.cs.technion.ac.il)</A> pracuje obecnie nad obsug
hebrajskiego w LaTeX 2e, z uyciem systemu Babel. Nie znam obecnego
stanu prac - zapytaj go!
<P>
<H2><A NAME="s7">7. Konfiguracja drukarki</A></H2>

<P>Nie ma co duo mwi: jeli masz zwyk drukark igow ASCII (kto
dzisiaj ma?) jest spora szansa e w EPROMie s hebrajskie znaki.
Jeli uywasz postscriptu, powieniene zaadowa czcionki do drukarki
(zawsze moesz uy do tego czcionek sieciowych 
<A HREF="#heb-fonts">wspomnianych powyej</A>. Czcionek tych mona take uywa z
GhostScriptem.
<P>Jeli masz drukark PCL (LaserJet itd.) moesz uy albo kasetek
z czcionkami, albo GhostScriptu.
<P>
<H2><A NAME="s8">8. Produkty komercyjne</A></H2>

<H2>8.1 El-Mar software.</H2>

<P>Obsuga hebrajskiego dla X Windows i Motifa, produkt El-Mar
Software, ktra dodaje funkcjonalno hebrajsk do wielu czci i warstw
X Windows i Motifa, w tym Xlib, wszystkie widgety Motifa, hterm
(hebrajski xterm), dema i proste poyteczne aplikacje (np. dwujzykowy
edytor oparty na Motif), czcionki (w tym skalowalne Type1), menedera
klawiatury uwzgldniajcego hebrajski oraz push-mode dla aplikacji
nie-Motifowych itd.
Mimo wprowadzenia wielu nowych cech i wariacji widgetw Motiffa, obsuga
ta nie modyfikuje w aden sposb wewntrznej struktury danych Motifa,
tak wic instniejce aplikacje, skompilowane i zczone w rodowisku
i bibliotekami niehebrajskimi mona przeczy (bez rekompilacji!)
i uruchamia z hebrajskim (dzielone biblioteki mona zastpowa, wic
nawet przeczenie nie jest potrzebne!)
Uywajc innego naszego narzdzia, Motif/Xplorer, moesz wzi aplikacje
komercyjne (bez rda) i przetumaczy je na hebrajski. Takim sposobem
dodano obsug hebrajskiego do Oracle Forms 4, Kappy i OMW Intellicorpu,
CA-Unicenter i wielu innych szeroko uywanych narzdzi Unixowych sprzedawanych w
Izraelu. Produkt ten zakupia i zastosowaa wikszo sprzedawcw
stacji roboczych (dziewiciu z nich, w tym najwiksi: Sun, HP, SGI),
i wiele innych firm wytwarzajcych oprogramowanie. Pliki makefile istniej
na ponad 30 platform i systemw operacyjnych.
Wierzymy tylko w "otwarte" oprogramowanie, tak wic wszyscy klienci
otrzymuj kompletny kod rdowy. Posiadamy dobre stosunki z przodujcymi
siami w tym przemyle, w tym z dziaami technicznym X-Consortium oraz
COSE.
<P>
<BLOCKQUOTE><CODE>
<PRE>
Eli Marmor
El-Mar Software Ltd.
Tel.: 050-237338
FAX: 09-984279
</PRE>
</CODE></BLOCKQUOTE>

<A HREF="mailto:marmor@sunshine.cs.biu.ac.il">marmor@sunshine.cs.biu.ac.il</A><P>PS. Zapowied obsugi arabskiego w X Windows i Motifie spodziewana jest
w styczniu [1996]. Angielski, hebrajski i arabski obsugiwane bd
omioma bitami (!), wliczajc w to peny zestaw znakw arabskich.
<P>
<H2><A NAME="s9">9. Hebrajski wokoo sieci</A></H2>

<H2>9.1 WWW</H2>

<P>
<UL>
<LI>Jerusalem 1 - posiada wiele programw i plikw FAQ na temat
hebrajskiego na Unixie i innych platformach
<A HREF="http://www.jer1.co.il">http://www.jer1.co.il</A>.</LI>
<LI>Strona hebrajskiego archiwum Gilla Granota - podsumowanie wszystkich
spraw dotyczcych hebrajskiego w okolicach sieci (w tym wszelkie
rodzaje plikw)
<A HREF="http://www.cs.technion.ac.il/~gil">http://www.cs.technion.ac.il/~gil</A>.</LI>
<LI>Gavrie ma nieco info o hebrajskim w swoim ftp: 
<A HREF="ftp://kelim.jct.ac.il">ftp://kelim.jct.ac.il</A></LI>
</UL>
<P>
<H2>9.2 Gopher</H2>

<P>
<UL>
<LI>Gopher testujcy sowa hebrajskie znale mona na 
<A HREF="gopher://shekel.jct.ac.il">gopher://shekel.jct.ac.il</A></LI>
</UL>
<P>
<H2>9.3 Ftp</H2>

<P>
<UL>
<LI>Par programw TeX-XeT oraz gwny wze FTP dla TeXa z
obsug hebrajskiego dla PC i Unixa znajduje si w 
<A HREF="ftp://noa.huji.ac.il/tex">ftp://noa.huji.ac.il/tex</A>.</LI>
<LI>Strona Horizon, 
<A HREF="#horizon">jak ju powiedziano</A>
zawiera gwn stron powicon obsudze hebrajskiego w pico/pine -
<A HREF="ftp://horizon.huji.ac.il/pub">ftp://horizon.huji.ac.il/pub</A>.</LI>
<LI>Archiwum hebrajskie Gilla Granota znajduje si w 
<A HREF="ftp://ssl.cs.technion.ac.il/pub">ftp://ssl.cs.technion.ac.il/pub</A>.</LI>
</UL>
</BODY>
</HTML>