.\" Translation by Pawel Wilk <siefca@gnu.org>
.\" {PTM/PW/0.1/07-04-2003/"manipuluj ustawieniami sterowania przepływem"}
.\" 
.TH "TC" "8" "16 Grudzień 2001" "iproute2" "Linux"
.SH "NAZWA"
tc \- pokaż / manipuluj ustawieniami sterowania przepływem
.SH "SKŁADNIA"
.B tc qdisc [ add | change | replace | link ] dev
DEV
.B 
[ parent
qdisc\-id
.B | root ]
.B [ handle
qdisc\-id ] qdisc
[ specyficzne parametry ]
.P

.B tc class [ add | change | replace ] dev
DEV
.B parent
qdisc\-id
.B [ classid
class\-id ] qdisc
[ specyficzne parametry ]
.P

.B tc filter [ add | change | replace ] dev
DEV
.B  [ parent
qdisc\-id
.B | root ] protocol
protocol
.B prio
priority filtertype
[ specyficzne parametry ]
.B flowid
flow\-id

.B tc [\-s | \-d ] qdisc show [ dev
DEV
.B  ]
.P
.B tc [\-s | \-d ] class show dev
DEV
.P
.B tc filter show dev
DEV

.SH "OPIS"
\fI Uwaga! To tłumaczenie może być nieaktualne!\fP
.PP
.B Tc
używane jest do konfigurowania Sterowania Przepływem w jądrze Linux. Sterowanie
Przepływem składa się z:

.TP 
CIĘCIA (SHAPING)
Gdy ruch jest przycinany to pod kontrolą jest częstość jego transmisji. Przycinanie
może być czymś więcej niż tylko zmniejszaniem dostępnego pasma \- bywa także używane
w celu wygładzenia nagłych przyrostów ruchu, aby sieć jako całość działała lepiej.
Cięcia pasma następuje zawsze na wyjściu interfejsu sieciowego.

.TP 
SZEREGOWANIA (SCHEDULING)
Poprzez szeregowanie transmisji pakietów możliwym staje się zwiększenie interaktywności
ruchu, który tego wymaga, przy jednoczesnym gwarantowaniu pasma dla dużych transferów.
Takie porządkowanie kolejności bywa również nazywane priorytetyzacją i następuje tylko
i wyłącznie na wyjściu.

.TP 
NADZOROWANIA (POLICING)
Tak jak cięcie pasma dotyczy transmitowania ruchu tak nadzorowanie i
preselekcja odnosi się do ruchu, który przychodzi. Selekcjonowanie
zachodzi na wejściu.

.TP 
ODRZUCANIA (DROPPING)
Ruch o natężeniu przekraczającym ustalone pasmo może być odrzucany zarówno
na wejściu jak i na wyjściu.

.P
Przetwarzanie ruchu jest kontrolowane przez trzy rodzaje obiektów:
dyscypliny kolejkowania (qdiscs), klasy (classes), oraz filtry (filters).

.SH "QDISCS"
.B qdisc
jest skrótem od 'queueing discipline' (dyscyplina kolejkowania) i jest
pojęciem podstawowym w rozumieniu sterowania przepływem. Jeśli kiedykolwiek
jądro chce wysyłać pakiet do interfejsu sieciowego to pakiet ten jest
.B kolejkowany
przy pomocy odpowiedniego obiektu qdisc skonfigurowanego dla tego interfejsu.
Zaraz potem jądro próbuje pobrać możliwie największą ilość pakietów z
obiektu qdisc (z \- nazwijmy umownie \- wyjścia z kolejki), aby przekazać
je sterownikowi karty sieciowej.

Prostym QDISC jest kolejka 'pfifo', która wcale nie dokonuje przetwarzania
napływająch pakietów i jest tylko czystą kolejką FIFO (pierwszy na wejściu,
pierwszy na wyjściu). Jej jedyne zadanie to przetrzymywanie pakietów w krótkich
chwilach, gdy interfejs sieciowy nie może ich obsłużyć.

.SH "KLASY"
Niektóre obiekty dyscypliny kolejkowania (qdisc) nie są takie proste jak opisany
powyżej i mogą zawierać w sobie tak zwane klasy. Klasy te są z kolei
swoistymi kontenerami dla innych obiektów qdisc \- ruch może być więc
kolejkowany w każdym innym obiekcie qdisc, który należy do tych zdefiniowanych
wewnątrz
.B klas.
Gdy jądro próbuje zdjąć pakiet z takiego
.B klasyfikującego qdisc
to może on pochodzić z którejkolwiek z należących do qdisc klas. Dla przykładu
qdisc może priorytetyzować pewną część ruchu poprzez usiłowanie zdjęcia pakietów
z jednych ze swych kolejek wcześniej niż z innych.

.SH "QDISC A KLASY"
Chociaż istnieją obiekty qdisc (dyscypliny kolejkowania), które mogą w sobie
zawierać klasy to nie należy utożsamiać pojęcia qdisc z pojęciem klasy. Klasa
jest swoistym slotem, w którym można osadzić potomne qdisc. Klasa sama w sobie
nie jest obiektem kolejkującym.

.SH "ALGORYTMY KOLEJKOWANIA"
Niektóre opracowania i tłumaczenia posługują się terminem Algorytmy Kolejkowania.
Algorytm kolejkowania to innymi słowy logika działania danego typu qdisc, czyli
w praktyce użytej kolejki pakietów.
Algorytm kolejkowania może być elementarny lub złożony. Elementarne (podstawowe)
algorytmy kolejkowania obecne są w kolejkach, które wyspecjalizowane są w
sterowaniu przepływającym przez daną kolejkę ruchem pakietów. Nie mamy w takich
kolejkach do czynienia z niczym ponad stosowanie pewnego algorytmu do zarządzania
przepływnością tego co do kolejki przychodzi. Algorytmy złożone to jak sugeruje nazwa takie,
które stanowią logikę obiektów qdisc zawierających w sobie więcej niż jeden obiekt,
a dokładnie wiele obiektów opartych na elementarnych algorytmach. Przykładem
implementacji złożonego algorytmu może być obiekt qdisc zawierający klasy,
a opisany wcześniej.

.SH "FILTRY"
.B Filtr
jest używany przez kolejki klasyfikujące by określić do jakiej konkretnie
kolejki pakiet powinien trafić. Gdy na wejściu kolejki zawierającej
podklasy pojawia się ruch to ruch ten musi zostać sklasyfikowany. Aby to
osiągnąć możemy zastosować wiele różnych metod. Jedną z tych metod
przydzielania ruchu spełniającego jakieś kryteria do konkretnych podklas
jest właśnie użycie filtrów. Filtry przydzielamy do obiektów qdisc.
Wszystkie podłączone filtry są uruchamiane (tzn. każdy pakiet podlegający
danej dyscyplinie kolejkowania jest z nimi porównywany), aż do momentu aż będzie
pasował do jakiegoś filtra i powróci z werdyktem. Jeśli żaden filtr nie
"złapał" pakietu to mogą być brane pod uwagę jeszcze inne kryteria. Zależy
to od typu qdisc.

Jest bardzo istotnym by zauważyć, że filtry są obecne
.B wewnątrz
obiektów qdisc \- one bezpośrednio nie decydują o tym co się stanie.

.SH "BEZKLASOWE QDISC"
Bezklasowe obiekty qdisc (bazujące na elementarnych algorytmach
kolejkowania) są to:
.TP 
[p|b]fifo
Najprostszy możliwy do zastosowania obiekt qdisc, czyste zachowanie FIFO \- pierwszy
na wejściu \- pierwszy na wyjściu. Możliwy limit to pakiety lub bajty.
.TP 
pfifo_fast
Standardowy obiekt qdisc jeśli jądro skompilowano z opcją 'Advanced Router'.
Zawiera trójwstęgową kolejkę, która honoruje flagi Typu Usługi (TOS), tak
jak i priorytet, który może zostać przypisany do pakietu.
.TP 
red
Losowa Wczesna Detekcja (ang. Random Early Detection \- w skr. RED)
symuluje fizyczne przeciążenia losowo porzucając pakiety, gdy natężenie
ruchu zbliża się do ustalonego limitu. Dobrze radzi sobie ze sterowaniem
ruchem masowym, czyli zawierającym duże transfery w dużej ilości.
.TP 
sfq
Stochastyczne Sprawiedliwe Kolejkowanie (ang. Stochastic Fairness Queueing \-
w skr. SFQ) tak szereguje kolejkowany ruch, żeby każda 'sesja' miała taką
samą zdolność transmisji.
.TP 
tbf
Filtr Kubełka Żetonów (ang. The Token Bucket Filter \- w skr. TBF) jest
przewidziany do spowalniania ruchu do precyzyjnie określonej częstości.
Świetnie się skaluje do dużych szerokości pasm.

.SH "KONFIGUROWANIE BEZKLASOWYCH QDISC"
Jeśli nie jest obecny klasyfikujący obiekt qdisc, wtedy bezklasowe obiekty
qdisc mogą zostać skojarzone tylko z interfejsem sieciowym. Tylko jednen
taki bezklasowy qdisc może być przyłączony do jednego urządzenia sieciowego
bezpośrednio.
Pełna składnia:
.P
.B tc qdisc add dev
DEV
.B root
QDISC PARAMETRY\-QDISC

By usunąć wprowadź
.P
.B tc qdisc del dev
DEV
.B root

Obiekt qdisc typu
.B pfifo_fast
jest ustawiany automatycznie jako domyślny qdisc dla każdego interfejsu
sieciowego, jeśli nic jeszcze nie zostało odpowiednio skonfigurowane.

.SH "KLASYFIKUJĄCE QDISC"
Klasyfikujące obiekty qdisc to:
.TP 
CBQ
Kolejkowanie Bazujące na Klasach (ang. Class Based Queueing) implementuje
bogatą hierarchię klas dla dzielenia pasma.
Zawiera ono elementy przycinające ruch, jak i możliwości priorytetyzacji.
Przycinanie jest przeprowadzane przy pomocy wyliczania czasu bezczynności łącza.
Obliczenia bazują na średniej wielkości pakietu i szerokości dostępnego pasma na
najniższej warstwie łącza. Ten ostatni parametr może być trudno definiowalny
dla niektórych typów interfejsów sieciowych.
.TP 
HTB
Hierarchiczny Kubełek Żetonów (ang. The Hierarchy Token Bucket) implementuje
bogatą hierarchię klas, kładąc szczególny nacisk na zgodność z istniejącymi
praktykami. Udogodnienia HTB gwarantują pasmo dla klas i jednocześnie pozwalają
specyfikować wysokie limity dzielenia między klasami. HTB zawiera elementy
przycinania pasma bazujące na TBF i może priorytetyzować podczepione klasy.
.TP 
PRIO
Obiekty qdisc typu PRIO są nieprzycinającymi kontenerami dla konfigurowalnej
liczby podklas, których kolejki są opróżniane w kolejności. Pozwala to prostym
sposobem włączyć priorytetyzację ruchu, gdzie klasy o niższym priorytecie
mogą tylko wysyłać, jeśli klasy o priorytecie wyższym nie mają już pakietów
do wysłania. By ułatwić konfigurację, domyślnym kryterium są bity Typu Usługi (TOS)
z pakietów.

.SH "SPOSÓB DZIAŁANIA"
Klasy tworzą drzewo, gdzie każda klasa ma jednego rodzica.
Klasa może mieć wiele potomków. Niektóre obiekty qdisc pozwalają na
dodawanie podklas w trakcie działania (CBQ, HTB), podczas gdy inne
(PRIO) są tworzone ze statyczną liczbą potomków.

Obiekty qdisc pozwalające na dynamiczne dodawanie podklas mogą mieć ich
zero lub więcej. Do tych podklas kierowany będzie potem ruch.

Ponadto, każda klasa zawiera tak zwaną
.B kartę qdisc
która domyślnie zachowuje się jak
.B pfifo
a każdy dodawany do klasy obiekt qdisc aplikowany jest przed kartą.
Qdisc może znów zawierać klasy, lecz każda klasa może mieć tylko jedną taką kartę.
Pod pojęciem karty rozumiemy tu domyślnie aktywowany sposób kolejkowania,
który jest potem zastępowany przez ten już skonfigurowany.

Gdy pakiet wchodzi do klasyfikującego obiektu qdisc to może być
.B sklasyfikowany
i trafić do jednej z zawartych podklas. Są tu dostępne trzy kryteria, chociaż
nie wszystkie obiekty qdisc używają wszystkich trzech:
.TP 
tc filtry
Jeśli do klasy przyłączone są filtry tc to są one rozpatrywane w pierwszej
kolejności. Filtr może być uczulony na dowolne pola nagłówka pakietu, jak i na
znacznik zapory ogniowej (fwmark) dodany przez mechanizmy ipchains lub iptables
działające w jądrze. Zobacz także
.BR tc\-filters (8).
.TP 
Typ Usługi (TOS)
Niektóre obiekty qdisc mają wbudowane reguły do klasyfikowania pakietów
bazując na polu TOS.
.TP 
skb\->priority
Programy działające w przestrzeni użytkownika mogą zakodować identyfikator
danej klasy, która powinna być użyta w odniesieniu do wysyłanych przez
program pakietów. Znacznik ten nazywa się 'skb\->priority' i można go
ustawić przy pomocy opcji SO_PRIORITY.
.P
Każdy węzeł wewnątrz drzewa może posiadać swoje własne filtry, lecz
filtry wyższego poziomu mogą także wskazywać bezpośrednio na niższe klasy.

Jeśli klasyfikacja nie powiedzie się to pakiety są kolejkowane do
karty qdisc podłączonej do danej klasy. Przeczytaj jednak specyficzne
podręczniki, aby uzyskać więcej szczegółów.

.SH "NAZEWNICTWO"
Wszystkie obiekty qdisc, klasy i filtry mają IDentyfikatory, które mogą
być albo wyspecyfikowane jawnie, albo też przydzielone automatycznie.

IDentyfikatory skłądają się z dwóch numerów: głównego i dodatkowego.
Numery te są oddzielone znakiem dwukropka. Numer główny specyfikuje
obiekt nadrzędny qdisc, zaś numer dodatkowy obiekt będący potomkiem.

.TP 
QDISCS
Obiekt qdisc, który potencjalnie może posiadać klasy
zajmuje przypisany mu numer główny, zwany uchwytem (handle),
zostawiając przestrzeń nazw numeru dodatkowego dla swych podklas.
Uchwyt jest wyrażany np. jako '10:'. Jest w zwyczaju dokładne
przypisywanie uchwytu do qdisc, który będzie miał pod sobą potomków.

.TP 
KLASY
Klasy rezydujące pod qdisc dzielą z obiektem macierzystym numer główny,
lecz każda z klas posiada oddzielny numer dodatkowy nazywany
identyfikatorem klasy (classid). Identyfikator klasy nie ma związku z
klasą macierzystą, tylko i wyłącznie z macierzystym obiektem qdisc.
Stosuje się takie samo nazewnictwo jak przy qdisc.

.TP 
FILTRY
Filtry mają trzyczęściowe IDentyfikatory, które są potrzebne tylko
wówczas, gdy używamy hierarchii filtrów opartej na tablicy haszującej
Więcej o tym możesz przeczytać w
.BR tc\-filters (8).

.SH "JEDNOSTKI"
Wszystkie parametry akceptują zapis zmiennoprzecinkowy, z możliwością
zakończenia go jednostką.
.P
Pasma lub częstości mogą zostać podane w:
.TP 
kbps
Kilobajtach na sekundę
.TP 
mbps
Megabajtach na sekundę
.TP 
kbit
Kilobitach na sekundę
.TP 
mbit
Megabitach na sekundę
.TP 
bps lub czysta liczba
Bitach na sekundę.
.P
Ilość danych może być podana w:
.TP 
kb or k
Kilobajtach
.TP 
mb or m
Megabajtach
.TP 
mbit
Megabitach
.TP 
kbit
Kilobitach
.TP 
b lub czysta liczba
Bajtach.
.P
Długości czasu mogą być wyspecyfikowane w:
.TP 
s, sec or secs
całkowitej liczbie sekund
.TP 
ms, msec or msecs
Milisekundach
.TP 
us, usec, usecs lub czysta liczba
Mikrosekundach.

.SH "POLECENIA TC"
Poniższe polecenia są dostępne dla obiektów qdisc, klas i filtrów:
.TP 
add
Dodaje qdisc, klasę lub filtr do węzła. Dla wszystkich encji musi być
podany
.B rodzic (parent)
albo przez przekazanie jego IDentyfikatora, albo przez dołączenie bezpośrednio do
bazowego urządzenia sieciowego.

Podczas tworzenia qdisc lub filtra możemy nadać nazwę używając
jako parametru
.B uchwytu (handle)
Klasy zaś mogą być nazywane przy użyciu
parametru zwanego
.B identyfikatorem (classid)

.TP 
remove
Obiekt qdisc może być usunięty przez podanie jego uchwytu, którym może być
również 'root'. Wszystkie podklasy i ich karty qdisc są automatycznie usuwane,
podobnie jak przypisane filtry.

.TP 
change
Niektóre encje mogą zostać zmodyfikowane 'na miejscu'. Składnia taka jak w
przypadku 'add', z tym wyjątkiem, że nie można zmieniać uchwytu, podobnie
zresztą jak rodzica. Innymi słowy,
.B 
change
nie może służyć do usuwania węzła.

.TP 
replace
Dokonuje niemal atomowej operacji remove/add na istniejącym węźle o podanym
identyfikatorze. Jeśli węzeł nie istnieje jeszcze to jest tworzony.

.TP 
link
Dostępne tylko dla qdisc. Dokonuje zastąpienia (replace) na już
istniejącym węźle.

.SH "HISTORIA"
.B tc
zostało napisane przez Alexeja N. Kuznetsova i dodane w jądrach Linux 2.2.
.SH "ZOBACZ TAKŻE"
.BR tc\-cbq (8),
.BR tc\-htb (8),
.BR tc\-sfq (8),
.BR tc\-red (8),
.BR tc\-tbf (8),
.BR tc\-pfifo (8),
.BR tc\-bfifo (8),
.BR tc\-pfifo_fast (8),
.BR tc\-filters (8)

.SH "AUTHOR"
Stronę podręcznika utrzymuje bert hubert (ahu@ds9a.nl)
Niewielkie rozszerzenia i tłumaczenie na język polski napisał paweł wilk (siefca@gnu.org)
.SH "INFORMACJE O TŁUMACZENIU"
Powyższe tłumaczenie pochodzi z nieistniejącego już Projektu Tłumaczenia Manuali i 
\fImoże nie być aktualne\fR. W razie zauważenia różnic między powyższym opisem
a rzeczywistym zachowaniem opisywanego programu lub funkcji, prosimy o zapoznanie 
się z oryginalną (angielską) wersją strony podręcznika za pomocą polecenia:
.IP
man \-\-locale=C 8 tc
.PP
Prosimy o pomoc w aktualizacji stron man \- więcej informacji można znaleźć pod
adresem http://sourceforge.net/projects/manpages\-pl/.