'\" t
.\" $Id: ksh.1,v 1.17 2005/03/20 19:21:37 robert Exp $
.\"
.\"{{{}}}
.\"{{{  Notes about man page
.\"     - use the pseudo-macros .sh( and .sh) to begin and end sh-specific
.\"       text and .ksh( and .ksh) for ksh specific text.
.\"     - put i.e., e.g. and etc. in italics
.\"}}}
.\"{{{  To do
.\" todo: Things not covered that should be:
.\"	- distinguish (POSIX) special built-in's, (POSIX) regular built-in's,
.\"	  and sh/ksh weirdo built-in's (put S,R,X superscripts after command
.\"	  name in built-in commands section?)
.\"	- need to be consistent about notation for `See section-name', `
.\"	  See description of foobar command', `See section section-name', etc.
.\"	- need to use the term `external command' meaning `a command that is
.\"       executed using execve(2)' (as opposed to a built-in command or
.\"       function) for more clear description.
.\"}}}
.\"{{{  Title
.TH KSH 1 "22 lutego 1999" "" "Komendy użytkownika"
.\"}}}
.\"{{{  Name
.SH NAZWA
ksh \- Publiczna implementacja powłoki Korna
.\"}}}
.\"{{{  Synopsis
.SH WYWOŁANIE
.ad l
\fBksh\fP
[\fB+-abCefhikmnprsuvxX\fP] [\fB+-o\fP \fIopcja\fP]
[ [ \fB\-c\fP \fIłańcuch_komend\fP [\fInazwa_komendy\fP]|\fB\-s\fP|\fIplik\fP ]
[\fIargument\fP ...] ]
.ad b
.\"}}}
.\"{{{  Description
.SH OPIS
\fI Uwaga! To tłumaczenie może być nieaktualne!\fP
.PP
\fBksh\fP to interpreter komend zaprojektowany zarówno
do interakcyjnej pracy z systemem, jak i do wykonywania skryptów.
Jego język komend jest nadzbiorem (superset) języka powłoki \fIsh\fP(1).
.\"{{{  Shell Startup
.SS "Uruchamianie powłoki"
Następujące opcje mogą być użyte wyłącznie w linii komend:
.IP "\fB\-c\fP \fIłańcuch_komend\fP"
powłoka wykonuje komendę(y) zawartą(e) w \fIłańcuchu_komend\fP
.IP \fB\-i\fP
tryb interakcyjny \(em patrz poniżej
.IP \fB\-l\fP
powłoka zameldowania \(em patrz poniżej
tryb interakcyjny \(em patrz poniżej
.IP \fB\-s\fP
powłoka wczytuje komendy ze standardowego wejścia; wszelkie argumenty
nie będące opcjami są argumentami pozycyjnymi
.IP \fB\-r\fP
tryb ograniczony \(em patrz poniżej
.PP
Ponadto wszelkie opcje, opisane w omówieniu wbudowanej
komendą \fBset\fP, mogą również zostać użyte w linii poleceń.
.PP
Jeśli nie została podana ani opcja \fB\-c\fP, ani opcja \fB\-s\fP,
wówczas pierwszy argument nie będący opcją, określa
plik, z którego zostaną wczytane komendy. Jeśli brak jest argumentów
nie będących opcjami, to powłoka wczytuje komendy ze standardowego
wejścia.
Nazwa powłoki (tj. zawartość parametru \fB$0\fP)
jest ustalana jak następuje: jeśli użyto opcji \fB\-c\fP
i podano argument nie będący opcją, to jest on nazwą;
jeśli komendy są wczytywane z pliku, wówczas nazwa tego pliku zostaje
użyta jako nazwa powłoki; w każdym innym przypadku zostaje użyta
nazwa, pod którą powłoka została wywołana
(tzn. wartość argv[0]).
.PP
Powłoka jest \fBinterakcyjna\fP, jeśli użyto opcji \fB\-i\fP
lub jeśli zarówno standardowe wejście, jak i standardowe wyjście błędów,
jest skojarzone z jakimś terminalem.
W interakcyjnej powłoce kontrola zadań (jeśli takowa jest dostępna
w danym systemie) jest włączona oraz ignorowane są następujące sygnały:
INT, QUIT oraz TERM. Ponadto powłoka wyświetla zachętę przed
odczytywaniem poleceń (patrz parametry \fBPS1\fP i \fBPS2\fP).
Dla nieinterakcyjnych powłok, uaktywnia się domyślnie opcja \fBtrackall\fP
(patrz poniżej: komenda \fBset\fP).
.PP
Powłoka jest \fBograniczona\fP, jeśli zastosowano opcję \fB\-r\fP lub
gdy albo główna część nazwy (basename), pod jaką wywołano powłokę, albo parametr
\fBSHELL\fP, pasują do wzorca *r*sh (na przykład:
rsh, rksh, rpdksh itp.).
Po przetworzeniu przez powłokę wszystkich plików profili i \fB$ENV\fR
włączane są następujące ograniczenia:
.nr P2 \n(PD
.nr PD 0
.IP \ \ \(bu
niedostępna jest komenda \fBcd\fP
.IP \ \ \(bu
nie mogą być zmieniane parametry: \fBSHELL\fP, \fBENV\fP i \fBPATH\fP.
.IP \ \ \(bu
nazwy poleceń nie mogą być podawane z użyciem ścieżek bezwzględnych lub
względnych [tłum.: tj. dostępne są tylko przez nazwę bez ścieżki]
.IP \ \ \(bu
niedostępna jest opcja \fB\-p\fP wbudowanego polecenia \fBcommand\fP
.IP \ \ \(bu
nie mogą być używane przekierowania tworzące pliki
(np.: \fB>\fP, \fB>|\fP, \fB>>\fP, \fB<>\fP)
.nr PD \n(P2
.PP
Powłoka jest \fBuprzywilejowana\fP, jeśli zastosowano opcję \fB\-p\fP
lub jeśli rzeczywisty identyfikator użytkownika lub jego grupy
nie jest zgodny z efektywnym identyfikatorem użytkownika czy grupy
(patrz: \fIgetuid\fP(2), \fIgetgid\fP(2)).
Uprzywilejowana powłoka nie przetwarza ani \fI$HOME/.profile\fR, ani parametru
\fBENV\fP (patrz poniżej), przetwarza za to plik \fI/etc/suid_profile\fR.
Wykasowanie opcji uprzywilejowania powoduje, że powłoka ustawia swój
efektywny identyfikator użytkownika i grupy na wartości faktycznego
identyfikatora użytkownika (user-id) i jego grupy (group-id).
.PP
Jeśli główna część nazwy, pod jaką dana powłoka została wywołana
(\fItzn.\fP argv[0])
zaczyna się od \fB\-\fP lub użyto opcji \fB\-l\fP,
to zakłada się, że powłoka ma być powłoką zgłoszeniową i wczytywana jest
zawartość plików \fI/etc/profile\fP i \fI$HOME/.profile\fP,
jeśli takie istnieją i można je odczytać.
.PP
Jeżeli parametr \fBENV\fR jest ustawiony podczas uruchamiania powłoki
(albo w wypadku powłok zgłoszeniowych - po przetworzeniu
dowolnych plików profilowych), to jego zawartość zostaje
poddana zastępowaniu.
Zastępowane są parametry, komendy, wyrażenia arytmetyczne oraz tylda.
Następnie wynikająca z tej operacji nazwa jest
interpretowana jako nazwa pliku, podlegającego wczytaniu i wykonaniu.
Jeśli parametr \fBENV\fP jest pusty (i niezerowy), a pdksh został
skompilowany ze zdefiniowanym makrem \fBDEFAULT_ENV\fP,
to po wykonaniu wszelkich już wyżej wymienionych podstawień,
zostaje wczytany plik określony tym makrem.
.PP
Kod wyjścia powłoki wynosi 127, jeśli plik komend
podany we linii wywołania nie mógł zostać otwarty,
lub kod wyjścia jest niezerowy, jeśli wystąpił krytyczny błąd składni
podczas wykonywania tego skryptu.
W razie braku błędów krytycznych, kod wyjścia jest równy kodowi ostatnio
wykonanej komendy lub zeru, jeśli nie wykonano żadnej komendy.
.\"}}}
.\"{{{  Command Syntax
.SS "Składnia poleceń"
.\"{{{  words and tokens
Powłoka rozpoczyna analizę składniową wejścia od podziału go
na poszczególne słowa \fIword\fP.
Słowa, stanowiące ciągi znaków, ograniczane są niecytowanymi
białymi znakami \fIwhitespace\fP (spacja, tabulator i nowa linia)
lub \fImetaznakami\fP
(\fB<\fP, \fB>\fP, \fB|\fP, \fB;\fP, \fB&\fP, \fB(\fP i \fB)\fP).
Poza ograniczaniem słów spacje i tabulatory są ignorowane.
Natomiast znaki zmiany linii zwykle rozgraniczają komendy.
Metaznaki stosowane są do tworzenia następujących symboli:
\fB<\fP, \fB<&\fP, \fB<<\fP, \fB>\fP, \fB>&\fP, \fB>>\fP, \fIitd.\fP,
służących do określania przekierowań (patrz: "Przekierowywanie
wejścia/wyjścia" poniżej);
\fB|\fP służy do tworzenia potoków;
\fB|&\fP służy do tworzenia koprocesów (patrz: "Koprocesy" poniżej);
\fB;\fP służy do oddzielania komend;
\fB&\fP służy do tworzenia potoków asynchronicznych;
\fB&&\fP i \fB||\fP służą do określenia wykonania warunkowego;
\fB;;\fP jest używany w poleceniach \fBcase\fP;
\fB((\fP .. \fB))\fP są używane w wyrażeniach arytmetycznych;
i w końcu,
\fB(\fP .. \fB)\fP służą do tworzenia podpowłok.
.PP
Białe znaki lub metaznaki można zacytowywać pojedynczo
przy użyciu znaku odwrotnego ukośnika (\fB\e\fP) lub grupami w podwójnych
(\fB"\fP) lub pojedynczych (\fB'\fP) cudzysłowach.
Zauważ, iż następujące znaki podlegają również
specjalnej interpretacji przez powłokę i muszą być cytowane,
jeśli mają być użyte dosłownie:
\fB\e\fP, \fB"\fP, \fB'\fP, \fB#\fP, \fB$\fP, \fB`\fP, \fB~\fP, \fB{\fP,
\fB}\fP, \fB*\fP, \fB?\fP i \fB[\fP.
Pierwsze trzy to wyżej wspomniane symbole cytowania
(patrz: "Cytowanie" poniżej);
\fB#\fP, na początku słowa rozpoczyna komentarz \(em wszystko po znaku
\fB#\fP, aż do końca linii jest ignorowane;
\fB$\fP służy do wprowadzenia podstawienia parametru, komendy
lub wyrażenia arytmetycznego (patrz: "Podstawienia" poniżej);
\fB`\fP rozpoczyna podstawienia komendy w starym stylu
(patrz: "Podstawienia" poniżej);
\fB~\fP rozpoczyna rozwinięcie katalogu (patrz: "Rozwijanie tyld" poniżej);
\fB{\fP i \fB}\fP obejmują alternacje w stylu \fIcsh\fP(1)
(patrz: "Rozwijanie nawiasów" poniżej);
i na koniec, \fB*\fP, \fB?\fP oraz \fB[\fP są stosowane przy tworzeniu
nazw plików (patrz: "Wzorce nazw plików" poniżej).
.\"}}}
.\"{{{  simple-command
.PP
W trakcie analizy słów i symboli, powłoka tworzy komendy, których
wyróżnia się dwa rodzaje: \fIkomendy proste\fP, zwykle programy
do wykonania, oraz \fIkomendy złożone\fP, takie jak dyrektywy \fBfor\fP i
\fBif\fP, struktury grupujące i definicje funkcji.
.PP
Polecenie proste składa się z kombinacji przyporządkowań wartości
parametrom (patrz: "Parametry"), przekierowań wejścia/wyjścia
(patrz: "Przekierowania wejścia/wyjścia") i słów komend;
Jedynym ograniczeniem jest to, że wszelkie podstawienia wartości
parametrów muszą występować przed słowami komend.
Słowa komend, jeśli zostały podane, określają polecenie, które
należy wykonać, wraz z jego argumentami.
Komenda może być komendą wbudowaną powłoki, funkcją lub
\fIkomendą zewnętrzną\fP, \fItzn.\fP oddzielnym
plikiem wykonywalnym, który jest odnajdowany przy użyciu
wartości parametru \fBPATH\fP (patrz: "Wykonywanie komend" poniżej).
Trzeba zauważyć, że wszystkie komendy mają swój
\fIkod zakończenia\fP: dla poleceń zewnętrznych jest on
powiązany z kodem zwracanym przez \fIwait\fP(2) (jeśli
komenda nie została odnaleziona, wówczas kod wynosi 127,
natomiast jeśli nie można było jej wykonać, to kod wynosi 126).
Kody zwracane przez inne polecenia (komendy wbudowane,
funkcje, potoki, listy, itp.) są precyzyjnie określone,
a ich opis towarzyszy opisowi danego konstruktu.
Kod wyjścia komendy zawierającej jedynie przyporządkowania
wartości parametrom, odpowiada kodowi ostatniego wykonanego podczas tego
podstawienia lub zeru, jeśli żadne podstawienia nie miały
miejsca.
.\"}}}
.\"{{{  pipeline
.PP
Przy pomocy symbolu \fB|\fP komendy mogą zostać powiązane w \fIpotoki\fP.
W potokach standardowe wyjście wszystkich komend poza ostatnim, zostaje
wyprowadzone (patrz \fIpipe\fP(2)) na standardowe wejście następnej komendy.
Kod wyjścia potoku jest równy kodowi zwróconemu przez ostatnią komendę
potoku.
Potok może zostać poprzedzony zarezerwowanym słowem \fB!\fP,
powodującym zmianę kodu wyjścia na jego logiczne przeciwieństwo.
Tzn. jeśli pierwotnie kod wyjścia wynosił 0, to będzie on miał wartość 1,
natomiast jeśli pierwotną wartością nie było 0, to kodem przeciwstawnym
jest 0.
.\"}}}
.\"{{{  lists
.PP
\fIListę\fP komend tworzymy rozdzielając potoki jednym z następujących symboli:
\fB&&\fP, \fB||\fP, \fB&\fP, \fB|&\fP i \fB;\fP.
Pierwsze dwa oznaczają warunkowe wykonanie: \fIcmd1\fP \fB&&\fP \fIcmd2\fP
wykonuje \fIcmd2\fP tylko wtedy, jeżeli kod wyjścia \fIcmd1\fP był zerowy.
Natomiast \fB||\fP zachowuje się dokładnie odwrotnie. \(em \fIcmd2\fP
zostaje wykonane jedynie, jeśli kod wyjścia \fIcmd1\fP był
różny od zera.
\fB&&\fP i \fB||\fP wiążą równoważnie, a zarazem mocniej niż
\fB&\fP, \fB|&\fP i \fB;\fP, które z kolei również posiadają tę samą siłę
wiązania.
Symbol \fB&\fP powoduje, że poprzedzająca go komenda zostanie wykonana
asynchronicznie, tzn. powłoka uruchamia daną komendę, jednak nie czeka na jej
zakończenie (powłoka śledzi dokładnie wszystkie asynchroniczne
komendy \(em patrz: "Kontrola zadań" poniżej).
Jeśli komenda asynchroniczna jest uruchomiona przy wyłączonej
kontroli zadań (tj. w większości skryptów),
wówczas jest ona uruchamiana z wyłączonymi sygnałami INT
i QUIT oraz przekierowanym wejściem do /dev/null
(aczkolwiek przekierowania, ustalone w samej komendzie asynchronicznej
mają tu pierwszeństwo).
Operator \fB|&\fP rozpoczyna \fIkoproces\fP, stanowiący specjalnego
rodzaju komendę asynchroniczną (patrz: "Koprocesy" poniżej).
Zauważ, że po operatorach \fB&&\fP i \fB||\fP
musi występować komenda, podczas gdy nie jest to konieczne
po \fB&\fP, \fB|&\fP i \fB;\fP.
Kodem wyjścia listy komend jest kod ostatniego wykonanego w niej polecenia,
z wyjątkiem list asynchronicznych, dla których kod wynosi 0.
.\"}}}
.\"{{{  compound-commands
.PP
Komendy złożone tworzymy przy pomocy następujących słów zarezerwowanych
\(em słowa te są rozpoznane tylko wtedy, gdy nie są zacytowane
i występują jako pierwsze wyrazy w komendzie (tj. nie są poprzedzone
żadnymi przyporządkowywaniami wartości parametrom czy przekierowaniami):
.TS
center;
lfB lfB lfB lfB lfB .
case	else	function	then	!
do	esac	if	time	[[
done	fi	in	until	{
elif	for	select	while	}
.TE
\fBUwaga:\fP Niektóre powłoki (lecz nie nasza) wykonują polecenia sterujące
w podpowłoce, gdy przekierowano jeden lub więcej z ich deskryptorów plików,
tak więc wszelkiego rodzaju zmiany otoczenia w nich mogą nie działać.
Aby zachować przenośność należy stosować polecenie \fBexec\fP do
przekierowań deskryptorów plików przed poleceniem sterującym.
.PP
W poniższym opisie poleceń złożonych, listy komend (zaznaczone przez
\fIlista\fP), po których następuje słowo zarezerwowane, muszą kończyć się średnikiem,
przełamaniem wiersza lub (poprawnym gramatycznie) słowem zarezerwowanym.
Przykładowo,
.RS
\fB{ echo foo; echo bar; }\fP
.br
\fB{ echo foo; echo bar<newline>}\fP
.br
\fB{ { echo foo; echo bar; } }\fP
.RE
są poprawne, natomiast
.RS
\fB{ echo foo; echo bar }\fP
.RE
nie.
.\"{{{  ( list )
.IP "\fB(\fP \fIlista\fP \fB)\fP"
Wykonaj \fIlistę\fP w podpowłoce. Nie ma bezpośredniej możliwości
przekazania wartości parametrów podpowłoki z powrotem do jej
powłoki macierzystej.
.\"}}}
.\"{{{  { list }
.IP "\fB{\fP \fIlista\fP \fB}\fP"
Konstrukcja złożona; \fIlista\fP zostaje wykonana, lecz nie w podpowłoce.
Zauważ, że \fB{\fP i \fB}\fP to zarezerwowane słowa, a nie
metaznaki.
.\"}}}
.\"{{{  case word in [ [ ( ] pattern [ | pattern ] ... ) list ;; ] ... esac
.IP "\fBcase\fP \fIsłowo\fP \fBin\fP [ [\fB(\fP] \fIwzorzec\fP [\fB|\fP \fIwzorzec\fP] ... \fB)\fP \fIlista\fP \fB;;\fP ] ... \fBesac\fP"
Wyrażenie \fBcase\fP stara się dopasować \fIsłowo\fP do jednego
z danych \fIwzorców\fP; wykonywana jest \fIlista\fP powiązana z pierwszym
poprawnie dopasowanym wzorcem.
Wzorce stosowane w wyrażeniach \fBcase\fP odpowiadają wzorcom
stosowanym do specyfikacji nazw plików z wyjątkiem tego, że
nie obowiązują ograniczenia związane z \fB\&.\fP i \fB/\fP.
Proszę zwrócić uwagę na to, że wszelkie niecytowane białe
znaki przed wzorcem i po nim zostają usunięte; wszelkie spacje we wzorcu
muszą być cytowane.  Zarówno słowa, jak i wzorce podlegają podstawieniom
parametrów, rozwinięciom arytmetycznym oraz podstawieniu tyldy.
Ze względów historycznych, możemy zastosować nawiasy otwierający i
zamykający zamiast \fBin\fP i \fBesac\fP
(w szczególności więc, \fBcase $foo { *) echo bar; }\fP).
Kodem wyjścia wyrażenia \fBcase\fP jest kod wykonanej
\fIlisty\fP; jeśli nie została wykonana żadna \fIlista\fP,
wówczas kod wyjścia wynosi zero.
.\"}}}
.\"{{{  for name [ in word ... term ] do list done
.IP "\fBfor\fP \fInazwa\fP [ \fBin\fP \fIsłowo\fP ... \fIzakończenie\fP ] \fBdo\fP \fIlista\fP \fBdone\fP"
gdzie \fIzakończenie\fP jest albo znakiem końca linii, albo \fB;\fP.
Dla każdego \fIsłowa\fP w podanej liście słów, parametr \fInazwa\fP zostaje
ustawiony na to słowo i \fIlista\fP zostaje wykonana. Jeżeli nie będzie użyte \fBin\fP
do specyfikacji listy słów, to zamiast tego zostaną użyte parametry
pozycyjne (\fB"$1"\fP, \fB"$2"\fP, \fIitp.\fP).
Ze względów historycznych, możemy zastosować nawiasy otwierający i
zamykający zamiast \fBdo\fP i \fBdone\fP
(\fIw szczególności\fP, \fBfor i; { echo $i; }\fP).
Kodem wyjścia wyrażenia \fBfor\fP jest ostatni kod wyjścia
danej \fIlisty\fP; jeśli \fIlista\fP nie została w ogóle
wykonana, wówczas kod wynosi zero.
.\"}}}
.\"{{{  if list then list [ elif list then list ] ... [ else list ] fi
.IP "\fBif\fP \fIlista\fP \fBthen\fP \fIlista\fP [\fBelif\fP \fIlista\fP \fBthen\fP \fIlista\fP] ... [\fBelse\fP \fIlista\fP] \fBfi\fP"
Jeśli kod wyjścia pierwszej \fIlisty\fP jest zerowy,
to zostaje wykonana druga \fIlista\fP; w przeciwnym razie, jeśli mamy takową,
zostaje wykonana \fIlista\fP po \fBelif\fP, z podobnymi
konsekwencjami. Jeśli wszystkie listy po \fBif\fP
i \fBelif\fP wykażą błąd (\fItzn.\fP zwrócą niezerowy kod), to zostanie wykonana
\fIlista\fP po \fBelse\fP.
Kodem wyjścia wyrażenia \fBif\fP jest kod wykonanej \fIlisty\fP,
niestanowiącej warunku. Jeśli żadna nieokreślająca warunku
\fIlista\fP nie zostanie wykonana, wówczas kod wyjścia wynosi zero.
.\"}}}
.\"{{{  select name [ in word ... ] do list done
.IP "\fBselect\fP \fInazwa\fP [ \fBin\fP \fIsłowo\fP ... \fIzakończenie\fP ] \fBdo\fP \fIlista\fP \fBdone\fP"
gdzie \fIzakończenie\fP jest albo przełamaniem wiersza, albo \fB;\fP.
Wyrażenie \fBselect\fP umożliwia automatyczną prezentację użytkownikowi
menu, wraz z możliwością wyboru z niego.
Przeliczona lista wykazanych \fIsłów\fP zostaje wypisana na
standardowym wyjściu błędów, po czym zostaje
wyświetlony symbol zachęty (\fBPS3\fP, czyli domyślnie `\fB#? \fP').
Następnie zostaje wczytana liczba odpowiadająca danemu punktowi
menu ze standardowego wejścia, po czym \fInazwie\fP
zostaje przyporządkowane w ten sposób wybrane słowo (lub wartość
pusta, jeżeli wybór był niewłaściwy), zmiennej \fBREPLY\fP
zostaje przyporządkowane to, co zostało wczytane
(po usunięciu początkowych i końcowych białych znaków),
i \fIlista\fP zostaje wykonana.
Jeśli wprowadzono pustą linię (dokładniej: zero lub więcej
znaczków \fBIFS\fP), wówczas menu zostaje ponownie wyświetlone, bez
wykonywania \fIlisty\fP.
Gdy wykonanie \fIlisty\fP zostaje zakończone,
wówczas przeliczona lista wyborów zostaje wyświetlona ponownie, jeśli
\fBREPLY\fP jest zerowe, ponownie wyświetlany jest symbol zachęty i tak dalej.
Proces ten się powtarza, aż do wczytania znaku końca pliku,
otrzymania sygnału przerwania lub wykonania polecenia przerwania (break)
w środku pętli.
Jeśli opuszczono \fBin\fP \fIsłowo\fP \fB\&...\fP, wówczas
użyte zostają parametry pozycyjne (\fItzn.\fP, \fB"$1"\fP, \fB"$2"\fP,
\fIitp.\fP).
Ze względów historycznych, możemy zastosować nawiasy otwierający i
zamykający zamiast \fBdo\fP i \fBdone\fP (\fIw szczególności\fP,
\fBselect i; { echo $i; }\fP).
Kodem wyjścia wyrażenia \fBselect\fP jest zero, jeśli
użyto polecenia przerwania do wyjścia z pętli albo
niezero w przeciwnym wypadku.
.\"}}}
.\"{{{  until list do list done
.IP "\fBuntil\fP \fIlista\fP \fBdo\fP \fIlista\fP \fBdone\fP"
Działa dokładnie jak \fBwhile\fP, z wyjątkiem tego, że zawartość
pętli jest wykonywana jedynie wtedy, gdy kod wyjścia pierwszej
\fIlisty\fP jest niezerowy.
.\"}}}
.\"{{{  while list do list done
.IP "\fBwhile\fP \fIlista\fP \fBdo\fP \fIlista\fP \fBdone\fP"
Wyrażenie \fBwhile\fP określa pętlę o warunku sprawdzanym przed
wykonaniem. Zawartość pętli jest wykonywana dopóki,
dopóty kod wyjścia pierwszej \fIlisty\fP jest zerowy.
Kodem wyjścia wyrażenia \fBwhile\fP jest ostatni
kod wyjścia \fIlisty\fP w zawartości tej pętli;
gdy zawartość nie zostanie w ogóle wykonana, wówczas kod wynosi zero.
.\"}}}
.\"{{{  function name { list }
.IP "\fBfunction\fP \fInazwa\fP \fB{\fP \fIlista\fP \fB}\fP"
Definiuje funkcję o nazwie \fInazwa\fP.
Patrz: "Funkcje" poniżej.
Proszę zwrócić uwagę, że przekierowania tuż po definicji
funkcji zostają zastosowane podczas wykonywania jej zawartości,
a nie podczas przetwarzania jej definicji.
.\"}}}
.\"{{{  name () command
.IP "\fInazwa\fP \fB()\fP \fIpolecenie\fP"
Niemal dokładnie to samo co w \fBfunction\fP.
Patrz: "Funkcje" poniżej.
.\"}}}
.\"{{{  (( expression ))
.IP "\fB((\fP \fIwyrażenie\fP \fB))\fP"
Wartość wyrażenia arytmetycznego \fIwyrażenie\fP zostaje przeliczona;
równoważne do \fBlet "\fP\fIwyrażenie\fP\fB"\fP.
patrz: "Wyrażenia arytmetyczne" i opis polecenia \fBlet\fP poniżej..
.\"}}}
.\"{{{  [[ expression ]]
.IP "\fB[[\fP \fIexpression\fP \fB]]\fP"
Podobne do komend \fBtest\fP i \fB[\fP \&... \fB]\fP (które opisujemy
później), z następującymi różnicami:
.RS
.nr P2 \n(PD
.nr PD 0
.IP \ \ \(bu
Rozdzielanie pól i generacja nazw plików nie są wykonywane na
argumentach.
.IP \ \ \(bu
Operatory \fB\-a\fP (i) oraz \fB\-o\fP (lub) zostają zastąpione
odpowiednio przez \fB&&\fP i \fB||\fP.
.IP \ \ \(bu
Operatory (\fIdokładniej\fP: \fB\-f\fP, \fB=\fP, \fB!\fP, \fIitp.\fP)
nie mogą być cytowane.
.IP \ \ \(bu
Drugi operand dla \fB!=\fP i \fB=\fP
jest traktowany jako wzorzec (\fIw szczególności\fP, porównanie
.ce
\fB[[ foobar = f*r ]]\fP
jest sukcesem).
.IP \ \ \(bu
Mamy do dyspozycji dwa dodatkowe operatory binarne: \fB<\fP i \fB>\fP,
które zwracają prawdę, gdy pierwszy łańcuchowy operand jest odpowiednio
mniejszy lub większy od drugiego operandu łańcuchowego.
.IP \ \ \(bu
Jednoargumentowa postać operacji \fBtest\fP,
która sprawdza, czy jedyny operand jest długości zerowej, jest
niedozwolona
- operatory zawsze muszę być wykazywane jawnie, \fIw szczególności\fP,
zamiast
.ce
\fB[\fP \fIciąg\fP \fB]\fP
należy użyć
.ce
\fB[[ \-n \fP\fIciąg\fP\fB ]]\fP
.IP \ \ \(bu
Podstawienia parametrów, komend i arytmetyczne zostają wykonane
w trakcie wyliczania wyrażenia. Do operatorów
\fB&&\fP i \fB||\fP stosowana jest metoda uproszczonego określania
ich wartości.
To znaczy, że w wyrażeniu
.ce
\fB[[ \-r foo && $(< foo) = b*r ]]\fP
wartość \fB$(< foo)\fP zostaje wyliczona wtedy i tylko wtedy, gdy
plik o nazwie \fBfoo\fP istnieje i jest czytelny.
.nr PD \n(P2
.RE
.\"}}}
.\"}}}
.\"}}}
.\"{{{  Quoting
.SS Cytowanie
Cytowanie stosuje się do zapobiegania traktowaniu przez powłokę pewnych
znaków czy słów w specjalny sposób.
Istnieją trzy metody cytowania: Po pierwsze, \fB\e\fP cytuje
następny znak, chyba że mieści się on na końcu wiersza, wówczas
zarówno \fB\e\fP jak i znak nowej linii zostają usunięte.
Po drugie pojedynczy cudzysłów (\fB'\fP) wycytowywuje wszystko,
aż po następny pojedynczy cudzysłów (wraz ze zmianami linii włącznie).
Po trzecie, podwójny cudzysłów (\fB"\fP) wycytowywuje wszystkie znaki,
poza \fB$\fP, \fB`\fP i \fB\e\fP, aż po następny niecytowany podwójny
cudzysłów.
\fB$\fP i \fB`\fP wewnątrz podwójnych cudzysłowów zachowują zwykłe
znaczenie (tzn.
oznaczają podstawienie wartości parametru, komendy lub wyrażenia arytmetycznego),
jeśli tylko nie zostanie wykonany jakikolwiek podział pól na
wyniku podwójnymi cudzysłowami wycytowanych podstawień.
Jeśli po \fB\e\fP, wewnątrz ciągu znaków cytowanego podwójnymi cudzysłowami
następuje \fB\e\fP, \fB$\fP,
\fB`\fP lub \fB"\fP, to zostaje on zastąpiony drugim z tych znaków.
Jeśli po nim następuje znak nowej linii, wówczas zarówno \fB\e\fP,
jak i znak zmiany linii zostają usunięte;
w przeciwnym razie zarówno znak \fB\e\fP, jak i następujący po nim znak
nie podlegają żadnej zamianie.
.PP
Uwaga: patrz "Tryb POSIX" poniżej pod względem szczególnych reguł
obowiązujących sekwencje znaków postaci
\fB"\fP...\fB`\fP...\fB\e"\fP...\fB`\fP..\fB"\fP.
.\"}}}
.\"{{{  Aliases
.SS "Aliasy"
Istnieją dwa rodzaje aliasów: normalne aliasy komend i
aliasy śledzone. Aliasy komend stosowane są zwykle jako
skróty dla długich a często stosowanych komend.
Powłoka rozwija aliasy komend (\fItzn.\fP
podstawia pod nazwę aliasu jego zawartość), gdy wczytuje
pierwsze słowo komendy.
Rozwinięty alias zostaje ponownie przetworzony, aby uwzględnić
ewentualne występowanie dalszych aliasów.
Jeśli alias komendy kończy się spacją lub tabulatorem, to wówczas
następne słowo zostaje również sprawdzone pod względem rozwinięcia
aliasów. Proces rozwijania aliasów kończy się przy napotkaniu
słowa, które nie jest aliasem, gdy napotka się wycytowane słowo,
lub gdy napotka się alias, który jest właśnie eksportowany.
.PP
Następujące aliasy są definiowane domyślnie przez powłokę:
.ft B
.RS
autoload='typeset \-fu'
.br
functions='typeset \-f'
.br
hash='alias \-t'
.br
history='fc \-l'
.br
integer='typeset \-i'
.br
local='typeset'
.br
login='exec login'
.br
newgrp='exec newgrp'
.br
nohup='nohup '
.br
r='fc \-e \-'
.br
stop='kill \-STOP'
.br
suspend='kill \-STOP $$'
.br
type='whence \-v'
.RE
.ft P
.PP
Śledzone aliasy pozwalają powłoce na zapamiętanie, gdzie
odnalazła ona konkretną komendę.
Gdy powłoka po raz pierwszy szuka w ścieżce pocenia oznaczonego jako alias
śledzony, to zapamiętuje sobie pełną ścieżkę tej komendy.
Gdy powłoka następnie wykonuje daną komendę po raz drugi,
wówczas sprawdza, czy ta ścieżka jest nadal aktualna i jeśli
tak jest, to nie przegląda już więcej pełnej ścieżki w poszukiwaniu
danej komendy.
Śledzone aliasy można wyświetlić lub stworzyć stosując \fBalias
\-t\fP. Zauważ, że zmieniając wartość parametru \fBPATH\fP
czyścimy również ścieżki dla wszelkich śledzonych aliasów.
Jeśli została włączona opcja \fBtrackall\fP (\fItzn.\fP,
\fBset \-o trackall\fP lub \fBset \-h\fP),
wówczas powłoka śledzi wszelkie komendy.
Ta opcja zostaje włączona domyślnie dla wszelkich
nieinterakcyjnych powłok.
Dla powłok interakcyjnych jedynie następujące komendy są
śledzone domyślnie: \fBcat\fP, \fBcc\fP, \fBchmod\fP, \fBcp\fP,
\fBdate\fP, \fBed\fP,
\fBemacs\fP, \fBgrep\fP, \fBls\fP, \fBmail\fP, \fBmake\fP, \fBmv\fP,
\fBpr\fP, \fBrm\fP, \fBsed\fP, \fBsh\fP, \fBvi\fP i \fBwho\fP.
.\"}}}
.\"{{{  Substitution
.SS "Podstawienia"
Pierwszym krokiem, jaki wykonuje powłoka podczas wykonywania
prostej komendy, jest przeprowadzenia podstawień na słowach tej
komendy.
Istnieją trzy rodzaje podstawień: parametrów, komend i arytmetyczne.
Podstawienia parametrów, które dokładniej opiszemy w następnej sekcji,
mają postać \fB$name\fP lub \fB${\fP...\fB}\fP;
podstawienia komend mają postać \fB$(\fP\fIcommand\fP\fB)\fP lub
\fB`\fP\fIcommand\fP\fB`\fP;
a podstawienia arytmetyczne: \fB$((\fP\fIexpression\fP\fB))\fP.
.PP
Jeśli podstawienie występuje poza podwójnymi cudzysłowami, wówczas
wynik tego podstawienia podlega zwykle podziałowi słów lub pól, w zależności
od bieżącej wartości parametru \fBIFS\fP.
Parametr \fBIFS\fP określa listę znaków, służących jako separatory
w podziale łańcuchów znakowych na pojedyncze wyrazy.
Wszelkie znaki z tego zestawu oraz tabulator, spacja i
nowa linia włącznie, nazywane są \fIbiałymi znakami IFS\fP.
Ciągi jednego lub wielu białych znaków z IFS w powiązaniu
z zerem oraz jednym lub więcej białych znaków nie wymienionych w IFS,
rozgraniczają pola.
Wyjątkowo początkowe i końcowe białe znaki IFS są usuwane
(tzn. nie są przez nie tworzone żadne początkowe czy końcowe
puste pola); natomiast początkowe lub końcowe białe znaki spoza IFS
tworzą puste pola.
Przykładowo: jeśli \fBIFS\fP zawiera `<spacja>:', to ciąg
znaków `<spacja>A<spacja>:<spacja><spacja>B::D' zawiera
cztery pola: `A', `B', `' i `D'.
Proszę zauważyć, że jeśli parametr \fBIFS\fP
jest ustawiony na pusty ciąg znaków, to wówczas żaden podział pól
nie ma miejsca; gdy parametr ten nie jest ustawiony w ogóle,
wówczas stosuje się domyślnie jako rozgraniczniki
spacji, tabulatora i nowej linii.
.PP
Jeśli nie podajemy inaczej, to wynik podstawienia
podlega również rozwijaniu nawiasów i nazw plików (patrz odpowiednie
akapity poniżej).
.PP
Podstawienie komendy zostaje zastąpione wyjściem, wygenerowanym
podczas wykonania danej komendy przez podpowłokę.
Dla podstawienia \fB$(\fP\fIkomenda\fP\fB)\fP zachodzą normalne
reguły cytowania podczas analizy \fIkomendy\fP,
choć jednak dla postaci \fB`\fP\fIkomenda\fP\fB`\fP, znak
\fB\e\fP z jednym z
\fB$\fP, \fB`\fP lub \fB\e\fP tuż po nim, zostaje usunięty
(znak \fB\e\fP z następstwem jakiegokolwiek innego znaku
zostaje niezmieniony).
Jako przypadek wyjątkowy podczas podstawiania komend, komenda postaci
\fB<\fP \fIplik\fP  zostaje zinterpretowana, jako
oznaczająca podstawienie zawartości pliku \fIplik\fP
($(< foo) ma więc ten sam efekt co $(cat foo), jest jednak bardziej
efektywne albowiem nie zostaje odpalony żaden dodatkowy proces).
.br
.\"todo: fix this( $(..) parenthesis counting).
UWAGA: Wyrażenia \fB$(\fP\fIkomenda\fP\fB)\fP są analizowane
obecnie poprzez odnajdywanie zaległego nawiasu, niezależnie od
wycytowań. Miejmy nadzieję, że zostanie to możliwie szybko poprawione.
.PP
Podstawienia arytmetyczne zostają zastąpione wartością wyniku
danego wyrażenia.
Przykładowo więc, komenda \fBecho $((2+3*4))\fP wyświetla 14.
Patrz: "Wyrażenia arytmetyczne", aby odnaleźć opis \fIwyrażeń\fP.
.\"}}}
.\"{{{  Parameters
.SS "Parametry"
Parametry to zmienne w powłoce; można im przyporządkowywać
wartości oraz wyczytywać je przez podstawienia parametrów.
Nazwa parametru jest albo jednym ze znaków
interpunkcyjnych o specjalnym znaczeniu lub cyfrą, jakie opisujemy
poniżej, lub literą z następstwem jednej lub więcej liter albo cyfr
(`_' zalicza się to liter).
Podstawienia parametrów mają postać \fB$\fP\fInazwa\fP lub
\fB${\fP\fInazwa\fP\fB}\fP, gdzie \fInazwa\fP jest nazwą
danego parametru.
Gdy podstawienie zostanie wykonane na parametrze, który nie został
ustalony, wówczas zerowy ciąg znaków jest jego wynikiem, chyba że
została włączona opcja \fBnounset\fP (\fBset \-o nounset\fP
lub \fBset \-u\fP), co oznacza, że występuje wówczas błąd.
.PP
.\"{{{  parameter assignment
Wartości można przyporządkowywać parametrom na wiele różnych sposobów.
Po pierwsze, powłoka domyślnie ustala pewne parametry, takie jak
\fB#\fP, \fBPWD\fP, itp.; to jedyny sposób, w jaki są ustawiane
specjalnymi parametry o długości jednego znaku. Po drugie, parametry zostają
importowane z otocznia powłoki podczas jej uruchamiania. Po trzecie,
parametrom można przypisać wartości w wierszu poleceń, tak jak np.
`\fBFOO=bar\fP' przypisuje parametrowi FOO wartość bar;
wielokrotne przypisania wartości są możliwe w jednym wierszu komendy
i może po nich występować prosta komenda, co powoduje, że
przypisania te są wówczas jedynie aktualne podczas
wykonywania danej komendy (tego rodzaju przypisania
zostają również wyeksportowane, patrz poniżej, co do tego konsekwencji).
Proszę zwrócić uwagę, iż aby powłoka rozpoznała je jako
przypisanie wartości parametrowi, zarówno nazwa parametru jak i \fB=\fP
nie mogą być cytowane.
Czwartym sposobem ustawiania parametrów jest zastosowanie jednej
z komend: \fBexport\fP, \fBreadonly\fP lub \fBtypeset\fP;
patrz ich opisy w rozdziale "Wykonywanie komend".
Po czwarte, pętle \fBfor\fP i \fBselect\fP ustawiają parametry,
tak jak i również komendy \fBgetopts\fP, \fBread\fP i \fBset \-A\fP.
Na zakończenie, parametrom można przyporządkowywać wartości stosując
operatory nadania wartości wewnątrz wyrażeń arytmetycznych
(patrz: "Wyrażenia arytmetyczne" poniżej) lub
stosując postać \fB${\fP\fInazwa\fP\fB=\fP\fIwartość\fP\fB}\fP
podstawienia parametru (patrz poniżej).
.\"}}}
.PP
.\"{{{  environment
Parametry opatrzone atrybutem eksportowania
(ustawianego przy pomocy komendy \fBexport\fP lub
\fBtypeset \-x\fP albo przez przyporządkowanie wartości
parametru z następującą prostą komendą)
zostają umieszczone w otoczeniu (patrz \fIenviron\fP(5)) poleceń
wykonywanych przez powłokę jako pary \fInazwa\fP\fB=\fP\fIwartość\fP.
Kolejność, w jakiej parametry występują w otoczeniu komendy jest
bliżej nieustalona.
Podczas uruchamiania powłoka pozyskuje parametry ze swojego
otoczenia
i automatycznie ustawia na tych parametrach atrybut eksportowania.
.\"}}}
.\"{{{  ${name[:][-+=?]word}
.PP
Można stosować modyfikatory do postaci \fB${\fP\fInazwa\fP\fB}\fP
podstawienia parametru:
.IP \fB${\fP\fInazwa\fP\fB:-\fP\fIsłowo\fP\fB}\fP
jeżeli parametr\fInazwa\fP jest ustawiony i niezerowy, wówczas zostaje
podstawiona jego własna
wartość, w przeciwnym razie zostaje podstawione \fIsłowo\fP.
.IP \fB${\fP\fInazwa\fP\fB:+\fP\fIsłowo\fP\fB}\fP
jeśli parametr \fInazwa\fP jest ustawiony i niezerowy, wówczas zostaje podstawione
\fIsłowo\fP, inaczej nic nie zostaje podstawione.
.IP \fB${\fP\fInazwa\fP\fB:=\fP\fIsłowo\fP\fB}\fP
jeśli parametr \fInazwa\fP jest ustawiony i niezerowy, wówczas zostaje podstawiony
on sam, w przeciwnym razie zostaje mu przyporządkowana wartość
\fIsłowo\fP i wartość wynikająca ze \fIsłowa\fP zostaje podstawiona.
.IP \fB${\fP\fInazwa\fP\fB:?\fP\fIsłowo\fP\fB}\fP
jeżeli parametr \fInazwa\fP jest ustawiony i niezerowy, wówczas zostaje
podstawiona jego własna wartość, w przeciwnym razie \fIsłowo\fP
zostaje wyświetlone na standardowym wyjściu błędów (tuż po \fInazwa\fP:)
i zachodzi błąd
(powodujący normalnie zakończenie całego skryptu powłoki, funkcji lub \&.-skryptu).
Jeśli słowo zostało pominięte, wówczas zamiast niego zostaje użyty łańcuch
`parameter null or not set'.
.PP
W powyższych modyfikatorach możemy ominąć \fB:\fP, czego skutkiem
będzie, że warunki będą jedynie wymagać, aby
\fInazwa\fP był ustawiony lub nie (a nie żeby był ustawiony i niezerowy).
Jeśli potrzebna jest wartość \fIsłowo\fP, wówczas zostają na nim wykonane
podstawienia parametrów, komend, arytmetyczne i tyldy;
natomiast, jeśli \fIsłowo\fP okaże się niepotrzebne, wówczas jego
wartość nie zostanie obliczana.
.\"}}}
.PP
Można stosować, również podstawienia parametrów o następującej postaci:
.\"{{{  ${#name}
.IP \fB${#\fP\fInazwa\fP\fB}\fP
Liczba parametrów pozycyjnych, jeśli \fInazwą\fP jest \fB*\fP, \fB@\fP lub nie jest podana
albo długość ciągu będącego wartością parametru \fInazwa\fP.
.\"}}}
.\"{{{  ${#name[*]}, ${#name[@]}
.IP "\fB${#\fP\fInazwa\fP\fB[*]}\fP, \fB${#\fP\fInazwa\fP\fB[@]}\fP"
Liczba elementów w tablicy \fInazwa\fP.
.\"}}}
.\"{{{  ${name#pattern}, ${name##pattern}
.IP "\fB${\fP\fInazwa\fP\fB#\fP\fIwzorzec\fP\fB}\fP, \fB${\fP\fInazwa\fP\fB##\fP\fIwzorzec\fP\fB}\fP"
Gdy \fIwzorzec\fP nakłada się na początek wartości parametru \fInazwa\fP,
wówczas pasujący tekst zostaje pominięty w wynikającym z tego podstawieniu.
Pojedynczy \fB#\fP oznacza najkrótsze możliwe dopasowanie do wzorca, a
dwa \fB#\fP oznaczają jak najdłuższe dopasowanie.
.\"}}}
.\"{{{  ${name%pattern}, ${name%%pattern}
.IP "\fB${\fP\fInazwa\fP\fB%\fP\fIwzorzec\fP\fB}\fP, \fB${\fP\fInazwa\fP\fB%%\fP\fIwzorzec\fP\fB}\fP"
Podobnie jak w podstawieniu \fB${\fP..\fB#\fP..\fB}\fP, tylko że dotyczy
końca wartości.
.\"}}}
.\"{{{  special shell parameters
.PP
Następujące specjalne parametry zostają ustawione domyślnie przez powłokę
i nie można przyporządkowywać jawnie wartości nadanych:
.\"{{{  !
.IP \fB!\fP
Id ostatniego uruchomionego w tle procesu. Jeśli nie ma aktualnie procesów
uruchomionych w tle, wówczas parametr ten jest nieustawiony.
.\"}}}
.\"{{{  #
.IP \fB#\fP
Liczba parametrów pozycyjnych (\fItzn.\fP, \fB$1\fP, \fB$2\fP,
\fIitp.\fP).
.\"}}}
.\"{{{  $
.IP \fB$\fP
ID procesu odpowiadającego danej powłoce lub PID pierwotnej powłoki,
jeśli mamy do czynienia z podpowłoką.
.\"}}}
.\"{{{  -
.IP \fB\-\fP
Konkatenacja bieżących opcji jednoliterowych
(patrz komenda \fBset\fP poniżej, aby poznać dostępne opcje).
.\"}}}
.\"{{{  ?
.IP \fB?\fP
Kod wyjścia ostatniej wykonanej komendy nieasynchronicznej.
Jeśli ostatnia komenda została zabita sygnałem, wówczas \fB$?\fP
przyjmuje wartość 128 plus numer danego sygnału.
.\"}}}
.\"{{{  0
.IP "\fB0\fP"
Nazwa, pod jaką dana powłoka została wywołana (\fItzn.\fP, \fBargv[0]\fP), lub
\fBnazwa komendy\fP, która została wywołana przy użyciu opcji \fB\-c\fP
i \fBnazwa komendy\fP została podana, lub argument \fIplik\fP,
jeśli taki został podany.
Jeśli opcja \fBposix\fP nie jest ustawiona, to \fB$0\fP zawiera
nazwę bieżącej funkcji lub skryptu.
.\"}}}
.\"{{{  1-9
.IP "\fB1\fP ... \fB9\fP"
Pierwszych dziewięć parametrów pozycyjnych podanych powłoce czy
funkcji lub \fB.\fP-skryptowi.
Dostęp do dalszych parametrów pozycyjnych odbywa się przy pomocy
\fB${\fP\fIliczba\fP\fB}\fP.
.\"}}}
.\"{{{  *
.IP \fB*\fP
Wszystkie parametry pozycyjne (z wyjątkiem parametru 0),
\fItzn.\fP, \fB$1 $2 $3\fP....
Gdy użyte poza podwójnymi cudzysłowami, wówczas parametry zostają
rozgraniczone w pojedyncze słowa
(podlegające rozgraniczaniu słów); jeśli użyte pomiędzy
podwójnymi cudzysłowami, wówczas parametry zostają rozgraniczone
pierwszym znakiem podanym przez parametr \fBIFS\fP
(albo pustymi ciągami znaków, jeśli \fBIFS\fP jest zerowy).
.\"}}}
.\"{{{  @
.IP \fB@\fP
Tak jak \fB$*\fP, z wyjątkiem zastosowania w podwójnych cudzysłowach,
gdzie oddzielne słowo zostaje wygenerowane dla każdego parametru
pozycyjnego z osobna \- jeśli brak parametrów pozycyjnych,
wówczas nie generowane jest żadne słowo
("$@" może być użyte aby otrzymać dostęp bezpośredni do argumentów
bez utraty argumentów zerowych lub rozgraniczania ich przerwami).
.\"}}}
.\"}}}
.\"{{{  general shell parameters
.PP
Następujące parametry są ustawiane przez powłokę:
.\"{{{  _
.IP "\fB_\fP \fI(podkreślenie)\fP"
Gdy jakaś komenda zostaje wykonywana przez powłokę, ten parametr przyjmuje
w otoczeniu odpowiedniego nowego procesu wartość ścieżki tej komendy.
W interakcyjnym trybie pracy, ten parametr przyjmuje w pierwotnej powłoce
ponadto wartość ostatniego słowa poprzedniej komendy
Podczas wartościowania wiadomości typu \fBMAILPATH\fP,
parametr ten zawiera więc nazwę pliku, który się zmienił
(patrz parametr \fBMAILPATH\fP poniżej).
.\"}}}
.\"{{{  CDPATH
.IP \fBCDPATH\fP
Ścieżka przeszukiwania dla wbudowanej komendy \fBcd\fP.
Działa tak samo jak
\fBPATH\fP dla katalogów nierozpoczynających się od \fB/\fP
w komendach \fBcd\fP.
Proszę zwrócić uwagę, że jeśli CDPATH jest ustawiony i nie zawiera ani
\fB.\fP ani ścieżki pustej, to wówczas katalog bieżący nie jest przeszukiwany.
.\"}}}
.\"{{{  COLUMNS
.IP \fBCOLUMNS\fP
Liczba kolumn terminala lub okienka.
Obecnie ustawiany wartością \fBcols\fP zwracaną przez komendę
\fIstty\fP(1), jeśli ta wartość nie jest równa zeru.
Parametr ten ma znaczenie w interakcyjnym trybie edycji wiersza komendy
i dla komend \fBselect\fP, \fBset \-o\fP oraz \fBkill \-l\fP, w celu
właściwego formatowania zwracanych informacji.
.\"}}}
.\"{{{  EDITOR
.IP \fBEDITOR\fP
Jeśli nie został ustawiony parametr \fBVISUAL\fP, wówczas kontroluje on
tryb edycji wiersza komendy w powłokach interakcyjnych.
Patrz parametr \fBVISUAL\fP poniżej, aby się dowiedzieć, jak to działa.
.\"}}}
.\"{{{  ENV
.IP \fBENV\fP
Jeśli parametr ten okaże się być ustawionym po przetworzeniu
wszelkich plików profilowych, wówczas jego rozwinięta wartość zostaje
wykorzystana jako nazwa pliku zawierającego dalsze komendy inicjujące
powłoki. Zwykle zawiera definicje funkcji i aliasów.
.\"}}}
.\"{{{  ERRNO
.IP \fBERRNO\fP
Całkowita wartość odpowiadająca zmiennej errno powłoki
\(em wskazuje przyczynę wystąpienia błędu, gdy ostatnie wywołanie
systemowe nie powiodło się.
.\" todo: ERRNO variable
.sp
Jak dotychczas niezaimplementowane.
.\"}}}
.\"{{{  EXECSHELL
.IP \fBEXECSHELL\fP
Jeśli ustawiono, to wówczas zawiera powłokę, jakiej należy użyć
do wykonywania komend, których nie zdołał wykonać \fIexecve\fP(2),
a które nie zaczynają się od ciągu `\fB#!\fP \fIpowłoka\fP'.
.\"}}}
.\"{{{  FCEDIT
.IP \fBFCEDIT\fP
Edytor używany przez komendę \fBfc\fP (patrz poniżej).
.\"}}}
.\"{{{  FPATH
.IP \fBFPATH\fP
Podobnie jak \fBPATH\fP, jeśli powłoka natrafi na niezdefiniowaną
funkcję podczas pracy, stosowane do lokalizacji pliku zawierającego definicję
tej funkcji.
Również przeszukiwane, gdy komenda nie została odnaleziona przy
użyciu \fBPATH\fP.
Patrz "Funkcje" poniżej co do dalszych informacji.
.\"}}}
.\"{{{  HISTFILE
.IP \fBHISTFILE\fP
Nazwa pliku używanego do zapisu historii komend.
Jeśli wartość została ustalona, wówczas historia zostaje załadowana
z danego pliku.
Podobnie wielokrotne wcielenia powłoki będą korzystały z jednej
historii, jeśli dla nich wartości parametru
\fBHISTFILE\fP wskazuje na jeden i ten sam plik.
.br
UWAGA: jeśli HISTFILE nie zostało ustawione, wówczas żaden plik historii
nie zostaje użyty. W oryginalnej wersji powłoki
Korna natomiast, przyjmuje się domyślnie \fB$HOME/.sh_history\fP;
w przyszłości może pdksh, będzie również stosował domyślny
plik historii.
.\"}}}
.\"{{{  HISTSIZE
.IP \fBHISTSIZE\fP
Liczba komend zapamiętywana w historii, domyślnie 128.
.\"}}}
.\"{{{  HOME
.IP \fBHOME\fP
Domyślna wartość dla komendy \fBcd\fP oraz podstawiana pod
niewycytowane \fB~\fP (patrz: "Rozwijanie tyldy" poniżej).
.\"}}}
.\"{{{  IFS
.IP \fBIFS\fP
Wewnętrzny separator pól, stosowany podczas podstawień
i wykonywania komendy \fBread\fP, do rozdzielania
wartości na oddzielne argumenty; domyślnie spacja, tabulator i
przełamanie wiersza. Szczegóły zostały opisane w punkcie "Podstawienia"
powyżej.
.br
\fBUwaga:\fP ten parametr nie jest importowany z otoczenia,
podczas uruchamiania powłoki.
.\"}}}
.\"{{{  KSH_VERSION
.IP \fBKSH_VERSION\fP
Wersja i data kompilacji powłoki (tylko do odczytu).
Patrz również na komendy wersji w 
"Interakcyjnej edycji wiersza poleceń w trybie emacs" i
"Edycji wiersza poleceń vi" poniżej.
.\"}}}
.\"{{{  SH_VERSION
.\"}}}
.\"{{{  LINENO
.IP \fBLINENO\fP
Numer wiersza w funkcji lub aktualnie wykonywanym skrypcie.
.\"}}}
.\"{{{  LINES
.IP \fBLINES\fP
Ilość wierszy terminala lub okienka pracy.
.\"Currently set to the \fBrows\fP value as reported by \fIstty\fP(1) if that
.\"value is non-zero.
.\" todo: LINES variable
.sp
Jeszcze niezaimplementowane.
.\"}}}
.\"{{{  MAIL
.IP \fBMAIL\fP
Jeśli ustawiony, to użytkownik jest informowany o nadejściu nowej poczty
do wymienionego w tej opcji pliku docelowego.
Ten parametr jest ignorowany, jeśli został ustawiony parametr
\fBMAILPATH\fP.
.\"}}}
.\"{{{  MAILCHECK
.IP \fBMAILCHECK\fP
Jak często powłoka ma sprawdzać, czy pojawiła się nowa poczta
w plikach podanych przez \fBMAIL\fP lub \fBMAILPATH\fP.
Jeśli 0, to powłoka sprawdza przed każdą nową zachętą.
Wartością domyślną jest 600 (10 minut).
.\"}}}
.\"{{{  MAILPATH
.IP \fBMAILPATH\fP
Lista plików sprawdzanych w poszukiwaniu nowej poczty. Lista ta rozdzielana
jest dwukropkami, ponadto po nazwie każdego z plików można podać
\fB?\fP i wiadomość, która ma być wyświetlona, jeśli nadeszła nowa poczta.
Dla danej wiadomości zostaną wykonane podstawienia komend, parametrów
i arytmetyczne. Podczas podstawień parametr \fB$_\fP zawiera nazwę
tego pliku.
Domyślnym zawiadomieniem o nowej poczcie jest \fByou have mail in $_\fP
(\fBmasz pocztę w $_\fP).
.\"}}}
.\"{{{  OLDPWD
.IP \fBOLDPWD\fP
Poprzedni katalog roboczy.
Nieustalony, jeśli \fBcd\fP nie zmieniło z powodzeniem
katalogu od czasu uruchomienia powłoki lub jeśli powłoka nie wie, gdzie
się aktualnie znajduje.
.\"}}}
.\"{{{  OPTARG
.IP \fBOPTARG\fP
Podczas używania \fBgetopts\fP zawiera argument dla aktualnie
rozpoznawanej opcji, jeśli jest on oczekiwany.
.\"}}}
.\"{{{  OPTIND
.IP \fBOPTIND\fP
Indeks ostatniego przetworzonego argumentu podczas używania \fBgetopts\fP.
Przyporządkowanie 1 temu parametrowi spowoduje, że ponownie wywołane
\fBgetopts\fP przetworzy argumenty od początku.
.\"}}}
.\"{{{  PATH
.IP \fBPATH\fP
Lista rozdzielonych dwukropkiem katalogów, które są przeszukiwane
podczas odnajdywania jakiejś komendy lub plików typu \fB.\fP. Pusty łańcuch
wynikający z początkowego lub końcowego dwukropka, albo dwóch sąsiednich
dwukropków jest traktowany jako `.', czyli katalog bieżący.
.\"}}}
.\"{{{  POSIXLY_CORRECT
.IP \fBPOSIXLY_CORRECT\fP
Ustawienie tego parametru powoduje włączenie opcji \fBposix\fP.
Patrz: "Tryb POSIX" poniżej.
.\"}}}
.\"{{{  PPID
.IP \fBPPID\fP
Identyfikator ID procesu rodzicielskiego powłoki (tylko do odczytu).
.\"}}}
.\"{{{  PS1
.IP \fBPS1\fP
\fBPS1\fP to podstawowy symbol zachęty dla powłok interakcyjnych.
Podlega podstawieniom parametrów, komend i arytmetycznym, ponadto
\fB!\fP zostaje zastąpione kolejnym numerem polecenia
(patrz komenda \fBfc\fP
poniżej). Sam znak ! może zostać umieszczony w zachęcie używając
!! w PS1.
Zauważ, że ponieważ edytory wiersza komendy starają się obliczyć,
jak długi jest symbol zachęty (aby móc ustalić, ile miejsca pozostaje
wolnego do prawego brzegu ekranu), sekwencje wyjściowe w zachęcie
zwykle wprowadzają pewien bałagan.
Istnieje możliwość podpowiedzenia powłoce, żeby nie uwzględniała
pewnych ciągów znaków (takich jak kody wyjścia) przez podanie
przedrostka na początku symbolu zachęty będącego niewyświetlalnym znakiem
(takim jak np. control-A) z następstwem przełamania wiersza
oraz odgraniczając następnie kody wyjścia przy pomocy tego
niewyświetlalnego znaku.
Gdy brak niewyświetlalnych znaków, to nie ma żadnej rady...
Nawiasem mówiąc, nie ja jestem odpowiedzialny za ten hack. To pochodzi
z oryginalnego ksh.
Domyślną wartością jest `\fB$\ \fP' dla nieuprzywilejowanych
użytkowników, a `\fB#\ \fP' dla roota..
.\"}}}
.\"{{{  PS2
.IP \fBPS2\fP
Drugorzędna zachęta, o domyślnej wartości `\fB>\fP ', która
jest stosowana, gdy wymagane są dalsze wprowadzenia w celu
dokończenia komendy.
.\"}}}
.\"{{{  PS3
.IP \fBPS3\fP
Zachęta stosowana przez wyrażenie
\fBselect\fP podczas wczytywania wyboru z menu.
Domyślnie `\fB#?\ \fP'.
.\"}}}
.\"{{{  PS4
.IP \fBPS4\fP
Stosowany jako przedrostek komend, które zostają wyświetlone podczas
śledzenia toku pracy
(patrz polecenie \fBset \-x\fP poniżej).
Domyślnie `\fB+\ \fP'.
.\"}}}
.\"{{{  PWD
.IP \fBPWD\fP
Obecny katalog roboczy. Może być nieustawiony lub zerowy, jeśli
powłoka nie wie, gdzie się znajduje.
.\"}}}
.\"{{{  RANDOM
.IP \fBRANDOM\fP
Prosty generator liczb pseudolosowych. Za każdym razem, gdy
odnosimy się do \fBRANDOM\fP, jego wartości zostaje przyporządkowana
następna liczba z przypadkowego ciągu liczb.
Miejsce w danym ciągu może zostać ustawione nadając
wartość \fBRANDOM\fP (patrz \fIrand\fP(3)).
.\"}}}
.\"{{{  REPLY
.IP \fBREPLY\fP
Domyślny parametr komendy
\fBread\fP, jeśli nie pozostaną podane jej żadne nazwy.
Stosowany również w pętlach \fBselect\fP do zapisu wartości
wczytywanej ze standardowego wejścia.
.\"}}}
.\"{{{  SECONDS
.IP \fBSECONDS\fP
Liczba sekund, które upłynęły od czasu uruchomienia powłoki lub jeśli
parametrowi została nadana wartość całkowita, liczba sekund od czasu
nadania tej wartości plus ta wartość.
.\"}}}
.\"{{{  TMOUT
.IP \fBTMOUT\fP
Gdy ustawiony na pozytywną wartość całkowitą, większą od zera,
wówczas ustala w interakcyjnej powłoce czas w sekundach, przez jaki
będzie ona czekała na wprowadzenie jakiegoś polecenia po wyświetleniu podstawowego symbolu
zachęty (\fBPS1\fP). Po przekroczeniu tego czasu powłoka zakończy swoje działanie.
.\"}}}
.\"{{{  TMPDIR
.IP \fBTMPDIR\fP
Katalog, w którym umieszczane są tymczasowe pliki powłoki.
Jeśli parametr ten nie jest ustawiony lub gdy nie zawiera
pełnej ścieżki do zapisywalnego katalogu, wówczas domyślnie tymczasowe
pliki mieszczą się w \fB/tmp\fP.
.\"}}}
.\"{{{  VISUAL
.IP \fBVISUAL\fP
Jeśli został ustawiony, ustala tryb edycji wiersza komend w powłokach
interakcyjnych. Jeśli ostatni element ścieżki podanej w tym
parametrze zawiera ciąg znaków \fBvi\fP, \fBemacs\fP lub \fBgmacs\fP,
to odpowiednio zostaje uaktywniony tryb edycji: vi, emacs lub gmacs
(Gosling emacs).
.\"}}}
.\"}}}
.\"}}}
.\"{{{  Tilde Expansion
.SS "Rozwijanie tyldy"
Rozwijanie znaków tyldy, które ma miejsce równolegle do podstawień parametrów,
zostaje wykonane na słowach rozpoczynających się niecytowanym
\fB~\fP. Znaki po tyldzie do pierwszego
\fB/\fP, jeśli taki występuje, są domyślnie traktowane jako
nazwa użytkownika.  Jeśli nazwa użytkownika jest pusta lub ma wartość \fB+\fP albo \fB\-\fP,
to zostaje podstawiona wartość parametrów odpowiednio\fBHOME\fP, \fBPWD\fP lub \fBOLDPWD\fP.
W przeciwnym razie zostaje
przeszukany plik haseł (plik passwd) w celu odnalezienia danej nazwy
użytkownika i w miejscu wystąpienia tyldy zostaje
podstawiony katalog domowy danego użytkownika.
Jeśli nazwa użytkownika nie zostanie odnaleziona w pliku haseł
lub gdy w nazwie użytkownika występuje jakiekolwiek cytowanie albo podstawienie
parametru, wówczas nie zostaje wykonane żadne
podstawienie.
.PP
W ustawieniach parametrów
(tych poprzedzających proste komendy lub tych występujących w argumentach
dla \fBalias\fP, \fBexport\fP, \fBreadonly\fP,
i \fBtypeset\fP), rozwijanie znaków tyld zostaje wykonywane po
jakimkolwiek niewycytowanym (\fB:\fP) i nazwy użytkowników zostają ujęte
w dwukropki.
.PP
Katalogi domowe poprzednio rozwiniętych nazw użytkowników zostają
umieszczone w pamięci podręcznej i przy ponownym użyciu zostają stamtąd
pobierane. Komenda \fBalias \-d\fP może być użyta do wylistowania,
zmiany i dodania do tej pamięci podręcznej
(\fIw szczególności\fP, `alias \-d fac=/usr/local/facilities; cd
~fac/bin').
.\"}}}
.\"{{{  Brace Expansion
.SS "Rozwijanie nawiasów (przemiany)"
Rozwinięcia nawiasów przyjmujące postać
.RS
\fIprefiks\fP\fB{\fP\fIciąg\fP1\fB,\fP...\fB,\fP\fIciąg\fPN\fB}\fP\fIsufiks\fP
.RE
zostają rozwinięte w N wyrazów, z których każdy zawiera konkatenację
\fIprefiks\fP, \fIciąg\fPn i \fIsufiks\fP
(\fIw szczególności.\fP, `a{c,b{X,Y},d}e' zostaje rozwinięte do czterech wyrazów:
ace, abXe, abYe i ade).
Jak już wyżej wspomniano, rozwinięcia nawiasów mogą być nakładane na siebie,
a wynikające słowa nie są sortowane.
Wyrażenia nawiasowe muszą zawierać niecytowany przecinek
(\fB,\fP), aby nastąpiło rozwijanie
(\fItak więc\fP \fB{}\fP i \fB{foo}\fP nie zostają rozwinięte).
Rozwinięcie nawiasów następuje po podstawieniach parametrów i przed
generowaniem nazw plików.
.\"}}}
.\"{{{  File Name Patterns
.SS "Wzorce nazw plików"
.PP
Wzorcem nazwy pliku jest słowo zwierające jeden lub więcej z
niecytowanych symboli \fB?\fP lub
\fB*\fP lub sekwencji \fB[\fP..\fB]\fP.
Po wykonaniu rozwinięcia nawiasów, powłoka zamienia wzorce nazw plików
na uporządkowane nazwy plików, które pasują do tego wzorca
(jeśli żadne pliki nie pasują, wówczas dane słowo zostaje pozostawione
bez zmian). Elementy wzorców mają następujące znaczenia:
.IP \fB?\fP
oznacza dowolny pojedynczy znak.
.IP \fB*\fP
oznacza dowolną sekwencję znaków.
.IP \fB[\fP..\fB]\fP
oznacza każdy ze znaków pomiędzy klamrami. Można podać zakresy znaków
używając \fB\-\fP pomiędzy dwoma ograniczającymi zakres znakami, tzn.
\fB[a0\-9]\fP oznacza literę \fBa\fP lub dowolną cyfrę.
Aby przedstawić sam znak
\fB\-\fP należy go albo zacytować albo musi być to pierwszy lub ostatni znak
w liście znaków. Podobnie \fB]\fP musi albo być wycytowywane, albo być pierwszym
lub ostatnim znakiem w liście, jeśli ma oznaczać samego siebie, a nie zakończenie
listy. Również \fB!\fP występujący na początku listy ma specjalne
znaczenie (patrz poniżej), tak więc aby reprezentował samego siebie
musi zostać wycytowany lub występować dalej w liście.
.IP \fB[!\fP..\fB]\fP
podobnie jak \fB[\fP..\fB]\fP, tylko że oznacza dowolny znak
niewystępujący pomiędzy klamrami.
.IP "\fB*(\fP\fIwzorzec\fP\fB|\fP ... \fP|\fP\fIwzorzec\fP\fB)\fP"
oznacza każdy ciąg zawierający zero lub więcej wystąpień podanych wzorców.
Przykładowo: wzorzec \fB*(foo|bar)\fP obejmuje ciągi
`', `foo', `bar', `foobarfoo', \fIitp.\fP.
.IP "\fB+(\fP\fIwzorzec\fP\fB|\fP ... \fP|\fP\fIwzorzec\fP\fB)\fP"
obejmuje każdy ciąg znaków obejmujący jedno lub więcej wystąpień danych
wzorców.
Przykładowo: wzorzec \fB+(foo|bar)\fP obejmuje ciągi
`foo', `bar', `foobarfoo', \fIitp.\fP.
.IP "\fB?(\fP\fIwzorzec\fP\fB|\fP ... \fP|\fP\fIwzorzec\fP\fB)\fP"
oznacza ciąg pusty lub ciąg obejmujący jeden z danych wzorców.
Przykładowo: wzorzec \fB?(foo|bar)\fP obejmuje jedynie ciągi
`', `foo' i `bar'.
.IP "\fB@(\fP\fIwzorzec\fP\fB|\fP ... \fP|\fP\fIwzorzec\fP\fB)\fP"
obejmuje ciąg obejmujący jeden z podanych wzorców.
Przykładowo: wzorzec \fB@(foo|bar)\fP obejmuje wyłącznie ciągi
`foo' i `bar'.
.IP "\fB!(\fP\fIwzorzec\fP\fB|\fP ... \fP|\fP\fIwzorzec\fP\fB)\fP"
obejmuje dowolny ciąg nie obejmujący żadnego z danych wzorców.
Przykładowo: wzorzec \fB!(foo|bar)\fP obejmuje wszystkie ciągi poza
`foo' i `bar'; wzorzec \fB!(*)\fP nie obejmuje żadnego ciągu;
wzorzec \fB!(?)*\fP obejmuje wszystkie ciągi (proszę się nad tym zastanowić).
.PP
Proszę zauważyć, że wzorce w pdksh obecnie nigdy nie obejmują \fB.\fP i
\fB..\fP, w przeciwieństwie do oryginalnej powłoki
ksh, Bourne'a sh i basha, tak więc to będzie musiało się ewentualnie
zmienić (na złe).
.PP
Proszę zauważyć, że powyższe elementy wzorców nigdy nie obejmują kropki
(\fB.\fP) na początku nazwy pliku ani ukośnika (\fB/\fP),
nawet gdy zostały one podane jawnie w sekwencji
\fB[\fP..\fB]\fP; ponadto nazwy \fB.\fP i \fB..\fP
nigdy nie są obejmowane, nawet poprzez wzorzec \fB.*\fP.
.PP
Jeśli została ustawiona opcja \fBmarkdirs\fP, wówczas,
wszelkie katalogi wynikające z generacji nazw plików
zostają oznaczone kończącym \fB/\fP.
.PP
.\" todo: implement this ([[:alpha:]], \fIetc.\fP)
POSIX-owe klasy znaków (\fItzn.\fP,
\fB[:\fP\fInazwa_klasy\fP\fB:]\fP wewnątrz wyrażenia typu \fB[\fP..\fB]\fP)
jak na razie nie zostały zaimplementowane.
.\"}}}
.\"{{{  Input/Output Redirection
.SS "Przekierowanie wejścia/wyjścia"
Podczas wykonywania komendy, jej standardowe wejście, standardowe wyjście
i standardowe wyjście błędów (odpowiednio deskryptory plików 0, 1 i 2)
są zwykle dziedziczone po powłoce.
Trzema wyjątkami od tej reguły są komendy w potokach, dla których
standardowe wejście i/lub standardowe wyjście odpowiadają tym, ustalonym przez
potok, komendy asychroniczne, tworzone jeśli kontrola prac została
wyłączona, których standardowe wejście zostaje ustawione na
\fB/dev/null\fP, oraz komendy, dla których zostało ustawione jedno lub
kilka z następujących przekierowań:
.IP "\fB>\fP \fIplik\fP"
Standardowe wyjście zostaje przekierowane do \fIplik\fP-u.
Jeśli \fIplik\fP nie istnieje, wówczas zostaje utworzony;
jeśli istnieje i jest to regularny plik oraz została ustawiona
opcja \fBnoclobber\fP, wówczas występuje błąd, w przeciwnym razie
dany plik zostaje ucięty do początku.
Proszę zwrócić uwagę, iż oznacza to, że komenda \fIjakaś_komenda < foo > foo\fP
otworzy plik \fIfoo\fP do odczytu, a następnie
skasuje jego zawartość, gdy otworzy go do zapisu,
zanim \fIjakaś_komenda\fP otrzyma szansę przeczytania czegokolwiek z \fIfoo\fP.
.IP "\fB>|\fP \fIplik\fP"
tak jak dla \fB>\fP, tylko że zawartość pliku zostanie skasowana
niezależnie od ustawienia opcji \fBnoclobber\fP.
.IP "\fB>>\fP \fIplik\fP"
tak jak dla \fB>\fP, tylko że jeśli dany plik już istnieje, to
nowe dane będą dopisywane do niego, zamiast kasowania poprzedniej jego zawartości.
Ponadto plik ten zostaje otwarty w trybie dopisywania, tak więc
wszelkiego rodzaju operacje zapisu na nim dotyczą jego aktualnego końca.
(patrz \fIopen\fP(2)).
.IP "\fB<\fP \fIplik\fP"
standardowe wejście zostaje przekierowane do \fIplik\fPu,
który jest otwierany w trybie do odczytu.
.IP "\fB<>\fP \fIplik\fP"
tak jak dla \fB<\fP, tylko że plik zostaje otworzony w trybie
zapisu i czytania.
.IP "\fB<<\fP \fIznacznik\fP"
po wczytaniu wiersza komendy zawierającego tego rodzaju przekierowanie
(zwane tu-dokumentem), powłoka kopiuje wiersze z komendy
do tymczasowego pliku, aż do natrafienia na wiersz
odpowiadający \fIznacznik\fPowi.
Podczas wykonywania polecenia jego standardowe wejście jest przekierowane
do pewnego pliku tymczasowego.
Jeśli \fIznacznik\fP nie zawiera wycytowanych znaków, zawartość danego
pliku tymczasowego zostaje przetworzona tak, jakby zawierała się w
podwójnych cudzysłowach za każdym razem, gdy dana komenda jest wykonywana.
Tak więc zostaną na nim wykonane podstawienia parametrów,
komend i arytmetyczne wraz z interpretacją odwrotnego ukośnika
(\fB\e\fP) i znaków wyjść dla \fB$\fP, \fB`\fP, \fB\e\fP i \fB\enowa_linia\fP.
Jeśli wiele tu-dokumentów zostanie zastosowanych w jednym i tym samym
wierszy komendy, to są one zachowane w podanej kolejności.
.IP "\fB<<-\fP \fIznacznik\fP"
tak jak dla \fB<<\fP, tylko że początkowe tabulatory
zostają usunięte z tu-dokumentu.
.IP "\fB<&\fP \fIfd\fP"
standardowe wejście zostaje powielone z deskryptora pliku \fIfd\fP.
\fIfd\fP może być pojedynczą cyfrą, wskazującą na numer
istniejącego deskryptora pliku, literą  \fBp\fP, wskazującą na plik
powiązany w wyjściem obecnego koprocesu, lub
znakiem \fB\-\fP, wskazującym, że standardowe wejście powinno zostać
zamknięte.
.IP "\fB>&\fP \fIfd\fP"
tak jak dla \fB<&\fP, tylko że operacja dotyczy standardowego wyjścia.
.PP
W każdym z powyższych przekierowań, można podać jawnie deskryptor
pliku, którego ma ono dotyczyć, (\fItzn.\fP standardowego wejścia
lub standardowego wyjścia) przez poprzedzającą odpowiednią pojedynczą cyfrę.
Podstawienia parametrów komend, arytmetyczne, tyld, tak jak i
(gdy powłoka jest interakcyjna) generacje nazw plików -
zostaną wykonane na argumentach przekierowań \fIplik\fP, \fIznacznik\fP
i \fIfd\fP.
Trzeba jednak zauważyć, że wyniki wszelkiego rodzaju generowania nazw
plików zostaną użyte tylko wtedy, gdy określają nazwę jednego pliku;
jeśli natomiast obejmują one wiele plików, wówczas zostaje zastosowane
dane słowo bez rozwinięć wynikających z generacji nazw plików.
Proszę zwrócić uwagę, że w powłokach ograniczonych,
przekierowania tworzące nowe pliki nie mogą być stosowane.
.PP
Dla prostych poleceń, przekierowania mogą występować w dowolnym miejscu
komendy, w komendach złożonych (wyrażeniach \fBif\fP, \fIitp.\fP),
wszelkie przekierowania muszą znajdować się na końcu.
Przekierowania są przetwarzane po tworzeniu potoków i w kolejności,
w jakiej zostały podane, tak więc
.RS
\fBcat /foo/bar 2>&1 > /dev/null | cat \-n\fP
.RE
wyświetli błąd z numerem linii wiersza poprzedzającym go.
.\"}}}
.\"{{{  Arithmetic Expressions
.SS "Wyrażenia arytmetyczne"
Całkowite wyrażenia arytmetyczne mogą być stosowane przy pomocy
komendy \fBlet\fP, wewnątrz wyrażeń \fB$((\fP..\fB))\fP,
wewnątrz odwołań do tablic (\fIw szczególności\fP,
\fInazwa\fP\fB[\fP\fIwyrażenie\fP\fB]\fP),
jako numeryczne argumenty komendy \fBtest\fP,
i jako wartości w przyporządkowywaniach do całkowitych parametrów.
.PP
Wyrażenia mogą zawierać alfanumeryczne identyfikatory parametrów,
odwołania do tablic i całkowite stałe. Mogą zostać również
połączone następującymi operatorami języka C:
(wymienione i zgrupowane w kolejności rosnącego
priorytetu).
.TP
Operatory unarne:
\fB+ \- ! ~ ++ --\fP
.TP
Operatory binarne:
\fB,\fP
.br
\fB= *= /= %= += \-= <<= >>= &= ^= |=\fP
.br
\fB||\fP
.br
\fB&&\fP
.br
\fB|\fP
.br
\fB^\fP
.br
\fB&\fP
.br
\fB== !=\fP
.br
\fB< <= >= >\fP
.br
\fB<< >>\fP
.br
\fB+ \-\fP
.br
\fB* / %\fP
.TP
Operator trinarny:
\fB?:\fP (priorytet jest bezpośrednio wyższy od przyporządkowania)
.TP
Operatory grupujące:
\fB( )\fP
.PP
Stałe całkowite mogą być podane w dowolnej bazie, stosując notację
\fIbaza\fP\fB#\fP\fIliczba\fP, gdzie \fIbaza\fP jest dziesiętną liczbą
całkowitą specyfikującą bazę, a \fIliczba\fP jest liczbą
zapisaną w danej bazie.
.LP
Operatory są wyliczane w następujący sposób:
.RS
.IP "unarny \fB+\fP"
wynikiem jest argument (podane wyłącznie dla pełności opisu).
.IP "unary \fB\-\fP"
negacja.
.IP "\fB!\fP"
logiczna negacja; wynikiem jest 1 jeśli argument jest zerowy, a 0 jeśli nie.
.IP "\fB~\fP"
arytmetyczna negacja (bit-w-bit).
.IP "\fB++\fP"
inkrement; musi być zastosowanym do parametru (a nie literału lub
innego wyrażenia) - parametr zostaje powiększony o 1.
Jeśli został zastosowany jako operator przedrostkowy, wówczas wynikiem jest
inkrementowana wartość parametru, a jeśli został zastosowany jako
operator przyrostkowy, to wynikiem jest pierwotna wartość parametru.
.IP "\fB--\fP"
podobnie do \fB++\fP, tylko że wynikiem jest zmniejszenie parametru o 1.
.IP "\fB,\fP"
Rozdziela dwa wyrażenia arytmetyczne; lewa strona zostaje wyliczona
jako pierwsza, a następnie prawa strona. Wynikiem jest wartość
wyrażenia po prawej stronie.
.IP "\fB=\fP"
przyporządkowanie; zmiennej po lewej zostaje nadana wartość po prawej.
.IP "\fB*= /= %= += \-= <<= >>= &= ^= |=\fP"
operatory przyporządkowania; \fI<var> <op>\fP\fB=\fP \fI<expr>\fP
jest tym samym co
\fI<var>\fP \fB=\fP \fI<var> <op>\fP \fB(\fP \fI<expr>\fP \fB)\fP.
.IP "\fB||\fP"
logiczna alternatywa; wynikiem jest 1 jeśli przynajmniej jeden
z argumentów jest niezerowy, 0 gdy nie.
Argument po prawej zostaje wyliczony jedynie, gdy argument po lewej
jest zerowy.
.IP "\fB&&\fP"
logiczna koniunkcja; wynikiem jest 1 jeśli obydwa argumenty są niezerowe,
0 gdy nie.
Prawy argument zostaje wyliczony jedynie, gdy lewy jest niezerowy.
.IP "\fB|\fP"
arytmetyczna alternatywa (bit-w-bit).
.IP "\fB^\fP"
arytmetyczne albo (bit-w-bit).
.IP "\fB&\fP"
arytmetyczna koniunkcja (bit-w-bit).
.IP "\fB==\fP"
równość; wynikiem jest 1, jeśli obydwa argumenty są sobie równe, 0 gdy nie.
.IP "\fB!=\fP"
nierówność; wynikiem jest 0, jeśli obydwa argumenty są sobie równe, 1 gdy nie.
.IP "\fB<\fP"
mniejsze od; wynikiem jest 1, jeśli lewy argument jest mniejszy od prawego,
0 gdy nie.
.IP "\fB<= >= >\fP"
mniejsze lub równe, większe lub równe, większe od. Patrz <.
.IP "\fB<< >>\fP"
przesuń w lewo (prawo); wynikiem jest lewy argument z bitami przesuniętymi
na lewo (prawo) o liczbę pól podaną w prawym argumencie.
.IP "\fB+ - * /\fP"
suma, różnica, iloczyn i iloraz.
.IP "\fB%\fP"
reszta; wynikiem jest reszta z dzielenia lewego argumentu przez prawy.
Znak wyniku jest nieustalony, jeśli któryś z argumentów jest ujemny.
.IP "\fI<arg1>\fP \fB?\fP \fI<arg2>\fP \fB:\fP \fI<arg3>\fP"
jeśli \fI<arg1>\fP jest niezerowy, to wynikiem jest \fI<arg2>\fP,
w przeciwnym razie \fI<arg3>\fP.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  Co-Processes
.SS "Koprocesy"
Koproces to potok stworzony poprzez operator \fB|&\fP,
który jest procesem asynchronicznym, do którego powłoka może
zarówno pisać (używając \fBprint \-p\fP), jak i czytać (używając \fBread \-p\fP).
Wejściem i wyjściem koprocesu można również manipulować
przy pomocy przekierowań \fB>&p\fP i odpowiednio \fB<&p\fP.
Po uruchomieniu koprocesu, następne nie mogą być uruchomione dopóki
dany koproces nie zakończy pracy lub dopóki wejście koprocesu
nie zostanie przekierowane przez \fBexec \fP\fIn\fP\fB>&p\fP.
Jeśli wejście koprocesu zostanie przekierowane w ten sposób, to
następny w kolejce do uruchomienia koproces będzie
współdzielił wyjście z pierwszym koprocesem, chyba że wyjście pierwszego
koprocesu zostało przekierowane przy pomocy
\fBexec \fP\fIn\fP\fB<&p\fP.
.PP
Pewne uwagi dotyczące koprocesów:
.nr P2 \n(PD
.nr PD 0
.IP \ \ \(bu
jedyną możliwością zamknięcia wejścia koprocesu
(tak aby koproces wczytał zakończenie pliku) jest przekierowanie
wejścia na numerowany deskryptor pliku, a następnie zamknięcie tego
deskryptora (w szczególności, \fBexec 3>&p;exec 3>&-\fP).
.IP \ \ \(bu
aby koprocesy mogły współdzielić jedno wyjście, powłoka musi
zachować otwartą część wpisową danego potoku wyjściowego.
Oznacza to, że zakończenie pliku nie zostanie wykryte do czasu, aż
wszystkie koprocesy współdzielące wyjście  zostaną zakończone
(gdy zostaną one zakończone, wówczas  powłoka zamyka swoją kopię
potoku).
Można temu zapobiec przekierowując wyjście na numerowany
deskryptor pliku
(ponieważ powoduje to również zamknięcie przez powłokę swojej kopii).
Proszę zwrócić uwagę, iż to zachowanie  jest nieco odmienne od oryginalnej
powłoki Korna, która zamyka część zapisową swojej kopii wyjścia
koprocesu, gdy ostatnio uruchomiony koproces
(zamiast gdy wszystkie współdzielące koprocesy) zostanie zakończony.
.IP \ \ \(bu
\fBprint \-p\fP ignoruje sygnał SIGPIPE podczas zapisu, jeśli
dany sygnał nie został przechwycony lub zignorowany; nie zachodzi to jednak,
gdy wejście koprocesu zostało powielone na inny deskryptor pliku
i stosowane jest \fBprint \-u\fP\fIn\fP.
.nr PD \n(P2
.\"}}}
.\"{{{  Functions
.SS "Funkcje"
Funkcje definiuje się albo przy pomocy syntaktyki powłoki
Korna \fBfunction\fP \fIname\fP,
albo syntaktyki powłoki Bourne'a/POSIX-owej: \fIname\fP\fB()\fP
(patrz poniżej, co do różnic zachodzących pomiędzy tymi dwiema formami).
Funkcje, tak jak i \fB.\fP-skrypty, są wykonywane w bieżącym
otoczeniu, aczkolwiek, w przeciwieństwie do \fB.\fP-skryptów,
argumenty powłoki
(\fItzn.\fP argumenty pozycyjne, \fB$1\fP, \fIitd.\fP) nigdy nie są
widoczne wewnątrz nich.
Podczas ustalania położenia komendy, funkcje są przeszukiwane po przeszukaniu
specjalnych komend wbudowanych, zaś przed regularnymi oraz nieregularnymi
komendami wbudowanymi i przed przeszukaniem \fBPATH\fP.
.PP
Istniejąca funkcja może zostać usunięta poprzez
\fBunset \-f\fP \fInazwa-funkcji\fP.
Listę funkcji można otrzymać poprzez \fBtypeset +f\fP, a definicje
funkcji można otrzymać poprzez \fBtypeset \-f\fP.
\fBautoload\fP (co jest aliasem dla \fBtypeset \-fu\fP) może zostać
użyte do tworzenia niezdefiniowanych funkcji.
Jeśli ma być wykonana niezdefiniowana funkcja, wówczas powłoka
przeszukuje ścieżkę podaną w parametrze \fBFPATH\fP szukając pliku
o nazwie identycznej z nazwą danej funkcji. Jeśli plik taki zostanie
odnaleziony, to będzie wczytany i wykonany.
Jeśli po wykonaniu tego pliku dana funkcja będzie zdefiniowana, wówczas
zostanie ona wykonana, w przeciwnym razie zostanie wykonane zwykłe
odnajdywanie komend
(\fItzn.\fP, powłoka przeszukuje tablicę zwykłych komend wbudowanych
i \fBPATH\fP).
Proszę zwrócić uwagę, że jeśli komenda nie zostanie odnaleziona
na podstawie \fBPATH\fP, wówczas zostaje podjęta próba odnalezienia
funkcji przez \fBFPATH\fP (jest to nieudokumentowanym zachowaniem
się oryginalnej powłoki Korna).
.PP
Funkcje mogą mieć dwa atrybuty - śledzenia i eksportowania, które
mogą być ustawiane przez \fBtypeset \-ft\fP i odpowiednio
\fBtypeset \-fx\fP.
Podczas wykonywania funkcji śledzonej, opcja \fBxtrace\fP powłoki
zostaje włączona na czas danej funkcji, w przeciwnym razie
opcja \fBxtrace\fP pozostaje wyłączona.
Atrybut eksportowania nie jest obecnie używany.  W oryginalnej
powłoce Korna, wyeksportowane funkcje są widoczne dla skryptów powłoki,
gdy są one wykonywane.
.PP
Ponieważ funkcje są wykonywane w obecnym kontekście powłoki,
przyporządkowania parametrów wykonane wewnątrz funkcji pozostają
widoczne po zakończeniu danej funkcji.
Jeśli jest to niepożądane, wówczas komenda \fBtypeset\fP może
być zastosowana wewnątrz funkcji do tworzenia lokalnych parametrów.
Proszę zwrócić uwagę, iż w żaden sposób nie można ograniczyć widoczności
parametrów specjalnych (tzn. \fB$$\fP, \fB$!\fP).
.PP
Kodem wyjścia funkcji jest kod wyjścia ostatniej wykonanej w niej komendy.
Funkcję można przerwać bezpośrednio przy pomocy komendy \fBreturn\fP;
można to również zastosować do jawnego określenia kodu wyjścia.
.PP
Funkcje zdefiniowane przy pomocy zarezerwowanego słowa \fBfunction\fP, są
traktowane odmiennie w następujących punktach od funkcji zdefiniowanych
poprzez notację \fB()\fP:
.nr P2 \n(PD
.nr PD 0
.IP \ \ \(bu
parametr \fB$0\fP zostaje ustawiony na nazwę funkcji
(funkcje w stylu Bourne'a nie dotykają \fB$0\fP).
.IP \ \ \(bu
przyporządkowania wartości parametrom poprzedzające wywołanie
funkcji nie zostają zachowane w bieżącym kontekście powłoki
(wykonywanie funkcji w stylu Bourne'a zachowuje te
przyporządkowania).
.IP \ \ \(bu
\fBOPTIND\fP zostanie zachowany i skasowany
na początku oraz następnie odtworzony na zakończenie funkcji, tak więc
\fBgetopts\fP może być poprawnie stosowane zarówno wewnątrz funkcji, jak i poza
nimi
(funkcje w stylu Bourne'a nie dotykają \fBOPTIND\fP, tak więc
stosowanie \fBgetopts\fP wewnątrz funkcji jest niezgodne ze stosowaniem
\fBgetopts\fP poza funkcjami).
.br
.nr PD \n(P2
W przyszłości zostaną dodane również następujące różnice:
.nr P2 \n(PD
.nr PD 0
.IP \ \ \(bu
Podczas wykonywania funkcji będzie stosowany oddzielny kontekst
śledzenia/sygnałów.
Tak więc śledzenia ustawione wewnątrz funkcji nie będą miały wpływu
na śledzenia i sygnały powłoki, nieignorowane przez nią (które mogą
być przechwytywane), i będą miały domyślne ich znaczenie wewnątrz funkcji.
.IP \ \ \(bu
Śledzenie EXIT-a, jeśli zostanie ustawione wewnątrz funkcji,
zostanie wykonane po zakończeniu funkcji.
.nr PD \n(P2
.\"}}}
.\"{{{  POSIX mode
.SS "Tryb POSIX-owy"
Dana powłoka ma być w zasadzie zgodna ze standardem POSIX,
jednak, w niektórych przypadkach, zachowanie zgodne ze
standardem POSIX jest albo sprzeczne z zachowaniem oryginalnej
powłoki Korna, albo z wygodą użytkownika.
To, jak powłoka zachowuje się w takich wypadkach, jest ustalane
stanem opcji posix (\fBset \-o posix\fP) \(em jeśli jest ona
włączona, to zachowuje się zgodnie z POSIX-em, a w przeciwnym
razie - nie.
Opcja \fBposix\fP zostaje automatycznie ustawiona, jeśli powłoka startuje
w otoczeniu zawierającym ustawiony parametr \fBPOSIXLY_CORRECT\fP.
(Powłokę można również skompilować tak, aby zachowanie zgodne z
POSIX-em było domyślnie ustawione, ale jest to zwykle
niepożądane).
.PP
A oto lista wpływów ustawienia opcji \fBposix\fP:
.nr P2 \n(PD
.nr PD 0
.IP \ \ \(bu
\fB\e"\fP wewnątrz cytowanych podwójnymi cudzysłowami \fB`\fP..\fB`\fP
podstawień komend:
w trybie POSIX-owym, \fB\e"\fP jest interpretowany podczas interpretacji
komendy;
w trybie nie-POSIX-owym, odwrotny ukośnik zostaje usunięty przed
interpretacją podstawienia komendy.
Na przykład\fBecho "`echo \e"hi\e"`"\fP produkuje `"hi"' w
trybie POSIX-owym, `hi' a w trybie nie-POSIX-owym.
W celu uniknięcia problemów, proszę stosować postać \fB$(...\fP)
podstawienia komend.
.IP \ \ \(bu
wyjście \fBkill \-l\fP: w trybie POSIX-owym nazwy sygnałów
są wymieniane wiersz po wierszu;
w nie-POSIX-owym trybie numery sygnałów, ich nazwy i opis zostają wymienione
w kolumnach.
W przyszłości zostanie dodana nowa opcja (zapewne \fB\-v\fP) w celu
rozróżnienia tych dwóch zachowań.
.IP \ \ \(bu
kod wyjścia \fBfg\fP: w trybie POSIX-owym, kod wyjścia wynosi
0, jeśli nie wystąpiły żadne błędy;
w trybie nie-POSIX-owym, kod wyjścia odpowiada kodowi ostatniego zadania
wykonywanego w pierwszym planie.
.IP \ \ \(bu
kod wyjścia polecenia\fBeval\fP: jeżeli argumentem eval będzie puste polecenie
(\fInp.\fP: \fBeval "`false`"\fP), to jego kodem wyjścia w trybie POSIX-owym będzie 0.
W trybie nie-POSIX-owym, kodem wyjścia będzie kod wyjścia ostatniego podstawienia
komendy, które zostało dokonane podczas przetwarzania argumentów polecenia eval
(lub 0, jeśli nie było podstawień komend).
.IP \ \ \(bu
\fBgetopts\fP: w trybie POSIX-owym, opcje muszą zaczynać się od \fB\-\fP;
w trybie nie-POSIX-owym, opcje mogą się zaczynać albo od \fB\-\fP, albo od \fB+\fP.
.IP \ \ \(bu
rozwijanie nawiasów (zwane również przemianą): w trybie POSIX-owym
rozwijanie nawiasów jest wyłączone; w trybie nie-POSIX-owym
rozwijanie nawiasów jest włączone.
Proszę zauważyć, że \fBset \-o posix\fP (lub ustawienie
parametru \fBPOSIXLY_CORRECT\fP)
automatycznie wyłącza opcję \fBbraceexpand\fP, może ona być jednak jawnie
włączona później.
.IP \ \ \(bu
\fBset \-\fP: w trybie POSIX-owym, nie wyłącza to ani opcji \fBverbose\fP, ani
\fBxtrace\fP; w trybie nie-POSIX-owym, wyłącza.
.IP \ \ \(bu
kod wyjścia \fBset\fP: w trybie POSIX-owym,
kod wyjścia wynosi 0, jeśli nie wystąpiły żadne błędy;
w trybie nie-POSIX-owym, kod wyjścia odpowiada kodowi
wszelkich podstawień komend wykonywanych podczas generacji komendy set.
Przykładowo, `\fBset \-\- `false`; echo $?\fP' wypisuje 0 w trybie POSIX-owym,
a 1 w trybie nie-POSIX-owym.  Taka konstrukcja stosowana jest w większości
skryptów powłoki stosujących stary wariant komendy \fIgetopt\fP(1).
.IP \ \ \(bu
rozwijanie argumentów komend \fBalias\fP, \fBexport\fP, \fBreadonly\fP i
\fBtypeset\fP: w trybie POSIX-owym, następuje normalne rozwijanie argumentów;
w trybie nie-POSIX-owym, rozdzielanie pól, dopasowywanie nazw plików,
rozwijanie nawiasów i (zwykłe) rozwijanie tyld są wyłączone, ale
rozwijanie tyld w przyporządkowaniach pozostaje włączone.
.IP \ \ \(bu
specyfikacja sygnałów: w trybie POSIX-owym, sygnały mogą być
podawane jedynie cyframi, jeśli numery sygnałów są zgodne z
wartościami z POSIX-a (\fItzn.\fP HUP=1, INT=2, QUIT=3, ABRT=6,
KILL=9, ALRM=14 i TERM=15); w trybie nie-POSIX-owym,
sygnały  zawsze mogą być podane cyframi.
.IP \ \ \(bu
rozwijanie aliasów: w trybie POSIX-owym, rozwijanie aliasów
zostaje jedynie wykonywane, podczas wczytywania słów komend; w trybie
nie-POSIX-owym, rozwijanie aliasów zostaje wykonane również na
każdym słowie po jakimś aliasie, które kończy się białą przerwą.
Na przykład następująca pętla for
.RS
.ft B
alias a='for ' i='j'
.br
a i in 1 2; do echo i=$i j=$j; done
.ft P
.RE
używa parametru \fBi\fP w trybie POSIX-owym, natomiast \fBj\fP w
trybie nie-POSIX-owym.
.IP \ \ \(bu
test: w trybie POSIX-owym, wyrażenie "\fB-t\fP" (poprzedzone pewną
liczbą argumentów "\fB!\fP") zawsze jest prawdziwe, gdyż jest
ciągiem o długości niezerowej; w nie-POSIX-owym trybie, sprawdza czy
deskryptor pliku 1 jest jakimś tty (\fItzn.\fP,
argument \fIfd\fP do testu \fB-t\fP może zostać pominięty i jest
domyślnie równy 1).
.nr PD \n(P2
.\"}}}
.\"{{{  Command Execution (built-in commands)
.SS "Wykonywanie komend"
Po wyliczeniu argumentów wiersza komendy, wykonaniu przekierowań
i przyporządkowań parametrów, zostaje ustalony typ komendy:
specjalna wbudowana, funkcja, regularna wbudowana
lub nazwa pliku, który należy wykonać, znajdowanego przy pomocy parametru
\fBPATH\fP.
Testy te zostają wykonane w wyżej podanym porządku.
Specjalne wbudowane komendy różnią się tym od innych komend,
że do ich odnalezienia nie jest używany parametr \fBPATH\fP, błąd
podczas ich wykonywania może spowodować zakończenie powłoki nieinterakcyjnej
i przyporządkowania wartości parametrów poprzedzające
komendę zostają zachowane po jej wykonaniu.
Aby tylko wprowadzić zamieszanie, jeśli opcja
posix została włączona (patrz komenda \fBset\fP
poniżej), to pewne specjale komendy stają się bardzo specjalne, gdyż
nie jest wykonywane rozdzielanie pól, rozwijanie nazw plików,
rozwijanie nawiasów, ani rozwijanie tyld na argumentach,
które wyglądają jak przyporządkowania.
Zwykłe wbudowane komendy wyróżniają się jedynie tym, że
do ich odnalezienia nie jest stosowany parametr \fBPATH\fP.
.PP
Oryginalny ksh i POSIX różnią się nieco w tym, jakie
komendy są traktowane jako specjalne, a jakie jako zwykłe:
.IP "Specjalne polecenia w POSIX"
.TS
lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB .
\&.	continue	exit	return	trap
:	eval	export	set	unset
break	exec	readonly	shift
.TE
.IP "Dodatkowe specjalne komendy w ksh"
.TS
lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB .
builtin	times	typeset		
.TE
.IP "Bardzo specjalne komendy (tryb nie-POSIX-owy)"
.TS
lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB .
alias	readonly	set	typeset	
.TE
.IP "Regularne komendy w POSIX"
.TS
lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB .
alias	command	fg	kill	umask
bg	false	getopts	read	unalias
cd	fc	jobs	true	wait
.TE
.IP "Dodatkowe regularne komendy ksh"
.TS
lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB lw(8m)fB .
[	let	pwd	ulimit	
echo	print	test	whence	
.TE
.PP
W przyszłości dodatkowe specjalne komendy oraz regularne komendy ksh
mogą być traktowane odmiennie od specjalnych i regularnych komand
POSIX.
.PP
Po ustaleniu typu komendy, wszelkie przyporządkowania wartości parametrów
zostają wykonane i wyeksportowane na czas trwania komendy.
.PP
Poniżej opisujemy specjalne i regularne polecenia wbudowane:
.\"{{{  . plik [ arg1 ... ]
.IP "\fB\&.\fP \fIplik\fP [\fIarg1\fP ...]"
Wykonaj komendy z \fIplik\fPu w bieżącym otoczeniu.
Plik zostaje odszukiwany przy użyciu katalogów z \fBPATH\fP.
Jeśli zostały podane argumenty, to parametry pozycyjne mogą być
używane w celu uzyskania dostępu do nich podczas wykonywania \fIplik\fPu.
Jeżeli nie zostały podane żadne argumenty, to argumenty pozycyjne
odpowiadają tym z bieżącego otoczenia, w którym dana komenda została
użyta.
.\"}}}
.\"{{{  : [ ... ]
.IP "\fB:\fP [ ... ]"
Komenda zerowa. Kodem wyjścia jest zero.
.\"}}}
.\"{{{  alias [ -d | +-t [ -r ] ] [+-px] [+-] [nazwa1[=wartość1] ...]
.IP "\fBalias\fP [ \fB\-d\fP | \fB+-t\fP [\fB\-r\fP] ] [\fB+-px\fP] [\fB+-\fP] [\fIname1\fP[\fB=\fP\fIvalue1\fP] ...]"
Bez argumentów, \fBalias\fP wyświetla wszystkie obecne aliasy.
Dla każdej nazwy bez podanej wartości zostaje wyświetlony istniejący
odpowiedni alias.
Każda nazwa z podaną wartością definiuje alias (patrz: "Aliasy" powyżej).
.sp
Do wyświetlania aliasów używany jest jeden z dwóch formatów:
zwykle aliasy są wyświetlane jako \fInazwa\fP\fB=\fP\fIwartość\fP, przy czym
\fIwartość\fP jest cytowana; jeśli opcje miały przedrostek \fB+\fP
lub samo \fB+\fP zostało podane we wierszu komendy, tylko \fInazwa\fP
zostaje wyświetlona.
Ponadto, jeśli została zastosowana opcja \fB\-p\fP, to dodatkowo każdy wiersz
zaczyna się od ciągu "\fBalias\fP\ ".
.sp
Opcja \fB\-x\fP ustawia (a \fB+x\fP kasuje) atrybut eksportu dla aliasu,
lub jeśli nie podano żadnych nazw, wyświetla aliasy wraz z ich atrybutem
eksportu (eksportowanie aliasu nie ma ma żadnego efektu).
.sp
Opcja \fB\-t\fP wskazuje, że śledzone aliasy mają być wyświetlone/ustawione
(wartości podane w wierszu komendy zostają zignorowane dla śledzonych
aliasów).
Opcja \fB\-r\fP wskazuje, że wszystkie śledzone aliasy
mają zostać usunięte.
.sp
Opcja \fB\-d\fP nakazuje wyświetlenie lub ustawienie aliasów katalogów,
które są stosowane w rozwinięciach tyld
(patrz: "Rozwinięcia tyld" powyżej).
.\"}}}
.\"{{{  bg [job ...]
.IP "\fBbg\fP [\fIjob\fP ...]"
Podejmij ponownie wymienione zatrzymane zadanie(\-a) w tle.
Jeśli nie podano żadnego zadania, to przyjmuje się domyślnie \fB%+\fP.
Ta komenda jest dostępna jedynie w systemach obsługujących kontrolę zadań.
Dalsze informacje można znaleźć poniżej w rozdziale "Kontrola zadań".
.\"}}}
.\"{{{  bind [-l] [-m] [key[=editing-command] ...]
.IP "\fBbind\fP [\fB\-m\fP] [\fIklawisz\fP[\fB=\fP\fIkomenda-edycji\fP] ...]"
Ustawienie lub wyliczenie obecnych przyporządkowań klawiszy/makr w
emacsowym trybie edycji komend.
Patrz "Interakcyjna edycja wiersza poleceń w trybie emacs" w celu pełnego opisu.
.\"}}}
.\"{{{  break [level]
.IP "\fBbreak\fP [\fIpoziom\fP]"
\fBbreak\fP przerywa \fIpoziom\fP zagnieżdżenia w pętlach
for, select, until lub while.
Domyślnie \fIpoziom\fP wynosi 1.
.\"}}}
.\"{{{  builtin command [arg1 ...]
.IP "\fBbuiltin\fP \fIkomenda\fP [\fIarg1\fP ...]"
Wykonuje wbudowaną komendę \fIkomenda\fP.
.\"}}}
.\"{{{  cd [-LP] [dir]
.IP "\fBcd\fP [\fB\-LP\fP] [\fIkatalog\fP]"
Ustawia aktualny katalog roboczy na \fIkatalog\fP.
Jeśli został ustawiony parametr \fBCDPATH\fP, to wypisuje
listę katalogów, w których będzie szukać \fIkatalog\fPu.
Pusta zawartość w \fBCDPATH\fP oznacza katalog bieżący.
Jeśli zostanie użyty niepusty katalog z \fBCDPATH\fP,
to na standardowym wyjściu będzie wyświetlona jego pełna ścieżka.
Jeśli nie podano \fIkatalog\fPu, to
zostanie użyty katalog domowy \fB$HOME\fP.  Jeśli \fIkatalog\fPiem jest
\fB\-\fP, to zostanie zastosowany poprzedni katalog roboczy (patrz
parametr OLDPWD).
Jeśli użyto opcji \fB\-L\fP (ścieżka logiczna) lub jeśli
nie została ustawiona opcja \fBphysical\fP
(patrz komenda \fBset\fP poniżej), wówczas odniesienia do \fB..\fP w
\fIkatalogu\fP są względne wobec ścieżki zastosowanej do dojścia do danego
katalogu.
Jeśli podano opcję \fB\-P\fP (fizyczna ścieżka) lub gdy została ustawiona
opcja \fBphysical\fP, to \fB..\fP jest względne wobec drzewa katalogów
systemu plików.
Parametry \fBPWD\fP i \fBOLDPWD\fP zostają uaktualnione tak, aby odpowiednio
zawierały bieżący i poprzedni katalog roboczy.
.\"}}}
.\"{{{  cd [-LP] old new
.IP "\fBcd\fP [\fB\-LP\fP] \fIstary nowy\fP"
Ciąg \fInowy\fP zostaje podstawiony w zamian za \fIstary\fP w bieżącym
katalogu i powłoka próbuje przejść do nowego katalogu.
.\"}}}
.\"{{{  command [ -pvV ] cmd [arg1 ...]
.IP "\fBcommand\fP [\fB\-pvV\fP] \fIkomenda\fP [\fIarg1\fP ...]"
Jeśli nie została podana opcja \fB\-v\fP ani opcja \fB\-V\fP, to
\fIkomenda\fP
zostaje wykonana dokładnie tak, jakby nie podano \fBcommand\fP,
z dwoma wyjątkami: po pierwsze, \fIkomenda\fP nie może być funkcją w powłoce,
oraz po drugie, specjalne wbudowane komendy tracą swoją specjalność (tzn.
przekierowania i błędy w użyciu nie powodują, że powłoka zostaje zakończona, a
przyporządkowania parametrów nie zostają wykonane).
Jeśli podano opcję \fB\-p\fP, zostaje zastosowana pewna domyślna ścieżka
zamiast obecnej wartości \fBPATH\fP (wartość domyślna ścieżki jest zależna
od systemu, w jakim pracujemy: w systemach POSIX-owych jest to
wartość zwracana przez
.ce
\fBgetconf CS_PATH\fP
).
.sp
Jeśli podano opcję \fB\-v\fP, to zamiast wykonania polecenia \fIkomenda\fP,
zostaje podana informacja, co by zostało wykonane (i to samo dotyczy
również \fIarg1\fP ...):
dla specjalnych i zwykłych wbudowanych komend i funkcji,
zostają po prostu wyświetlone ich nazwy,
dla aliasów, zostaje wyświetlona komenda definiująca dany alias,
oraz dla komend odnajdowanych przez przeszukiwanie zawartości
parametru \fBPATH\fP, zostaje wyświetlona pełna ścieżka danej komendy.
Jeśli komenda nie zostanie odnaleziona, (tzn. przeszukiwanie ścieżki
nie powiedzie się), nic nie zostaje wyświetlone i \fBcommand\fP zostaje
zakończone z niezerowym kodem wyjścia.
Opcja \fB\-V\fP jest podobna do opcji \fB\-v\fP, tylko że bardziej
gadatliwa.
.\"}}}
.\"{{{  continue [levels]
.IP "\fBcontinue\fP [\fIpoziom\fP]"
\fBcontinue\fP skacze na początek \fIpoziom\fPu z najgłębiej
zagnieżdżonej pętli for,
select, until lub while.
\fIlevel\fP domyślnie 1.
.\"}}}
.\"{{{  echo [-neE] [arg ...]
.IP "\fBecho\fP [\fB\-neE\fP] [\fIarg\fP ...]"
Wyświetla na standardowym wyjściu swoje argumenty (rozdzielone spacjami),
zakończone przełamaniem wiersza.
Przełamanie wiersza nie następuje, jeśli którykolwiek z parametrów
zawiera sekwencję odwrotnego ukośnika \fB\ec\fP.
Patrz komenda \fBprint\fP poniżej, co do listy innych rozpoznawanych
sekwencji odwrotnych ukośników.
.sp
Następujące opcje zostały dodane dla zachowania zgodności ze
skryptami z systemów BSD:
\fB\-n\fP wyłącza końcowe przełamanie wiersza, \fB\-e\fP włącza
interpretację odwrotnych ukośników (operacja zerowa, albowiem ma to
domyślnie miejsce) oraz \fB\-E\fP wyłączające interpretację
odwrotnych ukośników.
.\"}}}
.\"{{{  eval command ...
.IP "\fBeval\fP \fIkomenda ...\fP"
Argumenty zostają powiązane (z przerwami pomiędzy nimi) do jednego
ciągu, który następnie powłoka rozpoznaje i wykonuje w obecnym
otoczeniu.
.\"}}}
.\"{{{  exec [command [arg ...]]
.IP "\fBexec\fP [\fIkomenda\fP [\fIarg\fP ...]]"
Komenda zostaje wykonana bez rozwidlania (fork), zastępując proces powłoki.
.sp
Jeśli nie podano żadnych argumentów wszelkie przekierowania wejścia/wyjścia
są dozwolone i powłoka nie zostaje zastąpiona.
Wszelkie deskryptory plików większe niż 2 otwarte lub z\fIdup\fP(2)-owane
w ten sposób nie są dostępne dla innych wykonywanych komend
(\fItzn.\fP, komend nie wbudowanych w powłokę).
Zauważ, że powłoka Bourne'a różni się w tym:
przekazuje bowiem deskryptory plików.
.\"}}}
.\"{{{  exit [kod]
.IP "\fBexit\fP [\fIkod\fP]"
Powłoka zostaje zakończona z podanym kodem wyjścia.
Jeśli \fIkod\fP nie został podany, wówczas kod wyjścia
przyjmuje bieżącą wartość parametru \fB?\fP.
.\"}}}
.\"{{{  export [-p] [parameter[=value] ...]
.IP "\fBexport\fP [\fB\-p\fP] [\fIparametr\fP[\fB=\fP\fIwartość\fP]] ..."
Ustawia atrybut eksportu danego parametru.
Eksportowane parametry zostają przekazywane w otoczeniu do wykonywanych
komend.
Jeśli podano wartości, to zostają one również przyporządkowane
danym parametrom.
.sp
Jeśli nie podano żadnych parametrów, wówczas nazwy wszystkich parametrów
z atrybutem eksportu zostają wyświetlone wiersz po wierszu, chyba że użyto
opcji \fB\-p\fP, wtedy zostają wyświetlone komendy
\fBexport\fP definiujące wszystkie eksportowane parametry wraz z ich
wartościami.
.\"}}}
.\"{{{  false
.IP "\fBfalse\fP"
Komenda kończąca się z niezerowym kodem powrotu.
.\"}}}
.\"{{{  fc [-e editor | -l [-n]] [-r] [first [ last ]]
.IP "\fBfc\fP [\fB\-e\fP \fIedytor\fP | \fB\-l\fP [\fB\-n\fP]] [\fB\-r\fP] [\fIpierwszy\fP [\fIostatni\fP]]"
\fIpierwszy\fP i \fIostatni\fP wybierają komendy z historii.
Komendy możemy wybierać przy pomocy ich numeru w historii
lub podając ciąg znaków określający ostatnio użytą komendę rozpoczynającą
się od tegoż ciągu.
Opcja \fB\-l\fP wyświetla daną komendę na stdout,
a \fB\-n\fP wyłącza domyślne numery komend.  Opcja \fB\-r\fP
odwraca kolejność komend w liście historii.  Bez \fB\-l\fP, wybrane
komendy podlegają edycji przez edytor podany poprzez opcję
\fB\-e\fP, albo jeśli nie podano \fB\-e\fP, przez edytor
podany w parametrze \fBFCEDIT\fP (jeśli nie został ustawiony ten
parametr, wówczas stosuje się \fB/bin/ed\fP),
i następnie wykonana przez powłokę.
.\" -(rl)- 
.\"}}}
.\"{{{  fc [-e - | -s] [-g] [old=new] [prefix]
.IP "\fBfc\fP [\fB\-e \-\fP | \fB\-s\fP] [\fB\-g\fP] [\fIstare\fP\fB=\fP\fInowe\fP] [\fIprefiks\fP]"
Wykonuje ponownie wybraną komendę (domyślnie poprzednią komendę) po
wykonaniu opcjonalnej zamiany \fIstare\fP na \fInowe\fP.  Jeśli
podano \fB\-g\fP, wówczas wszelkie wystąpienia \fIstare\fP zostają
zastąpione przez \fInowe\fP. Z tej komendy korzysta się zwykle
przy pomocy zdefiniowanego domyślnie aliasu \fBr='fc \-e \-'\fP.
.\"}}}
.\"{{{  fg [job ...]
.IP "\fBfg\fP [\fIzadanie\fP ...]"
Przywraca na pierwszy plan zadanie(\-nia).
Jeśli nie podano jawnie żadnego zadania, wówczas odnosi się to
domyślnie do \fB%+\fP.
Ta komenda jest jedynie dostępna na systemach wspomagających
kontrolę zadań.
Patrz "Kontrola zadań" dla dalszych informacji.
.\"}}}
.\"{{{  getopts optstring name [arg ...]
.IP "\fBgetopts\fP \fIciągopt\fP \fInazwa\fP [\fIarg\fP ...]"
\fBgetopts\fP jest stosowany przez procedury powłoki
do rozpoznawania podanych argumentów
(lub parametrów pozycyjnych, jeśli nie podano żadnych argumentów)
i do sprawdzenia zasadności opcji.
\fIciągopt\fP zawiera litery opcji, które
\fBgetopts\fP ma rozpoznawać. Jeśli po literze występuje przecinek,
wówczas oczekuje się, że opcja ma argument.
Opcje niemające argumentów mogą być grupowane w jeden argument.
Jeśli opcja oczekuje argumentu i znak opcji nie jest ostatnim znakiem
argumentu, w którym się znajduje, wówczas reszta argumentu
zostaje potraktowana jako argument danej opcji. W przeciwnym razie
następny argument jest argumentem opcji.
.sp
Za każdym razem, gdy zostaje wywołane \fBgetopts\fP,
umieszcza się następną opcję w parametrze powłoki
\fInazwa\fP i indeks następnego argumentu pod obróbkę
w parametrze powłoki \fBOPTIND\fP.
Jeśli opcja została podana z \fB+\fP, to opcja zostaje umieszczana
w \fInazwa\fP z przedrostkiem \fB+\fP.
Jeśli opcja wymaga argumentu, to \fBgetopts\fP umieszcza go
w parametrze powłoki \fBOPTARG\fP.
Jeśli natrafi się na niedopuszczalną opcję lub brakuje
argumentu opcji, wówczas w \fInazwa\fP zostaje umieszczony znak zapytania
albo dwukropek
(wskazując na nielegalną opcję, albo odpowiednio brak argumentu)
i \fBOPTARG\fP zostaje ustawiony na znak, który był przyczyną tego problemu.
Ponadto zostaje wówczas wyświetlony komunikat o błędzie na standardowym
wyjściu błędów, jeśli \fIciągopt\fP nie zaczyna się od dwukropka.
.sp
Gdy napotkamy na koniec opcji, \fBgetopts\fP przerywa pracę
niezerowym kodem wyjścia.
Opcje kończą się na pierwszym (nie podlegającym opcji) argumencie,
który nie rozpoczyna się od \-, albo jeśli natrafimy na argument \fB\-\-\fP.
.sp
Rozpoznawanie opcji może zostać ponowione ustawiając \fBOPTIND\fP na 1
(co następuje automatycznie za każdym razem, gdy powłoka lub
funkcja w powłoce zostaje wywołana).
.sp
Ostrzeżenie: Zmiana wartości parametru powłoki \fBOPTIND\fP na
wartość większą niż 1, lub rozpoznawanie odmiennych zestawów
parametrów bez ponowienia \fBOPTIND\fP może doprowadzić do nieoczekiwanych
wyników.
.\"}}}
.\"{{{  hash [-r] [name ...]
.IP "\fBhash\fP [\fB\-r\fP] [\fInazwa ...\fP]"
Jeśli brak argumentów, wówczas wszystkie ścieżki
wykonywalnych komend z kluczem są wymieniane.
Opcja \fB\-r\fP nakazuje wyrzucenia wszelkim komend z kluczem z tablicy
kluczy.
Każda \fInazwa\fP zostaje odszukiwana tak, jak by to była nazwa komendy
i dodana do tablicy kluczy jeśli jest to wykonywalna komenda.
.\"}}}
.\"{{{  jobs [-lpn] [job ...]
.IP "\fBjobs\fP [\fB\-lpn\fP] [\fIzadanie\fP ...]"
Wyświetl informacje o danych zadaniach; gdy nie podano żadnych
zadań wszystkie zadania zostają wyświetlone.
Jeśli podano opcję \fB\-n\fP, wówczas informacje zostają wyświetlone
jedynie o zadaniach, których stan zmienił się od czasu ostatniego
powiadomienia.
Zastosowanie opcji \fB\-l\fP powoduje dodatkowo
wykazanie identyfikatora każdego
procesu w zadaniach.
Opcja \fB\-p\fP powoduje, że zostaje wyświetlona jedynie
jedynie grupa procesowa każdego zadania.
patrz "Kontrola zadań" dla informacji o formie parametru
\fIzdanie\fP i formacie, w którym zostają wykazywane zadania.
.\"}}}
.\"{{{  kill [-s signame | -signum | -signame] { job | pid | -pgrp } ...
.IP "\fBkill\fP [\fB\-s\fP \fInazsyg\fP | \fB\-numsyg\fP | \fB\-nazsyg\fP ] { \fIjob\fP | \fIpid\fP | \fB\-\fP\fIpgrp\fP } ..."
Wyślij dany sygnał do danych zadań, procesów z danym id, lub grup
procesów.
Jeśli nie podano jawnie żadnego sygnału, wówczas domyślnie zostaje wysłany
sygnał TERM.
Jeśli podano zadanie, wówczas sygnał zostaje wysłany do grupy
procesów danego zadania.
Patrz poniżej "Kontrola zadań" dla informacji o formacie \fIzadania\fP.
.IP "\fBkill \-l\fP [\fIkod_wyjścia\fP ...]"
Wypisz nazwę sygnału, który zabił procesy, które zakończyły się
danym \fIkodem_wyjścia\fP.
Jeśli brak argumentów, wówczas zostaje wyświetlona lista
wszelkich sygnałów i ich numerów, wraz z krótkim ich opisem.
.\"}}}
.\"{{{  let [expression ...]
.IP "\fBlet\fP [\fIwyrażenie\fP ...]"
Każde wyrażenie zostaje wyliczone, patrz "Wyrażenia arytmetyczne" powyżej.
Jeśli wszelkie wyrażenia zostały poprawnie wyliczone, kodem wyjścia
jest 0 (1), jeśli wartością ostatniego wyrażenia
 nie było zero (zero).
Jeśli wystąpi błąd podczas rozpoznawania lub wyliczania wyrażenia,
kod wyjścia jest większy od 1.
Ponieważ może zajść konieczność wycytowania wyrażeń, więc
\fB((\fP \fIwyr.\fP \fB))\fP jest syntaktycznie słodszym wariantem \fBlet
"\fP\fIwyr\fP\fB"\fP.
.\"}}}
.\"{{{  print [-nprsun | -R [-en]] [argument ...]
.IP "\fBprint\fP [\fB\-nprsu\fP\fIn\fP | \fB\-R\fP [\fB\-en\fP]] [\fIargument ...\fP]"
\fBPrint\fP wyświetla swe argumenty na standardowym wyjściu, rozdzielone
przerwami i zakończone przełamaniem wiersza. Opcja
\fB\-n\fP zapobiega domyślnemu przełamaniu wiersza.
Domyślnie pewne wyprowadzenia z C zostają odpowiednio przetłumaczone.
Wśród nich mamy \eb, \ef, \en, \er, \et, \ev, i \e0###
(# oznacza cyfrę w systemie ósemkowym, tzn. od 0 po 3).
\ec jest równoważne z zastosowaniem opcji \fB\-n\fP.  \e wyrażeniom
można zapobiec przy pomocy opcji \fB\-r\fP.
Opcja \fB\-s\fP powoduje wypis do pliku historii zamiast
standardowego wyjścia, a opcja
\fB\-u\fP powoduje wypis do deskryptora pliku \fIn\fP (\fIn\fP
wynosi domyślnie 1 przy pominięciu),
natomiast opcja \fB\-p\fP pisze do do koprocesu
(patrz "Koprocesy" powyżej).
.sp
Opcja \fB\-R\fP jest stosowana do emulacji, w pewnym stopniu, komendy
echo w wydaniu BSD, która nie przetwarza sekwencji \e bez podania opcji
\fB\-e\fP.
Jak powyżej opcja \fB\-n\fP zapobiega końcowemu przełamaniu wiersza.
.\"}}}
.\"{{{  pwd [-LP]
.IP "\fBpwd\fP [\fB\-LP\fP]"
Wypisz bieżący katalog roboczy.
Przy zastosowaniu opcji \fB\-L\fP lub gdy nie została ustawiona opcja
\fBphysical\fP
(patrz komenda \fBset\fP poniżej), zostaje wyświetlona ścieżka
logiczna (tzn. ścieżka konieczna aby wykonać \fBcd\fP do bieżącego katalogu).
Przy zastosowaniu opcji \fB\-P\fP (ścieżka fizyczna) lub gdy
została ustawiona opcja \fBphysical\fP, zostaje wyświetlona ścieżka
ustalona przez system plików (śledząc katalogi \fB..\fP aż po katalog główny).
.\"}}}
.\"{{{  read [-prsun] [parameter ...]
.IP "\fBread\fP [\fB\-prsu\fP\fIn\fP] [\fIparametr ...\fP]"
Wczytuje wiersz wprowadzenia ze standardowego wejścia, rozdziela ten
wiersz na pola przy uwzględnieniu parametru \fBIFS\fP (
patrz "Podstawienia" powyżej) i przyporządkowuje pola odpowiednio danym
parametrom.
Jeśli mamy więcej parametrów niż pól, wówczas dodatkowe parametry zostają
ustawione na zero, a natomiast jeśli jest więcej pól niż paramterów to
ostatni parametr otrzymuje jako wartość wszystkie dodatkowe pola (wraz ze
wszelkimi rozdzielającymi przerwami).
Jeśli nie podano żadnych parametrów, wówczas zostaje zastosowany
parametr \fBREPLY\fP.
Jeśli wiersz wprowadzania kończy się odwrotnym ukośnikiem
i nie podano opcji \fB\-r\fP, to odwrotny ukośnik i przełamanie
wiersza zostają usunięte i zostaje wczytana dalsza część danych.
Gdy nie zostanie wczytane żadne wprowadzenie, \fBread\fP kończy się
niezerowym kodem wyjścia.
.sp
Pierwszy parametr może mieć dołączony znak zapytania i ciąg, co oznacza, że
dany ciąg zostanie zastosowany jako zachęta do wprowadzenia
(wyświetlana na standardowym wyjściu błędów zanim
zostanie wczytane jakiekolwiek wprowadzenie) jeśli wejście jest terminalem
(\fIe.g.\fP, \fBread ncoś?'ile cośków: '\fP).
.sp
Opcje \fB\-u\fP\fIn\fP i \fB\-p\fPpowodują, że wprowadzenia zostanie
wczytywane z deskryptora pliku \fIn\fP albo odpowiednio bieżącego koprocesu
(patrz komentarze na ten temat w "Koprocesy" powyżej).
Jeśli zastosowano opcję \fB\-s\fP, wówczas wprowadzenie zostaje zachowane
w pliku historii.
.\"}}}
.\"{{{  readonly [-p] [parameter[=value] ...]
.IP "\fBreadonly\fP [\fB\-p\fP] [\fIparametr\fP[\fB=\fP\fIwartość\fP]] ..."
Patrz parametr wyłącznego odczytu nazwanych parametrów.
Jeśli zostały podane wartości wówczas zostają one nadane parametrom przed
ustawieniem danego atrybutu.
Po nadaniu cechy wyłącznego odczytu parametrowi, nie ma więcej możliwości
wykasowania go lub zmiany jego wartości.
.sp
Jeśli nie podano żadnych parametrów, wówczas zostają wypisane nazwy
wszystkich parametrów w cechą wyłącznego odczytu wiersz po wierszu, chyba
że zastosowano opcję \fB\-p\fP, co powoduje wypisanie pełnych komend
\fBreadonly\fP definiujących parametry wyłącznego odczytu wraz z ich
wartościami.
.\"}}}
.\"{{{  return [kod]
.IP "\fBreturn\fP [\fIkod\fP]"
Powrót z funkcji lub \fB.\fP skryptu, z kodem wyjścia \fIkod\fP.
Jeśli nie podano wartości \fIkod\fP, wówczas zostaje domyślnie
zastosowany kod wyjścia ostatnio wykonanej komendy.
Przy zastosowaniu poza funkcją lub \fB.\fP skryptem, komenda ta ma ten
sam efekt co \fBexit\fP.
Proszę zwrócić uwagę, iż pdksh traktuje zarówno profile jak i pliki z
\fB$ENV\fP jako \fB.\fP skrypty, podczas gdy
oryginalny Korn shell jedynie profile traktuje jako \fB.\fP skrypty.
.\"}}}
.\"{{{  set [+-abCefhkmnpsuvxX] [+-o [option]] [+-A name] [--] [arg ...]
.IP "\fBset\fP [\fB+-abCefhkmnpsuvxX\fP] [\fB+-o\fP [\fIopcja\fP]] [\fB+-A\fP \fInazwa\fP] [\fB\-\-\fP] [\fIarg\fP ...]"
Komenda set służy do ustawiania (\fB\-\fP) albo kasowania (\fB+\fP)
opcji powłoki, ustawiania parametrów pozycyjnych lub
ustawiania parametru ciągowego.
Opcje mogą być zmienione przy pomocy syntaktyki \fB+-o\fP \fIopcja\fP,
gdzie \fIopcja\fP jest pełną nazwą pewnej opcji lub stosując postać
\fB+-\fP\fIlitera\fP, gdzie \fIlitera\fP oznacza jednoliterową
nazwę danej opcji (niewszystkie opcje posiadają jednoliterową nazwę).
Następująca tablica wylicza zarówno litery opcji (gdy mamy takowe), jak i
pełne ich nazwy wraz z opisem wpływów danej opcji.
.sp
.TS
expand;
afB lfB lw(3i).
\-A		T{
Ustawia elementy parametru ciągowego \fInazwa\fP na \fIarg\fP ...;
Jeśli zastosowano \fB\-A\fP, ciąg zostaje uprzednio ponowiony (\fItzn.\fP, wyczyszczony);
Jeśli zastosowano \fB+A\fP, zastają ustawione pierwsze N elementów (gdzie N
jest ilością \fIarg\fPsów), reszta pozostaje niezmieniona.
T}
\-a	allexport	T{
wszystkie nowe parametry zostają tworzone z cechą eksportowania
T}
\-b	notify	T{
Wypisuj komunikaty o zadaniach asynchronicznie, zamiast tuż przed zachętą.
Ma tylko znaczenia jeśli została włączona kontrola zadań (\fB\-m\fP).
T}
\-C	noclobber	T{
Zapobiegaj przepisywaniu istniejących już plików poprzez przekierowania
\fB>\fP (do wymuszenia przepisania musi zostać zastosowane \fB>|\fP).
T}
\-e	errexit	T{
Wyjdź (po wykonaniu komendy pułapki \fBERR\fP) tuż po wystąpieniu
błędu lub niepomyślnym wykonaniu jakiejś komendy
(\fItzn.\fP, jeśli została ona zakończona niezerowym kodem wyjścia).
Nie dotyczy to komend, których kod wyjścia zostaje jawnie przetestowany
konstruktem powłoki takim jak wyrażenia \fBif\fP, \fBuntil\fP,
\fBwhile\fP, \fB&&\fP lub
\fB||\fP.
T}
\-f	noglob	T{
Nie rozwijaj wzorców nazw plików.
T}
\-h	trackall	T{
Twórz śledzone aliasy dla wszystkich wykonywanych komend (patrz "Aliasy"
powyżej).
Domyślnie włączone dla nieinterakcyjnych powłok.
T}
\-i	interactive	T{
Włącz tryb interakcyjny \- może zostać
włączone/wyłączone jedynie podczas odpalania powłoki.
T}
\-k	keyword	T{
Przyporządkowania wartości parametrom zostają rozpoznawane
gdziekolwiek w komendzie.
T}
\-l	login	T{
Powłoka ma być powłoką zameldowania \- może zostać
włączone/wyłączone jedynie podczas odpalania powłoki
(patrz "Uruchamianie powłoki" powyżej).
T}
\-m	monitor	T{
Włącz kontrolę zadań (domyślne dla powłok interakcyjnych).
T}
\-n	noexec	T{
Nie wykonuj jakichkolwiek komend \- przydatne do sprawdzania
syntaktyki skryptów (ignorowane dla interakcyjnych powłok).
T}
\-p	privileged	T{
Ustawiane automatycznie, jeśli gdy powłoka zostaje odpalona i rzeczywiste
uid lub gid nie jest identyczne z odpowiednio efektywnym uid lub gid.
Patrz "Uruchamianie powłoki" powyżej dla opisu, co to znaczy.
T}
\-r	restricted	T{
Ustaw tryb ograniczony \(em ta opcja może zostać jedynie
zastosowana podczas odpalania powłoki.  Patrz "Uruchamianie powłoki"
dla opisu, co to znaczy.
T}
\-s	stdin	T{
Gdy zostanie zastosowane podczas odpalania powłoki, wówczas komendy
zostają wczytywane ze standardowego wejścia.
Ustawione automatycznie, jeśli powłoka została odpalona bez jakichkolwiek
argumentów.
.sp
Jeśli \fB\-s\fP zostaje zastosowane w komendzie \fBset\fP, wówczas
podane argumenty zostają uporządkowane zanim zostaną one przydzielone
parametrom pozycyjnym
(lub ciągowi \fInazwa\fP, jeśli \fB\-A\fP zostało zastosowane).
T}
\-u	nounset	T{
Odniesienie do nieustawionego parametru zostaje traktowane jako błąd,
chyba że został zastosowany jeden z modyfikatorów \fB\-\fP, \fB+\fP
lub \fB=\fP.
T}
\-v	verbose	T{
Wypisuj wprowadzenia powłoki na standardowym wyjściu błędów podczas
ich wczytywania.
T}
\-x	xtrace	T{
Wypisuj komendy i przyporządkowania parametrów podczas ich wykonywania
poprzedzone wartością \fBPS4\fP.
T}
\-X	markdirs	T{
Podczas generowania nazw plików oznaczaj katalogi kończącym \fB/\fP.
T}
	bgnice	T{
Zadania w tle zostają wykonywane z niższym priorytetem.
T}
	braceexpand	T{
Włącz rozwijanie nawiasów (aka, alternacja).
T}
	emacs	T{
Włącz edycję wiersza komendy  w stylu BRL emacsa (dotyczy wyłącznie
powłok interakcyjnych);
patrz "Interakcyjna edycja wiersza poleceń w trybie emacs".
T}
	gmacs	T{
Włącz edycję wiersza komendy w stylu gmacsa (Gosling emacs)
(dotyczy wyłącznie powłok interakcyjnych);
obecnie identyczne z trybem edycji emacs z wyjątkiem tego, że przemiana (^T)
zachowuje się nieco inaczej.
T}
	ignoreeof	T{
Powłoka nie zostanie zakończona jeśli zostanie wczytany znak zakończenia
pliku. Należy użyć jawnie \fBexit\fP.
T}
	nohup	T{
Nie zabijaj bieżących zadań sygnałem \fBHUP\fP gdy powłoka zameldowania
zostaje zakończona.
Obecnie ustawione domyślnie, co się jednak zmieni w przyszłości w celu
poprawienia kompatybilności z oryginalnym Korn shell (który nie posiada
tej opcji, aczkolwiek wysyła sygnał \fBHUP\fP).
T}
	nolog	T{
Bez znaczenia \- w oryginalnej powłoce Korn. Zapobiega sortowaniu definicji
funkcji w pliku historii.
T}
	physical	T{
Powoduje, że komendy \fBcd\fP oraz \fBpwd\fP stosują `fizyczne'
(tzn. pochodzące od systemu plików) \fB..\fP katalogi zamiast `logicznych'
katalogów (tzn., że powłoka interpretuje \fB..\fP, co pozwala
użytkownikowi nie troszczyć się o dowiązania symboliczne do katalogów).
Domyślnie wykasowane.  Proszę zwrócić uwagę, iż ustawianie tej opcji
nie wpływa na bieżącą wartość parametru \fBPWD\fP;
jedynie komenda \fBcd\fP zmienia \fBPWD\fP.
Patrz komendy \fBcd\fP i \fBpwd\fP powyżej dla dalszych szczegółów.
T}
	posix	T{
Włącz tryb POSIX-owy.  Patrz: "Tryb POSIX" powyżej.
T}
	vi	T{
Włącz edycję wiersza komendy  w stylu vi (dotyczy tylko powłok
interakcyjnych).
T}
	viraw	T{
Bez znaczenia \- w oryginalnej powłoce Korna, dopóki nie zostało
ustawione viraw, tryb wiersza komendy vi
pozostawiał pracę napędowi tty aż do wprowadzenia ESC (^[).
pdksh jest zawsze w trybie viraw.
T}
	vi-esccomplete	T{
W trybie edycji wiersza komendy vi wykonuj rozwijania komend / plików
gdy zostanie wprowadzone escape (^[) w trybie komendy.
T}
	vi-show8	T{
Dodaj przedrostek `M-' dla znaków z ustawionym ósmym bitem.
Jeśli nie zostanie ustawiona ta opcja, wówczas, znaki z zakresu
128-160 zostają wypisane bez zmian, co może być przyczyną problemów.
T}
	vi-tabcomplete	T{
W trybie edycji wiersza komendy vi wykonuj rozwijania komend/ plików
jeśli tab (^I) zostanie wprowadzone w trybie wprowadzania.
T}
.TE
.sp
Tych opcji można użyć również podczas odpalania powłoki.
Obecny zestaw opcji (z jednoliterowymi nazwami) znajduje się w
parametrze \fB\-\fP.
\fBset \-o\fP bez podania nazwy opcji wyświetla
wszystkie opcja i informację o ich ustawieniu lub nie;
\fBset +o\fP wypisuje pełne nazwy opcji obecnie włączonych.
.sp
Pozostałe argumenty, jeśli podano takowe, są traktowane jako parametry
pozycyjne i zostają przyporządkowane, przy zachowaniu kolejności,
parametrom pozycyjnym (\fItzn.\fP, \fB1\fP, \fB2\fP, \fIitd.\fP).
Jeśli opcje kończą się \fB\-\-\fP i brak dalszych argumentów,
wówczas wszystkie parametry pozycyjne zostają wyczyszczone.
Jeśli nie podano żadnych opcji lub argumentów, wówczas zostają wyświetlone
wartości wszystkich nazw.
Z nieznanych historycznych powodów, samotna opcja \fB\-\fP
zostaje traktowana specjalnie:
kasuje zarówno opcję \fB\-x\fP, jak i \fB\-v\fP.
.\"}}}
.\"{{{  shift [number]
.IP "\fBshift\fP [\fIliczba\fP]"
Parametry pozycyjne \fIliczba\fP+1, \fIliczba\fP+2 \fIitd.\fP\& zostają
przeniesione pod \fB1\fP, \fB2\fP, \fIitd.\fP
\fIliczba\fP wynosi domyślnie 1.
.\"}}}
.\"{{{  test expression, [ expression ]
.IP "\fBtest\fP \fIwyrażenie\fP"
.IP "\fB[\fP \fIwyrażenie\fP \fB]\fP"
\fBtest\fP wylicza \fIwyrażenia\fP i zwraca kod wyjścia zero jeśli
prawda, i kod 1 jeden jeśli fałsz, a więcej niż 1 jeśli wystąpił błąd.
Zostaje zwykle zastosowane jako komenda warunkowa wyrażeń \fBif\fP i
\fBwhile\fP.
Mamy do dyspozycji następujące podstawowe wyrażenia:
.sp
.TS
afB ltw(2.8i).
\fIciąg\fP	T{
\fIciąg\fP ma niezerową długość.  Proszę zwrócić uwagę, iż mogą wystąpić
trudności jeśli \fIciąg\fP okaże się być operatorem
(\fIdokładniej\fP, \fB-r\fP) - ogólnie lepiej jest zamiast tego stosować
test postaci
.RS
\fB[ X"\fP\fIciag\fP\fB" != X ]\fP
.RE
(podwójne wycytowania zostają zastosowane jeśli
\fIciąg\fP zawiera przerwy lub znaki rozwijania plików).
T}
\-r \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP istnieje i jest czytelny
T}
\-w \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP istnieje i jest zapisywalny
T}
\-x \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP istnieje i jest wykonywalny
T}
\-a \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP istnieje
T}
\-e \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP istnieje
T}
\-f \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest zwykłym plikiem
T}
\-d \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest katalogiem
T}
\-c \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest specjalnym plikiem napędu ciągowego
T}
\-b \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest specjalnym plikiem napędu blokowego
T}
\-p \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest potokiem nazwanym
T}
\-u \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP o ustawionym bicie setuid
T}
\-g \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP' o ustawionym bicie setgid
T}
\-k \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP o ustawionym bicie lepkości
T}
\-s \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP nie jest pusty
T}
\-O \fIplik\fP	T{
właściciel \fIpliku\fP zgadza się z efektywnym user-id powłoki
T}
\-G \fIplik\fP	T{
grupa \fIpliku\fP  zgadza się z efektywną group-id powłoki
T}
\-h \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest symbolicznym [WK: twardym?] dowiązaniem
T}
\-H \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest zależnym od kontekstu katalogiem (tylko sensowne pod HP-UX)
T}
\-L \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest symbolicznym dowiązaniem
T}
\-S \fIplik\fP	T{
\fIplik\fP jest gniazdem
T}
\-o \fIopcja\fP	T{
\fIOpcja\fP powłoki jest ustawiona (patrz komenda \fBset\fP powyżej
dla listy możliwych opcji).
Jako niestandardowe rozszerzenie, jeśli opcja zaczyna się od
\fB!\fP, to wynik testu zostaje negowany; test wypada zawsze negatywnie
gdy dana opcja nie istnieje (tak więc
.RS
\fB[ \-o \fP\fIcoś\fP \fB\-o \-o !\fP\fIcoś\fP \fB]\fP
.RE
zwraca prawdę tylko i tylko wtedy, gdy opcja \fIcoś\fP istnieje).
T}
\fIplik\fP \-nt \fIplik\fP	T{
pierwszy \fIplik\fP jest nowszy od następnego \fIpliku\fP
T}
\fIplik\fP \-ot \fIplik\fP	T{
pierwszy \fIplik\fP jest starszy od następnego \fIpliku\fP
T}
\fIplik\fP \-ef \fIplik\fP	T{
pierwszy \fIplik\fP jest tożsamy z drugim \fIplikiem\fP
T}
\-t\ [\fIfd\fP]	T{
Deskryptor pliku jest przyrządem tty.
Jeśli nie została ustawiona opcja posix (\fBset \-o posix\fP,
patrz "Tryb POSIX" powyżej), wówczas \fIfd\fP może zostać pominięty,
co oznacza przyjęcie domyślnej wartości 1
(zachowanie się jest wówczas odmienne z powodu specjalnych reguł
POSIX-a opisywanych powyżej).
T}
\fIciąg\fP	T{
\fIciąg\fP jest niepusty
T}
\-z\ \fIciąg\fP	T{
\fIciąg\fP jest pusty
T}
\-n\ \fIciąg\fP	T{
\fIciąg\fP jest niepusty
T}
\fIciąg\fP\ =\ \fIciąg\fP	T{
ciągi są sobie równe
T}
\fIciąg\fP\ ==\ \fIciąg\fP	T{
ciągi są sobie równe
T}
\fIciąg\fP\ !=\ \fIciąg\fP	T{
ciągi się różnią
T}
\fIliczba\fP\ \-eq\ \fIliczba\fP	T{
liczby są równe
T}
\fIliczba\fP\ \-ne\ \fIliczba\fP	T{
liczby różnią się
T}
\fIliczba\fP\ \-ge\ \fIliczba\fP	T{
liczba jest większa lub równa od drugiej
T}
\fIliczba\fP\ \-gt\ \fIliczba\fP	T{
liczba jest większa od drugiej
T}
\fIliczba\fP\ \-le\ \fIliczba\fP	T{
liczba jest mniejsza lub równa od drugiej
T}
\fIliczba\fP\ \-lt\ \fIliczba\fP	T{
liczba jest mniejsza od drugiej
T}
.TE
.sp
Powyższe podstawowe wyrażenie, w których unarne operatory mają
pierwszeństwo przed operatorami binarnymi, mogą być stosowane w połączeniu
z następującymi operatorami
(wymienionymi w kolejności odpowiadającej ich pierwszeństwu):
.sp
.TS
afB l.
\fIwyrażenie\fP \-o \fIwyrażenie\fP	logiczne lub
\fIwyrażenie\fP \-a \fIwyrażenie\fP	logiczne i
! \fIwyrażenie\fP	logiczna negacja
( \fIwyrażenie\fP )	grupowanie
.TE
.sp
W systemie operacyjny niewspomagający napędów \fB/dev/fd/\fP\fIn\fP
(gdzie \fIn\fP jest numerem deskryptora pliku),
komenda \fBtest\fP stara się je emulować dla wszystkich testów
operujących na plikach (z wyjątkiem testu \fB-e\fP).
W szczególności., \fB[ \-w /dev/fd/2 ]\fP sprawdza czy jest dostępny zapis na
deskryptor pliku 2.
.sp
Proszę zwrócić uwagę, że zachodzą specjalne reguły
(zawdzięczane ), jeśli liczba argumentów
do \fBtest\fP lub \fB[\fP \&... \fB]\fP jest mniejsza od pięciu:
jeśli pierwsze argumenty \fB!\fP mogą zostać pominięte, tak że pozostaje tylko
jeden argument, wówczas zostaje przeprowadzony test długości ciągu
(ponownie, nawet jeśli dany argument jest unarnym operatorem);
jeśli pierwsze argumenty \fB!\fP mogą zostać pominięte tak, że pozostają trzy
argumenty i drugi argument jest operatorem binarnym, wówczas zostaje
wykonana dana binarna operacja (nawet jeśli pierwszy argument
jest unarnym operatorem operator, wraz z nieusuniętym \fB!\fP).
.sp
\fBUwaga:\fP Częstym błędem jest stosowanie \fBif [ $coś = tam ]\fP, co
daje wynik negatywny jeśli parametr \fBcoś\fP jest zerowy lub
nieustawiony, zawiera przerwy
(\fItzn.\fP, znaki z \fBIFS\fP), lub gdy jest operatorem jednoargumentowym,
takim jak \fB!\fP lub \fB\-n\fP.  Proszę zamiast tego stosować testy typu
\fBif [ "X$coś" = Xtam ]\fP.
.\"}}}
.\"{{{  times
.IP \fBtimes\fP
Wyświetla zgromadzony czas w przestrzeni użytkownika oraz systemu,
który potrzebowała powłoka i w niej wystartowane
procesy, które się zakończyły.
.\"}}}
.\"{{{  trap [handler signal ...]
.IP "\fBtrap\fP [\fIobrabiacz\fP \fIsygnał ...\fP]"
Ustawia obrabiacz, który należy wykonać w razie odebrania danego sygnału.
\fBObrabiacz\fP może być albo zerowym ciągiem, wskazującym na zamiar
ignorowania sygnałów danego typu, albo minusem (\fB\-\fP),
wskazującym, że ma zostać podjęta akcja domyślna dla danego sygnału
(patrz signal(2 lub 3)), albo ciągiem zawierającym komendy powłoki
które mają zostać wyliczone i wykonane przy pierwszej okazji
(\fItzn.\fP po zakończeniu bieżącej komendy lub przed
wypisaniem następnego symboli zachęty \fBPS1\fP) po odebraniu
jednego z danych sygnałów.
\fBSignal\fP jest nazwą danego sygnału (\fItak jak np.\fP, PIPE lub ALRM)
lub jego numerem (patrz komenda \fBkill \-l\fP powyżej).
Istnieją dwa specjalne sygnały: \fBEXIT\fP (również znany jako \fB0\fP),
który zostaje wykonany tuż przed zakończeniem powłoki, i
\fBERR\fP który zostaje wykonany po wystąpieniu błędu
(błędem jest coś, co powodowałoby zakończenie powłoki
jeśli zostały ustawione opcje \fB\-e\fP lub \fBerrexit\fP \(em
patrz komendy \fBset\fP powyżej).
Obrabiacze \fBEXIT\fP zostają wykonane w otoczeniu
ostatniej wykonywanej komendy.
Proszę zwrócić uwagę, że dla powłok nieinterakcyjnych obrabiacz wykroczeń
nie może zostać zmieniony dla sygnałów, które były ignorowane podczas
startu danej powłoki.
.sp
Bez argumentów, \fBtrap\fP wylicza, jako seria komend \fBtrap\fP,
obecny status wykroczeń, które zostały ustawione od czasu startu powłoki.
.sp
.\" todo: add these features (trap DEBUG, trap ERR/EXIT in function)
Traktowanie sygnałów \fBDEBUG\fP oraz \fBERR\fP i
\fBEXIT\fP i oryginalnej powłoki Korna w funkcjach nie zostało jak do tej
pory jeszcze zrealizowane.
.\"}}}
.\"{{{  true
.IP \fBtrue\fP
Komenda kończąca się zerową wartością kodu wyjścia.
.\"}}}
.\"{{{  typeset [[+-Ulprtux] [-L[n]] [-R[n]] [-Z[n]] [-i[n]] | -f [-tux]] [name[=value] ...]
.IP "\fBtypeset\fP [[+-Ulprtux] [\fB\-L\fP[\fIn\fP]] [\fB\-R\fP[\fIn\fP]] [\fB\-Z\fP[\fIn\fP]] [\fB\-i\fP[\fIn\fP]] | \fB\-f\fP [\fB\-tux\fP]] [\fInazwa\fP[\fB=\fP\fIwartość\fP] ...]"
Wyświetlaj lub ustawiaj wartości atrybutów parametrów.
Bez argumentów \fInazwa\fP, zostają wyświetlone atrybuty parametrów:
jeśli brak argumentów będących opcjami, zostają wyświetlone atrybuty
wszystkich parametrów jako komendy typeset; jeśli podano opcję
(lub \fB\-\fP bez litery opcji)
wszystkie parametry i ich wartości posiadające dany atrybut zostają
wyświetlone;
jeśli opcje zaczynają się od \fB+\fP, to nie zostają wyświetlone wartości
parametrów.
.sp
Jeśli podano argumenty If \fInazwa\fP, zostają ustawione atrybuty
danych parametrów (\fB\-\fP) lub odpowiednio wykasowane (\fB+\fP).
Wartości parametrów mogą zostać ewentualnie podane.
Jeśli typeset zostanie zastosowane wewnątrz funkcji,
wszystkie nowotworzone parametry pozostają lokalne dla danej funkcji.
.sp
Jeśli zastosowano \fB\-f\fP, wówczas typeset operuje na atrybutach funkcji.
Tak jak dla parametrów, jeśli brak \fInazw\fPs, zostają wymienione funkcje
wraz z ich wartościami (\fItzn.\fP, definicjami), chyba że podano
opcje zaczynające się od \fB+\fP, w którym wypadku
zostają wymienione tylko nazwy funkcji.
.sp
.TS
expand;
afB lw(4.5i).
\-L\fIn\fP	T{
Atrybut przyrównania do lewego brzegu: \fIn\fP oznacza szerokość pola.
Jeśli brak \fIn\fP, to zostaje zastosowana bieżąca szerokość parametru
(lub szerokość pierwszej przyporządkowywanej wartości).
Prowadzące białe przerwy (tak jak i zera, jeśli
ustawiono opcję \fB\-Z\fP) zostają wykasowane.
Jeśli trzeba, wartości zostają albo obcięte lub dodane przerwy
do osiągnięcia wymaganej szerokości.
T}
\-R\fIn\fP	T{
Atrybut przyrównania do prawego brzegu: \fIn\fP oznacza szerokość pola.
Jeśli brak \fIn\fP, to zostaje zastosowana bieżąca szerokość parametru
(lub szerokość pierwszej przyporządkowywanej wartości).
Białe przerwy na końcu zostają usunięte.
Jeśli trzeba, wartości zostają albo pozbawione prowadzących znaków
albo przerwy zostają dodane do osiągnięcia wymaganej szerokości.
T}
\-Z\fIn\fP	T{
Atrybut wypełniania zerami: jeśli nie skombinowany z \fB\-L\fP, to oznacza to
samo co \fB\-R\fP, tylko, że do rozszerzania zostaje zastosowane zero
zamiast przerw.
T}
\-i\fIn\fP	T{
Atrybut całkowitości:
\fIn\fP podaje bazę do zastosowania podczas
wypisywania danej wartości całkowitej
(jeśli nie podano, to baza zostaje zaczerpnięta z
bazy zastosowanej w pierwszym przyporządkowaniu wartości).
Parametrom z tym atrybutem mogą być przyporządkowywane wartości
zawierające wyrażenia arytmetyczne.
T}
\-U	T{
Atrybut dodatniej całkowitości: liczby całkowite zostają wyświetlone
jako wartości bez znaku
(stosowne jedynie w powiązaniu z opcją \fB\-i\fP).
Tej opcji brak w oryginalnej powłoce Korna.
T}
\-f	T{
Tryb funkcji: wyświetlaj lub ustawiaj funkcje i ich atrybuty, zamiast
parametrów.
T}
\-l	T{
Atrybut małej litery: wszystkie znaki z dużej litery zostają
w wartości zamienione na małe litery.
(W oryginalnej powłoce Korna, parametr ten oznaczał `długi całkowity'
gdy był stosowany w połączeniu z opcją \fB\-i\fP).
T}
\-p	T{
Wypisuj pełne komendy typeset, które można następnie zastosować do
odtworzenia danych atrybutów (lecz nie wartości) parametrów.
To jest wynikiem domyślnym (opcja ta istnieje w celu zachowania
kompatybilności z ksh93).
T}
\-r	T{
Atrybut wyłącznego odczytu: parametry z danym atrybutem
nie przyjmują nowych wartości i nie mogą zostać wykasowane.
Po ustawieniu tego atrybutu nie można go już więcej odaktywnić.
T}
\-t	T{
Atrybut zaznaczenia: bez znaczenia dla powłoki; istnieje jedynie do
zastosowania w aplikacjach.
.sp
Dla funkcji \fB\-t\fP, to atrybut śledzenia.
Jeśli zostają wykonywane funkcje z atrybutem śledzenia, to
opcja powłoki \fBxtrace\fP (\fB\-x\fP) zostaje tymczasowo włączona.
T}
\-u	T{
Atrybut dużej litery: wszystkie znaki z małej litery w wartościach zostają
przestawione na duże litery.
(W oryginalnej powłoce Korna, ten parametr oznaczał `całkowity bez znaku' jeśli
został zastosowany w połączeniu z opcją \fB\-i\fP, oznaczało to, że
nie można było stosować dużych liter dla baz większych niż 10.
patrz opcja \fB\-U\fP).
.sp
Dla funkcji, \fB\-u\fP to atrybut niezdefiniowania.  Patrz "Funkcje" powyżej
dla implikacji tego.
T}
\-x	T{
Atrybut eksportowania: parametry (lub funkcje) zostają umieszczone
w otoczenia wszelkich wykonywanych komend.
Eksportowanie funkcji nie zostało jeszcze do tej pory zrealizowane.
T}
.TE
.\"}}}
.\"{{{  ulimit [-acdfHlmnpsStvw] [value]
.IP "\fBulimit\fP [\fB\-acdfHlmnpsStvw\fP] [\fIwartość\fP]"
Wyświetl lub ustaw ograniczenia dla procesów.
Jeśli brak opcji, to ograniczenie ilości plików (\fB\-f\fP) zostaje
przyjęte jako domyśle.
\fBwartość\fP, jeśli podana, może być albo wyrażeniem arytmetycznym
lub słowem \fBunlimited\fP (nieograniczone).
Ograniczenia dotyczą powłoki i wszelkich procesów przez nią tworzonych
po nadaniu ograniczenia.
Proszę zwrócić uwagę, iż niektóre systemy mogą zabraniać podnoszenia
wartości ograniczeń po ich nadaniu.
Ponadto proszę zwrócić uwagę, że rodzaje dostępnych ograniczeń zależą od
danego systemu \- niektóre systemy posiadają jedynie możliwość
ograniczania \fB\-f\fP.
.RS
.IP \fB\-a\fP
Wyświetla wszystkie ograniczenia; jeśli nie podano \fB\-H\fP,
to zostają wyświetlone ograniczenia miękkie.
.IP \fB\-H\fP
Ustaw jedynie ograniczenie twarde (domyślnie zostają ustawione zarówno
ograniczenie twarde jak też i miękkie).
.IP \fB\-S\fP
Ustaw jedynie ograniczenie miękkie (domyślnie zostają ustawione zarówno
ograniczenie twarde jak też i miękkie).
.IP \fB\-c\fP
Ogranicz wielkości plików zrzutów core do \fIn\fP bloków.
.IP \fB\-d\fP
Ogranicz wielkość obszaru danych do \fIn\fP kilobajtów.
.IP \fB\-f\fP
Ogranicz wielkość plików zapisywanych przez powłokę i jej programy pochodne
do \fIn\fP bloków (pliki dowolnej wielkości mogą być wczytywane).
.IP \fB\-l\fP
Ogranicz do \fIn\fP kilobajtów ilość podkluczonej (podpiętej) fizycznej pamięci.
.IP \fB\-m\fP
Ogranicz do \fIn\fP kilobajtów ilość używanej fizycznej pamięci.
.IP \fB\-n\fP
Ogranicz do \fIn\fP liczbę jednocześnie otwartych deskryptorów plików.
.IP \fB\-p\fP
Ogranicz do \fIn\fP liczbę jednocześnie wykonywanych procesów danego
użytkownika.
.IP \fB\-s\fP
Ogranicz do \fIn\fP kilobajtów rozmiar obszaru stosu.
.IP \fB\-t\fP
Ogranicz do \fIn\fP sekund czas zużywany przez pojedyncze procesy.
.IP \fB\-v\fP
Ogranicz do \fIn\fP kilobajtów ilość używanej wirtualnej pamięci;
pod niektórymi systemami jest to maksymalny stosowany wirtualny adres
(w bajtach, a nie w kilobajtach).
.IP \fB\-w\fP
Ogranicz do \fIn\fP kilobajtów ilość stosowanego obszaru odkładania.
.PP
Dla \fBulimit\fP blok to zawsze 512 bajtów.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  umask [-S] [mask]
.IP "\fBumask\fP [\fB\-S\fP] [\fImaska\fP]"
.RS
Wyświetl lub ustaw maskę zezwoleń w tworzeniu plików, lub umask
(patrz \fIumask\fP(2)).
Jeśli zastosowano opcję \fB\-S\fP, maska jest wyświetlana lub podawana
symbolicznie, w przeciwnym razie jako liczba ósemkowa.
.sp
Symboliczne maski są podobne do tych stosowanych przez \fIchmod\fP(1):
.RS
[\fBugoa\fP]{{\fB=+-\fP}{\fBrwx\fP}*}+[\fB,\fP...]
.RE
gdzie pierwsza grupa znaków jest częścią \fIkto\fP, a druga grupa częścią
\fIop\fP, i ostatnio grupa częścią \fIperm\fP.
Część \fIkto\fP określa, która część umaski ma zostać zmodyfikowana.
Litery oznaczają:
.RS
.IP \fBu\fP
prawa użytkownika
.IP \fBg\fP
prawa grupy
.IP \fBo\fP
prawa pozostałych (nieużytkownika, niegrupy)
.IP \fBa\fP
wszelkie prawa naraz (użytkownika, grupy i pozostałych)
.RE
.sp
Część \fIop\fP wskazuję jak prawa \fIkto\fP mają być zmienione:
.RS
.IP \fB=\fP
nadaj
.IP \fB+\fP
dodaj do
.IP \fB\-\fP
usuń z
.RE
.sp
Część \fIperm\fP wskazuje które prawa mają zostać nadane, dodane lub usunięte:
.RS
.IP \fBr\fP
prawo czytania
.IP \fBw\fP
prawo zapisu
.IP \fBx\fP
prawo wykonywania
.RE
.sp
Gdy stosuje się maski symboliczne, to opisują one, które prawa mogą zostać
udostępnione (w przeciwieństwie do masek ósemkowych, w których ustawienie
bitu oznacza, że ma on zostać wykasowany).
Przykład: `ug=rwx,o=' ustawia maskę tak, że pliki nie będą odczytywalne,
zapisywalne i wykonywalne przez `innych'. Jest ono równoważne
(w większości systemów) oktalnej masce `07'.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  unalias [-adt] name ...
.IP "\fBunalias\fP [\fB\-adt\fP] [\fInazwa1\fP ...]"
Aliasy dla danej nazwy zostają usunięte.
Gdy zastosowano opcję \fB\-a\fP, to wszelkie aliasy zostają usunięte.
Gdy zastosowano opcję \fB\-t\fP lub \fB\-d\fP, to wymienione operacje
zostają wykonane jedynie na śledzonych lub odpowiednio
aliasach katalogów.
.\"}}}
.\"{{{  unset [-fv] parameter ...
.IP "\fBunset\fP [\fB\-fv\fP] \fIparametr\fP ..."
Kasuj wymienione parametry (\fB\-v\fP, oznacza domyślne) lub funkcje
(\fB\-f\fP).
Status zakończenia jest niezerowy jeśli któryś z danych parametrów był
już wykasowany, a zero z przeciwnym razie.
.\"}}}
.\"{{{  wait [job]
.IP "\fBwait\fP [\fIzadanie\fP]"
Czekaj na zakończenie danego zadania/zadań.
Kodem wyjścia wait jest kod ostatniego podanego zadania:
jeśli dane zadanie zostało zabite sygnałem, kod wyjścia wynosi
128 + numer danego sygnału (patrz \fBkill \-l\fP \fIkod_wyjścia\fP
powyżej); jeśli ostatnie dane zadanie nie może zostać odnalezione
(bo nigdy nie istniało lub już zostało zakończone), to kod
zakończenia wait wynosi 127.
Patrz "Kontrola zadań" poniżej w celu informacji o
formacie \fIzadanie\fP.
\fBWait\fP zostaje zakończone jeśli zajdzie sygnał, na który został
ustawiony obrabiacz, lub gdy zostanie odebrany sygnał HUP, INT lub
QUIT.
.sp
Jeśli nie podano zadań, \fBwait\fP wait czeka na zakończenie
wszelkich obecnych zadań (jeśli istnieją takowe) i kończy się
zerowym kodem wyjścia.
Jeśli kontrola zadań została włączona, to zostaje wyświetlony
kod wyjścia zadań
(to nie ma miejsca, jeśli zadania zostały jawnie podane).
.\"}}}
.\"{{{  whence [-pv] [name ...]
.IP "\fBwhence\fP [\fB\-pv\fP] [nazwa ...]"
Dla każdej nazwy zostaje wymieniony odpowiednio typ komendy
(reserved word, built-in, alias,
function, tracked alias lub executable).
Jeśli podano opcję \fB\-p\fP, to zostaje odszukana ścieżka
dla \fInazw\fP, będących zarezerwowanymi słowami, aliasami, itp.
Bez opcji \fB\-v\fP \fBwhence\fP działa podobnie do \fBcommand \-v\fP,
poza tym, że \fBwhence\fP odszukuje zarezerwowane słowa i nie wypisuje
aliasów jako komendy alias;
z opcją \fB\-v\fP, \fBwhence\fP to to samo co \fBcommand \-V\fP.
Zauważ, że dla \fBwhence\fP, opcja \fB\-p\fP nie ma wpływu
na przeszukiwaną ścieżkę, tak jak dla \fBcommand\fP.
Jeśli typ jednej lub więcej spośród nazw nie mógł zostać ustalony
to kod wyjścia jest niezerowy.
.\"}}}
.\"}}}
.\"{{{  job control (and its built-in commands)
.SS "Kontrola zadań"
Kontrola zadań oznacza zdolność powłoki to monitorowania i kontrolowania
wykonywanych \fBzadań\fP,
które są procesami lub grupami procesów tworzonych przez komendy lub
potoki.
Powłoka przynajmniej śledzi status obecnych zadań w tle
(\fItzn.\fP, asynchronicznych); tę informację można otrzymać
wykonując komendę \fBjobs\fP.
Jeśli została uaktywniona pełna kontrola zadań
(stosując \fBset \-m\fP lub
\fBset \-o monitor\fP), tak jak w powłokach interakcyjnych,
to procesy pewnego zadania zostają umieszczane we własnej grupie
procesów, pierwszoplanowe zadnia mogą zostać zatrzymane przy pomocy
klawisza wstrzymania z terminalu (zwykle ^Z),
zadania mogą zostać ponownie podjęte albo na pierwszym planie albo
w tle, stosując odpowiednio komendy \fBfg\fP i \fBbg\fP,
i status terminala zostaje zachowany a następnie odtworzony, jeśli
zadanie na pierwszym planie zostaje zatrzymane lub odpowiednio
wznowione.
.sp
Proszę zwrócić uwagę, że tylko komendy tworzące procesy
(\fItzn.\fP,
komendy asynchroniczne, komendy podpowłok i niewbudowane komendy
nie będące funkcjami) mogą zostać wstrzymane; takie komendy
jak \fBread\fP nie mogą tego.
.sp
Gdy zostaje stworzone zadanie, to przyporządkowuje mu się numer zadania.
Dla interakcyjnych powłok, numer ten zostaje wyświetlony w \fB[\fP..\fB]\fP,
i w następstwie identyfikatory procesów w zadaniu, jeśli zostaje
wykonywane asynchroniczne zadanie.
Do zadania możemy odnosić się w komendach \fBbg\fP, \fBfg\fP, \fBjobs\fP,
\fBkill\fP i
\fBwait\fP albo poprzez id ostatniego procesu w potoku komend
(tak jak jest on zapisywany w parametrze \fB$!\fP) lub poprzedzając
numer zadania znakiem procentu (\fB%\fP).
Również następujące sekwencję z procentem mogą być stosowane do
odnoszenia się do zadań:
.sp
.TS
expand;
afB lw(4.5i).
%+	T{
Ostatnio zatrzymane zadanie lub, gdy brak zatrzymanych zadań, najstarsze
wykonywane zadanie.
T}
%%\fR, \fP%	T{
To samo co \fB%+\fP.
T}
%\-	T{
Zadanie, które byłoby pod \fB%+\fP gdyby nie zostało zakończone.
T}
%\fIn\fP	T{
Zadanie z numerem zadania \fIn\fP.
T}
%?\fIciąg\fP	T{
Zadanie zawierające ciąg \fIciąg\fP (występuje błąd, gdy odpowiada mu
kilka zadań).
T}
%\fIciąg\fP	T{
Zadanie zaczynające się ciągiem \fIciąg\fP (występuje błąd, gdy odpowiada
mu kilka zadań).
T}
.TE
.sp
Jeśli zadanie zmienia status (\fItzn.\fP, gdy zadanie w tle
zostaje zakończone lub zadanie na pierwszym planie zostaje wstrzymane),
powłoka wyświetla następujące informacje o statusie:
.RS
\fB[\fP\fInumer\fP\fB]\fP \fIflaga status komenda\fP
.RE
gdzie
.IP "\ \fInumer\fP"
to numer danego zadania.
.IP "\ \fIflaga\fP"
jest \fB+\fP lub \fB-\fP jeśli zadaniem jest odpowiednio zadanie z
\fB%+\fP lub \fB%-\fP, lub przerwa jeśli nie jest ani jednym ani drugim.
.IP "\ \fIstatus\fP"
Wskazuje obecny stan danego zadania
i może to być
.RS
.IP "\fBRunning\fP"
Zadanie nie jest ani wstrzymane ani zakończone (proszę zwrócić uwagę, iż
przebieg nie koniecznie musi oznaczać spotrzebowywanie
czasu CPU \(em proces może być zablokowany, czekając na pewne zajście).
.IP "\fBDone\fP [\fB(\fP\fInumer\fP\fB)\fP]"
zadanie zakończone. \fInumer\fP to kod wyjścia danego zadania,
który zostaje pominięty, jeśli wynosi on zero.
.IP "\fBStopped\fP [\fB(\fP\fIsygnał\fP\fB)\fP]"
zadanie zostało wstrzymane danym sygnałem \fIsygnał\fP (gdy brak sygnału,
to zadanie zostało zatrzymane przez SIGTSTP).
.IP "\fIopis-sygnału\fP [\fB(core dumped)\fP]"
zadanie zostało zabite sygnałem (\fItzn.\fP, Memory\ fault,
Hangup, \fIitp.\fP \(em zastosuj
\fBkill \-l\fP dla otrzymania listy opisów sygnałów).
Wiadomość \fB(core\ dumped)\fP wskazuje, że proces stworzył plik zrzutu core.
.RE
.IP "\ \fIcommand\fP"
to komenda, która stworzyła dany proces.
Jeśli dane zadanie zawiera kilka procesów, to każdy proces zostanie wyświetlony
w osobnym wierszy pokazującym jego \fIcommand\fP i ewentualnie jego
\fIstatus\fP, jeśli jest on odmienny od statusu poprzedniego procesu.
.PP
Jeśli próbuje się zakończyć powłokę, podczas gdy istnieją zadania w
stanie zatrzymania, to powłoka ostrzega użytkownika, że są zadania w stanie
zatrzymania i nie kończy pracy.
Gdy tuż potem zostanie podjęta ponowna próba zakończenia powłoki, to
zatrzymane zadania otrzymują sygnał \fBHUP\fP i powłoka kończy pracę.
podobnie, jeśli nie została ustawiona opcja \fBnohup\fP,
i są zadania w pracy, gdy zostanie podjęta próba zakończenia powłoki
zameldowania, powłoka ostrzega użytkownika i nie kończy pracy.
Gdy tuż potem zostanie ponownie podjęta próba zakończenia pracy powłoki,
to bieżące procesy otrzymują sygnał \fBHUP\fP i powłoka kończy pracę.
.\"}}}
.\"{{{  Emacs Interactive Input Line Editing
.SS "Interakcyjna edycja wiersza poleceń w trybie emacs"
Jeśli została ustawiona opcja \fBemacs\fP,jest włączona interakcyjna
edycja wiersza wprowadzeń.  \fBOstrzeżenie\fP: Ten tryb zachowuje się
nieco inaczej niż tryb emacsa w oryginalnej powłoce Korna
i 8-my bit zostaje wykasowany w trybie emacsa.
W trybie tym różne komendy edycji (zazwyczaj podłączone pod jeden lub więcej
znaków sterujących) powodują natychmiastowe akcje bez odczekiwania
następnego przełamania wiersza.  Wiele komend edycji jest związywanych z
pewnymi znakami sterującymi podczas odpalania powłoki; te związki mogą zostać
zmienione przy pomocy następujących komend:
.\"{{{  bind
.IP \fBbind\fP
Obecne związki zostają wyliczone.
.\"}}}
.\"{{{  bind string=[editing-command]
.IP "\fBbind\fP \fIciąg\fP\fB=\fP[\fIkomenda-edycji\fP]"
Dana komenda edycji zostaje podwiązana pod dany \fBciąg\fP, który
powinien składać się ze znaku sterującego (zapisanego przy pomocy
strzałki w górę \fB^\fP\fIX\fP), poprzedzonego ewentualnie
jednym z dwóch znaków przedsionkownych.  Wprowadzenie danego
\fIciągu\fP będzie wówczas powodowało bezpośrednie wywołanie danej
komendy edycji.  Proszę zwrócić uwagę, że choć tylko
dwa znaki przedsionkowe (zwykle ESC i ^X) są wspomagane, to
mogą również zostać podane niektóre ciągi wieloznakowe.
Następujące podłącza klawisze terminala ANSI lub xterm
(które są w domyślnych podwiązaniach).  Oczywiście niektóre
sekwencje wyprowadzenia nie chcą działać tak gładko:
.sp
.RS
\fBbind '^[['=prefix\-2
.br
bind '^XA'=up\-history
.br
bind '^XB'=down\-history
.br
bind '^XC'=forward\-char
.br
bind '^XD'=backward\-char\fP
.RE
.\"}}}
.\"{{{  bind -l
.IP "\fBbind \-l\fP"
Wymień nazwy funkcji, do których można podłączyć klawisze.
.\"}}}
.\"{{{  bind -m string=[substitute]
.IP "\fBbind \-m\fP \fIciąg\fP\fB=\fP[\fIpodstawienie\fP]"
Dany ciąg wprowadzenia \fIciąg\fP zostanie zamieniony bezpośrednio na
dane \fIpodstawienie\fP, które może zawierać komendy edycji.
.\"}}}
.PP
Następuje lista dostępnych komend edycji.
Każdy z poszczególnych opisów zaczyna się nazwą komendy,
literą \fIn\fP, jeśli komenda może zostać poprzedzona licznikiem,
i wszelkimi klawiszami, do których dana komenda jest podłączona
domyślnie (w zapisie stosującym notację strzałkową, \fItzn.\fP,
znak ASCII ESC jest pisany jako ^[).
Licznik poprzedzający komendę wprowadzamy stosując ciąg
\fB^[\fP\fIn\fP, gdzie \fIn\fP to ciąg składający się z jednej
lub więcej cyfr;
chyba że podano inaczej licznik, jeśli został pominięty, wynosi
domyślnie 1.
Proszę zwrócić uwagę, że nazwy komend edycji stosowane są jedynie
w komendzie \fBbind\fP.  Ponadto, wiele komend edycji jest przydatnych
na terminalach z widocznym kursorem.  Domyślne podwiązania zostały wybrane
tak, aby były zgodne z odpowiednimi podwiązaniami Emacsa.
Znaki użytkownika tty (\fIw szczególności\fP, ERASE) zostały
podłączenia do stosownych podstawień i kasują domyślne
podłączenia.
.\"{{{  abort ^G
.IP "\fBabort ^G\fP"
Przydatne w odpowiedzi na zapytanie o wzorzec \fBprzeszukiwania_historii\fP
do przerwania tego szukania.
.\"}}}
.\"{{{  auto-insert n
.IP "\fBauto-insert\fP \fIn\fP"
Powoduje po prostu wyświetlenie znaku jako bezpośrednie wprowadzenie.
Większość zwykłych znaków jest pod to podłączona.
.\"}}}
.\"{{{  backward-char	n ^B
.IP "\fBbackward-char\fP  \fIn\fP \fB^B\fP"
Przesuwa kursor \fIn\fP znaków wstecz.
.\"}}}
.\"{{{  backward-word  n ^[B
.IP "\fBbackward-word\fP  \fIn\fP \fB^[B\fP"
Przesuwa kursor wstecz na początek słowa; słowa składają się ze
znaków alfanumerycznych, podkreślenia (_) i dolara ($).
.\"}}}
.\"{{{  beginning-of-history ^[<
.IP "\fBbeginning-of-history ^[<\fP"
Przesuwa na początek historii.
.\"}}}
.\"{{{  beginning-of-line ^A
.IP "\fBbeginning-of-line ^A\fP"
Przesuwa kursor na początek edytowanego wiersza wprowadzenia.
.\"}}}
.\"{{{  capitalize-word n ^[c, ^[C
.IP "\fBcapitalize-word\fP \fIn\fP \fB^[c\fP, \fB^[C\fP"
Przemienia pierwszy znak w następnych \fIn\fP słowach na dużą literę,
pozostawiając kursor za końcem ostatniego słowa.
.\"}}}
.\"{{{  comment ^[#
Jeśli bieżący wiersz nie zaczyna się od znaku komentarza, zostaje on
dodany na początku wiersza i wiersz zostaje wprowadzony (tak jakby
naciśnięto przełamanie wiersza), w przeciwnym razie istniejące znaki
komentarza zostają usunięte i kursor zostaje umieszczony na początku
wiersza.
.\"}}}
.\"{{{  complete ^[^[
.IP "\fBcomplete ^[^[\fP"
Automatycznie dopełnia tyle ile jest jednoznaczne w nazwie komendy
lub nazwie pliku zawierającej kursor.  Jeśli cała pozostała część
komendy lub nazwy pliku jest jednoznaczna to przerwa zostaje wyświetlona
po wypełnieniu, chyba że jest to nazwa katalogu, w którym to razie zostaje
dołączone \fB/\fP.  Jeśli nie ma komendy lub nazwy pliku zaczynającej
się od takiej części słowa, to zostaje wyprowadzony znak dzwonka
(zwykle powodujacy słyszalne zabuczenie).
.\"}}}
.\"{{{  complete-command ^X^[
.IP "\fBcomplete-command ^X^[\fP"
Automatycznie dopełnia tyle ile jest jednoznaczne z nazwy komendy
zawierającej częściowe słowo przed kursorem, tak jak w komendzie
\fBcomplete\fP opisanej powyżej.
.\"}}}
.\"{{{  complete-file ^[^X
.IP "\fBcomplete-file ^[^X\fP"
Automatycznie dopełnia tyle ile jest jednoznaczne z nazwy pliku
zawierającego częściowe słowo przed kursorem, tak jak w komendzie
\fBcomplete\fP opisanej powyżej.
.\"}}}
.\"{{{  complete-list ^[=
.IP "\fBcomplete-list ^[=\fP"
Wymień możliwe dopełnienia bieżącego słowa.
.\"}}}
.\"{{{  delete-char-backward n ERASE, ^?, ^H
.IP "\fBdelete-char-backward\fP \fIn\fP \fBERASE\fP, \fB^?\fP, \fB^H\fP"
Skasuj \fIn\fP znaków przed kursorem.
.\"}}}
.\"{{{  delete-char-forward n
.IP "\fBdelete-char-forward\fP \fIn\fP"
Skasuj \fIn\fP znaków po kursorze.
.\"}}}
.\"{{{  delete-word-backward n ^[ERASE, ^[^?, ^[^H, ^[h
.IP "\fBdelete-word-backward\fP \fIn\fP \fB^[ERASE\fP, \fB^[^?\fP, \fB^[^H\fP, \fB^[h\fP"
Skasuj \fIn\fP słów przed kursorem.
.\"}}}
.\"{{{  delete-word-forward n ^[d
.IP "\fBdelete-word-forward\fP \fIn\fP \fB^[d\fP"
Kasuje znaki po kursorze, aż do końca \fIn\fP słów.
.\"}}}
.\"{{{  down-history n ^N
.IP "\fBdown-history\fP \fIn\fP \fB^N\fP"
Przewija bufor historii w przód \fIn\fP wierszy (później).
Każdy wiersz wprowadzenia zaczyna się oryginalnie tuż po ostatnim
miejscu w buforze historii, tak więc
\fBdown-history\fP nie jest przydatny dopóki nie wykonano
\fBsearch-history\fP lub \fBup-history\fP.
.\"}}}
.\"{{{  downcase-word n ^[L, ^[l
.IP "\fBdowncase-word\fP \fIn\fP \fB^[L\fP, \fB^[l\fP"
Zamień na małe litery następnych \fIn\fP słów.
.\"}}}
.\"{{{  end-of-history ^[>
.IP "\fBend-of-history ^[>\fP"
Porusza do końca historii.
.\"}}}
.\"{{{  end-of-line ^E
.IP "\fBend-of-line ^E\fP"
Przesuwa kursor na koniec wiersza wprowadzenia.
.\"}}}
.\"{{{  eot ^_
.IP "\fBeot ^_\fP"
Działa jako koniec pliku; Jest to przydatne, albowiem tryb edycji
wprowadzenia wyłącza normalną regularyzację wprowadzenia terminala.
.\"}}}
.\"{{{  eot-or-delete n ^D
.IP "\fBeot-or-delete\fP \fIn\fP \fB^D\fP"
Działa jako eot jeśli jest samotne na wierszu; w przeciwnym razie
działa jako delete-char-forward.
.\"}}}
.\"{{{  error
.IP "\fBerror\fP"
Error (ring the bell).
.\"}}}
.\"{{{  exchange-point-and-mark ^X^X
.IP "\fBexchange-point-and-mark ^X^X\fP"
Umieść kursor na znaczniku i ustaw znacznik na miejsce, w którym był
kursor.
.\"}}}
.\"{{{  expand-file ^[*
.IP "\fBexpand-file ^[*\fP"
Dodaje * do bieżącego słowa i zastępuje dane słowo wynikiem
rozwinięcia nazwy pliku na danym słowie.
Gdy nie pasują żadne pliki, zadzwoń.
.\"}}}
.\"{{{  forward-char n ^F
.IP "\fBforward-char\fP \fIn\fP \fB^F\fP"
Przesuwa kursor naprzód o \fIn\fP znaków.
.\"}}}
.\"{{{  forward-word n ^[f
.IP "\fBforward-word\fP \fIn\fP \fB^[f\fP"
Przesuwa kursor naprzód na zakończenie \fIn\fP-tego słowa.
.\"}}}
.\"{{{  goto-history n ^[g
.IP "\fBgoto-history\fP \fIn\fP \fB^[g\fP"
Przemieszcza do historii numer \fIn\fP.
.\"}}}
.\"{{{  kill-line KILL
.IP "\fBkill-line KILL\fP"
Kasuje cały wiersz wprowadzenia.
.\"}}}
.\"{{{  kill-region ^W
.IP "\fBkill-region ^W\fP"
Kasuje wprowadzenie pomiędzy kursorem a znacznikiem.
.\"}}}
.\"{{{  kill-to-eol n ^K
.IP "\fBkill-to-eol\fP \fIn\fP \fB^K\fP"
Jeśli ominięto \fIn\fP, to kasuje wprowadzenia od kursora do końca wiersza,
w przeciwnym razie kasuje znaki pomiędzy kursorem a \fIn\fP-tą kolumną.
.\"}}}
.\"{{{  list ^[?
.IP "\fBlist ^[?\fP"
Wyświetla sortowaną, skolumnowaną listę nazw komend lub nazw plików
(jeśli są takowe), które mogłyby dopełnić częściowe słowo zawierające kursor.
Do nazw katalogów zostaje dołączone \fB/\fP.
.\"}}}
.\"{{{  list-command ^X?
.IP "\fBlist-command ^X?\fP"
Wyświetla sortowaną, skolumnowaną listę nazw komend
(jeśli są takowe), które mogłyby dopełnić częściowe słowo zawierające kursor.
.\"}}}
.\"{{{  list-file ^X^Y
.IP "\fBlist-file ^X^Y\fP"
Wyświetla sortowaną, skolumnowaną listę nazw plików
(jeśli są takowe), które mogłyby dopełnić częściowe słowo zawierające kursor.
Specyfikatory rodzaju plików zostają dołączone tak jak powyżej opisano
pod \fBlist\fP.
.\"}}}
.\"{{{  newline ^J and ^M
.IP "\fBnewline ^J\fP, \fB^M\fP"
Powoduje przetworzenie bieżącego wiersza wprowadzeń przez powłokę.
Kursor może znajdować się aktualnie gdziekolwiek w wierszu.
.\"}}}
.\"{{{  newline-and-next ^O
.IP "\fBnewline-and-next ^O\fP"
Powoduje przetworzenie bieżącego wiersza wprowadzeń przez powłokę,
po czym następny wiersz z historii staje się wierszem bieżącym.
Ma to tylko sens po poprzednim up-history lub search-history.
.\"}}}
.\"{{{  no-op QUIT
.IP "\fBno-op QUIT\fP"
Nie robi nic.
.\"}}}
.\"{{{  prefix-1 ^[
.IP "\fBprefix-1 ^[\fP"
Przedsionek 1-znakowej sekwencji komendy.
.\"}}}
.\"{{{  prefix-2 ^X and ^[[
.IP "\fBprefix-2 ^X\fP"
.IP "\fBprefix-2 ^[[\fP"
Przedsionek 2-znakowej sekwencji komendy.
.\"}}}
.\"{{{  prev-hist-word ^[. ^[_
.IP "\fBprev-hist-word\fP \fIn\fP \fB^[.\fP, \fB^[_\fP"
Ostatnie (\fIn\fP-te) słowo poprzedniej komendy zostaje wprowadzone
na miejscu kursora.
.\"}}}
.\"{{{  quote ^^
.IP "\fBquote ^^\fP"
Następny znak zostaje wzięty dosłownie zamiast jako komenda edycji.
.\"}}}
.\"{{{  redraw ^L
.IP "\fBredraw ^L\fP"
Przerysuj ponownie zachętę i bieżący wiersz wprowadzenia.
.\"}}}
.\"{{{  search-character-backward n ^[^]
.IP "\fBsearch-character-backward\fP \fIn\fP \fB^[^]\fP"
Szukaj w tył w bieżącym wierszu \fIn\fP-tego wystąpienia
następnego wprowadzonego znaku.
.\"}}}
.\"{{{  search-character-forward n ^]
.IP "\fBsearch-character-forward\fP \fIn\fP \fB^]\fP"
Szukaj w przód w bieżącym wierszu \fIn\fP-tego wystąpienia
następnego wprowadzonego znaku.
.\"}}}
.\"{{{  search-history ^R
.IP "\fBsearch-history ^R\fP"
Wejdź w kroczący tryb szukania.  Wewnętrzna lista historii zostaje
przeszukiwana wstecz za komendami odpowiadającymi wprowadzeniu.
początkowe \fB^\fP w szukanym ciągu zakotwicza szukanie.  Klawisz przerwania
powoduje opuszczenie trybu szukania.
Inne komendy zostaną wykonywane po opuszczeniu trybu szukania.
Ponowne komendy \fBsearch-history\fP kontynuują szukanie wstecz
do następnego poprzedniego wystąpienia wzorca.  Bufor historii
zawiera tylko skończoną ilość wierszy; dla potrzeby najstarsze zostają
wyrzucone.
.\"}}}
.\"{{{  set-mark-command ^[<space>
.IP "\fBset-mark-command ^[\fP<space>"
Postaw znacznik na bieżącej pozycji kursora.
.\"}}}
.\"{{{  stuff
.IP "\fBstuff\fP"
Pod systemami to wspomagającymi, wypycha podłączony znak  z powrotem
do wejścia terminala, gdzie może on zostać specjalnie przetworzony przez
terminal.  Jest to przydatne np. dla opcji BRL \fB^T\fP minisystata.
.\"}}}
.\"{{{  stuff-reset
.IP "\fBstuff-reset\fP"
Działa tak jak \fBstuff\fP, a potem przerywa wprowadzenie tak jak
przerwanie.
.\"}}}
.\"{{{  transport-chars ^T
.IP "\fBtranspose-chars ^T\fP"
Na końcu wiersza lub jeśli włączono opcję \fBgmacs\fP,
zamienia dwa poprzedzające znaki; w przeciwnym razie zamienia
poprzedni i bieżący znak, po czym przesuwa kursor jeden znak na prawo.
.\"}}}
.\"{{{  up-history n ^P
.IP "\fBup-history\fP \fIn\fP \fB^P\fP"
Przewija bufor historii \fIn\fP wierszy wstecz (wcześniej).
.\"}}}
.\"{{{  upcase-word n ^[U, ^[u
.IP "\fBupcase-word\fP \fIn\fP \fB^[U\fP, \fB^[u\fP"
Zamienia następnych \fIn\fP słów w duże litery.
.\"}}}
.\"{{{  version ^V
.IP "\fBversion ^V\fP"
Wypisuje wersję ksh.  Obecny bufor edycji zostaje odtworzony
gdy tylko zostanie naciśnięty jakikolwiek klawisz
(po czym ten klawisz zostaje przetworzony, chyba że
 jest to przerwa).
.\"}}}
.\"{{{  yank ^Y
.IP "\fByank ^Y\fP"
Wprowadź ostatnio skasowany ciąg tekstu na bieżącą pozycję kursora.
.\"}}}
.\"{{{  yank-pop ^[y
.IP "\fByank-pop ^[y\fP"
bezpośrednio po \fByank\fP, zamienia wprowadzony tekst na
następny poprzednio skasowany ciąg tekstu.
.\"}}}
.\"}}}
.\"{{{  Vi Interactive Input Line Editing
.\"{{{  introduction
.SS "Interkacyjny tryb edycji wiersza poleceń vi"
Edytor vi wiersza komendy w ksh obsługuje w zasadzie te same komendy co
edytor vi (patrz \fIvi\fP(1)), poza następującymi wyjątkami:
.nr P2 \n(PD
.IP \ \ \(bu
zaczyna w trybie wprowadzania,
.IP \ \ \(bu
ma komendy uzupełniania nazw plików i komend
(\fB=\fP, \fB\e\fP, \fB*\fP, \fB^X\fP, \fB^E\fP, \fB^F\fP i,
opcjonalnie, \fB<tab>\fP),
.IP \ \ \(bu
komenda \fB_\fP działa odmiennie (w ksh jest to komenda ostatniego argumentu,
a w vi przechodzenie do początku bieżącego wiersza),
.IP \ \ \(bu
komendy \fB/\fP i \fBG\fP poruszają się w kierunkach odwrotnych do komendy
\fBj\fP
.IP \ \ \(bu
brak jest komend, które nie mają znaczenia w edytorze obsługującym jeden
wiersz (\fIw szczególności\fP, przewijanie ekranu, komendy ex \fB:\fP,
\fIitp.\fP).
.nr PD \n(P2
.LP
Proszę zwrócić uwagę, że \fB^X\fP oznacza control-X; oraz \fB<esc>\fP,
\fB<space>\fP i \fB<tab>\fP stosowane są za escape, space i tab,
odpowiednio (bez żartów).
.\"}}}
.\"{{{  modes
.PP
Tak jak w vi, są dwa tryby: tryb wprowadzania i tryb komend.
W trybie wprowadzania, większość znaków zostaje po prostu umieszczona
w buforze na bieżącym miejscu kursora w kolejności ich wpisywania,
chociaż niektóre znaki zostają traktowane specjalnie.
W szczególności następujące znaki odpowiadają obecnym ustawieniom tty
(patrz \fIstty\fP(1)) i zachowują ich normalne znaczenia
(normalne wartości są podane w nawiasach):
skasuj (\fB^U\fP), wymaż (\fB^?\fP), wymaż słowo (\fB^W\fP), eof (\fB^D\fP),
przerwij (\fB^C\fP) i zakończ (\fB^\e\fP).
Poza powyższymi dodatkowo również następujące znaki zostają traktowane
specjalnie w trybie wprowadzania:
.TS
expand;
afB lw(4.5i).
^H	T{
kasuje poprzedni znak
T}
^V	T{
bezpośrednio następny: następny naciśnięty znak nie zostaje traktowany
specjalnie (można tego użyć do wprowadzenia opisywanych tu znaków)
T}
^J ^M	T{
koniec wiersza: bieżący wiersz zostaje wczytany, rozpoznany i wykonany
przez powłokę
T}
<esc>	T{
wprowadza edytor w tryb komend (patrz poniżej)
T}
^E	T{
wyliczanie komend i nazw plików (patrz poniżej)
T}
^F	T{
dopełnianie nazw plików (patrz poniżej).
Jeśli zostanie użyte dwukrotnie, to wówczas wyświetla listę możliwych
dopełnień;
jeśli zostanie użyte trzykrotnie, to kasuje dopełnienie.
T}
^X	T{
rozwijanie nazw komend i plików (patrz poniżej)
T}
<tab>	T{
opcjonalnie dopełnianie nazw plików i komend (patrz \fB^F\fP powyżej),
włączane przez \fBset \-o vi-tabcomplete\fP
T}
.TE
.\"}}}
.\"{{{  display
.PP
Jeśli jakiś wiersz jest dłuższy od szerokości ekranu
(patrz parametr \fBCOLUMNS\fP),
to zostaje wyświetlony znak \fB>\fP, \fB+\fP lub \fB<\fP
w ostatniej kolumnie, wskazujący odpowiednio na więcej znaków po, przed i po, oraz
przed obecną pozycją.
Wiersz jest przewijany poziomo w razie potrzeby.
.\"}}}
.\"{{{  command mode
.PP
W trybie komend, każdy znak zostaje interpretowany jako komenda.
Znaki którym nie odpowiada żadna komenda, które są niedopuszczalną
komendą lub są komendami nie do wykonania, wszystkie wyzwalają dzwonek.
W następujących opisach komend, \fIn\fP wskazuje, że komendę można
poprzedzić numerem (\fItzn.\fP, \fB10l\fP przesuwa w prawo o 10
znaków); gdy brak przedrostka numerowego, to zakłada się, że \fIn\fP
jest równe 1, chyba że powiemy inaczej.
Zwrot `bieżąca pozycja' odnosi się do pozycji pomiędzy kursorem
a znakiem przed nim.
`Słowo' to ciąg liter, cyfr lub podkreśleń
albo ciąg nie nieliter, niecyfr, niepodkreśleń, niebiałych-znaków
(\fItak więc\fP, ab2*&^ zawiera dwa słowa), oraz `duże słowo' jest ciągiem
niebiałych znaków.
.\"{{{  Special ksh vi commands
.IP "Specjalne ksh komendy vi"
Następujących komend brak lub są one odmienne od tych w normalnym
edytorze plików vi:
.RS
.IP "\fIn\fP\fB_\fP"
wprowadź przerwę z następstwem \fIn\fP-tego dużego słowa
z ostatniej komendy w historii na bieżącej pozycji i wejdź w tryb
wprowadzania; jeśli nie podano \fIn\fP to domyślnie zostaje wprowadzone
ostatnie słowo.
.IP "\fB#\fP"
wprowadź znak komentarza (\fB#\fP) na początku bieżącego wiersza
i przekaż ten wiersz do powłoki ( tak samo jak \fBI#^J\fP).
.IP "\fIn\fP\fBg\fP"
tak jak \fBG\fP, z tym że, jeśli nie podano \fIn\fP
to dotyczy to ostatnio zapamiętanego wiersza.
.IP "\fIn\fP\fBv\fP"
edytuj wiersze \fIn\fP stosując edytor vi;
jeśli nie podano \fIn\fP, to edytuje bieżący wiersz.
Właściwą wykonywaną komendą jest
`\fBfc \-e ${VISUAL:-${EDITOR:-vi}}\fP \fIn\fP'.
.IP "\fB*\fP i \fB^X\fP"
dopełnianie komendy lub nazwy pliku zostaje zastosowane do obecnego dużego
słowa (po dodaniu *, jeśli to słowo nie zawiera żadnych znaków dopełniania
nazw plików) - duże słowo zostaje zastąpione słowami wynikowymi.
Jeśli bieżące duże słowo jest pierwszym w wierszu (lub występuje po
jednym z następujących znaków: \fB;\fP, \fB|\fP, \fB&\fP, \fB(\fP, \fB)\fP)
i nie zawiera ukośnika (\fB/\fP) to rozwijanie komendy zostaje wykonane,
w przeciwnym razie zostaje wykonane rozwijanie nazwy plików.
Rozwijanie komend podpasowuje duże słowo pod wszelkie aliasy, funkcje
i wbudowane komendy jak i również wszelkie wykonywalne pliki odnajdywane
przeszukując katalogi wymienione w parametrze \fBPATH\fP.
Rozwijanie nazw plików dopasowuje duże słowo do nazw plików w bieżącym
katalogu.
Po rozwinięciu, kursor zostaje umieszczony tuż po
ostatnim słowie na końcu i edytor jest w trybie wprowadzania.
.IP "\fIn\fP\fB\e\fP, \fIn\fP\fB^F\fP, \fIn\fP\fB<tab>\fP i \fIn\fP\fB<esc>\fP"
dopełnianie nazw komend/plików:
zastępuje bieżące duże słowo najdłuższym, jednoznacznym
dopasowaniem otrzymanym przez rozwinięcie nazwy komendy/pliku.
\fB<tab>\fP zostaje jedynie rozpoznane jeśli została włączona opcja
\fBvi-tabcomplete\fP, podczas gdy \fB<esc>\fP zostaje jedynie rozpoznane
jeśli została włączona opcja \fBvi-esccomplete\fP (patrz \fBset \-o\fP).
Jeśli podano \fIn\fP to zostaje użyte \fIn\fP-te możliwe
dopełnienie (z tych zwracanych przez komendę wyliczania dopełnień nazw
komend/plików).
.IP "\fB=\fP i \fB^E\fP"
wyliczanie nazw komend/plików: wymień wszystkie komendy lub pliki
pasujące pod obecne duże słowo.
.IP "\fB^V\fP"
wyświetl wersję pdksh; jest ona wyświetlana do następnego naciśnięcia
klawisza (ten klawisz zostaje zignorowany).
.IP "\fB@\fP\fIc\fP"
rozwinięcie makro: wykonaj komendy znajdujące się w aliasie _\fIc\fP.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  Intra-line movement commands
.IP "Komendy przemieszczania w wierszu"
.RS
.IP "\fIn\fP\fBh\fP i \fIn\fP\fB^H\fP"
przesuń się na lewo \fIn\fP znaków.
.IP "\fIn\fP\fBl\fP i \fIn\fP\fB<space>\fP"
przesuń się w prawo \fIn\fP znaków.
.IP "\fB0\fP"
przesuń się do kolumny 0.
.IP "\fB^\fP"
przesuń się do pierwszego niebiałego znaku.
.IP "\fIn\fP\fB|\fP"
przesuń się do kolumny \fIn\fP.
.IP "\fB$\fP"
przesuń się do ostatniego znaku.
.IP "\fIn\fP\fBb\fP"
przesuń się wstecz \fIn\fP słów.
.IP "\fIn\fP\fBB\fP"
przesuń się wstecz \fIn\fP dużych słów.
.IP "\fIn\fP\fBe\fP"
przesuń się na przód do końca słowo \fIn\fP razy.
.IP "\fIn\fP\fBE\fP"
przesuń się na przód do końca dużego słowa \fIn\fP razy.
.IP "\fIn\fP\fBw\fP"
przesuń się na przód o \fIn\fP słów.
.IP "\fIn\fP\fBW\fP"
przesuń się na przód o \fIn\fP dużych słów.
.IP "\fB%\fP"
odnajdź wzór: edytor szuka do przodu najbliższego nawiasu
zamykającego (okrągłego, prostokątnego lub klamrowego),
a następnie przesuwa się między nim a odpowiadającym mu
nawiasem otwierającym.
.IP "\fIn\fP\fBf\fP\fIc\fP"
przesuń się w przód do \fIn\fP-tego wystąpienia znaku \fIc\fP.
.IP "\fIn\fP\fBF\fP\fIc\fP"
przesuń się w tył do \fIn\fP-tego wystąpienia znaku \fIc\fP.
.IP "\fIn\fP\fBt\fP\fIc\fP"
przesuń się w przód tuż przed \fIn\fP-te wystąpienie znaku \fIc\fP.
.IP "\fIn\fP\fBT\fP\fIc\fP"
przesuń się w tył tuż przed \fIn\fP-te wystąpienie znaku \fIc\fP.
.IP "\fIn\fP\fB;\fP"
powtarza ostatnią komendę \fBf\fP, \fBF\fP, \fBt\fP lub \fBT\fP.
.IP "\fIn\fP\fB,\fP"
powtarza ostatnią komendę \fBf\fP, \fBF\fP, \fBt\fP lub \fBT\fP,
lecz porusza się w przeciwnym kierunku.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  Inter-line movement commands
.IP "Komendy przemieszczania między wierszami"
.RS
.IP "\fIn\fP\fBj\fP, \fIn\fP\fB+\fP i \fIn\fP\fB^N\fP"
przejdź do \fIn\fP-tego następnego wiersza w historii.
.IP "\fIn\fP\fBk\fP, \fIn\fP\fB-\fP i \fIn\fP\fB^P\fP"
przejdź do \fIn\fP-tego poprzedniego wiersza w historii.
.IP "\fIn\fP\fBG\fP"
przejdź do wiersza \fIn\fP w historii; jeśli brak \fIn\fP, to przenosi
się do pierwszego zapamiętanego wiersza w historii.
.IP "\fIn\fP\fBg\fP"
tak jak \fBG\fP, tylko, że jeśli nie podano \fIn\fP to idzie do
ostatnio zapamiętanego wiersza.
.IP "\fIn\fP\fB/\fP\fIciąg\fP"
szukaj wstecz w historii \fIn\fP-tego wiersza zawierającego
\fIciąg\fP; jeśli \fIciąg\fP zaczyna się od \fB^\fP, to reszta ciągu
musi występować na samym początku wiersza historii aby pasowała.
.IP "\fIn\fP\fB?\fP\fIstring\fP"
tak jak \fB/\fP, tylko, że szuka do przodu w historii.
.IP "\fIn\fP\fBn\fP"
szukaj \fIn\fP-tego wystąpienia ostatnio szukanego ciągu; kierunek jest
ten sam co kierunek ostatniego szukania.
.IP "\fIn\fP\fBN\fP"
szukaj \fIn\fP-tego wystąpienia ostatnio szukanego ciągu; kierunek jest
przeciwny do kierunku ostatniego szukania.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  Edit commands
.IP "Komendy edycji"
.RS
.IP "\fIn\fP\fBa\fP"
dodaj tekst \fIn\fP-krotnie: przechodzi w tryb wprowadzania tuż po
bieżącej pozycji.
Dodanie zostaje jedynie wykonane, jeśli zostanie ponownie uruchomiony
tryb komendy (\fItzn.\fP, jeśli <esc> zostanie użyte).
.IP "\fIn\fP\fBA\fP"
tak jak \fBa\fP, z tą różnicą, że dodaje do końca wiersza.
.IP "\fIn\fP\fBi\fP"
dodaj tekst \fIn\fP-krotnie: przechodzi w tryb wprowadzania na bieżącej
pozycji.
Dodanie zostaje jedynie wykonane, jeśli zostanie ponownie uruchomiony
tryb komendy (\fItzn.\fP, jeśli <esc> zostanie użyte).
.IP "\fIn\fP\fBI\fP"
tak jak \fBi\fP, z tą różnicą, że dodaje do tuż przed pierwszym niebiałym
znakiem.
.IP "\fIn\fP\fBs\fP"
zamień następnych \fIn\fP znaków (\fItzn.\fP, skasuj te znaki i przejdź
do trybu wprowadzania).
.IP "\fBS\fP"
zastąp cały wiersz: wszystkie znaki od pierwszego niebiałego znaku
do końca wiersza zostają skasowane i zostaje uruchomiony tryb
wprowadzania.
.IP "\fIn\fP\fBc\fP\fIkomenda-przemieszczenia\fP"
przejdź z bieżącej pozycji do pozycji wynikającej z \fIn\fP
\fIkomenda-przemieszczenia\fPs (\fItj.\fP, skasuj wskazany region i wejdź w tryb
wprowadzania);
jeśli \fIkomendą-przemieszczenia\fP jest \fBc\fP, to wiersz
zostaje zmieniony od pierwszego niebiałego znaku począwszy.
.IP "\fBC\fP"
zmień od obecnej pozycji do końca wiersza (\fItzn.\fP skasuj do końca
wiersza i przejdź do trybu wprowadzania).
.IP "\fIn\fP\fBx\fP"
skasuj następnych \fIn\fP znaków.
.IP "\fIn\fP\fBX\fP"
skasuj poprzednich \fIn\fP znaków.
.IP "\fBD\fP"
skasuj do końca wiersza.
.IP "\fIn\fP\fBd\fP\fImove-cmd\fP"
skasuj od obecnej pozycji do pozycji wynikającej z \fIn\fP krotnego
\fImove-cmd\fP;
\fImove-cmd\fP może być komendą przemieszczania (patrz powyżej) lub \fBd\fP,
co powoduje skasowanie bieżącego wiersza.
.IP "\fIn\fP\fBr\fP\fIc\fP"
zamień następnych \fIn\fP znaków na znak \fIc\fP.
.IP "\fIn\fP\fBR\fP"
zamień: wejdź w tryb wprowadzania lecz przepisuj istniejące znaki
zamiast wprowadzania przed istniejącymi znakami.  Zamiana zostaje wykonana
\fIn\fP krotnie.
.IP "\fIn\fP\fB~\fP"
zmień wielkość następnych \fIn\fP znaków.
.IP "\fIn\fP\fBy\fP\fImove-cmd\fP"
wytnij od obecnej pozycji po pozycję wynikającą z \fIn\fP krotnego
\fImove-cmd\fP do bufora wycinania; jeśli \fImove-cmd\fP jest \fBy\fP, to
cały wiersz zostaje wycięty.
.IP "\fBY\fP"
wytnij od obecnej pozycji do końca wiersza.
.IP "\fIn\fP\fBp\fP"
wklej zawartość bufora wycinania tuż po bieżącej pozycji,
\fIn\fP krotnie.
.IP "\fIn\fP\fBP\fP"
tak jak \fBp\fP, tylko że bufor zostaje wklejony na bieżącej pozycji.
.RE
.\"}}}
.\"{{{  Miscellaneous vi commands
.IP "Różne komendy vi"
.RS
.IP "\fB^J\fP i \fB^M\fP"
bieżący wiersz zostaje wczytany, rozpoznany i wykonany przez powłokę.
.IP "\fB^L\fP i \fB^R\fP"
odrysuj bieżący wiersz.
.IP "\fIn\fP\fB.\fP"
wykonaj ponownie ostatnią komendę edycji \fIn\fP razy.
.IP "\fBu\fP"
odwróć ostatnią komendę edycji.
.IP "\fBU\fP"
odwróć wszelkie zmiany dokonane w danym wierszu.
.IP "\fIintr\fP i \fIquit\fP"
znaki terminala przerwy i zakończenia powodują skasowania bieżącego
wiersza i wyświetlenie nowej zachęty.
.RE
.\"Has all vi commands except:
.\"    movement: { } [[ ]] ^E ^Y ^U ^D ^F ^B H L M ()
.\"    tag commands: ^T ^]
.\"    mark commands: m ` '
.\"    named-buffer commands: " @
.\"    file/shell/ex-commands: Q ZZ ^^ : ! &
.\"    multi-line change commands: o O J
.\"    shift commands: << >>
.\"    status command: ^G
.\"}}}
.\"}}}
.\"}}}
.\"}}}
.\"{{{  Files
.SH PLIKI
~/.profile
.br
/etc/profile
.br
/etc/suid_profile
.\"}}}
.\"{{{  Bugs
.SH BŁĘDY
Wszelkie błędy w pdksh należy zgłaszać pod adresem pdksh@cs.mun.ca.
Proszę podać wersję pdksh (echo $KSH_VERSION), maszynę,
system operacyjny i stosowany kompilator oraz opis jak powtórzyć dany błąd
(najlepiej mały skrypt powłoki demonstrujący dany błąd).
Następujące może być również pomocne, jeśli ma znaczenie
(jeśli nie jesteś pewny to podaj to również):
stosowane opcje (zarówno z opcje options.h jak i ustawione
\-o opcje) i twoja kopia config.h (plik generowany przez skrypt
configure).  Nowe wersje pdksh można otrzymać z
ftp://ftp.cs.mun.ca/pub/pdksh/.
.\"}}}
.\"{{{  Authors
.SH AUTORZY
Ta powłoka powstała z publicznego klonu siódmego wydania powłoki
Bourne'a wykonanego przez Charlesa Forsytha i z części powłoki
BRL autorstwa Doug A.\& Gwyna, Douga Kingstona,
Rona Natalie;a, Arnolda Robbinsa, Lou Salkinda i innych.  Pierwsze wydanie
pdksh stworzył Eric Gisin, a następnie troszczyli się nią kolejno
John R.\& MacMillan (chance!john@sq.sq.com), i
Simon J.\& Gerraty (sjg@zen.void.oz.au).  Obecnym opiekunem jest
Michael Rendell (michael@cs.mun.ca).
Plik CONTRIBUTORS w dystrybucji źródeł zawiera bardziej kompletną
listę ludzi i ich wkładu do rozwoju tej powłoki.
.PP
Tłumaczenie tego podręcznika na język polski wykonał Marcin Dalecki
<dalecki@cs.net.pl>.
.\"}}}
.\"{{{  See also
.SH "ZOBACZ TAKŻE"
awk(1),
sh(1),
csh(1), ed(1), getconf(1), getopt(1), sed(1), stty(1), vi(1),
dup(2), execve(2), getgid(2), getuid(2), open(2), pipe(2), wait(2),
getopt(3), rand(3), signal(3), system(3),
environ(5)
.PP
.IR "The KornShell Command and Programming Language" ,
Morris Bolsky i David Korn, 1989, ISBN 0-13-516972-0.
.PP
.\" XXX ISBN missing
.IR "UNIX Shell Programming" ,
Stephen G.\& Kochan, Patrick H.\& Wood, Hayden.
.PP
.IR "IEEE Standard for information Technology \- Portable Operating System Interface (POSIX) \- Part 2: Shell and Utilities" ,
IEEE Inc, 1993, ISBN 1-55937-255-9.
.SH "INFORMACJE O TŁUMACZENIU"
Powyższe tłumaczenie pochodzi z nieistniejącego już Projektu Tłumaczenia Manuali i 
\fImoże nie być aktualne\fR. W razie zauważenia różnic między powyższym opisem
a rzeczywistym zachowaniem opisywanego programu lub funkcji, prosimy o zapoznanie 
się z oryginalną (angielską) wersją strony podręcznika za pomocą polecenia:
.IP
man \-\-locale=C 1 ksh
.PP
Prosimy o pomoc w aktualizacji stron man \- więcej informacji można znaleźć pod
adresem http://sourceforge.net/projects/manpages\-pl/.