.\" {PTM/WK/0.1/IX-1999}
.rn '' }`
.\" $RCSfile: perldata.1,v $$Revision: 1.4 $$Date: 2002/05/21 09:29:19 $
.\"
.\" $Log: perldata.1,v $
.\" Revision 1.4  2002/05/21 09:29:19  robert
.\" za wyjątkiem --> z wyjątkiem
.\" i inne poprawki
.\"
.\" Revision 1.3  2000/10/22 16:15:28  wojtek2
.\" wiodące (spacje, zera etc.)->początkowe
.\" kontrolne (znaki, sekwencje)->sterujące
.\" także "klawisze kontrolne" (Ctrl+klaw.)->klawisze sterujące
.\"
.\" Revision 1.2  1999/09/11 15:19:00  pborys
.\" hypertekstualizacja
.\"
.\" Revision 1.1  1999/09/07 15:01:02  wojtek2
.\" perldata.1: typy danych w perlu
.\"
.\"
.de Sh
.br
.if t .Sp
.ne 5
.PP
\fB\\$1\fR
.PP
..
.de Sp
.if t .sp .5v
.if n .sp
..
.de Ip
.br
.ie \\n(.$>=3 .ne \\$3
.el .ne 3
.IP "\\$1" \\$2
..
.de Vb
.ft CW
.nf
.ne \\$1
..
.de Ve
.ft R

.fi
..
.\"
.\"
.\"     Set up \*(-- to give an unbreakable dash;
.\"     string Tr holds user defined translation string.
.\"     Bell System Logo is used as a dummy character.
.\"
.tr \(*W-|\(bv\*(Tr
.ie n \{\
.ds -- \(*W-
.ds PI pi
.if (\n(.H=4u)&(1m=24u) .ds -- \(*W\h'-12u'\(*W\h'-12u'-\" diablo 10 pitch
.if (\n(.H=4u)&(1m=20u) .ds -- \(*W\h'-12u'\(*W\h'-8u'-\" diablo 12 pitch
.ds L" ""
.ds R" ""
.\"   \*(M", \*(S", \*(N" and \*(T" are the equivalent of
.\"   \*(L" and \*(R", except that they are used on ".xx" lines,
.\"   such as .IP and .SH, which do another additional levels of
.\"   double-quote interpretation
.ds M" """
.ds S" """
.ds N" """""
.ds T" """""
.ds L' '
.ds R' '
.ds M' '
.ds S' '
.ds N' '
.ds T' '
'br\}
.el\{\
.ds -- \(em\|
.tr \*(Tr
.ds L" ``
.ds R" ''
.ds M" ``
.ds S" ''
.ds N" ``
.ds T" ''
.ds L' `
.ds R' '
.ds M' `
.ds S' '
.ds N' `
.ds T' '
.ds PI \(*p
'br\}
.\"	If the F register is turned on, we'll generate
.\"	index entries out stderr for the following things:
.\"		TH	Title 
.\"		SH	Header
.\"		Sh	Subsection 
.\"		Ip	Item
.\"		X<>	Xref  (embedded
.\"	Of course, you have to process the output yourself
.\"	in some meaninful fashion.
.if \nF \{
.de IX
.tm Index:\\$1\t\\n%\t"\\$2"
..
.nr % 0
.rr F
.\}
.TH PERLDATA 1 "perl 5.005, patch 02" "24 lipca 1998" "Podręcznik programisty Perla"
.UC
.if n .hy 0
.if n .na
.ds C+ C\v'-.1v'\h'-1p'\s-2+\h'-1p'+\s0\v'.1v'\h'-1p'
.de CQ          \" put $1 in typewriter font
.ft CW
'if n "\c
'if t \\&\\$1\c
'if n \\&\\$1\c
'if n \&"
\\&\\$2 \\$3 \\$4 \\$5 \\$6 \\$7
'.ft R
..
.\" @(#)ms.acc 1.5 88/02/08 SMI; from UCB 4.2
.	\" AM - accent mark definitions
.bd B 3
.	\" fudge factors for nroff and troff
.if n \{\
.	ds #H 0
.	ds #V .8m
.	ds #F .3m
.	ds #[ \f1
.	ds #] \fP
.\}
.if t \{\
.	ds #H ((1u-(\\\\n(.fu%2u))*.13m)
.	ds #V .6m
.	ds #F 0
.	ds #[ \&
.	ds #] \&
.\}
.	\" simple accents for nroff and troff
.if n \{\
.	ds ' \&
.	ds ` \&
.	ds ^ \&
.	ds , \&
.	ds ~ ~
.	ds ? ?
.	ds ! !
.	ds /
.	ds q
.\}
.if t \{\
.	ds ' \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H)'\'\h"|\\n:u"
.	ds ` \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H)'\`\h'|\\n:u'
.	ds ^ \\k:\h'-(\\n(.wu*10/11-\*(#H)'^\h'|\\n:u'
.	ds , \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10)',\h'|\\n:u'
.	ds ~ \\k:\h'-(\\n(.wu-\*(#H-.1m)'~\h'|\\n:u'
.	ds ? \s-2c\h'-\w'c'u*7/10'\u\h'\*(#H'\zi\d\s+2\h'\w'c'u*8/10'
.	ds ! \s-2\(or\s+2\h'-\w'\(or'u'\v'-.8m'.\v'.8m'
.	ds / \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H)'\z\(sl\h'|\\n:u'
.	ds q o\h'-\w'o'u*8/10'\s-4\v'.4m'\z\(*i\v'-.4m'\s+4\h'\w'o'u*8/10'
.\}
.	\" troff and (daisy-wheel) nroff accents
.ds : \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H+.1m+\*(#F)'\v'-\*(#V'\z.\h'.2m+\*(#F'.\h'|\\n:u'\v'\*(#V'
.ds 8 \h'\*(#H'\(*b\h'-\*(#H'
.ds v \\k:\h'-(\\n(.wu*9/10-\*(#H)'\v'-\*(#V'\*(#[\s-4v\s0\v'\*(#V'\h'|\\n:u'\*(#]
.ds _ \\k:\h'-(\\n(.wu*9/10-\*(#H+(\*(#F*2/3))'\v'-.4m'\z\(hy\v'.4m'\h'|\\n:u'
.ds . \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10)'\v'\*(#V*4/10'\z.\v'-\*(#V*4/10'\h'|\\n:u'
.ds 3 \*(#[\v'.2m'\s-2\&3\s0\v'-.2m'\*(#]
.ds o \\k:\h'-(\\n(.wu+\w'\(de'u-\*(#H)/2u'\v'-.3n'\*(#[\z\(de\v'.3n'\h'|\\n:u'\*(#]
.ds d- \h'\*(#H'\(pd\h'-\w'~'u'\v'-.25m'\f2\(hy\fP\v'.25m'\h'-\*(#H'
.ds D- D\\k:\h'-\w'D'u'\v'-.11m'\z\(hy\v'.11m'\h'|\\n:u'
.ds th \*(#[\v'.3m'\s+1I\s-1\v'-.3m'\h'-(\w'I'u*2/3)'\s-1o\s+1\*(#]
.ds Th \*(#[\s+2I\s-2\h'-\w'I'u*3/5'\v'-.3m'o\v'.3m'\*(#]
.ds ae a\h'-(\w'a'u*4/10)'e
.ds Ae A\h'-(\w'A'u*4/10)'E
.ds oe o\h'-(\w'o'u*4/10)'e
.ds Oe O\h'-(\w'O'u*4/10)'E
.	\" corrections for vroff
.if v .ds ~ \\k:\h'-(\\n(.wu*9/10-\*(#H)'\s-2\u~\d\s+2\h'|\\n:u'
.if v .ds ^ \\k:\h'-(\\n(.wu*10/11-\*(#H)'\v'-.4m'^\v'.4m'\h'|\\n:u'
.	\" for low resolution devices (crt and lpr)
.if \n(.H>23 .if \n(.V>19 \
\{\
.	ds : e
.	ds 8 ss
.	ds v \h'-1'\o'\(aa\(ga'
.	ds _ \h'-1'^
.	ds . \h'-1'.
.	ds 3 3
.	ds o a
.	ds d- d\h'-1'\(ga
.	ds D- D\h'-1'\(hy
.	ds th \o'bp'
.	ds Th \o'LP'
.	ds ae ae
.	ds Ae AE
.	ds oe oe
.	ds Oe OE
.\}
.rm #[ #] #H #V #F C
.SH NAZWA
perldata \- typy danych Perla
.SH "OPIS"
.Sh "Nazwy zmiennych"
Perl posiada trzy typy struktur danych: skalary, tablice skalarów oraz
asocjacyjne tablice skalarów, zwane też "haszami" (\*(L"hashes\*(R").
Zwykłe tablice indeksowane są liczbami, począwszy od 0 (indeksy ujemne są
liczone od końca tablicy). Tablice asocjacyjne indeksowane są łańcuchami.
.PP
Wartości są zwykle przypisane do nazwy (lub nazwanego odwołania).
.\" Values are usually referred to by name (or through a named reference).
Pierwszy znak nazwy mówi o tym, do jakiego rodzaju struktury danych się ona
odnosi. Reszta nazwy określa konkretną wartość, do której odnosi się nazwa.
Najczęściej składa się ona z pojedynczego \fIidentyfikatora\fR, to znaczy,
łańcucha rozpoczynającego się literą lub znakiem podkreślenia i zawierającego
litery, podkreślenia i cyfry. W niektórych przypadkach może być ciągiem
identyfikatorów, rozdzielonych przez \f(CW::\fR (lub przez \f(CW'\fR, ale
nie jest to polecane). Wszystkie oprócz ostatniego interpretowane są jako nazwy
pakietów, wskazując przestrzenie nazw, w których będzie wyszukiwany ostatni
identyfikator (szczegóły znajdziesz w sekcji \f(CWPackages\fR podręcznika
\fIperlmod\fR(1)).
Możliwe jest zastąpienie prostego identyfikatora wyrażeniem, które w czasie
wykonania tworzy odwołanie do wartości; jest to opisane szczegółowo poniżej
oraz na stronie \fIperlref\fR(1) podręcznika.
.PP
Istnieją również zmienne specjalne, których nazwy nie przestrzegają powyższych
reguł, po to by nie kolidowały przypadkowo z którąś z twych zwykłych zmiennych.
Łańcuchy, które pasują do objętych nawiasami okrągłymi części wyrażenia
regularnego zachowywane są pod nazwami zawierającymi tylko cyfry po znaku
\f(CW$\fR (patrz strony \fIperlop\fR(1) i \fIperlre\fR(1) dokumentacji).
Dodatkowo, kilka zmiennych specjalnych, umożliwiających dostęp do wewnętrznych
rozwiązań Perla, posiada nazwy zawierające znaki przestankowe
(zobacz strony \fIperlvar\fR(1) dokumentacji).
.PP
Wartości skalarne zawsze noszą nazwy rozpoczynające się znakiem \*(L'$\*(R',
nawet, gdy odnoszą się do skalara będącego częścią tablicy. Działa to podobnie jak
angielski przedimek \*(L"the\*(R".
A zatem mamy:
.PP
.Vb 4
\&    $dni             # zwykła wartość skalarna "dni"
\&    $dni[28]         # 29-ty element tablicy
\&    $dni{'luty'}     # wartość dla klucza 'luty' z hasza %dni
\&    $#dni            # ostatni indeks tablicy @dni
.Ve
ale całe tablice lub wycinki tablic oznaczane są przez \*(L'@\*(R',
co działa jak angielskie słowo \*(L"these\*(R" lub \*(L"those":
.PP
.Vb 3
\&    @dni             # ($dni[0], $dni[1],... $dni[n])
\&    @dni[3,4,5]      # to samo, co @dni[3..5]
\&    @dni{'a','c'}    # to samo, co ($dni{'a'},$dni{'c'})
.Ve
zaś całe tablice asocjacyjne (hasze) oznaczane są przez \*(L'%':
.PP
.Vb 1
\&    %dni             # (klucz1, wartość1, klucz2, wartość2 ...)
.Ve
Dodatkowo, procedury nazywane są z użyciem początkowego \*(L'&\*(R', choć jest
to opcjonalne, jeśli nie jest dwuznaczne
(tak jak w języku angielskim często zbyteczne jest użycie słowa\*(L"do\*(R").
Elementy tablicy symboli mogą być nazywane z użyciem początkowego \*(L'*\*(R',
ale na razie nie musisz się tym zajmować.
.PP
Każdy typ zmiennych ma swoją własną przestrzeń nazw. Możesz, bez obawy
o konflikt, używać tej samej nazwy dla zmiennej skalarnej, tablicy czy
tablicy asocjacyjnej (lub uchwytu pliku, nazwy procedury czy etykiety).
Oznacza to, że \f(CW$foo\fR i \f(CW@foo\fR są dwoma różnymi
zmiennymi. Znaczy to też, że \f(CW$foo[1]\fR jest częścią tablicy \f(CW@foo\fR,
nie zaś częścią skalara \f(CW$foo\fR. Może się to wydawać trochę dziwne, ale
tak ma być, gdyż to jest dziwne.
.\" seem a bit weird, but that's okay, because it is weird.
.PP
Ponieważ odniesienia do zmiennych i tablic zawsze rozpoczynają się od
\&'$', '@' lub '%', to słowa \*(L"zarezerwowane\*(R"
nie są naprawdę zarezerwowane w odniesieniu do nazw zmiennych.
(Jednak \s-1SĄ\s0 one zarezerwowane w odniesieniu do etykiet i uchwytów plików,
które nie posiadają specjalnego początkowego znaku. Nie możesz, na przykład,
użyć uchwytu pliku o nazwie \*(L"log\*(R". Wskazówka: możesz napisać
\f(CWopen(LOG,'logfile')\fR zamiast \f(CWopen(log,'logfile')\fR.  
Użycie nazw uchwytów plików złożonych z dużych liter poprawia również
czytelność i chroni przed konfliktami z przyszłymi słowami zastrzeżonymi.
Wielkość liter JEST znacząca\*(--"\s-1FOO\s0\*(R", \*(L"Foo\*(R"
oraz \*(L"foo\*(R" są zupełnie innymi nazwami. Nazwy rozpoczynające się
literą lub znakiem podkreślenia mogą zawierać również cyfry i podkreślenia.
.PP
Możliwe jest zastąpienie takiej alfanumerycznej nazwy wyrażeniem, które
zwraca odwołanie do obiektu danego typu. Opis tego znajdziesz na stronie
\fIperlref\fR(1) podręcznika.
.PP
Nazwy rozpoczynające się cyfrą mogą zawierać tylko cyfry. Nazwy, które nie
zaczynają się od litery, podkreślenia ani cyfry ograniczone są do pojedynczego
znaku, np. \f(CW$%\fR czy \f(CW$$\fR. (Większość z tych jednoznakowych nazw
ma predefiniowane znaczenie dla Perla. Na przykład, \f(CW$$\fR jest
identyfikatorem bieżącego procesu.)
.Sh "Kontekst"
Interpretacja operacji i wartości w Perlu zależy czasami od wymagań kontekstu,
w jakim użyta jest operacja czy wartość. Istnieją dwa główne konteksty:
skalarny i listowy. Niektóre z operacji zwracają wartości listowe w kontekście
oczekującym listy, zaś wartości skalarne w przeciwnym przypadku.
(Jeśli tak jest dla danej operacji, to zostanie to wspomniane w jej opisie.)
Innymi słowy, Perl przeciąża pewne operacje w oparciu o to, czy spodziewana
jest pojedyncza wartość czy mnoga. (W podobny sposób funkcjonują w języku
angielskim niektóre słowa, jak \*(L"fish\*(R" czy \*(L"sheep\*(R".)
.PP
Na zasadzie wzajemności,
.\" In a reciprocal fashion,
operacja dostarcza albo kontekstu skalarnego albo
listowego każdemu ze swych argumentów. Na przykład, jeśli napiszesz
.PP
.Vb 1
\&    int( <STDIN> )
.Ve
to operacja całkowita (integer) dostarcza kontekst skalarny dla operatora
<\s-1STDIN\s0>, który odpowiada czytając jeden wiersz z \s-1STDIN\s0
i przesyłając go z powrotem do operacji integer. Ta z kolei znajduje
wartość typu integer tego wiersza i zwraca ją. Jeżeli, z drugiej strony,
napiszesz
.PP
.Vb 1
\&    sort( <STDIN> )
.Ve
To operacja sortowania dostarcza kontekstu listowego dla <\s-1STDIN\s0>,
który będzie przetwarzać wszystkie dostępne wiersze aż do końca pliku.
Następnie prześle listę tych wierszy z powrotem do procedury sortowania,
która z kolei posortuje dostarczone wiersze i zwróci je w postaci listy
do kontekstu w jakim wywołano sort.
.PP
Przypisanie jest trochę specyficzne, w tym, iż posługuje się swym lewym
argumentem do ustalenia kontekstu dla prawego argumentu. Przypisanie do
skalara oblicza prawą stronę w kontekście skalarnym, podczas gdy przypisanie
do tablicy lub wycinka tablicy rozwija prawą stronę w kontekście listowym.
Przypisanie do listy również oblicza prawą stronę w kontekście listowym.
.PP
Procedury definiowane przez użytkownika mogą sprawdzać, czy są wywołane
w kontekście skalarnym czy listowym, ale większość z nich nie dba o to, gdyż
skalary są automatycznie interpolowane w listy. Zobacz opis funkcji
\f(CWwantarray\fR na stronie \fIperlfunc\fR(1).
.Sh "Wartości skalarne"
Wszystkie dane w Perlu są skalarami lub tablicami skalarów albo haszami
skalarów. Zmienne skalarne mogą zawierać różne rodzaje pojedynczych danych,
jak liczby, łańcuchy znakowe czy odwołania. Ogólnie, konwersja z jednej postaci
na drugą jest transparentna. (Skalar nie może zawierać wielu wartości, ale może
zawierać odwołanie do tablicy czy hasza zawierających wiele wartości.)
Z powodu automatycznej konwersji skalarów, operatory i funkcje zwracające
skalary nie muszą dbać o to (i faktycznie nie dbają), czy kontekst oczekuje
łańcucha czy też liczby.
.PP
Skalary nie są koniecznie tą czy inną rzeczą. Nie ma możliwości zadeklarowania
zmiennej skalarnej o typie \*(L"string\*(R", \*(L"number\*(R", typu
\*(L"filehandle\*(R", czy jakiegoś innego. Perl jest językiem kontekstowo
polimorficznym, w którym skalary mogą być łańcuchami, liczbami czy odwołaniami
(co obejmuje obiekty). Łańcuchy i liczby uważane są za mniejwięcej to samo
w niemal każdym zastosowaniu. Odwołania są jednak nierzutowalnymi wskaźnikami
o ściśle określonym typie, z wbudowanym licznikiem odwołań i wywołaniami
destruktora.
.PP
Wartość skalarna interpretowana jest jako prawda, \s-1TRUE\s0, w sensie
logiki boolowskiej, jeśli nie jest łańcuchem pustym ani liczbą zero (lub jej
łańcuchowym równoważnikiem, \*(L"0"). Kontekst boolowski (logiczny) jest
po prostu specyficznym rodzajem kontekstu skalarnego.
.PP
Faktycznie istnieją dwie odmiany skalarów pustych: zdefiniowane
i niezdefiniowane. Niezdefiniowane skalary puste zwracane są gdy brak jest
rzeczywistej wartości czegoś, jak w przypadku wystąpienia błędu lub na końcu
pliku, albo gdy odwołujesz się do niezdefiniowanej zmiennej czy elementu
tablicy. Niezdefiniowany pusty skalar może stać się zdefiniowany po tym, jak
po raz pierwszy użyjesz go tak, jakby był zdefiniowany. Ale przed tym możesz
posłużyć się operatorem \fIdefined()\fR, by stwierdzić, czy wartość jest
zdefiniowana czy też nie.
.PP
By stwierdzić, czy dany łańcuch jest poprawną liczbą niezerową wystarczy
zwykle porównać go zarówno z numerycznym 0 jak i leksykalnym  \*(L"0\*(R"
(choć spowoduje to ostrzeżenia opcji \fB\-w\fR). Sposób ten wynika stąd, że
łańcuchy nie będące liczbami uważane są za 0, tak jak w \fBawk\fR:
.PP
.Vb 3
\&    if ($str == 0 && $str ne "0")  {
\&        warn "To nie wygląda na liczbę";
\&    }
.Ve
Zwykle jest to metoda preferowana, gdyż w przeciwnym razie nie traktowałbyś
poprawnie notacji \s-1IEEE\s0, takich jak \f(CWNaN\fR czy \f(CWInfinity\fR.
Czasami będziesz wolał
.\" At other times you might prefer to
posłużyć się funkcją \s-1POSIX::\s0strtod czy wyrażeniem regularnym
do sprawdzenia, czy dana jest numeryczna. Dokładny opis wyrażeń regularnych
znajdziesz w podręczniku \fIperlre\fR.
.PP
.Vb 8
\&    warn "has nondigits"        if     /\eD/;
\&    warn "not a natural number" unless /^\ed+$/;              # odrzuca \-3
\&    warn "not an integer"       unless /^-?\ed+$/;            # odrzuca +3
\&    warn "not an integer"       unless /^[+-]?\ed+$/;
\&    warn "not a decimal number" unless /^-?\ed+\e.?\ed*$/;    # odrzuca .2
\&    warn "not a decimal number" unless /^-?(?:\ed+(?:\e.\ed*)?|\e.\ed+)$/;
\&    warn "not a C float"
\&        unless /^([+-]?)(?=\ed|\e.\ed)\ed*(\e.\ed*)?([Ee]([+-]?\ed+))?$/;
.Ve
Długość tablicy jest wartością skalarną. Możesz uzyskać długość tablicy
\f(CW@dni\fR obliczając \f(CW$#dni\fR, tak jak w \fBcsh\fR. 
(Faktycznie, nie jest to długość tablicy, a indeks ostatniego elementu, gdyż
(zwykle) istnieje element o indeksie zerowym.) Przypisanie do \f(CW$#dni\fR
zmienia długość tablicy. Skracanie tą metodą tablicy niszczy wartości
pozostałe za nowym końcem tablicy. Wydłużenie uprzednio skróconej tablicy
JUŻ NIE odtwarza wartości, które były w utraconych
elementach. (Było tak w Perlu 4, ale musieliśmy z tym skończyć, by zapewnić
wywoływanie destruktorów tam, gdzie jest to oczekiwane.)
Możesz też osiągnąć nieco lepszą efektywność wstępnie poszerzając tablicę,
która ma się powiększyć. (Można także poszerzać tablicę wykonując przypisanie
do elementu, który jest poza jej obecnym końcem.) Tablicę można obciąć
do zera przez przypisanie do niej pustej listy (). Poniższe są równoważne:
.PP
.Vb 2
\&    @cokolwiek = ();
\&    $#cokolwiek = \-1;
.Ve
Jeżeli przetwarzasz nazwaną tablicę w kontekście skalarnym, to zwraca on
długość tablicy. (Zauważ, że nie jest to prawdą dla list, które zwracają
ostatnią wartość, tak jak operator przecinka w C. Nie jest to też prawdą
dla funkcji wbudowanych, zwracających to, na co mają ochotę.)
Poniższe jest zawsze prawdziwe:
.PP
.Vb 1
\&    scalar(@cokolwiek) == $#cokolwiek - $[ + 1;
.Ve
[Zmienna specjalna $[ określa indeks pierwszego elementu w tablicy
i pierwszego znaku w łańcuchu, domyślnie jest to zero.]
W wersji 5 Perla zmieniono semantykę \f(CW$[\fR: pliki nie ustawiające wartości
\f(CW$[\fR nie muszą już zważać na to, czy inny plik zmienił jej wartość.
Inaczej mówiąc, nie zaleca się używania \f(CW$[\fR.
Zatem ogólnie możesz zakładać, że
.PP
.Vb 1
\&    scalar(@cokolwiek) == $#cokolwiek + 1;
.Ve
Niektórzy programiści wybierają użycie jawnej konwersji, by nie było
żadnych wątpliwości:
.PP
.Vb 1
\&    $liczba_elementow = scalar(@cokolwiek);
.Ve
Jeżeli posługujesz się haszem (tablicą asocjacyjną) w kontekście skalarnym,
to zwraca on wartość, która jest prawdą wtedy i tylko wtedy, gdy hasz zawiera
jakąkolwiek parę klucz/wartość. (Jeżeli są takie pary, to wartość zwracana
jest łańcuchem składającym się z liczby użytych jednostek komórek (buckets)
oraz liczby zaalokowanych jednostek komórek, rozdzielonych ukośnikiem.
Najbardziej przydaje się to do sprawdzania, czy wkompilowany w Perl
algorytm haszowania działa kiepsko na twoim zestawie danych. Na przykład,
wrzucasz 10,000 elementów do hasza, ale przetworzenie \f(CW%HASH\fR
w kontekście skalarnym zwraca \*(L"1/16\*(R", co oznacza, że tylko jedna
z szesnastu komórek została użyta, i przypuszczalnie zawiera wszystkie twoje
10,000 pozycji. To się nie powinno zdarzyć.)
.PP
Możesz wstępnie przydzielić miejsce na hasz przy pomocy przypisania do funkcji
\fIkeys()\fR. Zaokrągli to zaalokowane jednostki komórek do najbliższej
potęgi dwójki.
.PP
.Vb 1
\&    keys(%users) = 1000;                # zaalokuj 1024 buckets
.Ve
.Sh "Konstruktory wartości skalarnych"
Literały numeryczne podawane są w zwyczajowych formatach zmiennoprzecinkowych
lub całkowitych:
.PP
.Vb 6
\&    12345
\&    12345.67
\&    .23E-10
\&    0xffff           # hex
\&    0377             # ósemkowa
\&    4_294_967_296    # podkreślenie dla lepszej czytelności
.Ve
Literały łańcuchowe ograniczone są zwykle przez pojedyncze lub podwójne
cudzysłowy. Działają one bardzo podobnie do znaków cytowania powłoki:
w literałach łańcuchowych w cudzysłowach zachodzi zastępowanie zmiennych
i interpretacja odwrotnego ukośnika. W łańcuchach w apostrofach nie występuje
zastępowanie i interpretacja (z wyjątkiem \*(L"\f(CW\e'\fR\*(R" oraz
\*(L"\f(CW\e\e\fR"). To tworzenia znaków takich jak nowa linia, tabulator itd.,
stosowane są zarówno zwykłe reguły użycia odwrotnego ukośnika w Unixie, jak
i bardziej egzotyczne formy. Listę sposobów cytowania znajdziesz w sekcji
\fIQuote and Quotelike Operators\fR podręcznika \fIperlop\fR(1).
.PP
Zapisy ósemkowe czy szesnastkowe w literałach łańcuchowych (np. \*(L'0xffff')
nie są automatycznie zamieniane na ich całkowitą reprezentację. Konwersje te
wykonują funkcje \fIhex()\fR i \fIoct()\fR. Więcej szczegółów znajdziesz
w opisach tych funkcji w podręczniku \fIperlfunc\fR(1).
.PP
Możesz też umieszczać znaki nowej linii bezpośrednio w łańcuchach, tj., mogą
one kończyć się w innym wierszu niż się rozpoczęły. Jest to przyjemne, ale
jeżeli zapomnisz zamykającego cudzysłowu, to błąd nie będzie zgłaszany dopóty,
dopóki Perl nie znajdzie innego wiersza, zawierającego znak cudzysłowu, który
może znajdować się o wiele dalej w skrypcie. Zastępowanie zmiennych
w łańcuchach ograniczone jest do zmiennych skalarnych, tablic oraz wycinków
tablic. (Inaczej mówiąc, nazw rozpoczynających się od $ lub @, po których
może opcjonalnie wystąpić, ujęte w nawiasy kwadratowe, wyrażenie traktowane
jako indeks elementu tablicy.)
Poniższy fragment kodu drukuje \*(L"Cena wynosi $\&100.\*(R"
.PP
.Vb 2
\&    $cena = '$100';    # nie interpretowane
\&    print "Cena wynosi $cena.\en";     # interpretowane
.Ve
Tak jak w niektórych powłokach, możesz umieścić nazwę w nawiasach klamrowych,
by oddzielić ją od następujących dalej znaków alfanumerycznych.
Identyfikator w takich nawiasach traktowany jest zawsze jako łańcuch, tak samo
jak pojedynczy identyfikator będący indeksem hasza. Nasz wcześniejszy przykład,
.PP
.Vb 1
\&    $dni{'luty'}
.Ve
może być zapisany jako
.PP
.Vb 1
\&    $dni{luty}
.Ve
a cudzysłowy będą domniemane automatycznie. Ale cokolwiek bardziej
skomplikowanego w indeksie zostanie zinterpretowane jako wyrażenie.
.PP
Zauważ, że łańcuch w pojedynczych cudzysłowach musi być oddzielony od
poprzedzającego go słowa odstępem, gdyż pojedynczy cudzysłów jest poprawnym
(choć nie zalecanym) znakiem w nazwie zmiennej (zobacz \f(CWPackages\fR
w podręczniku \fIperlmod\fR(1)).
.PP
Trzema specjalnymi literałami są _\|_FILE_\|_, _\|_LINE_\|_
oraz _\|_PACKAGE_\|_, które reprezentują nazwę bieżącego pliku, numer wiersza
oraz nazwę pakietu w danym punkcie twego programu. Mogą być używane wyłącznie
jako odrębne tokeny. Nie będą one interpolowane wewnątrz łańcuchów.
Jeżeli nie ma bieżącego pakietu (z powodu pustej dyrektywy \f(CWpackage;\fR),
to _\|_PACKAGE_\|_ jest wartością niezdefiniowaną.
.PP
Tokenami _\|_END_\|_ i _\|_DATA_\|_ można posługiwać się do wskazania
logicznego końca skryptu przed faktycznym końcem pliku. Dowolny następujący
po nich tekst jest ignorowany, ale może być odczytany przy pomocy uchwytu
\s-1DATA\s0. Wykorzystaj main::\s-1DATA\s0 dla użytego tokenu _\|_END_\|_,
lub też \s-1NAZWAPAKIETU::DATA\s0 (gdzie \s-1NAZWAPAKIETU\s0 jest bieżącym
pakietem) dla _\|_DATA_\|_.
Dwa znaki sterujące: ^D i ^Z są synonimami dla _\|_END_\|_ (lub _\|_DATA_\|_
w module). Szerszy opis _\|_DATA_\|_ i przykład użycia znajdziesz w podręczniku
\fISelfLoader\fR.
Zauważ, że nie można czytać z uchwytu pliku \s-1DATA\s0 w bloku \s-1BEGIN\s0.
Blok ten jest wykonywany natychmiast po napotkaniu (w czasie kompilacji).
W tym momencie nie został jeszcze znaleziony odpowiedni token _\|_DATA_\|_
(lub _\|_END_\|_).
.PP
Słowo nie posiadające żadnej innej interpretacji w gramatyce Perla
będzie traktowane tak, jakby znajdowało się w cudzysłowie. Są one znane pod
nazwą "gołych słów" (\*(L"barewords\*(R").
Tak samo, jak w przypadku etykiet i uchwytów plików, gołe słowa składające się
wyłącznie z małych liter narażają na konlikt z przyszłymi słowami zastrzeżonymi.
Jeżeli użyjesz przełącznika \fB\-w\fR, to Perl będzie ostrzegał o wystąpieniu
takich słów.
Niektórzy chcieliby całkowicie wyjąć spod prawa gołe słowa.
Jeśli napiszesz
.PP
.Vb 1
\&    use strict 'subs';
.Ve
to każde gołe słowo, które nie zostanie zinterpretowane jako wywołanie
procedury spowoduje błąd kompilacji. Ograniczenie to rozciąga się do końca
zawierającego je bloku. Blok wewnętrzny może je jednak zanegować przy pomocy
\f(CWno strict 'subs'\fR.
.PP
Zmienne tablicowe w łańcuchach objętych cudzysłowami interpolowane są
przez złączenie wszystkich elementów tablicy. Elementy są wówczas rozdzielone
ogranicznikiem podanym w zmiennej \f(CW$"\fR (\f(CW$LIST_SEPARATOR\fR w module
English), domyślnie spacją. Poniższe fragmenty są równoważne:
.PP
.Vb 2
\&    $temp = join($",@ARGV);
\&    system "echo $temp";
.Ve
.Vb 1
\&    system "echo @ARGV";
.Ve
Wewnątrz wzorców wyszukiwania (które również podlegają zastępowaniu w podwójnym
cytowaniu) pojawia się brzydka niejednoznaczność: czy \f(CW/$foo[bar]/\fR
ma być interpretowane jako \f(CW/${foo}[bar]/\fR (gdzie \f(CW[bar]\fR jest
klasą znaków wyrażenia regularnego) czy też jako \f(CW/${foo[bar]}/\fR (gdzie
\f(CW[bar]\fR jest indeksem tablicy \f(CW@foo\fR)? Jeżeli nie istnieje
\f(CW@foo\fR, to jest to oczywiście klasa znaków. Jeżeli \f(CW@foo\fR istnieje,
to Perl odgaduje czym ma być \f(CW[bar]\fR, i prawie zawsze ma rację.
Jeśli odgaduje źle, albo po prostu jesteś paranoikiem, możesz wymusić poprawną
interpretację używając nawiasów klamrowych jak powyżej.
.PP
Wierszowa forma cytowania oparta jest na składni "dokumentów-tutaj" używanej
(\*(L"here-doc\*(R") w powłokach. Po sekwencji \f(CW<<\fR podajesz napis
ograniczający cytowany materiał, a wszystkie wiersze poniżej bieżącego aż do
napisu kończącego są wartością elementu. Napisem kończącym może być
identyfikator (słowo) albo jakiś cytowany tekst. Jeżeli jest to tekst
cytowany, to rodzaj zastosowanych znaków cytowania określa traktowanie tekstu,
tak jak przy zwykłym cytowaniu. Niecytowany identyfikator działa tak, jakby
był w podwójnym cudzysłowie. Pomiędzy \f(CW<<\fR a identyfikatorem nie może
wystąpić spacja. (Jeżeli wstawisz spację, to będzie ona traktowany jak pusty
identyfikator, co jest poprawne i dopasowuje pierwszy pusty wiersz.) Napis
kończący musi pojawić się w wierszu kończącym samotnie (niecytowany i bez
otaczających białych znaków).
.PP
.Vb 3
\&        print <<EOF;
\&    Cena wynosi $cena.
\&    EOF
.Ve
.Vb 3
\&        print <<"EOF";  # to samo, co powyżej
\&    Cena wynosi $cena.
\&    EOF
.Ve
.Vb 4
\&        print <<`EOC`;  # wykonaj polecenia
\&    echo hi there
\&    echo lo there
\&    EOC
.Ve
.Vb 5
\&        print <<"foo", <<"bar"; # możesz składować, jeden za drugim
\&    I said foo.
\&    foo
\&    I said bar.
\&    bar
.Ve
.Vb 6
\&        myfunc(<<"TO", 23, <<'TAMTO');
\&    Masz tu linijkę
\&    czy dwie.
\&    TO
\&    a tu jeszcze jedną.
\&    TAMTO
.Ve
Nie zapomnij tylko, że musisz postawić średnik na końcu instrukcji.
Perl nie wie przecież, czy nie zamierzasz spróbować zrobić tego:
.PP
.Vb 4
\&        print <<ABC
\&    179231
\&    ABC
\&        + 20;
.Ve
.Sh "Konstruktory wartości listowych"
Wartości listowe oznaczane są przez oddzielenie pojedynczych wartości
przecinkami (i otoczenie listy nawiasami jeśli wymaga tego kolejność):
.PP
.Vb 1
\&    (LIST)
.Ve
W kontekście nie wymagającym wartości listowej wartość literału listowego jest
wartością ostatniego elementu, tak jak w przypadku występującego w C operatora
przecinkowego.
Na przykład,
.PP
.Vb 1
\&    @foo = ('cc', '\-E', $bar);
.Ve
przypisuje wartość całej listy do tablicy foo, ale
.PP
.Vb 1
\&    $foo = ('cc', '\-E', $bar);
.Ve
przypisuje zmiennej foo wartość zmiennej bar. Zauważ, że rzeczywista tablica
w kontekście skalarnym zwraca długość tablicy. Poniższy kod przypisuje
\f(CW$foo\fR wartość 3:
.PP
.Vb 2
\&    @foo = ('cc', '\-E', $bar);
\&    $foo = @foo;                # $foo dostaje 3
.Ve
Przed nawiasem zamykającym listę literałów możesz użyć opcjonalnego przecinka,
zatem możesz pisać:
.PP
.Vb 5
\&    @foo = (
\&        1,
\&        2,
\&        3,
\&    );
.Ve
LISTY dokonują automatycznej interpolacji podlist. To znaczy, kiedy
przetwarzana jest \s-1LISTA\s0, to każdy jej element jest przetwarzany
w kontekście listowym. Wynikowa wartość listy interpolowana jest do listy
\s-1LISTA\s0 tak, jakby każdy pojedynczy element był członkiem \s-1LISTY\s0
Zatem w \s-1LIŚCIE\s0 tracą swoją tożsamość tablice i hasze--lista
.PP
.Vb 1
\&    (@foo,@bar,&SomeSub,%glarch)
.Ve
zawiera wszystkie elementy \f(CW@foo\fR, po których następują wszystkie
elementy \f(CW@bar\fR, wszystkie elementy zwrócone przez procedurę o nazwie
SomeSub wywołaną w kontekście listowym, i na końcu pary klucz/wartość
z \f(CW%glarch\fR. Jeżeli chcesz odwołać się do listy, NIE
wykonując interpolacji zajrzyj do podręcznika \fIperlref\fR(1).
.PP
Lista pusta reprezentowana jest przez (). Jej interpolowanie w liście nie daje
żadnego efektu. Zatem ((),(),()) jest równoważne (). Podobnie, interpolowanie
tablicy bez elementów jest tym samym, co nie interpolowanie w tym miejscu
żadnej tablicy.
.PP
Wartość listowa może być też indeksowana tak, jak zwykła tablica. Musisz tylko
umieścić listę w nawiasach, by uniknąć niejasności. Na przykład:
.PP
.Vb 2
\&    # Stat zwraca wartość listową
\&    $time = (stat($file))[8];
.Ve
.Vb 2
\&    # TUTAJ BŁĄD SKŁADNI
\&    $time = stat($file)[8];  # Oj, zapomniałem nawiasów
.Ve
.Vb 2
\&    # znajdź cyfrę szesnastkową
\&    $hexdigit = ('a','b','c','d','e','f')[$digit-10];
.Ve
.Vb 2
\&    # "reverse comma operator"
\&    return (pop(@foo),pop(@foo))[0];
.Ve
W liście możesz wykonać przypisanie do \f(CWundef\fR. Przydaje się to do
pozbywania się niektórych wartości zwracanych przez funkcję:
.PP
.Vb 1
\&    ($dev, $ino, undef, undef, $uid, $gid) = stat($file);
.Ve
Do list można wykonać przypisanie wtedy i tylko wtedy, gdy dozwolone jest
przypisanie do każdego z elementów listy:
.PP
.Vb 1
\&    ($a, $b, $c) = (1, 2, 3);
.Ve
.Vb 1
\&    ($map{'czerwony'}, $map{'niebieski'}, $map{'zielony'}) 
\&                                              = (0x00f, 0x0f0, 0xf00);
.Ve
Przypisanie tablicy w kontekście skalarnym zwraca liczbę elementów utworzonych
przez wyrażenie po prawej stronie przypisania:
.PP
.Vb 2
\&    $x = (($foo,$bar) = (3,2,1));  # ustaw $x na 3, nie 2
\&    $x = (($foo,$bar) = f()); # ustaw $x na ilość zwróconych przez f()
.Ve
Jest to bardzo wygodne, gdy chcesz wykonać przypisanie listy w kontekście
logicznym (boolowskim), gdyż większość funkcji listowych zwraca po zakończeniu
przetwarzania listę pustą, co przy przypisaniu daje 0, interpretowane jako
fałsz.
.PP
Ostatni element może być tablicą lub haszem:
.PP
.Vb 2
\&    ($a, $b, @rest) = split;
\&    my($a, $b, %rest) = @_;
.Ve
Faktycznie możesz umieścić tablicę lub hasza w dowolnym miejscu listy, ale
pierwsze z nich na liście wessie wszystkie wartości i pozostałe dostaną
wartość nul. Może to być pomocne w \fIlocal()\fR lub \fImy()\fR.
.PP
Literał hasza (tablicy asocjacyjnej) zawiera pary wartości, które będą
interpretowane jako klucz i wartość:
.PP
.Vb 2
\&    # takie samo przypisanie jak powyżej
\&    %map = ('czerwony',0x00f,'niebieski',0x0f0,'zielony',0xf00);
.Ve
Choć listy literałów i nazwane tablice są zwykle wzajemnie wymienne, to nie
zachodzi to w przypadku haszy. To, że możesz indeksować wartości listy
tak jak zwykłej tablicy nie oznacza, że możesz indeksować listę tak jak hasz.
Podobnie, hasze włączone jako części innych list (łącznie z listami parametrów
i list zwracanych przez funkcje) zawsze ulegają spłaszczeniu do par
klucz/wartość. Dlatego czasem dobrze jest użyć wskazania.
.PP
Często bardziej czytelne jest użycie pomiędzy parami klucz/wartość operatora
\f(CW=>\fR. Operator ten jest po prostu bardziej wyróżniającym się wzrokowo
synonimem przecinka. Ponadto powoduje, że jego lewostronny operand jest
interpretowany jako łańcuch, jeśli jest on gołym słowem, które mogłoby być
poprawnym identyfikatorem.
Uprzyjemnia to inicjowanie haszy:
.PP
.Vb 5
\&    %map = (
\&                 czerwony  => 0x00f,
\&                 niebieski => 0x0f0,
\&                 zielony   => 0xf00,
\&   );
.Ve
lub inicjowanie odwołań do haszy, które będą używane jako rekordy:
.PP
.Vb 5
\&    $rec = {
\&                witch => 'Mable the Merciless',
\&                cat   => 'Fluffy the Ferocious',
\&                date  => '10/31/1776',
\&    };
.Ve
albo użycie wywoływanych przez nazwę parametrów skomplikowanej funkcji:
.PP
.Vb 7
\&   $field = $query->radio_group(
\&               name      => 'group_name',
\&               values    => ['eenie','meenie','minie'],
\&               default   => 'meenie',
\&               linebreak => 'true',
\&               labels    => \e%labels
\&   );
.Ve
Zwróć uwagę na to, iż fakt, że tablica asocjacyjna jest zainicjowana w takim
porządku, nie oznacza, że zostanie zwrócona w tym samym porządku. Przykłady,
jak ułożyć kolejność zwracanych wyników znajdziesz przy opisie \f(CWsort\fR
w podręczniku \fIperlfunc\fR(1).
.Sh "Typeglob i uchwyty plików"
Perl posługuje się wewnętrznym typem zwanym \fItypeglob\fR. Przechowuje w nim
wszystkie zapisy tablicy symboli. Przedrostkiem typu typeglob jest \f(CW*\fR,
gdyż reprezentuje on wszystkie typy. Był on zalecanym sposobem przekazywania
tablic i tablic asocjacyjnych przez odwołanie do funkcji, ale obecnie istnieją
prawdziwe odwołania, więc jest to rzadko potrzebne.
.PP
Podstawowym zastosowaniem typeglob we współczesnym Perlu jest tworzenie
synonimów tablicy symboli. To przypisanie:
.PP
.Vb 1
\&    *cos = *inne;
.Ve
robi \f(CW$cos\fR synonimem (aliasem) dla \f(CW$inne\fR, \f(CW@cos\fR
jest aliasem dla \f(CW@inne\fR, \f(CW%cos\fR aliasem dla \f(CW%inne\fR,
&cos aliasem dla &inne, itd. Dużo bezpieczniej jest użyć odwołania (wskazania).
To:
.PP
.Vb 1
\&    local *Tutaj::niebieski = \e$Tam::zielony;
.Ve
tymczasowo czyni \f(CW$Tutaj::niebieski\fR aliasem dla \f(CW$Tam::zielony\fR,
ale nie robi \f(CW@Tutaj::niebieski\fR aliasem dla \f(CW@Tam::zielony\fR, czy
\f(CW%Tutaj::niebieski\fR aliasem dla \f(CW%Tam::zielony\fR, itd.
W sekcji \fISymbol Tables\fR podręcznika \fIperlmod\fR(1) znajdziesz więcej
takich przykładów. Mimo, że może to wyglądać dziwnie, jest to podstawą całego
systemu importu/exportu modułów.
.PP
Innym zastosowaniem typeglob jest przesyłanie uchwytów plików do funkcji lub
tworzenie nowych uchwytów. Jeżeli potrzebujesz posłużyć się typeglob, by
zachować uchwyt pliku, zrób to tak:
.PP
.Vb 1
\&    $fh = *STDOUT;
.Ve
albo może jako prawdziwe odwołanie, jak to:
.PP
.Vb 1
\&    $fh = \e*STDOUT;
.Ve
W podręczniku \fIperlsub\fR(1) znajdziesz przykłady zastosowania typeglob jako
pośrednich uchwytów plików w funkcjach.
.\" indirect filehandles
.PP
Typeglob są również sposobem na tworzenie lokalnych uchwytów plików przy użyciu
operatora \fIlocal()\fR. Istnieją wówczas aż do wyjścia z ich bloku, ale
mogą być przesłane powtórnie.
Na przykład:
.PP
.Vb 7
\&    sub newopen {
\&        my $path = shift;
\&        local *FH;  # nie my!
\&        open   (FH, $path)          or  return undef;
\&        return *FH;
\&    }
\&    $fh = newopen('/etc/passwd');
.Ve
Obecnie, gdy dysponujemy notacją *foo{\s-1COŚ\s0}, typeglob nie są tak często
używane do manipulowania uchwytami plików, chociaż wciąż są konieczne do
przesłania całkiem nowego uchwytu pliku czy katalogu do funkcji czy z funkcji.
Wynika to stąd, że *\s-1UCHWYT\s0{\s-1IO\s0} działa tylko jeśli \s-1UCHWYT\s0
był już użyty jako uchwyt. Inaczej mówiąc, do tworzenia nowych wpisów w tablicy
symboli może posłużyć *\s-1FH\s0, ale nie *foo{\s-1COŚ\s0}.
.PP
Inną metodą tworzenia anonimowych uchwytów plików jest wykorzystanie modułu
\s-1IO::\s0Handle. 
.\" module and its ilk.
Zaletą tych modułów jest nieukrywanie różnych typów tej samej nazwy podczas
\fIlocal()\fR. Na końcu opisu \f(CWopen()\fR w podręczniku \fIperlfunc\fR(1)
zamieszczono odpowiedni przykład.
.PP
Dalsze rozważania na temat typeglob i składni *foo{\s-1THING\s0} znajdziesz
w podręcznikach \fIperlref\fR(1) i \fIperlsub\fR(1), a także w sekcji
\fISymbol Tables\fR podręcznika \fIperlmod\fR(1).

.rn }` ''
.IX Title "PERLDATA 1"
.IX Name "perldata - typy danych Perla"

.IX Header "NAZWA"

.IX Header "OPIS"

.IX Subsection "Nazwy zmiennych"

.IX Subsection "Kontekst"

.IX Subsection "Wartości skalarne"

.IX Subsection "Scalar value constructors"

.IX Subsection "List value constructors"

.IX Subsection "Typeglobs and Filehandles"