./" {PTM/WK/2000-I}
.ig
Transl.note: based on GNU fileutils.info
FSF notice for fileutils docs follows:

Copyright 1994, 95, 96, 1999 Free Software Foundation, Inc.

Permission is granted to make and distribute verbatim copies of this
manual provided the copyright notice and this permission notice are
preserved on all copies.

Permission is granted to copy and distribute modified versions of
this manual under the conditions for verbatim copying, provided that
the entire resulting derived work is distributed under the terms of a
permission notice identical to this one.

Permission is granted to copy and distribute translations of this
manual into another language, under the above conditions for modified
versions, except that this permission notice may be stated in a
translation approved by the Foundation.
..
.TH FILEUTILS "1" FSF "grudzie 1999" "Narzdzia plikowe GNU 4.0l"
.SH NAZWA
fileutils - opis pakietu narzdzi plikowych GNU
.SH OD TUMACZA
Podrczniki man dla narzdzi plikowych GNU nie s ju rozwijane.
Niniejsza strona podrcznika powstaa jako tumaczenie, uywanej
przez twrcw jako podstawowej, dokumentacji formatu info.
W pliku, ktry czytasz umieszczono cz dokumentacji dotyczc wsplnych
cech i opcji programw oraz informacje, ktre z rnych przyczyn nie znalazy
si na stronach opisujcych poszczeglne polecenia pakietu.
Szczegowe opisy samych polece znajdziesz we waciwych, osobnych
stronach podrcznika.

Dokumentacja niniejsza nie jest ju utrzymywana i moe by niedokadna
lub niekompletna.  Autorytatywnym rdem jest obecnie dokumentacja
Texinfo.  Dostp do niej uzyskasz wpisujc w wierszu polece:
.RS
.B pinfo fileutils
.RE
lub
.RS
.BR "info fileutils" .
.RE
.PP
.SH WSTP
Niniejszy podrcznik opisuje zestaw narzdzi plikowych GNU w wersji 4.01.

Podrcznik ten nie jest wyczerpujcy: nie usiowano wyjani podstawowych
poj dotyczcych plikw w sposb odpowiedni dla nowicjuszy. Zatem, jeli
jeste zainteresowany, wcz si, prosz, w udoskonalanie go. Skorzysta na tym
caa wsplnota GNU.

Narzdzia plikowe GNU s w wikszoci zgodne ze standardem POSIX.2.

Bdy prosz zgasza, w jz.angielskim, do <bug-fileutils@gnu.org>. Pamitaj,
by zamieci numer wersji, architektur maszyny, pliki wejciowe i inne
informacje potrzebne do powielenia bdu: wprowadzane znaki, czego si
spodziewae, co otrzymae i dlaczego jest to le. Pliki diff s mile
widziane, ale prosz doczy rwnie opis problemu, gdy czasem ciko
jest wycign wnioski.

Podrcznik ten powsta pierwotnie na bazie uniksowych stron man napisanych
przez Davida MacKenzie i aktualizowanych przez Jima Meyeringa. Autorytatywn
dokumentacj jest obecnie dokumentacja w formacie info; strony man nie s
ju rozwijane i aktualizowane.
Franc,ois Pinard wykona wstpn konwersj do formatu Texinfo. Karl
Berry wykona indeksy, troch reorganizacji i edycji wynikw.
Richard Stallman wnis swj zwyky nieoceniony wgld w cao procesu.
.SH ZAWARTO PAKIETU
Obecnie pakiet narzdzi plikowych GNU zawiera kilkanacie programw:
.SS Listowanie zawartoci katalogw
.RS 4
.nf
ls          lista zawartoci katalogu
dir         ls krtko
vdir        rozgadane ls
dircolors   ustawienie kolorw dla ls, itd.
.fi
.RE
.SS Podstawowe operacje
.RS 4
.nf
cp          kopiuje pliki
dd          konwertuje i kopiuje plik
install     kopiuje pliki i ustawia atrybuty
mv          przesuwa pliki/zmienia nazwy
rm          usuwa pliki lub katalogi
shred       bezpieczniejsze usuwanie plikw
.fi
.RE
.SS Specjalne typy plikw
Niej wymienione polecenia tworz pliki specjalnych typw. (W szczeglnoci
`rmdir' usuwa katalogi, bdce jednym ze specjalnych typw plikw.)

Mimo, e uniksopodobne systemy operacyjne maj znacznie mniej specjalnych
typw plikw ni inne, nie \fBwszystko\fP moe by traktowane wycznie jako
niezrnicowany strumie bajtw "zwykych plikw". Na przykad, podczas
tworzenia lub usuwania pliku, system musi odnotowa t informacj, co czyni
w "katalogu" -- specjalnym rodzaju pliku. Mona czyta katalogi
tak jak zwyke pliki, jeli kto jest ciekaw, jednak system do wykonania
swojej roboty musi narzuci struktur, pewne uporzdkowanie bajtw takiego
pliku.  Dlatego jest to "specjalny" typ pliku.

Oprcz katalogw, inne typy plikw specjalnych obejmuj potoki nazwane
(FIFO), dowizania symboliczne, gniazda i tak zwane "pliki specjalne".
.RS 4
.nf
ln          tworzy dowizania (links) midzy plikami
mkdir       tworzy katalogi
mkfifo      tworzy FIFO (potoki nazwane)
mknod       tworzy blokowe lub znakowe pliki specjalne
rmdir       usuwa puste katalogi
.fi
.RE
.SS Zmiana atrybutw pliku
Plik to nie tylko jego zawarto, nazwa i typ pliku (zobacz `Specjalne typy
plikw').
Plik ma take waciciela (id uytkownika), grup (id grupy), prawa
(co moe zrobi z plikiem jego waciciel, co mog czonkowie grupy
a co wszyscy inni), rne znaczniki czasu (timestamps) i inne dane.
Zbiorczo, nazywamy je "atrybutami" pliku.
Ponisze polecenia zmieniaj atrybuty pliku.
.RS 4
.nf
chown       zmienia waciciela i grup pliku
chgrp       zmienia grup pliku
chmod       zmienia prawa dostpu do pliku
touch       zmienia znaczniki czasu pliku
.fi
.RE
.SS Zajto dysku
aden dysk nie pomieci nieskoczonej iloci danych. Ponisze polecenia
podaj, jak bardzo zajte lub dostpne jest miejsce na dyskach. (Nie ma to nic
wsplnego z tym, ile \fBpamici gwnej\fP, tj. RAM, uywa dany program podczas
pracy; w tym celu potrzebujemy `ps', `pstat' lub `swap' albo jakiego
podobnego polecenia.)
.RS 4
.nf
df          raport zajtoci dysku dla systemw plikw
du          szacunkowe zuycie miejsca przez plik
sync        synchronizuje pami i dysk
.fi
.RE
.SH OPCJE WSPLNE
Pewne opcje dostpne s we wszystkich opisywanych programach (naprawd
powinien je przyjmowa kady z programw GNU).
.TP
.B --help
Wywietla informacj o stosowaniu programu i list wszystkich dostpnych opcji,
pomylnie koczy dziaanie.
.TP
.B --version
Wywietla numer wersji programu i pomylnie koczy dziaanie.
.PP
Zobacz te w niektrych programach:
.RS
.br
Opcje kopii zapasowych: -b -S -V
.br
Rozmiar bloku:          BLOCK_SIZE i --block-size
.br
Katalog docelowy:       --target-directory
.RE
.SH OPCJE KOPII ZAPASOWYCH
Niektre z programw GNU (co najmniej `cp', `install', `ln' i `mv')
opcjonalnie tworz kopie zapasowe plikw przed zapisaniem ich nowych wersji.
Opcje te steruj szczegami robienia kopii. S one take krtko wzmiankowane
w opisach konkretnych programw.
.TP
.PD 0
.BI -b " metoda"
.TP
.PD
.BR --backup [ = \fImetoda\fP]
Tworzy kopi zapasow kadego pliku, ktry inaczej byby nadpisany lub
usunity.  Bez uycia tej opcji wersje pierwotne s niszczone. Posuguje si
zadan \fImetod\fP do okrelenia typu kopii zapasowych, jakie maj by
wykonywane.  Gdy opcja ta jest uywana bez okrelenia metody, do uywana
jest warto zmiennej rodowiskowej \fBVERSION_CONTROL\fP. A jeli ta
zmienna nie jest ustawiona, to domylnym typem kopii zapasowej jest
`existing'.

Opcja ta odpowiada zmiennej `version-control' Emacsa: uywane s te same
wartoci dla \fImetody\fP tworzenia kopii. Opcje te rozpoznaj take bardziej
opisowe synonimy. Prawidowe wartoci to (unikalne skrty s dopuszczalne):
.RS
.TP
.BR none ", " off
Nigdy nie tworzy kopii zapasowych.
.TP
.BR t ", " numbered
Zawsze tworzy numerowane kopie zapasowe.
.TP
.BR nil ", " existing
Tworzy numerowane kopie zapasowe plikw, ktre ju je maj, zwyke kopie dla
reszty.
.TP
.BR never ", " simple
Robi zawsze zwyke kopie zapasowe. Zauwa, prosz, e `never' nie powinno by
mylone z `none'.
.RE
.TP
.PD 0
.BI \-S " przyr_kopii"
.TP
.PD
.BI \-\-suffix " przyr_kopii"
Dodaje przyrostek \fIprzyr_kopii\fP do nazwy kadego pliku kopii zapasowej
wykonanego za pomoc \fB\-b\fP. Jeli opcja ta nie zostanie podana, to
uyta zostanie warto zmiennej rodowiskowej \fBSIMPLE_BACKUP_SUFFIX\fP.
Jeli ona rwnie nie jest okrelona, to uyty zostanie domylny znak `~',
jak w Emacsie.
.TP
.BI --version-control= metoda
Opcja ta jest przestarzaa i w przyszych wydaniach zostanie usunita.
Zostaa zastpiona przez \fB--backup\fP.
.SH ROZMIAR BLOKU
Niektre z programw GNU (co najmniej `df', `du' i `ls') wywietlaj wielkoci
plikw w "blokach". Moesz dopasowa rozmiar bloku by uczytelni rozmiary
plikw. Rozmiar bloku do wywietlania jest niezaleny od rozmiaru bloku
jakiegokolwiek systemu plikw.

Normalnie wywietlane zajtoci dysku zaokrglane s w gr, ilo wolnego
miejsca w d, a inne rozmiary do najbliszego bloku, z powkami
zaokrglanymi do liczb parzystych.

Domylny rozmiar bloku wybierany jest przez sprawdzenie kolejno poniszych
zmiennych rodowiska; pierwsza, ktra jest ustawiona okrela rozmiar bloku.
.TP
.B DF_BLOCK_SIZE
Okrela domylny rozmiar bloku dla polecenia `df'. Podobnie,
\fBDU_BLOCK_SIZE\fP okrela wielko domyln dla `du', za
\fBLS_BLOCK_SIZE\fP' dla `ls'.
.TP
.B BLOCK_SIZE
Okrela domylny rozmiar bloku dla wszystkich trzech polece, jeli nie s
ustawione wymienione wyej zmienne specyficzne dla poszczeglnych polece.
.TP
.B POSIXLY_CORRECT
Jeeli nie jest ustawiona ani zmienna \fBpolecenie_BLOCK_SIZE\fP ani te
\fBBLOCK_SIZE\fP, ale ta zmienna jest ustawiona, to domyln wartoci bloku
jest 512.
.PP
Jeli nie jest ustawiona adna z powyszych zmiennych rodowiskowych, to
obecnie domylny rozmiar bloku wynosi 1024 bajty, lecz liczba ta moe
w przyszoci si zmieni.

Rozmiaru bloku moe opisywa dodatnia liczba cakowita, okrelajca
liczb bajtw bloku, bd jeden z napisw \fBhuman-readable\fP lub \fBsi\fP,
wybierajcy format w postaci czytelnej dla czowieka.

W przypadku formatw czytelnych dla czowieka wywietlane rozmiary koczone s
liter przyrostka potgi, jak `M' dla megabajtw.
.B BLOCK_SIZE=human-readable
posuguje si potgami 1024; `M' oznacza 1,048,576 bajtw.
.B BLOCK_SIZE=si
jest podobne, ale uywa potg 1000; `M' oznacza tu 1,000,000 bajtw.
(SI, Midzynarodowy System Jednostek, definiuje wymienione przyrostki
kolejnych potg liczby 1000.)

Cakowity rozmiar bloku moe by zakoczony liter okrelajc wielokrotno
tego rozmiaru. Przy uyciu tej notacji, litery rozmiarw normalnie oznaczaj
potgi 1024, i moe po nich wystpi opcjonalna litera `B' dla oznaczenia
"bajtw"; ale jeeli po literze rozmiaru wystpuje `D' ("bajty dziesitnie"),
oznacza to potgi 1000. Na przykad, `BLOCK_SIZE=4MB' jest rwnowane
`BLOCK_SIZE=4194304', a `BLOCK_SIZE=4MD' jest rwnowane `BLOCK_SIZE=4000000'.

Zdefiniowane s ponisze litery. Bardzo wielkie rozmiary, jak `1Y' mog by
odrzucone przez twj komputer z powodu ogranicze jego arytmetyki.
.TP
.B k
kilo: 2^10 = 1024 dla `human-readable' lub 10^3 = 1000 dla `si'.
.TP
.B M
Mega: 2^20 = 1,048,576 lub 10^6 = 1,000,000.
.TP
.B G
Giga: 2^30 = 1,073,741,824 lub 10^9 = 1,000,000,000.
.TP
.B T
Tera: 2^40 = 1,099,511,627,776 lub 10^12 = 1,000,000,000,000.
.TP
.B P
Peta: 2^50 = 1,125,899,906,842,624 lub
10^15 = 1,000,000,000,000,000.
.TP
.B E
Exa: 2^60 = 1,152,921,504,606,846,976 lub
10^18 = 1,000,000,000,000,000,000.
.TP
.B Z
Zetta: 2^70 = 1,180,591,620,717,411,303,424 lub
10^21 = 1,000,000,000,000,000,000,000.
.TP
.B Y
Yotta: 2^80 = 1,208,925,819,614,629,174,706,176 lub
10^24 = 1,000,000,000,000,000,000,000,000.

Domylne rozmiary blokw mog by uniewaniane przez jawne uycie opcji
.BI --block-size= rozmiar \fR.
Opcja \fB-k\fP lub \fB-kilobytes\fP jest rwnowana \fB--block-size=1k\fP,
co jest ustawieniem domylnym, chyba e ustawiono zmienn rodowiskow
.BR POSIXLY_CORRECT .
Opcja \fB-h\fP lub \fB--human-readable\fP jest rwnowana
.BI --block-size= human-readable \fR.
Opcja \fB-H\fP lub \fB-si\fP jest rwnowana
.BI --block-size= si \fR.
.SH KATALOG DOCELOWY
Niektre programy GNU (co najmniej `cp', `install', `ln' i `mv') pozwalaj na
okrelenie katalogu docelowego przez t opcj:
.TP
.BI --target-directory= KATALOG
Okrela KATALOG docelowy.

Interfejs wikszoci programw przewiduje, e po przetworzeniu opcji
i skoczonej liczby (moe by to zero) argumentw staopozycyjnych,
pozostaa lista argumentw powinna by albo pusta albo by list pozycji
(zwykle plikw), ktre bd identycznie traktowane. Program \fBxargs\fP(1)
zaprojektowano do pracy z tak konwencj.

Polecenia z rodziny \fBmv\fP s niezwyczajne przez to, e pobieraj zmienn
liczb argumentw, specjalnie traktujc ostatni z nich (czyli katalog
docelowy).  Powoduje to, e wykonanie niektrych operacji nie jest banalne,
np., "przesu wszystkie pliki std do ../d/", gdy `mv * ../d/' moe
wyczerpa przestrze argumentw [bdzie ich zbyt wiele na moliwo
rozwinicia znaku `*' przez powok]. Z kolei `ls | xargs ...' nie daje
czystego sposobu na okrelenie dodatkowego, kocowego argumentu dla kadego
wywoania odpowiedniego polecenia. (Da si to zrobi przez polecenie
powoki, ale wymaga to wicej ludzkiej pracy i wysiku umysowego ni
powinno.)

Opcja \fB--target-directory\fP pozwala programom \fBcp\fP, \fPinstall\fP,
\fBln\fP i \fBmv\fP na wygodne uytkowanie z \fBxargs\fP. Na przykad, mona
przesun pliki z biecego katalogu do rwnolegego katalogu `d' w ten
sposb (jednak, nie przesuwa to plikw o nazwach rozpoczynajcych si `.')
.nf

    ls | xargs mv --target-directory=../d

.fi
Korzystajc z programu \fBfind\fP w wersji GNU, mona przesun
\fBwszystkie\fP pliki takim poleceniem:
.nf

    find . -mindepth 1 -maxdepth 1 \\
        | xargs mv --target-directory=../d

.fi
Zawiedzie ono jednak, jeeli w biecym katalogu nie ma adnych plikw lub
ktry z plikw ma nazw zawierajc znak nowej linii. Poniszy przykad
usuwa te ograniczenia i wymaga rwnoczenie GNU find i GNU xargs:
.nf

    find . -mindepth 1 -maxdepth 1 -print0 \\
        | xargs --null --no-run-if-empty   \\
                mv --target-directory=../d

.fi
.SH PRAWA PLIKU
Kady z plikw posiada zestaw "praw dostpu" kontrolujcych rodzaje dostpu,
jakie maj do niego uytkownicy. Prawa dla pliku s rwnie nazywane
jego "trybem dostpu". Mog by przedstawiane w formie symbolicznej lub jako
liczba semkowa.
.SS Struktura praw pliku
Istniej trzy rodzaje praw, jakie w stosunku do pliku moe posiada
uytkownik:
.RS 4
.TP 3
1.
prawo do odczytu pliku. Dla katalogw oznacza ono prawo do przegldania
(listowania) zawartoci danego katalogu.
.TP 3
2.
prawo do zapisu (zmiany) pliku. Dla katalogw oznacza ono prawo do
tworzenia i usuwania plikw w danym katalogu.
.TP 3
3.
prawo do wykonywania pliku (uruchomienia go jako programu). Dla katalogw
oznacza ono prawo dostpu do plikw w danym katalogu.
.RE
.PP
Istniej trzy kategorie uytkownikw, ktrzy mog mie rne prawa
do wykonywania dowolnej z powyszych czynnoci dla pliku:
.PP
.RS 4
1. waciciel pliku

2. inni uytkownicy nalecy do grupy pliku

3. wszyscy inni uytkownicy systemu
.RE
.PP
Waciciel i grupa przypisywane s plikom podczas ich tworzenia. Zwykle
wacicielem jest biecy uytkownik, a grup jest grupa katalogu, w ktrym
znajduje si plik, ale moe by rnie w zalenoci od systemu operacyjnego,
systemu plikw, w ktrym jest tworzony plik i sposobu jego tworzenia. Moesz
zmieni waciciela i grup pliku przy pomocy polece \fBchown\fP
i \fBchgrp\fP.

Oprcz wymienionych powyej trzech zestaww trzech uprawnie prawa pliku
zawieraj trzy specjalne skadniki, dziaajce jedynie w odniesieniu do plikw
wykonywalnych (programw) oraz, na niektrych systemach, katalogw:
.RS 4
.TP 3
1.
podczas wykonywania ustaw efektywny identyfikator uytkownika procesu
na identyfikator waciciela pliku (zwany bitem "setuid", od "set user id").
Nie dziaa na katalogach.
.TP 3
2.
podczas wykonywania ustaw efektywny identyfikator grupy procesu
na identyfikator grupy pliku (zwany bitem "setgid", od "set group id").
Na niektrych systemach, zastosowany do katalogu ustawia dla plikw w nim
tworzonych grup danego katalogu, bez wzgldu na grup uytkownika, ktry
je tworzy.
.TP 3
3.
zachowaj tekst programu na urzdzeniu buforujcym (swap), tak by adowa
si szybciej przy uruchomieniu (zwany "sticky bit", "bitem lepkim" lub
"bitem ochrony").
Na niektrych systemach, zastosowany do katalogu zabrania uytkownikom
usuwania w nim innych plikw poza wasnymi; nazywane jest to ustawianiem
katalogu "tylko-do-dodawania" ("append-only").
.RE
.SS Tryby symboliczne
"Tryby symboliczne" pokazuj zmiany praw do plikw jako operacje
na jednoznakowych symbolach. Pozwalaj na zmian wszystkich lub wybranych
czci praw plikw, opcjonalnie w oparciu o ich uprzednie wartoci i by moe
rwnie o aktualne ustawienie \fBumask\fP (zobacz Umask i ochrona).
Formatem trybw symbolicznych jest:
.PP
.RS
.RB [ ugoa ...][[ +-= ][ rwxXstugo ...]...][ , ...]
.RE
.PP
Ponisze sekcje opisuj operatory i inne szczegy dotyczce trybw
symbolicznych.
.SS Ustawianie praw dostpu
Podstawowymi operacjami symbolicznymi na prawach pliku s dodawanie,
usuwanie i ustawianie prawa, jakie maj pewni uytkownicy do czytania, zapisu
i wykonywania pliku. Operacje te maj nastpujcy format:
.PP
.RS
.I   uytkownicy operacja prawa
.RE
.PP
Spacje pomidzy powyszymi trzema czciami pokazano wycznie dla czytelnoci;
tryby symboliczne nie mog zawiera spacji.

Cz \fIuytkownicy\fP mwi, jakim uytkownikom zmieniany jest dostp
do pliku. Skada si z jednej lub wicej liter (moe te by pusta;
zobacz `Umask i ochrona', gdzie znajdziesz opis, co wwczas si dzieje).
Kiedy podano wicej ni jedn z tych liter, ich kolejno nie ma znaczenia.
.RS 4
.TP
.B u
(user) uytkownik, ktry jest wacicielem pliku
.TP
.B g
(group) inni uytkownicy nalecy do grupy pliku
.TP
.B o
(other) inni uytkownicy systemu;
.TP
.B a
(all) wszyscy uytkownicy; to samo co \fBugo\fP.
.RE
.PP
Cz \fIoperacja\fP mwi, jak zmieni zadanym uytkownikom prawa dostpu
do pliku, i jest jednym z nastpujcych symboli:
.RS 4
.TP
.B +
dodaje \fIprawa\fP do dowolnych praw pliku, jakie maj
ju \fIuytkownicy\fP. Nastpuje uzupenienie ju posiadanych praw o podane.
.TP
.B -
usuwa \fIprawa\fP spord dowolnych praw pliku, jakie maj
ju \fIuytkownicy\fP.
.TP
.B =
ustawia podane \fIprawa\fP jako jedyne prawa pliku, jakie powinni mie do
niego \fIuytkownicy\fP. Usuwa ewentualne uprzednie prawa.
.RE
.PP
Cz \fIprawa\fP mwi, jaki rodzaj dostpu do pliku powinien zosta zmieniony;
jest to zero lub wicej poniszych liter. tak jak w przypadku czci
\fIuytkownicy\fP, kolejno liter, jeli jest wicej ni jedna, nie ma
znaczenia. Pominicie czci \fIprawa\fP przydatne jest tylko z operacj `=',
gdzie nie daje ona \fIuytkownikom\fP adnego dostpu do pliku.
.RS 4
.TP
.B r
prawo do odczytu (read) pliku
.TP
.B w
prawo do zapisu (write) pliku
.TP
.B x
prawo do wykonywania (execution) pliku
.RE
.PP
Na przykad, aby odebra kademu prawo do odczytu i zapisu pliku, ale nie do
jego wykonywania, posu si:
.nf
    a=rw
.fi
Usunicie prawa zapisu dla wszystkich uytkownikw innych ni waciciel pliku
mona zrealizowa przez:
.nf
    go-w
.fi
Powysze polecenie nie zmieni dostpu, jaki ma do pliku jego waciciel, nie
nie ma te wpywu na to, czy inni uytkownicy mog czyta bd wykonywa plik.

Chcc nie da nikomu poza wacicielem pliku adnych praw do niego, moesz
posuy si podanym poniej trybem. Inni uytkownicy mog nadal usun plik,
jeeli maj prawo zapisu w katalogu, w ktrym si on znajduje.
.nf
    go=
.fi
Innym sposobem okrelenia tego samego jest:
.nf
    og-rxw
.fi
.SS Kopiowanie istniejcych praw
Moesz ustali prawa pliku w oparciu o jego prawa ju istniejce. By to zrobi
wystarczy zamiast uywania `r', `w' czy `x' po operatorze uy liter
`u', `g' lub `o'. Na przykad tryb
.nf
    o+g
.fi
dodaje prawa dla uytkownikw, ktrzy nale do grupy pliku do praw, jakie
posiadaj inni uytkownicy pliku. Zatem, jeli plik pocztkowo mia tryb 644
(`rw-rw-r--'), to powysze dopisanie zmieni mu tryb na 666 (`rw-rw-rw-').
Jeeli tryb pocztkowo mia tryb 741 (`rwxr----x'), to nastpi zmiana na
tryb 745 (`rwxr--r-x'). Operacje `-' i `=' dziaaj analogicznie.
.SS Zmiana praw specjalnych
Oprcz zmiany praw odczytu, zapisu i wykonywania pliku, moesz zmieni take
jego prawa specjalne.  W podsekcji `Struktura praw pliku' znajdziesz ich
krtki opis.

W celu zmiany prawa pliku ustawiajcego identyfikator uytkownika przy wykonaniu
posu si liter \fBu\fP w czci \fIuytkownicy\fP trybu symbolicznego oraz
\fBs\fP w czci \fIprawa\fP.

W celu zmiany prawa pliku ustawiajcego identyfikator grupy przy wykonaniu
posu si liter \fBg\fP w czci \fIuytkownicy\fP trybu symbolicznego oraz
\fBs\fP w czci \fIprawa\fP.

W celu zmiany prawa pliku decydujcego o pozostawieniu tekstu programu na
urzdzeniu wymiany (swap), posu si liter \fBo\fP w czci \fIuytkownicy\fP
trybu symbolicznego oraz \fBt\fP w czci \fIprawa\fP.

Na przykad, chcc doda prawo ustawiania ID uytkownika dla programu, moesz
uy trybu
.nf
    u+s
.fi
Usun mu zarwno prawo ustawiania ID uytkownika jak i grupy, moesz trybem:
.nf
    ug-s
.fi
Uycie trybu
.nf
    o+t
.fi
spowoduje z kolei zachowanie programu na urzdzeniu wymiany.

Pamitaj, e prawa specjalne dziaaj tylko w odniesieniu do plikw
wykonywalnych, plus, na niektrych systemach, katalogach (w tym przypadku
maj inne znaczenie; patrz `Struktura praw pliku'). Uycie `a' w czci
\fIuytkownicy\fP trybu symbolicznego nie powoduje zmian praw specjalnych;
zatem,
.nf
    a+s
.fi
\fBnic nie robi\fP. Musisz uy jawnie `u', `g' lub `o' by zmieni prawa
specjalne. Rwnie kombinacje `u+t', `g+t' i `o+s' nic nie robi.

Operator `=' niezbyt si przydaje przy prawach specjalnych; na przykad, tryb:
.nf
    o=t
.fi
spowoduje zachowanie pliku na urzdzeniu wymiany, ale rwnoczenie usunie
wszystkie prawa odczytu, zapisu i wykonania, ktre mogli mie wczeniej
uytkownicy nie nalecy do grupy pliku.
.SS Warunkowa wykonywalno
Istnieje jeszcze jeden specjalny typ praw symbolicznych; jeli uyjesz \fBX\fP
zamiast \fBx\fP, to prawo wykonywania jest zmieniane tylko wtedy, gdy plik
ma ju prawo wykonywania lub jest to katalog. Zmienia on prawa wykonywania dla
katalogw nawet, jeli uprzednio nie miay ustawionego adnego prawa
wykonywania.

Na przykad, ten tryb:
.nf
    a+X
.fi
daje wszystkim uytkownikom prawo wykonywania plikw (lub przeszukiwania
katalogw) jeli kto ju wczeniej je posiada.
.SS Dokonywanie wielu zmian
Format trybw symbolicznych jest faktycznie bardziej zoony, ni opisano
to powyej (zobacz `Ustawianie praw dostpu'). Umoliwia on dwa sposoby
dokonywania wielu zmian w prawach plikw.

Sposb pierwszy polega na wielokrotnym okreleniu czci \fIoperacja\fP
i \fIprawo\fP po czci \fIuytkownicy\fP trybu symbolicznego.

Na przykad, tryb:
.nf
    og+rX-w
.fi
daje uytkownikom innym ni waciciel pliku prawo odczytu oraz, jeli jest
to katalog lub kto ju ma prawo wykonywania tego pliku, daje im prawo
wykonywania; rwnoczenie odbiera im prawo zapisu tego pliku. Nie ma to
wpywu na prawa, jakie posiada do niego waciciel pliku. Powyszy tryb
jest rwnowanikiem dwu trybw:
.nf
    og+rX
    og-w
.fi

Drugi sposb dokonywania wielu zmian polega na okreleniu wicej ni jednego
prostego trybu symbolicznego, oddzielonego od poprzedniego przecinkiem.
Na przykad, ten tryb:
.nf
    a+r,go-w
.fi
nadaje kademu prawo do odczytu pliku i usuwa prawo zapisu wszystkim
uytkownikom oprcz jego waciciela. Inny przykad:
.nf
    u=rwx,g=rx,o=
.fi
ustawia wprost wszystkie nie-specjalne prawa pliku. (Nie daje uytkownikom
spoza grupy w ogle adnych praw do pliku.)

Opisane dwie metody mog by ze sob czone. Ten tryb
.nf
    a+r,g+x-w
.fi
daje wszystkim uytkownikom prawo odczytu pliku, uytkownikom nalecym
do grupy pliku rwnie prawo jego wykonywania, ale bez prawa zapisu.
Powyszy tryb mona zapisa na kilka rnych sposobw; innym sposobem jest:
.nf
    u+r,g+rx,o+r,g-w
.fi

.SS Umask i ochrona
Jeli w trybie symbolicznym pominito cz okrelajc uytkownikw, to
domylnie jest ona przyjmowana za `a' (dotyczy wszystkich uytkownikw),
z wyjtkiem tego, e prawa \fBustawione\fP w zmiennej systemowej \fIumask\fP
\fBnie s zmieniane\fP. Warto \fIumask\fP mona zmieni posugujc si
poleceniem \fBumask\fP. Warto domylna tej zmiennej jest rna dla rnych
systemw.

Pominicie czci \fIuytkownicy\fP trybu symbolicznego nie jest na og
uyteczne przy operacjach innych ni `+'. Przydaje si przy `+', gdy pozwala
na uycie `umask' jako atwo dostosowywalnej ochrony przeciw rozdawaniu
wikszych praw do plikw ni faktycznie zamierzasz.

Na przykad, jeli `umask' ma warto 2, co usuwa prawa zapisu dla
uytkownikw nie nalecych do grupy pliku, to tryb:
.nf
    +w
.fi
dodaje prawo zapisu do pliku jego wacicielowi i innym uytkownikom nalecym
do grupy pliku, ale \fBnie\fP pozostaym uytkownikom.
Inaczej jest w przypadku trybu:
.nf
    a+w
.fi
ignoruje on `umask' i \fBdaje\fP prawo zapisu do pliku wszystkim uytkownikom.
.SS Tryby liczbowe
Prawa pliku s wewntrznie zapisywane jako liczby cakowite. Zamiast podawa
tryb symbolicznie, moesz poda liczb semkow (o podstawie ukadu rwnej 8),
odpowiadajc wewntrznej reprezentacji nowego trybu.
Liczba ta jest zawsze interpretowana jako semkowa; nie musisz dodawa
wiodcego 0, tak jak w C. Tryb 0055 jest tym samym, co tryb 55.

Tryb liczbowy jest zwykle krtszy w zapisie ni odpowiadajcy mu tryb
symboliczny, ale jego ograniczeniem jest to, e nie moesz przy jego okrelaniu
korzysta z poprzednich praw pliku; moesz jedynie ustawia je bezwzgldnie.

Na wikszoci systemw prawa nadane uytkownikowi, innym uytkownikom grupy
pliku i pozostaym uytkownikom spoza grupy s przechowywane jako trjki bitw,
kada przedstawiana przez jedn cyfr semkow.
Ukad bitw, poczynajc od najmniejszej wartoci, pokazano poniej:
.PP
.nf
Warto trybu  Odpowiadajce mu prawo

               Pozostali uytkownicy spoza grupy pliku:
        1      wykonanie (x)
        2      zapis (w)
        4      odczyt (r)

               Inni uytkownicy nalecy do grupy pliku:
       10      wykonanie (x)
       20      zapis (w)
       40      odczyt (r)

               Waciciel pliku:
      100      wykonanie (x)
      200      zapis (w)
      400      odczyt (r)

               Prawa specjalne:
     1000      zachowaj obraz na urzdzeniu wymiany
     2000      ustaw ID grupy przy wykonaniu
     4000      ustaw ID uytkownika przy wykonaniu
.fi
.PP
Na przykad, tryb liczbowy 4755 odpowiada trybowi symbolicznemu
`u=rwxs,go=rx', za tryb 664 trybowi `ug=rw,o=r'.
Numeryczny tryb 0 odpowiada symbolicznemu `ugo='.
.SH FORMATY WPROWADZANIA DATY
.ig
Najpierw cytat:
.PP
.\" Pikny cytat -- na pewno jest kto lepszy w tumaczeniu literatury... [WK]
.RS
Our units of temporal measurement, from seconds on up to months,
are so complicated, asymmetrical and disjunctive so as to make
coherent mental reckoning in time all but impossible.  Indeed, had
some tyrannical god contrived to enslave our minds to time, to
make it all but impossible for us to escape subjection to sodden
routines and unpleasant surprises, he could hardly have done
better than handing down our present system.  It is like a set of
trapezoidal building blocks, with no vertical or horizontal
surfaces, like a language in which the simplest thought demands
ornate constructions, useless particles and lengthy
circumlocutions.  Unlike the more successful patterns of language
and science, which enable us to face experience boldly or at least
level-headedly, our system of temporal calculation silently and
persistently encourages our terror of time.

 ...  It is as though architects had to measure length in feet,
width in meters and height in ells; as though basic instruction
manuals demanded a knowledge of five different languages.  It is
no wonder then that we often look into our own immediate past or
future, last Tuesday or a week from Sunday, with feelings of
helpless confusion.  ...

-- Robert Grudin, `Time and the Art of Living'.
.RE
.PP
..
Ta sekcja opisuje tekstowe postaci daty akceptowane przez programy GNU.
S to acuchy znakowe, ktre moesz, jako uytkownik, poda jako
argumenty rnych programw. Nie jest tu opisany interfejs C (poprzez funkcj
\fIgetdate\fP).

Mimo, e opisywana skadnia daty umoliwia przedstawienie dowolnej daty
od roku zerowego naszej ery, to liczby cakowite komputera nie s wystarczajco
due dla takich (wzgldnie) dugich okresw czasu. Najwczeniejsz dat jaka
jest dozwolona semantycznie w systemach uniksowych jest pnoc 1 stycznia 1970
czasu uniwersalnego (UTC).
.SS Oglna skadnia daty
"Data" jest acuchem znakowym (moe by pusty) zawierajcym wiele elementw
rozdzielonych biaymi znakami. Biay znak moe by pominity jeli nie
spowoduje to niejednoznacznoci. Pusty acuch oznacza pocztek dzisiejszego
dnia (tj.pnoc). Kolejno elementw jest nieistotna. acuch daty moe
zawiera wiele rnych odmian elementw:
.nf
    * dat kalendarzow
    * czas dnia (godzin)
    * stref czasow
    * dzie tygodnia
    * element wzgldny
    * czyste liczby
.fi
Opiszemy poniej po kolei kady z typw elementu daty.

W wikszoci kontekstw kilka liczb moe by zapisanych sownie. Najbardziej
przydaje si to do okrelania elementw dnia tygodnia lub elementw wzgldnych
(patrz poniej). Oto lista: `first' (pierwszy) dla 1, `next' (nastpny) dla 2,
`third' (trzeci) dla 3, `fourth' (czwarty) dla 4, `fifth' dla 5, `sixth' dla 6,
`seventh' dla 7, `eighth' dla 8, `ninth' dla 9, `tenth' dla 10, `eleventh' dla
11 i `twelfth' dla 12.  Rwnie, `last' (ostatni) oznaczajcy dokadnie -1.

Kiedy w ten sposb zapisywany jest miesic, wci traktowany jest tak, jakby
zosta zapisany liczbowo, zamiast potraktowania w sposb "w peni zgodny
z wymow"; zmienia to dozwolone acuchy.

Wielko liter w datach jest cakowicie ignorowana. Pomidzy nawiasami
okrgymi mona umieszcza komentarze, pki zawarte nawiasy s poprawnie
zagniedone. Mylniki, po ktrych nie wystpuj cyfry s obecnie ignorowane.
Wiodce zera w liczbach s ignorowane.
.SS Zapis daty kalendarzowej
"Zapis daty kalendarzowej" okrela dzie roku. Podawany jest rozmaicie,
w zalenoci od tego, czy miesic okrelono liczbowo czy sownie. Wszystkie
te acuchy okrelaj t sam dat kalendarzow:
.nf
    1970-09-17           # ISO 8601.
    70-9-17              # za 19xx dla 69 do 99, 20xx dla 00 do 68.
    70-09-17             # wiodce zera s ignorowane.
    9/17/72              # powszechny zapis amerykaski.
    24 September 1972
    24 Sept 72           # wrzesie (September) ma specjalny skrt.
    24 Sep 72            # zawsze dozwolone trzyliterowe skrty.
    Sep 24, 1972
    24-sep-72
    24sep72
.fi
Mona te omin rok. W takim przypadku, uywany jest ostatnio okrelony rok,
lub rok biecy, jeli nie okrelono adnego. Na przykad:
.nf
    9/17
    sep 17
.fi
A oto reguy...

Dla miesicy podanych liczbowo dozwolony jest format liczbowy ISO 8601 postaci
`ROK-MIESIC-DZIE', gdzie ROK jest dowoln liczb cakowit, MIESIC jest
liczb od 01 do 12, za DZIE jest liczb od 01 do 31. Jeli liczba jest
mniejsza ni dziesi to musi by zapisana z zerem wiodcym. Jeeli ROK jest
wynosi 68 lub mniej, to dodawane jest do niego 2000; w przeciwnym razie, jeli
ROK jest mniejszy od 100, to jest do niego dodawane 1900. Akceptowana jest
konstrukcja postaci `MIESIC/DZIE/ROK', popularna w Stanach Zjednoczonych.
Rwnie `MIESIC/DZIE', z pominiciem roku.

Miesice sownie mog by zapisane w penej formie: `January' (stycze),
`February' (luty), `March' (marzec), `April' (kwiecie), `May' (maj),
`June' (czerwiec), `July' (lipiec), `August' (sierpie),
`September' (wrzesie), `October' (padziernik), `November' (listopad)
lub `December' (grudzie). Sowne okrelenia miesicy mog by
skracane do pierwszych trzech liter, z moliwym dodaniem kropki koczcej
skrt. Dozwolony jest rwnie zapis `Sept' zamiast `September'.

Przy sownym zapisie miesicy data kalendarzowa moe by podana na jeden
z poniszych sposobw:
.nf
    DZIE MIESIC ROK
    DZIE MIESIC
    MIESIC DZIE ROK
    DZIE-MIESIC-ROK
.fi
Albo, pomijajc rok:
.nf
    MIESIC DZIE
.fi
.SS Zapis czasu (godziny)
"Zapis czasu" w acuchach daty okrela czas (godzin) zadanego dnia.
Oto kilka przykadw, oznaczajcych t sam godzin:
.nf
    20:02:0
    20:02
    8:02pm
    20:02-0500      # w strefie EST (Eastern US Standard Time)
.fi
Oglniej, czas moe zosta podany jako `GODZINA:MINUTA:SEKUNDA', gdzie
GODZINA jest liczb od 0 do 23, MINUTA liczb od 0 do 59, za SEKUNDA liczb
od 0 do 59. Czon `:SEKUNDA' mona pomin, jest on wwczas przyjmowany
jako zero.

Jeli po okreleniu czasu wystpuje `am' lub `pm' (lub `a.m.' czy `p.m.'),
to GODZINA ograniczona jest do zakresu od 1 do 12 a `:MINUTA' moe by
pominita (przyjmowana za zero). `am' wskazuje na pierwsz poow dnia, `pm'
na drug poow. W tej notacji, godzina 12 poprzedza godzin 1: pnoc jest
zapisywana jako `12am', za poudnie jako `12pm'.

Po zapisie czasu moe rwnie wystpi okrelenie korekty z uwagi
na stref czasow. Jest ono wyraane jako `ZGGMM', gdzie Z jest znakiem `+'
lub `-', GG jest liczb godzin rnicy dla strefy a MM liczb minut.
Podanie w ten sposb strefy czasowej wymusza interpretacj podanego czasu
wzgldem czasu uniwersalnego (UTC - Coordinated Universal Time), uniewaniajc
wczeniejsze okrelenia strefy czasowej czy lokalnej strefy czasowej. Cz
opisujca MINUTY w okreleniu czasu nie moe by pomijana, jeli uywana jest
korekta z uwagi na stref czasow. Jest to jedyny sposb okrelania korekty
strefy czasowej o uamkowe czci godziny.

Mona poda korekt `am'/`pm' albo korekt z uwagi na stref czasow, ale
nie obie jednoczenie.
.SS Strefa czasowa
Element typu "strefa czasowa" okrela midzynarodow stref czasow, wskazywan
przez niewielki zestaw liter. S one obsugiwane w celu zachowania wstecznej
zgodnoci. Ich uywanie nie jest jednake zalecane, gdy praktycznie s one
dwuznaczne: na przykad, skrt `EST' posiada inne znaczenie w Australii, a inne
w Stanach Zjednoczonych. Zawarte w nim kropki s ignorowane.
Wojskowe miana stref czasowych uywaj pojedynczych liter.
Obecnie jako pozycje typu strefa czasowa mog by przedstawiane wycznie
strefy o przesuniciu o cakowit liczb godzin.
W poprzedniej sekcji znajdziesz opis precyzyjniejszego sterowania korekt
z uwagi na stref czasow.

Poniej podano wiele stref czasowych (z wyczeniem stref "czasw letnich"),
uporzdkowanych wedug przesunicia w czasie (parametr GODZINA strefy).
.TP
-1200
`Y' wojskowo.
.TP
-1100
`X' wojskowo.
.TP
-1000
`W' wojskowo.
.TP
-0900
`V' wojskowo.
.TP
-0800
`PST' dla amerykaskiej strefy Pacific Standard, za `U' wojskowo.
.TP
-0700
`MST' dla amerykaskiej strefy Mountain Standard, za `T' wojskowo.
.TP
-0600
`CST' dla amerykaskiej strefy Central Standard, za `S' wojskowo.
.TP
-0500
`EST' dla amerykaskiej strefy Eastern Standard, za `R' wojskowo.
.TP
-0400
`AST' dla amerykaskiej strefy Atlantic Standard, za `Q' wojskowo.
.TP
-0300
`P' wojskowo.
.TP
-0200
`O' wojskowo.
.TP
-0100
`N' wojskowo.
.TP
+0000
`GMT' dla redniego czasu Greenwich (Greenwich Mean), `UT' dla czasu
uniwersalnego, `UTC' dla Coordinated Universal, `WET' dla czasu
zachodnioeuropejskiego (Western European), za `Z' dla ISO 8601
i zapisu wojskowego.
.TP
+0100
`A' wojskowo, `CET' dla czasu rodkowoeuropejskiego (Central European),
`MET' dla Midden Europesche Tijd (holenderski), and `MEZ' dla Mittel-Europa"ische
Zeit (Niemcy).
.TP
+0200
`B' wojskowo, za `EET' dla wschodnioeuropejskiego (Eastern European).
.TP
+0300
`C' wojskowo.
.TP
+0400
`D' wojskowo.
.TP
+0500
`E' wojskowo.
.TP
+0600
`F' wojskowo.
.TP
+0700
`G' wojskowo.
.TP
+0800
`H' wojskowo.
.TP
+0900
`I' wojskowo, za `JST' dla strefy japoskiej (Japan Standard).
.TP
+1000
`GST' dla amerykaskiej strefy Guam (Guam Standard), za `K' wojskowo.
.TP
+1100
`L' wojskowo.
.TP
+1200
`M' wojskowo, za `NZST' dla strefy nowozelandzkiej (New Zealand Standard).
.PP
Istnieje wiele stref czasowych wynikajcych z oszczdzania wiata dziennego
("czas letni", strefy DST - daylight-saving time). Rwnie umieszczajc
po okreleniu strefy zwykej acuch `DTS' jako odrbne sowo (tj. oddzielone
biaymi znakami), mona poda odpowiedni stref czasow oszczdzania energii.
.TP
-0700
`PDT' dla amerykaskiej strefy Pacific Daylight.
.TP
-0600
`MDT' dla amerykaskiej strefy dla Mountain Daylight.
.TP
-0500
`CDT' dla amerykaskiej strefy Central Daylight.
.TP
-0400
`EDT' dla amerykaskiej strefy Eastern Daylight.
.TP
-0300
`ADT' dla amerykaskiej strefy Atlantic Daylight.
.TP
+0100
`BST' dla brytyjskiego czasu letniego (British Summer) oraz `WEST' dla
zachodnioeuropejskiego czasu letniego (Western European Summer).
.TP
+0200
`CEST' dla rodkowoeuropejskiego czasu letniego (Central European Summer),
`MEST' dla Midden Europesche S. Tijd (holenderski) oraz `MESZ' dla
Mittel-Europa"ische Sommerzeit (Niemcy).
.TP
+1300
`NZDT' dla nowozelandzkiego czasu New Zealand Daylight.
.SS Dzie tygodnia
Bezporednie powoanie si na dzie tygodnia bdzie wystpowa po dacie
(tylko jeli to konieczne) w celu okrelenia takiego dnia tygodnia
w przyszoci.

Dni tygodnia mog by pisane w postaci penej: `Sunday' (niedziela),
`Monday' (poniedziaek), `Tuesday' (wtorek), `Wednesday' (roda),
`Thursday' (czwartek), `Friday' (pitek) lub `Saturday' (sobota).
Mona je skraca do pierwszych trzech liter, opcjonalnie zakoczonych kropk.
Dozwolone s take specjalne skrty `Tues' dla wtorku (Tuesday),
`Wednes' dla rody (Wednesday) oraz `Thur' lub `Thurs' dla czwartku (Thursday).

Dzie tygodnia moe by poprzedzony liczb, by wyrazi przesunicie w czasie
o dan liczb tygodni. Najlepiej uywany jest w wyraeniach takich jak
`third monday' (trzeci poniedziaek). W tym kontekcie dopuszczalne s rwnie
`last DZIE' lub `next DZIE'; przesuwaj one o tydzie wstecz lub w przd
w stosunku do dnia reprezentowanego przez DZIE.

Przecinek nastpujcy po okreleniu dnia tygodnia jest jest ignorowany.
.SS Elementy wzgldne w acuchach dat
"Elementy wzgldne" wskazuj na dat przesunita wzgldem danej (lub daty
biecej, jeli nie podano innej) w przd i wstecz. Efekty elementw
wzgldnych sumuj si. Oto kilka przykadw:
.nf
    1 year        # 1 rok
    1 year ago    # 1 roku temu
    3 years       # 3 lata
    2 days        # 2 dni
.fi
Jednostk przemieszczenia w czasie mona wybra przy pomocy acucha
\fByear\fP lub \fBmonth\fP dla przesunicia odpowiednio o cae lata
lub miesice. S to jednostki do rozmyte, gdy lata i miesice nie
maj jednakowej dugoci. Precyzyjniejszymi jednostkami s \fBfortnight\fP,
czyli okres 14 dni, \fBweek\fP (tydzie) majcy 7 dni, \fBday\fP (dzie) majcy
24 godziny, \fBhour\fP (godzina) o 60 minutach, \fBminute\fP (minuta)
lub \fBmin\fP o 60 sekundach i \fBsecond\fP (sekunda) lub \fBsec\fP
o dugoci jednej sekundy. Przyrostek \fBs\fP, oznaczajcy w jzyku angielskim
liczb mnog, doczony do tych jednostek jest akceptowany i ignorowany.

Jednostka czasu moe zosta poprzedzona mnonikiem, podanym jako liczba (moe
by ze znakiem). Liczby bez znaku traktowane s jako liczby dodatnie
ze znakiem. Brak liczby oznacza mnonik 1. Nastpujce po elemencie wzgldnym
sowo \fBago\fP (..temu) jest rwnowane poprzedzeniu jednostki dodatkowym
mnonikiem o wartoci -1.

acuch znakw \fBtommorow\fP (jutro) ma warto jednego dnia w przyszoci
(rwnowane \fBday\fP), acuch \fByesterday\fP (wczoraj) ma warto jednego
dnia w przeszoci (rwnowany \fBday ago\fP, dzie temu).

acuchy \fB now\fP (teraz) lub \fBtoday\fP (dzi) s jednostkami wzgldnymi
odpowiadajcymi zerowemu przesuniciu w czasie; bior si one z tego, e
przesunicie w czasie o wartoci zerowej reprezentuje biecy czas, jeli
nie zostanie to zmienione przez poprzedzajce elementy. acuchw okrelajcych
biecy czas mona uy do uwydatnienia innych elementw, jak w `12:00 today'
(12:00 dzi). acuch \fBthis\fP (ten) ma rwnie znaczenie przesunicia
w czasie o zerowej wartoci, ale uywany jest raczej w acuchach daty jak
`this thursday' (ten czwartek).

Gdy element wzgldny powoduje, e data wynikowa przekracza granic midzy DST
(np.czasem letnim, zobacz podsekcja `Strefa czasowa') a czasem zwykym
(nie-DST), lub odwrotnie, godzina jest korygowana stosownie do czasu lokalnego.
.SS Czyste liczby w acuchach daty
Dokadna interpretacja czystej liczby dziesitnej zaley od kontekstu
w acuchu znakowym okrelajcym dat.

Jeeli liczba dziesitna ma posta RRRRMMDD i nie pojawia si przez ni aden
inny element daty kalendarzowej (patrz `Zapis daty kalendarzowej'), to RRRR
odczytywane jest jako rok, MM jako numer miesica a DD jako dzie miesica
opisywanej daty.

Jeeli liczba dziesitna ma posta GGMM i w acuchu daty nie pojawia si
przed ni aden inny element okrelajcy czas, to GG jest odczytywane jako
godzina a MM jako minuty godziny opisywanego czasu dnia. MM moe by te
pominite.

Jeli po lewej stronie liczby pojawia si zarwno data kalendarzowa jak i czas,
ale nie ma elementu wzgldnego, to liczba uniewania wczeniej okrelony rok.
.SS Autorzy `getdate'
`getdate' zostao pierwotnie zaimplementowane przez Stevena M. Bellovin
(<smb@research.att.com>) podczas pobytu w Chapel Hillwhile na University
of North Carolina.
Kod zosta pniej nieco zmodyfikowany przez kilku ludzi na Usenecie,
a nastpnie gruntownie zmieniony przez Richa $alz (<rsalz@bbn.com>)
i Jima Berets (<jberets@bbn.com>) w sierpniu 1990. Rozmaite wersje
dla systemu GNU zrobi David MacKenzie, Jim Meyering i inni.

Rozdzia ten zosta pierwotnie utworzony przez Franc,oisa Pinard
(<pinard@iro.umontreal.ca>) z kodu rdowego `getdate.y', a nastpnie
poprawiony przez K. Berry (<kb@cs.umb.edu>).

.SH ZOBACZ TAKE
.TP 10
.BR ls (1)
lista zawartoci katalogu
.TP 10
.BR dir (1)
ls krtko
.TP 10
.BR vdir (1)
rozgadane ls
.TP 10
.BR dircolors (1)
ustawienie kolorw dla ls
.TP 10
.BR cp (1)
kopiuje pliki
.TP 10
.BR dd (1)
konwertuje i kopiuje pliki
.TP 10
.BR install (1)
kopiuje pliki i nadaje atrybuty
.TP 10
.BR mv (1)
przesuwa pliki/zmienia nazwy
.TP 10
.BR rm (1)
usuwa pliki lub katalogi
.TP 10
.BR shred (1)
bezpieczniejsze usuwanie plikw
.TP 10
.BR ln (1)
tworzy dowizania (links) midzy plikami
.TP 10
.BR mkdir (1)
tworzy katalogi
.TP 10
.BR mkfifo (1)
tworzy FIFO (potoki nazwane)
.TP 10
.BR mknod (1)
tworzy blokowe lub znakowe pliki specjalne.
.TP 10
.BR rmdir (1)
usuwa puste katalogi
.TP 10
.BR chown (1)
zmienia waciciela i grup pliku
.TP 10
.BR chgrp (1)
zmienia grup pliku
.TP 10
.BR chmod (1)
zmienia prawa dostpu do pliku
.TP 10
.BR touch (1)
zmienia znaczniki czasu pliku
.TP 10
.BR df (1)
raport zajtoci dysku dla systemw plikw
.TP 10
.BR du (1)
szacunkowe zuycie miejsca przez plik
.TP 10
.BR sync (1)
synchronizuje pami i dysk
.PP