.\" {PTM/LK/0.1/29-09-1998/"kompresja i dekompresja plikw"}
.\" Tumaczenie: 29-09-1998 ukasz Kowalczyk (lukow@tempac.okwf.fuw.edu.pl)
.PU
.TH gzip 1 local
.SH NAZWA
gzip, gunzip, zcat \- skompresuj i zdekompresuj pliki
.SH SKADNIA
.ll +8
.B gzip
.RB [ " \-acdfhlLnNrtvV19 " ]
.RB [ \-S\ rozszerzenie ]
[
.I "nazwa \&..."
]
.ll -8
.br
.B gunzip
.RB [ " \-acfhlLnNrtvV " ]
.RB [ \-S\ rozszerzenie ]
[
.I "nazwa \&..."
]
.br
.B zcat
.RB [ " \-fhLV " ]
[
.I "nazwa \&..."
]
.SH OPIS
.I gzip
redukuje rozmiar podanych plikw uywajc algorytmu Lempel-Ziv (LZ77).
Zawsze, jeeli jest to moliwe, do nazwy pliku dodawane jest rozszerzenie
.BR "\&.gz" ,
przy zachowaniu informacji o wacicielu pliku, trybie dostpu, oraz czasie
dostpu i modyfikacji. 
(Domylnym rozszerzeniem nazwy pliku jest
.B "\-gz"
dla systemu VMS,
.B ".z"
dla MSDOS, OS/2 FAT, Windows NT FAT i Atari.)
Jeeli nie podano nazwy adnego pliku, lub podano nazw "-", dane do 
kompresji pobierane s ze standardowego wejcia, a po skompresowaniu 
zapisywane na standardowe wyjcie.
.I gzip
kopresuje jedynie zwyke pliki. W szczeglnoci, ignoruje dowizania
symboliczne.
.PP
Jeeli nazwa skompresowanego pliku jest za duga dla systemu plikw,
.I gzip
obcina j.
.I gzip
usiuje obcina jedynie czci nazw plikw dusze ni 3 znaki. (Cz nazwy
pliku znajduje si pomidzy kropkami). Jeeli nazwa skada si tyko z
krtkich czci, obcinane s najdusze z nich. Na przykad, jeeli dugo
nazwy plikw jest ograniczona do 14 znakw, gzip.msdos.exe jest kompresowane
do gzi.msd.exe.gz. Jeeli w systemie plikw nie ma ograniczenia dugoci
nazwy pliku, nazwa nie jest obcinana.
.PP
Domylnie
.I gzip
zachowuje oryginaln nazw pliku oraz czas modyfikacji i dostpu wewntrz
skompresowanego pliku. Jest ona uzywana podczas dekompresji z opcj 
.BR \-N .
Jest to uytecznie, gdy nazwa skompresowanego pliku zostaa obcita lub czas
modyfikacji nie zosta zachowany po transferze pliku.
.PP
Skompresowane pliki moga by odtworzone do pierwotnej postaci przy uyciu
polece
.IR "gzip -d" ,
.I gunzip
lub
.IR zcat .
Jeeli oryginalna nazwa pliku zachowana wewntrz pliku skompresowanego nie
moe by odtworzona w danym systemie plikw, na podstawie oryginalnej nazwy
tworzona jest nowa.
.PP
.I gunzip
uruchamiany jest z list plikw w linii polece. Nastpnie kady plik,
ktrego nazwa koczy si rozszerzeniem .gz, -gz, .z, -z, _z lub .Z
i w nagwku pliku znajduje si prawidowa liczba (magic number) jest
dekompresowany i zastpowany oryginalnym plikiem bez jednego z powyszych
rozszerze.
.I gunzip
rozpoznaje te specjalne rozszerzenia nazw plikw
.B "\&.tgz"
i
.B "\&.taz"
jako skrty dla, odpowiednio,
.B "\&.tar.gz"
i
.BR "\&.tar.Z" .
Podczas kompresji pliku z rozszerzeniem
.BR "\&.tar" ,
jeeli jest to konieczne,
.I gzip
uywa rozszerzenia 
.B "\&.tgz"
zamiast obcinania nazwy pliku.
.PP
.I gunzip
moe dokona dekompresji plikw stworzonych przez programy
.I gzip, zip, compress, compress -H
lub
.I pack.
Rodzaj pliku wejciowego jest rozpoznawany automatycznie. Podczas
dekompresji plikw w pierwszych dwch formatach, 
.I gunzip
kontroluje 32-bitow sum kontroln CRC. W wypadku plikw stworzonych przez
programy
.IR pack " i " gunzip
sprawdzana jest dugo zdekompresowanego pliku. Standardowy format programu
.I compress
nie umoliwia kontroli poprawnoci. Jednak niekiedy
.I gunzip
jest w stanie wykry uszkodzony plik .Z. Jeeli w trakcie dekompresji
takiego pliku pojawi si bdy, nie sd, e plik jest w porzdku jeeli
program
.I uncompress
nie zgasza problemw. Oznacza to tylko, e 
.I uncompress
nie kontroluje poprawnoci plikw wejciowych. Format plikw compress -H
systemu SCO (kompresja metod lzh) rwnie nie obsuguje kontroli
poprawnoci, lecz take moliwe jest podstawowe sprawdzenie spjnoci pliku.
.PP
Pliki stworzone przez program
.I zip
mog by zdekompresowane tylko, jeeli w archiwum .zip znajduje si jeden
plik i jest on skompresowny metod 'deflation'. Jest to opcja przeznaczona
do konwersji plikw .tar.zip do formatu .tar.gz. Do dekompresji archiww .zip 
zawierajcych wicej ni jeden plik uyj programu unzip
.I unzip
zamiast
.I gunzip.
.PP
.I zcat
dziaa tak samo, jak
.I gunzip
.B \-c.
(W niektrych systemach
.I zcat
moe by zainstalowany jako 
.IR gzcat ,
aby zachowa oryginalne dowizanie do programu
.IR compress ).
.I zcat
dekompresuje pliki z listy podanej w linii polece lub pobiera dane ze
standardowego wejcia, a nastepnie zapisuje zdekompresowane dane na
standardowym wyjciu.
.I zcat
dokonuje dekompresji plikw po sprawdzeniu, e w nagwku
pliku znajduje si waciwa liczba (magic number); nie
jest wymagane, aby nazwa pliku miaa rozszerzenie
.BR "\&.gz" .
.PP
.I Gzip
korzysta z algorytmu Lempel-Ziv uytego w programach
.I zip
i PKZIP.
Wydajno kompresji zaley od wielkoci danych
wejciowych, iloci bitw uywanych w kodach oraz
rozmieszczenia w danych jednakowych podcigw. Dane takie,
jak kod rdowy lub tekst w jzyku angielskim s
redukowane o 60-70  procent. Osigany stopie kompresji
jest przewanie duo wikszy ni przy uyciu kodowania LZW
(uywanym przez program
.IR compress ),
Huffmana
.RI ( pack ),
lub adaptywnym  kodowaniu Huffmana 
.RI ( compact ).
.PP
Kompresja jest przeprowadzana zawsze, nawet jeeli plik wyjciowy jest
wikszy ni oryginalny. W najgorszym przypadku narzut moe wynosi kilka
bajtw dla nagwka i 5 bajtw dla kadego bloku o dugoci 32K.
Ewentualnie wspczynnik powikszenia pliku moe wynosi 0.015% dla bardzo
duych plikw. Zauwa, e prawie nigdy nie zwiksza si ilo blokw
uywanych przez plik na dysku.
.I gzip
zachowuje tryb dostpu, waciciela pliku oraz czas dostpu i modyfikacji
pliku podczas kompresji i dekompresji.
.SH OPCJE
.TP
.B \-a --ascii
Tryb tekstowy. Przekszta znaki koca linii uywajc lokalnych konwencji.
Ta opcja jest dostpna jedynie na kilku systemach nie-Unixowych. W systemie
MS-DOS podczas kompresji znaki CR LF s przeksztacane na LF; a podczas
dekompresji z powrotem.
.TP
.B \-c --stdout --to-stdout
Wypisz skompresowane dane na standardowe wyjcie; oryginalne pliki pozostaj
nienaruszone. Jeeli podanych zostao kilka plikw wejciowych, kady z nich
kompresowany jest oddzielnie. Dla osignicia lepszej kompresji pocz pliki
ze sob przed poddaniem ich kompresji.
.TP
.B \-d --decompress --uncompress
Zdekompresuj plik.
.TP
.B \-f --force
Kompresuj plik nawet, jeeli istniej do niego twarde dowizania lub plik
wyjciowy ju istnieje, lub te, jeeli dane s uprzednio skompresowane.
Jeeli format danych wejciowych nie jest rozpoznany, a podana zostaa opcja
--stdout, dane zostaj bez zmian przekopiowane na standardowe wyjcie.
.I zcat
zachowuje si w takim wypadku jak
.I cat.
Jeeli opcja
.B \-f
nie zostaa podana i program zosta uruchomiony w pierwszym planie,
.I gzip
pyta uytkownika przed nadpisaniem istniejcego pliku.
.TP
.B \-h --help
Wywietl ekran pomocy i zakocz dziaanie.
.TP
.B \-l --list
Dla kadego skompresowanego pliku wypisz nastpujce informacje:

  compressed size: rozmiar skompresowanego pliku
  uncompressed size: rozmiar zdekompresowanego pliku
  ratio: wspczynnik kompresji (0.0% jeeli nieznany)
  uncompressed_name: nazwa zdekompresowanego pliku

Rozmiar zdekompresowanego pliku jest wypisywany jako -1 dla plikw nie
bdcych w formacie gzip, jak na przykad pliki .Z. Aby pozna rozmiar
takiego pliku po dekompresji, moesz uy polecenia:

  zcat file.Z | wc -c

Po podaniu rwnie opcji --verbose, dodatkowo s wywietlane nastpujce
informacje:

  method: metoda kompresji
  crc: 32-bitowa suma kontrolna CRC zdekompresowanych danych
  date & time: pole daty/czasu oryginalnego pliku

Aktualnie dostepne metody kompresji, to
deflate, compress, lzh (SCO compress -H) oraz pack.
Suma CRC dla plikw w formacie innym ni gzip jest podawana jako ffffffff.

Po podaniu opcji --name, podawane s dane oryginalnego pliku zawarte w pliku
skompresowanym (nazwa, data/czas), jeeli zostan tam znalezione.

Po podaniu opcji --verbose wywietlany jest wsplny rozmiar i wspczynnik
kompresji wszystkich plikw, chyba e nie dla wszystkich plikw te dane s
dostpne. Po podaniu opcji --quiet, linie nagwka i podsumowania nie s
wywietlane.

.TP
.B \-L --license
Wywietl informacj o licencji i zakocz dziaanie programu.
.TP
.B \-n --no-name
Podczas kompresji nie zachowuj w skompresowanym pliku oryginalnej nazwy,
trybu dostpu oraz
czasu modyfikacji i dostpu. (Oryginalna nazwa jest zapisywana, jeeli nazwa
pliku bdzie musiaa by obcita). Podczas dekompresji nie odtwarzaj
oryginalnej nazwy pliku (usu tylko rozszerzenie .gz z nazwy pliku), nie
odtwarzaj rwnie oryginalnego pola daty/czasu - zamiast tego zachowane
zostanie to pole z pliku .gz. Jest to domylna opcja podczas dekompresji.
.TP
.B \-N --name
Podczas kompresji zawsze zachowuj oryginalne pole daty/czasu; jest to
zachowanie domylne. Podczas dekompresji odtwrz oryginalne pole daty/czasu
oraz nazw pliku. Ta opcja jest uyteczna na sytemach z limitem dugoci
nazwy pliku lub po utracie oryginalnego pola daty/czasu po transferze pliku.

.TP
.B \-q --quiet
Nie wywietlaj adnych ostrzee.
.TP
.B \-r --recursive
Kompresuj rekurencyjnie zawarto katalogw podanych w linii polece.
W wypadku programu
.I gunzip
dokonaj rekurencyjnej dekompresji.

.TP
.B \-S .suf   --suffix .suf
Uyj rozszerzenia .suf zamiast .gz. Mona uy dowolnego rozszerzenia,
chocia naley unika innych ni .z lub .gz, aby unikn zamieszania po
transferze plikw do innego systemu. Rozszerzenie o zerowej dugoci
powoduje, e gunzip usiuje zdekompresowa wswzystkie napotkane pliki
niezalenie od rozszerzenia, np:

    gunzip -S "" *       (*.* for MSDOS)

Poprzednie wersje programu gzip uyway rozszerzenia .z, aby unikn
konfliktu z programem
.IR pack "(1)".
.TP
.B \-t --test
Sprawd spjno skompresowanego pliku.
.TP
.B \-v --verbose
Wywietl nazw i stopie kompresji kadego pliku.
.TP
.B \-V --version
Wywietl numer wersji oraz opcje kompilacji i zakocz dziaanie.
.TP
.B \-# --fast --best
Okrel prdko kompresji za pomoc cyfry
.IR # ,
gdzie
.B \-1
lub
.B \-\-fast
oznacza najszybsz (lecz najmniej wydajn) kompresj, za
.B \-9
lub
.B \-\-best
oznacza najwolniejsz (lecz najbardziej wydajn) metod kompresji.
Domyln wartoci jest 
.BR \-6
(tzn. zorientowan na lepsz kompresj kosztem prdkoci).
.SH "ZAAWANSOWANE SPOSOBY UYCIA"
Skompresowane pliki mog by ze sob czone; w takim wypadku 
.I gunzip
zdekompresuje wszystkie pliki jednoczenie. Na przykad:

      gzip -c plik1  > foo.gz
      gzip -c plik2 >> foo.gz

Nastpnie
      gunzip -c foo

jest rwnoznaczne z

      cat plik1 plik2

W wypadku, gdy jeden z poczonych plikw zostanie uszkodzony, pozostae
wci mog by odzyskane (po usuniciu uszkodzonego pliku). Jednak znacznie
lepsze efekty daje jednoczesne kompresowanie wszystkich plikw:

      cat plik1 plik2 | gzip > foo.gz

daje lepsze wyniki kompresji ni

      gzip -c plik1 plik2 > foo.gz

Jeeli chcesz od nowa skompresowa poczone ze sob skompresowane pliki
wykonaj polecenie:

      gzip -cd stary.gz | gzip > nowy.gz

Jeeli skompresowny plik zosta utworzony z kilku skompresowanych plikw,
informacje uzyskane opcj --list dotycz tylko ostatniego pliku. Jeeli
interesuje ci rozmiar wszystkich plikw po dekompresji, wykonaj:

      gzip -cd plik.gz | wc -c

Jeeli chcesz umieci w archiwum kilka plikw, a nastpnie mie moliwo
oddzielnego ich odzyskania uyj programw takich, jak tar lub zip. tar w
wersji GNU obsuguje opcj -z, ktra powoduje wywoanie programu gzip w
sposb niewidzialny dla uytkownika. gzip zosta zaprojektowany jako
uzupenienie programu tar; nie moe go zastpi.
.SH "RODOWISKO"
W zmiennej rodowiskowej
.B GZIP
mog si znajdowa domylne opcje dla programu
.IR gzip .
S one odczytywane na pocztku; w ten sposb opcje w linii polece maj
przed nimi pierwszestwo, na przykad:
      dla sh:    GZIP="-8v --name"; export GZIP
      dla csh:   setenv GZIP "-8v --name"
      dla MSDOS: set GZIP=-8v --name

Na komputerach Vax/VMS zmienna nosi nazw GZIP_OPT, by unikn konfliktu z
zestawem symboli dla wywoywania programu.
.\" avoid a conflict with the symbol set for invocation of the program.
.SH "ZOBACZ TAKE"
znew(1), zcmp(1), zmore(1), zforce(1), gzexe(1), zip(1), unzip(1), compress(1),
pack(1), compact(1)
.SH "DIAGNOSTYKA"
Kod wyjcia jest normalnie rwny 0; jeeli wystapi bd, kod wyjcia jest
rwny 1. Jeeli wystpi ostrzeenie, kod wyjcia jest rwny 2.
.PP
Usage: gzip [-cdfhlLnNrtvV19] [-S suffix] [file ...]
.in +8
W linii polece znalazy si nieprawidowe  opcje.
.in -8
.IR file :
not in gzip format
.in +8
Podany plik nie jest skompresowany (komunikat programu
.IR gunzip ).
.in -8
.IR file:
Corrupt input. Use zcat to recover some data.
.in +8
Skompresowany plik uleg uszkodzeniu. Do miejsca uszkodzenia dane mog by
odzyskane poleceniem
.in +8
zcat file > recover
.in -16
.IR file :
compressed with 
.I xx
bits, can only handle 
.I yy
bits
.in +8
Plik zosta skompresowany (z uyciem algorytmu LZW) przez program
obsugujcy kody o wikszej iloci bitw ni program do dekompresji na tym
komputerze. Skompresuj plik od nowa programem gzip, ktry osiga lepszy
wspczynnik kompresji i uywa mniej pamici.
.in -8
.IR file :
already has .gz suffix -- no change
.in +8
Plik z rozszerzeniem nazwy .gz nie moe by
ponownie kompresowany. Zmie nazw pliku i sprbuj
ponownie.  
.in -8
.I file
already exists; do you wish to overwrite (y or n)?
.in +8
Odpowiedz "y", jeeli chcesz nadpisa istniejcy
ju plik wyjciowy lub "n", jeeli nie chcesz      
.in -8
gunzip: corrupt input
.in +8
Program otrzyma sygna SIGSEGV co zazwyczaj
oznacza, e plik wejciowy jest uszkodzony.          
.in -8
.I "xx.x%"
.in +8
Osignity stopie  kompresji  (tylko  po  podaniu opcji 
.BR \-v
i
.BR \-l \.)
.in -8
-- not a regular file or directory: ignored
.in +8
Gdy plik wejciowy nie jest zwykym plikiem lub
katalogiem (tzn. jest np. dowizaniem symbolicznym,    
gniazdem, kolejk FIFO, plikiem
urzdzenia) jest pozostawiany bez zmian.     
.in -8
-- has 
.I xx 
other links: unchanged
.in +8
Plik wejciowy ma twarde dowizania i nie moe
zosta zmieniony. Wicej informacji znajdziesz w
opisie polecenia  
.IR ln "(1)."   
Uyj  opcji  
.BR \-f ,
aby wymusi kompresj plikw majcych twarde dowizania. 
.in -8
.SH OSTRZEENIA
Podczas zapisywania danych na tamie, zazwyczaj trzeba doda na kocu
odpowiedni ilo zer, by ostatnia cz danych zajmowaa peny blok.
Gdy dane s odczytywane przez program
.IR gunzip ,
wykrywa on, e na kocu waciwych danych znajduj si przypadkowe dane i
wypisuje ostrzeenie. Aby tego unikn, powiniene uywa opcji --quiet.
Ta opcja moe by ustawiona w zmiennej rodowiskowej
.B GZIP
w nastpujcy sposb:
  dla sh:  GZIP="-q";  tar -xfz --block-compress /dev/rst0
  dla csh: setenv GZIP -q; tar -xfz --block-compr /dev/rst0

W powyszym przykadzie gzip jest niejawnie wywoywany przez program tar
dziki opcji -z programu GNU tar. Musisz byc pewien, e do zapisu i odczytu
z tamy uyto tej samej dugoci bloku (opcja -b programu tar). W tym
przykadzie zakada si, e uzywasz programu tar w wersji GNU.
.SH PROBLEMY
Opcja --list wypisuje niewaciwy rozmiar pliku, jeeli jest on wikszy ni
2 gigabajty.
Opcja --list wypisuje rozmiar jako -1 i CRC jako ffffffff jeeli plik
znajduje si na noniku o dostpie sekwencyjnym.

Niekiedy (rzadko) zdarza si, e kompresja z opcj --best daje gorsze
rezultaty ni z opcj domyln (-6). Niektre pliki, w ktrych powtarza si
bardzo duo sekwencji s lepiej kompresowane programem
.I compress
ni
.I gzip.