.\" Tumaczenie: Gwidon S. Naskrent (naskrent@hoth.amu.edu.pl), IX 1998
.\" {PTM/GSN/0.1/04-10-1998/"przeciwiestwo more"}
.\" updated from 3.32 to 3.74 by WK (wkotwica@post.pl), VIII 2002
.TH less 1 "wersja 374: 19 lutego 2002"
.SH NAZWA
less - przeciwiestwo more
.SH SKADNIA
.B "less -?"
.br
.B "less --help"
.br
.B "less -V"
.br
.B "less --version"
.br
.B "less \fR[\fB-\fR[\fB+\fR]\fBaBcCdeEfFgGiIJmMnNqQrRsSuUVwWX\fR]\fR"
.br
.B "     \fR[\fB-b \fIrozmiar\fR] [\fB-h \fIlinie\fR] [\fB-j \fIlinia\fR] [\fB-k \fIplikklu\fR]"
.br
.B "     \fR[\fB-\fR{\fPoO\fR} \fIpliklog\fR] [\fB-p \fIwzr\fR] [\fB-P \fIzachta\fR] [\fB-t \fItag\fR]"
.br
.B "     \fR[\fB-T \fIpliktagw\fR] [\fB-x \fItab\fR,...] [\fB-y \fIlinie\fR] [\fB-\fR[\fBz\fR] \fIlinie\fR]"
.br
.B "     \fR[\fB+\fR[\fB+\fR]\fIcmd\fR] [\fB--\fR] [\fInazwa_pliku\fR]..."
.br
(Alternatywn skadni, z dugimi nazwami opcji, opisano w czci OPCJE).
.SH OPIS
.I less
jest programem podobnym do
.I more
(1), ale pozwalajcym na poruszanie si w ty w pliku tak samo jak
w przd.
.I less
nie musi te czyta caego pliku wejciowego przed rozpoczciem,
tak wic przy duych plikach wejciowych uruchamia si szybciej
ni edytory tekstu takie jak
.I vi
(1).
.I less
uywa bazy termcap (w niektrych systemach terminfo), tak wic moe pracowa
na szeregu terminali. Istnieje nawet ograniczona obsuga terminali
drukujcych (na terminalu drukujcym, linie, ktre powinny zosta
wypisane na grze ekranu s poprzedzone daszkiem).
.PP
Polecenia oparte s zarwno na
.I more
jak i
.I vi.
Polecenia mona poprzedzi liczb dziesitn, zwan N w opisach
poniej.  Liczba ta jest uywana przez niektre polecenia, jak to
zaznaczono.
.SH POLECENIA
W poniszych opisach, ^X oznacza Control-X, ESC oznacza klawisz ESCAPE;
na przykad ESC-v oznacza dwuznakow sekwencj ESC, potem "v".
.IP "h lub H"
Pomoc: wywietla podsumowanie tych polece.  Jeli zapomnisz wszystkich
innych polece, pamitaj o tej.
.IP "SPACE lub ^V lub f lub ^F"
Przewija w przd N linii, domylnie jedno okno (zobacz opcja -z poniej).
Jeli N wynosi wicej ni rozmiar ekranu, wywietlany jest tylko
ostatni peny ekran. 
Ostrzeenie: niektre systemy uywaj ^V jako specjalnego znaku
dosownoci.
.IP "z"
Jak SPACJA, ale jeli podano N, staje si nowym rozmiarem okna.
.IP "ESC-SPACE"
Jak spacja, ale przewija o pen wielko ekranu, nawet jeli po drodze
osignie koniec pliku.
.IP "RETURN lub ^N lub e lub ^E lub j lub ^J"
Przewija w przd o N linii, domylnie jedn.  Wywietlane s wszystkie N
linie, nawet jeli N wynosi wicej ni wielko ekranu.
.IP "d lub ^D"
Przewija w przd o N linii, domylnie poow wielkoci ekranu.  Jeli
podano N, staje si ono now wartoci domyln dla kolejnych polece
d i u.
.IP "b lub ^B lub ESC-v"
Przewija w ty N linii, domylnie jedno okno (zobacz opcja -z poniej).
Jeli N wynosi wicej ni rozmiar ekranu, wywietlany jest tylko
ostatnia wielko ekranowa. 
.IP "w"
Jak ESC-v, ale jeli podano N, staje si ono nowym rozmiarem okna.
.IP "y lub ^Y lub ^P lub k lub ^K"
Przewija w ty o N linii, domylnie jedn.  Wywietlane s wszystkie N
linie, nawet jeli N wynosi wicej ni wielko ekranu.  Ostrzeenie:
niektre systemy uywaj ^Y jako specjalnego znaku kontroli zada.
.IP "u lub ^U"
Przewija w ty o N linii, domylnie poow wielkoci ekranu.  Jeli
podano N, staje si ono now wartoci domyln dla kolejnych polece
.IP "ESC-) lub STRZAKA_W_PRAWO"
Przewija poziomo N znakw w prawo, domylnie o poow szerokoci ekranu
(zob. opcja -#).!
Jeli podano liczb N, to staje si ona domylna dla przyszych polece
STRZAKA_W_PRAWO i STRZAKA_W_LEWO.
Podczas przewijania tekstu dziaa to tak, jakby bya wczona opcja -S
(ucinania linii).
.IP "ESC-( lub STRZAKA_W_LEWO"
Przewija poziomo N znakw w prawo, domylnie o poow szerokoci ekranu
(zob. opcja -#).!
Jeli podano liczb N, to staje si ona domylna dla przyszych polece
STRZAKA_W_PRAWO i STRZAKA_W_LEWO.
.IP "r lub ^R lub ^L"
Odwiea ekran.
.IP R
Odwiea ekran, odrzucajc wszelkie wejcie z bufora.  Uyteczne jeli
plik zmienia si w trakcie ogldania.
.IP "F"
Przewija w przd, i prbuje nadal odczytywa gdy osignito koniec pliku.
Normalnie polecenia tego uywaby gdy znajdujesz si ju na kocu
pliku.  Jest to metoda monitorowania ogona pliku ktry wanie ronie
podczas ogldania (zachowanie to jest podobne do polecenia tail -f).
.IP "g lub < lub ESC-<"
Przechodzi do linii numer N w pliku, domylnie pierwszej (pocztku pliku).
(Ostrzeenie: moe to by powolne jeli N jest due).
.IP "G lub > lub ESC->"
Przechodzi do linii numer N w pliku, domylnie na koniec pliku.  
(Ostrzeenie: moe to by powolne jeli N jest due lub jeli N
jest niepodane, a czytane jest standardowe wejcie zamiast pliku).
.IP "p lub %"
Przechodzi do pozycji N procent w pliku.  N powinno zawiera si midzy 0
a 100.
.IP "{"
Jeli w linii wywietlanej na grze ekranu znajduje si otwierajcy
nawias klamrowy, polecenie { przejdzie do odpowiadajcego mu prawego nawiasu.
Pasujcy zamykajcy nawias klamrowy jest umieszczany na dole ekranu.  Jeli
w linii na grze ekranu znajduje si wicej ni jeden nawias klamrowy, mona
uy liczby N okrelajcej N-ty nawias w linii.
.IP "}"
Jeli w linii wywietlanej na dole ekranu znajduje si zamykajcy
nawias klamrowy, polecenie } przejdzie do odpowiadajcego mu prawego nawiasu.
Pasujcy otwierajcy nawias klamrowy jest umieszczany na grze ekranu.  
Jeli w linii na grze ekranu znajduje si wicej ni jeden nawias klamrowy, 
mona uy liczby N okrelajcej N-ty nawias w linii.
.IP "("
Jak {, ale odnosi si do nawiasw okrgych, a nie klamrowych
.IP ")"
Jak }, ale odnosi si do nawiasw okrgych, a nie klamrowych
.IP "["
Jak {, ale odnosi si do nawiasw kwadratowych, a nie klamrowych
.IP "]"
Jak }, ale odnosi si do nawiasw kwadratowych, a nie klamrowych
.IP "ESC-^F"
Po ktrym nastpuj dwa znaki, zachowuje si jak {, ale uywa tych
dwch znakw jako odpowiednio nawiasu otwierajcego i zamykajcego.
Na przykad, "ESC ^F < >" mona uy do przejcia do >, ktre odpowiada
< wywietlanemu w linii na grze ekranu.
.IP "ESC-^B"
Po ktrym nastpuj dwa znaki, zachowuje si jak }, ale uywa tych
dwch znakw jako odpowiednio nawiasu otwierajcego i zamykajcego.
Na przykad, "ESC ^B < >" mona uy do przejcia do w ty do <, ktre 
odpowiada > wywietlanemu w linii na dole ekranu.
.IP m
Plus dowolna maa litera; zaznacza biec pozycj t liter.
.IP "'"
(Pojedynczy apostrof)
Plus dowolna maa litera: powraca do pozycji zaznaczonej uprzednio
t liter.  Plus kolejny pojedynczy cudzysw: wraca do pozycji, w ktrej
wykonano ostatni "due" polecenie przemieszczania si.  Plus ^ lub $,
skacze odpowiednio na pocztek lub koniec pliku.  Znaczniki pozycji
s zachowywane przy otwieraniu nowego pliku, tak wic polecenia '
mona uy do przeczania midzy plikami wejciowymi.
.IP "^X^X"
Tak jak pojedynczy apostrof.
.IP /wzorzec
Szuka w przd w pliku N-tej linii zawierajcej wzorzec.  N domylnie rwna
si jeden. Wzorzec to wyraenie regularne rozpoznawane przez
.IR ed .
Szukanie zaczyna si od drugiej wywietlanej linii (ale zobacz opcje -a
i -j, ktre to zmieniaj).
.sp
Pewne znaki maj specjalne znaczenie jeli wprowadzono je na pocztku
wzorca; zmieniaj one typ szukania, a nie s traktowane jako cz
wzorca:
.RS
.IP "^N lub !"
Szukanie linii, ktre NIE pasuj do wzorca.
.IP "^E lub *"
Szukanie w wielu plikach.  To znaczy, jeli szukanie doszo do koca
biecego pliku bez znalezienia dopasowania, cignie si ono dalej
w kolejnym pliku z listy podanej w wierszu polece.
.IP "^F lub @"
Zaczcie szukania od pierwszej linii PIERWSZEGO pliku z listy z wiersza
polece, niezalenie od tego, co aktualnie wywietlane jest na ekranie,
oraz ustawie opcji -a i -j.
.IP "^K"
Podwietlanie kadego tekstu, ktry pasuje do wzorca na biecym ekranie,
ale bez przesuwania si do pierwszego dopasowania (KEEP = utrzymaj
biec pozycj).
.IP "^R"
Bez interpretacji metaznakw wyrae regularnych. Wykonuje proste
porwnanie tekstowe.
.RE
.IP ?wzorzec
Szukanie w ty w pliku N-tej linii zawierajcej wzorzec.  Szukanie zaczyna
si od linii znajdujcej si tu przed lini wywietlan na samym dole
[czyli w przedostatniej linii ekranu - GSN]
.sp
Pewne znaki maj specjalne znaczenie, jak w poleceniu /:
.RS
.IP "^N lub !"
Szukanie linii ktre NIE pasuj do wzorca.
.IP "^E lub *"
Szukanie w wielu plikach.  To znaczy, jeli szukanie doszo do pocztku
biecego pliku bez znalezienia dopasowania, cignie si ono dalej
w poprzednim pliku z listy podanej w wierszu polece.
.IP "^F lub @"
Zaczcie szukania od ostatniej linii OSTATNIEGO pliku z listy z wiersza
polece, niezalenie od tego co aktualnie wywietlane jest na ekranie,
oraz ustawie opcji -a i -j.
.IP "^K"
Jak w szukaniu w przd.
.IP "^R"
Jak w szukaniu w przd.
.RE
.IP "ESC-/wzorzec"
To samo co "/*".
.IP "ESC-?wzorzec"
To samo co "?*".
.IP n
Powtarza poprzednie szukanie, dla N-tej linii zawierajcej ostatni wzorzec.
Jeli poprzednie szukanie zmodyfikowano przez ^N, szukanie jest
wykonywane dla N-tej linii NIE zawierajcej wzorca.  Jeli poprzednie
szukanie zmodyfikowano przez ^E, szukanie cignie si przez nastpny
(lub poprzedni) plik, jeli nie wystarczy plik biecy.  Jeli
poprzednie szukanie zmodyfikowano przez ^R, szukanie wykonywane jest
bez uycia wyrae regularnych.  Jeli poprzednie szukanie byo
zmodyfikowane przez ^F lub ^K, nie wystpuje aden efekt.
.IP N
Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku.
.IP "ESC-n"
Powtarza poprzednie szukanie, ale przekraczajc granice plikw.  Efekt
jest taki sam, jak gdyby poprzednie szukanie zmodyfikowano przez *.
.IP "ESC-N"
Potwarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku i przekraczajc
granice plikw.
.IP "ESC-u"
Cofa podwietlanie szukania.  Wycza podwietlanie acuchw pasujcych
do biecego wzoru szukania.  Jeli podwietlenie ju jest wyczone
z powodu poprzedniego polecenia ESC-u, wcza je z powrotem.  Podwietlenie
wczy te kade polecenie szukajce (mona je te wyczy przeczajc
opcj -G; wwczas polecenia szukajce nie wczaj go z powrotem).
.IP ":e [nazwa_pliku]"
Ogldanie nowego pliku.  Jeli brakuje nazwy pliku, plik "biecy" (zobacz
polecenia :n i :p poniej) z listy plikw z wierszu polece jest ogldany
na nowo.  Znak procentu (%) w nazwie pliku zastpowany jest nazw
pliku biecego.  Znak funta (#) jest zastpowany nazw poprzednio
ogldanego pliku.  Jednak dwa kolejne znaki procentu s po prostu
zastpowane pojedynczym znakiem procentu.
Pozwala to na wprowadzenie nazwy pliku zawierajcej w nazwie znak procentu.
Podobnie, dwa kolejne znaki funta s zastpowane pojedynczym znakiem funta.
Nazwa pliku wstawiana jest do listy plikw z wiersza polece, tak aby mona
j byo obejrze kolejnymi poleceniami :n i :p.  Jeli nazwa pliku skada
si z kilku plikw, wszystkie one s wstawiane do listy plikw i ogldany
jest pierwszy z nich.  Jeli nazwa pliku zawiera jedn lub wicej spacji,
caa nazwa musi by ujta w cudzysowy (zobacz te opcja -").
.IP "^X^V lub E"
To samo co :e.
Uwaga: niektre systemy uywaj ^V jako specjalnego znaku dosownoci.
W takich systemach uycie ^V moe by niemoliwe.
.IP ":n"
Ogldanie nastpnego pliku (z listy plikw podanej w wierszu polece).
Jeli podano liczb N, wywietlany jest N-ty nastpny plik.
.IP ":p"
Ogldanie poprzedniego pliko (z listy plikw podanej w wierszu polece).
Jeli podano liczb N, wywietlany jest N-ty poprzedni plik.
.IP ":x"
Ogldanie pierwszego pliku z listy plikw podanej w wierszu polece.
Jeli podano liczb N, wywietlany jest N-ty plik na licie.
.IP ":d"
Usunicie biecego pliku z listy plikw.
.IP "t"
Przejcie do nastpnego tagu (znacznika), jeli dla biecego wystpio wicej
ni jedno dopasowanie. Tagi omwiono dokadniej w opisie opcji -t.
.IP "T"
Przejcie do poprzedniego tagu, jeli dla biecego wystpio wicej
ni jedno dopasowanie.
.IP "= lub ^G lub :f"
Wypisuje pewne informacje o pliku wanie ogldanym, w tym jego nazw oraz
numer linii i offset bajtowy dolnej wywietlanej linii.  Jeli to moliwe,
wypisywana jest take dugo pliku, ilo linii w pliku oraz procentowa
wielko pliku ponad ostatni wywietlan lini.
.IP \-
Plus jedna lub wicej opcji wierszu polece (zobacz OPCJE poniej): zmienia
ustawienie tej opcji i wypisuje komunikat opisujcy nowe ustawienie.
Jeli bezporednio po kresce zostanie wprowadzone ^P (CONTROL-P), to
ustawienie danej opcji jest zmieniane, ale bez wypisywania komunikatu.
Jeli opcja ma warto liczbow (jak -b lub -h) lub acuchow (jak -P lub -t),
warto mona wprowadzi tu po literze opcji.  Jeli nie wprowadzono nowej
wartoci, wypisywany jest komunikat o biecym ustawieniu i nic nie
ulega zmianie.
.IP \-\-
Jak polecenie \-, ale przyjmuje jako argument dug nazw opcji
(zobacz OPCJE poniej), a nie pojedyncz liter opcji.
Po wpisaniu nazwy opcji musisz nacisn RETURN.
^P bezporednio po drugiej iminuje wypisywanie komunikatu opisujcego nowe
ustawienie, tak jak w poleceniu \-.
.IP \-+
Plus jedna z liter opcji wierszu polece; przywraca opcj
do ustawienia domylnego i wypisuje komunikat opisujcy nowe ustawienie
(polecenie "\-+\fIX\fP" dokonuje tego samego co opcja "\-+\fIX\fP" w linii
polece).  Nie dziaa to dla opcji majcych warto acuchow.
.IP \-\-+
Jak polecenie \-+, ale pobiera dug nazw opcji zamiast pojedynczej
litery opcji.
.IP \-!
Plus jedna z liter opcji wierszu polece; ustawia opcj
na warto przeciwn ustawieniu domylnego i wypisuje komunikat opisujcy nowe
ustawienie.  Nie dziaa to dla opcji majcych warto liczbow lub
acuchow.
IP \-\-!
Jak polecenie \-!, ale pobiera dug nazw opcji zamiast pojedynczej
litery opcji.
.IP _
(podkrelenie)
Plus jedna z liter opcji wierszu polece; wypisuje komunikat
opisujcy biece ustawienie tej opcji.  Nie zmienia ustawienia.
.IP __
(podwojone podkrelenie)
Jak polecenie _ (podkrelenie), ale pobiera dug nazw opcji zamiast
pojedynczej litery opcji.
Po wpisaniu nazwy opcji musisz nacisn RETURN.
.IP +polecenie
Powoduje, e podane polecenie jest wykonywane za kadym razem, gdy ogldany
jest nowy plik.  Na przykad, +G powoduje, e
.I less
zaczyna wywietlanie kadego pliku od koca zamiast od pocztku.
.IP V
Wypisuje numer biecej wersji
.I less 
.IP "q lub Q lub :q lub :Q lub ZZ"
Koczy dziaanie
.I less.
.PP
Nastpujce cztery polecenia mog, ale nie musz by prawidowe, zalenie
od twojej instalacji.
.PP
.IP v
Wywouje edytor do edycji wanie ogldanego pliku.  Edytor pobierany
jest pobierany ze zmiennej rodowiskowej VISUAL, jeli ta jest okrelona,
lub EDITOR, jeli VISUAL nie jest okrelona, a w kadym razie domylnie
"vi", jeli ani VISUAL ani EDITOR jest okrelona.  Zobacz te omwienie
LESSEDIT po sekcji o ZNAKACH ZACHTY poniej.
.IP "! polecenie-powoki"
Wywouje powok i wykonuje podan polecenie powoki.
Znak procentu (%) jest
zastpowany nazw biecego pliku.  Znak funta (#) jest zastpowany
nazw poprzednio ogldanego pliku. "!!" powtarza ostatnie polecenie
powoki.  "!" bez polecenia wywouje po prostu powok.   W systemach
Unixowych, nazwa powoki pobierana jest ze zmiennej rodowiskowej
SHELL, a w kadym razie domylnie "sh".  W systemach MS-DOS i OS/2,
powok jest zwyky procesor polece.
.IP "| <m> polecenie-powoki"
<m> przedstawia dowoln liter-znacznik.  Przesya przez potok sekcj podanego
pliku do podanej polecenia powoki.  Sekcja pliku, ktra ma zosta przesana
to ta znajdujca si midzy pierwsz lini biecego ekranu a pozycj
oznaczon liter.  <m> moe te rwna si ^ lub $, oznaczajc odpowiednio
pocztek lub koniec pliku.  Jeli <m> rwna si . lub znakowi nowej linii,
przesyany jest biecy ekran.
.IP "s nazwa_pliku"
Zapisuje wejcie do pliku.  Dziaa to tylko wtedy, gdy wejcie jest potokiem,
a nie zwyczajnym plikiem.
.PP
.SH OPCJE
Opcje wierszu polece s opisane poniej.  Wikszo opcji mona zmienia
w trakcie dziaania
.IR less ,
uywajc polecenia "\-".
.PP
Wikszo opcji mona poda w jednej z dwu postaci: albo kreski
z pojedynczvliter albo dwu kresek z nastpujc po nich dug
nazw opcji.
Dugie nazwy opcji mona skraca, o ile skrt jest jednoznaczny.
Na przykad, --quit-at-eof mona skrci do --quit, ale nie do --qui,
poniewa na --qui zaczynaj si zarwno --quit-at-eof, jak i --quiet.
Niektre z dugich nazw opcji zapisane s duymi literami,
jak --QUIT-AT-EOF, odrniane od --quit-at-eof. Takie nazwy wymagaj
duej tylko pierwszej litery, reszta moe by podana maymi lub duymi.
Na przykad, --Quit-at-eof jest rwnowanikiem --QUIT-AT-EOF.
+ .PP
Opcje pobierane s take ze zmiennej rodowiskowej LESS.  Na przykad,
eby unikn pisania "less -options..." za kadym wywoaniem
.IR less ,
moesz napisa w 
.IR csh :
.sp
setenv LESS "-options"
.sp
lub, jeli uywasz
.I sh:
.sp
LESS="-options"; export LESS
.sp
W MS-DOS nie potrzebujesz cudzysoww, ale powiniene zastpi
wszystkie znaki procentu w acuchu opcji podwjnymi znakami procentu.
.sp
Zmienna rodowiskowa analizowana jest przed wierszem polece, tak wic
opcje wiersza polece uniewaniaj zmienn LESS.  Jeli jaka opcja
pojawia si w zmiennej LESS, mona przywrci jej warto domyln
poprzedzajc w wierszu polece opcj znakami "-+".
.sp
Dla opcji takich jak -P lub -D, wymagajcych nastpujcego po nich acucha,
musi zosta uyty znak dolara ($), sygnalizujcy koniec acucha.
Na przykad, chcc w MS-DOS skorzysta z dwu opcji -D, musisz umieci
midzy nimi znak dolara:
.sp
LESS="-Dn9.1$-Ds4.1"
.IP "-? lub --help"
Opcja ta wywietla podsumowanie polece akceptowanych przez
.I less
(to samo co polecenie h).  Zalenie od tego, jak uywana przez ciebie
powoka interpretuje znak zapytania, moe by koniecznym zacytowanie
go, jako "-\\?".
.IP "-a lub --search-skip-screen"
Powoduje, e szukania zaczynaj si po ostatniej linii wywietlanej
na ekranie, przeskakujc wszystkie wywietlone linie.  Domylnie
szukania zaczynaj si od drugiej linii ekranu (albo po ostatniej
znalezionej linii; zobacz opcja -j).
.IP "-b\fIn\fP lub --buffers=\fIn\fP"
Podaje, w kilobajtach (1024 bajtw), ilo pamici na buforowanie, jakiej
.I less
uyje dla kadego pliku.
Domylnie dla kadego pliku uywany jest 64KB bufor (chyba e
plik jest potokiem - zobacz opcja -B). Uycie opcji -b powoduje, e
zamiast tego dla kadego pliku zostanie uyty bufor o wielkoci \fIn\fP
kilobajtw.
Jeli \fIn\fP wynosi -1, to bufory s nieograniczone, to znaczy, do pamici
jest wczytywany cay plik.
.IP "-B lub --auto-buffers"
Domylnie, kiedy dane s odczytywane z potoku, bufory s alokowane
automatycznie, w miar potrzeby.  Jeli przez potok czytana jest dua
ilo danych, moe to spowodowa zaalokowanie znacznej iloci pamici.
Opcja -B wycza ow automatyczn alokacj buforw dla potokw, tak
e przydzielane jest im tylko 64KB (lub wielko bufora podana opcj -b).
Uwaga: uywanie -B moe spowodowa nieprawidowe wywietlanie, poniewa
w pamici trzymana jest tylko ostatnio ogldana cz pliku; wszelkie
poprzednie dane s tracone.
.IP "-c lub --clear-screen"
Powoduje e pene odwieania ekranu s rysowane od grnej linii w d.
Domylnie, pene odwieania ekranu s dokonywane poprzez przewijanie
z dou ekranu.
.IP "-C lub --CLEAR-SCREEN"
Opcja -C dziaa tak jak -c, ale ekran jest czyszczony przed odwieeniem.
.IP "-d lub --dumb"
Opcja
.I -d
wycza komunikat o bdzie wywietlany zwykle jeli terminal jest niemy,
to jest, brakuje w nim wanych zdolnoci, takich jak moliwo
odwieania ekranu lub przewijania w ty.  Opcja -d nie zmienia w
kadym razie zachowania 
.I less
na niemym terminalu.
.IP "-D\fBx\fP\fIkolor\fP lub --color=\fBx\fP\fIkolor\fP"
[tylko MS-DOS]
Ustawia kolor wywietlanego tekstu. \fBx\fP to pojedynczy znak okrelajcy
rodzaj tekstu, dla ktrego ustawiany jest kolor: n=normalny,
s=standardowe wyjcie, d=pogrubiony, u=podkrelony, k=migajcy.
\fIkolor\fP to para liczb rozdzielona kropk. Pierwsza liczba okrela
kolor pierwszego planu, a druga kolor ta tekstu.  Pojedyncza liczba
\fIN\fP oznacza to samo co \fIN.0\fP.
.IP "-e lub --quit-at-eof"
Powoduje e
.I less 
automatycznie koczy prac, gdy za drugim razem osignie koniec pliku.
Domylnie, jedyn metod wyjcia z
.I less
jest polecenie "q".
.IP "-E lub --QUIT-AT-EOF"
.IP -E
Powoduje, e
.I less
automatycznie koczy prac, jak tylko osignie koniec pliku. 
.IP "-f lub --force"
Wymusza otwieranie plikw nieregularnych (plik nieregularny to
katalog lub specjalny plik urzdzenia).  Wycza rwnie
komunikat ostrzegawczy gdy otwierany jest plik binarny.  Domylnie
.I less
odmwi otwarcia pliku nieregularnego.
.IP "-F lub --quit-if-one-screen"
Powoduje, e
.I less
automatycznie koczy prac, jeli cay plik da si wywietli
na jednym ekranie.
.IP "-g lub --hilite-search"
Normalnie
.I less 
podwietla WSZYSTKIE acuchy, ktre pasuj do ostatniego polecenia szukania.
Opcja -g zmienia to zachowanie, kac podwietla tylko ten konkretny
acuch, ktry znaleziono ostatnim poleceniem szukania.  Moe to spowodowa,
e
.I less 
bdzie pracowa nieco szybciej ni domylnie.
.IP "-G lub --HILITE-SEARCH"
Opcja -G wycza wszystkie podwietlania acuchw znalezionych poleceniami
szukania. 
.IP "-h\fIn\fP lub ---max-back-scroll=\fIn\fP"
Okrela maksymaln liczb linii do przewijania w ty.  Jeli koniecznym
jest przewinicie w ty o wicej ni \fIn\fP linii, ekran jest rysowany
na nowo w kierunku w przd.  Jeli terminal nie ma moliwoci przewijania
w d, zakadane jest -h0).
.IP "-i lub --ignore-case"
Powoduje, e szukania ignoruj wielko liter; to jest, litery mae i due
s uwaane za identyczne.  Opcja ta jest ignorowana jeli we wzorcu
szukania wystpi jakiekolwiek due litery; innymi sowy, jeli wzorzec
zawiera due litery, szukanie nastpi z uwzgldnieniem wielkoci liter.
.IP "-I lub --IGNORE-CASE"
Jak -i, ale szukania ignoruj wielko liter nawet jeli wzr zawiera
due litery.
.IP "-j\fIn\fP lub --jump-target=\fIn\fP"
Okrela lini na ekranie, w ktrej umieszczona ma by linia "docelowa".
Linia docelowa to obiekt szukania tekstu, szukania tagw, skakania
do linii o numerze, skakania do pozycji w procentach, lub skakania
do zaznaczonej pozycji.  Linie na ekranie okrelane s numerem; linia
grna to 1, nastpna 2, i tak dalej.  Numery mog by ujemne, co
okrela linie liczone od dou ekranu: dolna linia ekranu to -1, druga
od dou -2, i tak dalej.  Jeli uyto opcji -j, szukania zaczynaj si
od linii nastpujcej tu po linii docelowej.  Na przykad jeli uyto -j4,
lini docelow jest czwarta linia ekranu, szukania wic zaczynaj si
w linii pitej.
.IP "-J lub --status-column"
Wywietla kolumn stanu na lewym brzegu ekranu.
Kolumna stanu wskazuje linie dopasowane w biecym wyszukiwaniu. Stosowana
jest take gdy dziaa opcja -w lub -W.
.IP "-k\fIfilename\fP lub --lesskey-file=\fIfilename\fP"
Kae
.I less
otworzy i zinterpretowa wskazany plik jako plik
.IR lesskey(1) .
Mona poda wielokrotne opcje -k.  Jeli ustawiona jest zmienna
rodowiskowa LESSKEY lub LESSKEY_SYSTEM, albo jeli plik lesskey znajduje
si w standardowym miejscu (zobacz PRZYPISANIA KLAWISZY), jest on take
uywany jako plik
.IR lesskey .
.IP "-m lub --long-prompt"
Powoduje e
.I less
pokazuje rozwinity znak zachty (jak \fImore\fP), z procentow pozycj
w pliku.  Domylnie, znakiem zachty
.I less
jest dwukropek.
.IP "-M lub --LONG-PROMPT"
Powoduje, e
.I less
wywietla jeszcze bardziej szczegow zacht ni
.I more.
.IP "-n lub --line-numbers"
Wycza numery linii.  Warto domylna (uywanie numerw linii) moe
spowodowa, e
.I less
bdzie dziaa w niektrych przypadkach wolniej, zwaszcza z bardzo
duym plikiem wejciowym.  Wyczenie numerw linii opcj
.I -n
pozwoli unikn tego problemu.  Uywanie numerw linii oznacza: numer
linii bdzie wywietlany w rozwinitym znaku zachty i poleceniu =,
a polecenie v przekae biecy numer linii edytorowi (zobacz take
omwienie LESSEDIT i ZNAKW ZACHTY poniej).
.IP "-N lub --LINE-NUMBERS"
Powoduje, e na pocztku kadej linii ekranowej wywietlane s
numery linii. 
.IP "-o\fInazwa_pliku\\fP lub --log-file=\fInazwa_pliku\\fP"
Powoduje, e
.I less
podczas przegldania otrzymanego wejcia kopiuje je do wskazanego pliku.
Dziaa to tylko wtedy gdy plik wejciowy jest potokiem, a nie zwykym plikiem.
Jeli podany plik ju istnieje,
.I less
zapyta o potwierdzenie przed nadpisaniem go.
.IP "-O\fInazwa_pliku\fP lub --LOG-FILE=\fInazwa_pliku\fP"
Opcja -O jest podobna do -o, ale nadpisze istniejcy plik bez pytania
o potwierdzenie.
.sp
Jeli nie podano pliku logu, opcji -o i -O mona uy z wntrza
.I less
do jego okrelenia.  Bez nazwy pliku, bd one po prostu podawa
nazw pliku logu.  Polecenie "s" jest rwnowane podaniu -o z wntrza
.I less.
.IP "-p\fIwzorzec\fP lub --pattern=\fIwzorzec\fP"
Opcja -p w wierszu polece jest rwnowana podaniu wzorca +/\fIwzorzec\fP;
to znaczy, nakazuje
.I less
aby rozpocz od pierwszego wystpienia \fIwzorzec\fP w pliku.
.IP "-P\fIzachta\fP or --prompt=\fIzachta\fP"
Daje metod przystosowania trzech stylw znaku zachty do wasnych
upodoba.  Normalnie umieszcza si j w zmiennej rodowiskowej
LESS, zamiast wpisywa po kadym poleceniu
.IR less .
Taka opcja musi by albo ostatni opcj w zmiennej LESS, albo by
zakoczona znakiem dolara.
-Ps plus acuch zmienia domyln (krtk) zacht na ten acuch.
-Pm zmienia redni (-m) zacht.
-PM zmienia dug (-M) zacht.
-Ph zmienia zacht na ekranie pomocy.
-P= zmienia komunikat wypisywany poleceniem =.
-Pw zmienia komunikat wypisywany podczas oczekiwania na dane (w poleceniu F).
Wszystkie acuchy zachty skadaj si z sekwencji liter i specjalnych
sekwencji escape'owych.  Szczegy opisano w sekcji ZNAKI ZACHTY.
.IP "-q lub --quiet lub --silent"
Powoduje rednio "ciche" dziaanie: dzwonek terminala nie dzwoni jeli
prbowano przewin poza koniec pliku lub przed jego pocztek - jeli
terminal ma "dzwonek wizualny", jest on uywany zamiast zwykego.  Dzwonek
zadzwoni przy niektrych innych bdach, jak wpisywanie niewaciwych
znakw.  Domylnym ustawieniem jest dzwonienie we wszystkich takich
przypadkach.
.IP "-Q lub --QUIET lub --SILENT"
Powoduje cakowicie "ciche" dziaanie: dzwonek terminala nigdy nie dzwoni.
.IP "-r lub --raw-control-chars"
Powoduje wywietlanie nieprzetworzonych, "surowych" znakw sterujcych.
Domylnie znaki sterujce (zoone z Ctrl) wywietlane s z uyciem notacji
z daszkiem; na przykad, Control-A (semkowo 001) wywietlane jest jako "^A".
Uwaga: gdy uywana jest opcja -r,
.I less
nie potrafi zachowa faktycznego wygldu ekranu (poniewa to zaley od
tego, jak ekran reaguje na kady rodzaj znaku sterujcego).  Mog wic
wystpi rne problemy z wywietlaniem, jak dzielenie dugich linii
w niewaciwym miejscu.
.IP "-R lub --RAW-CONTROL-CHARS"
Jak -r, ale usiuje zachowa wygld ekranu, tam gdzie to moliwe.
Dziaa to tylko wwczas, gdy wejcie skada si ze zwykego tekstu,
ewentualnie z dodanymi sekwencjami ANSI sterujcymi kolorem, o postaci:
.sp
	ESC [ ... m
.sp
gdzie "..." to zero lub wicej znakw rnych od "m".
Do celw zachowania wygldu ekranu zakada si, e aden ze znakw
sterujcych i adna z sekwencji ANSI zmieniajcych kolory nie przesuwaj
kursora.
Przypisujc zmiennej rodowiskowej LESSANSIENDCHARS list znakw, ktre mog
koczy sekwencje ANSI sterujce kolorem mona zmusi
.I less
do akceptowania w tej roli znakw innych ni "m".
.IP "-s lub --squeeze-blank-lines"
Powoduje ciskanie kolejnych pustych linii w pojedyncz lini pust.
Uyteczne przy ogldaniu wyjcia
.IR nroffa .
.IP "-S lub --chop-long-lines"
Powoduje, e linie dusze ni szeroko ekranu s ucinane, a nie
zawijane.  To jest, reszta dugiej linii jest po prostu odrzucana.
Domylnie dugie linie s zawijane; to znaczy, reszta wywietlana jest
w nastpnej linii.
.IP "-t\fItag\fP lub --tag=\fItag\fP"
Opcja -t, plus zaraz po niej TAG, bdzie edytowa plik zawierajcy w tag.
Aeby to dziaao, musi by dostpna informacja o tagach, na przykad,
w biecym katalogu moe znajdowa si plik zwany "ctags", zbudowany
uprzednio poleceniem
.I ctags(1)
lub jakim rwnowanym.
Jeli ustawiono zmienn rodowiskow LESSGLOBALTAGS, to jej warto uwaana
jest za nazw polecenia zgodnego z
.IR global(1) ,
ktre zostanie wykonane w celu znalezienia tagu.
(Zobacz http://www.gnu.org/software/global/global.html).
Opcja -t moe by podana rwnie z wntrza
.I less 
(poleceniem \-), jako metoda ogldnicia nowego pliku.  Polecenie :t jest
rwnowane podaniu -t z wntrza
.I less.
.IP "-T\fIplik_tagw\fP lub --tag-file=\fIplik_tagw\fP"
Podaje plik tagw, ktry naley uy zamiast "tags".
.IP "-u lub --underline-special"
Powoduje, e znaki backspace i powroty karetki s traktowane jako znaki
drukowalne; to jest, posyane s one na terminal jeli pojawi si
w wejciu.
.IP "-U lub --UNDERLINE-SPECIAL"
Powoduje, e znaki backspace, tabulacje i powroty karetki s traktowane
jako znaki sterujce; to jest, obsugiwane s one jak przy podaniu
opcji -r.
.sp
Domylnie, jeli podano ani -u ani -U, znaki backspace wystpujce
obok znaku podkrelenia s traktowane specjalnie; wywietlany jest
podkrelony tekst, z uyciem sprztowego podkrelania terminala.
Take znaki backspace wystpujce midzy dwoma identycznymi znakami
s traktowane specjalnie: wywietlany jest tekst nadpisany,
z uyciem sprztowego pogrubienia terminala.  Pozostae wystpienia backspace
s usuwane, razem z poprzedzajcym znakiem.  Powroty karetki,
po ktrych nastpuje nowa linia s usuwane.  Inne powroty karetki
obsugiwane s jak przy podaniu opcji -r.  Tekstu, ktry jest
nadpisany lub podkrelony mona szuka gdy nie dziaa ani
-u ani -U.
.IP "-V lub --version"
Wywietla numer wersji
.I less.
.IP "-w lub --hilite-unread"
Tymczasowo podwietla pierwsz "now" lini po ruchu w przd o pen stron.
Pierwsza "nowa" linia to linia wystpujca bezporednio po tej, ktra
znajdowaa si poprzednio na samym dole ekranu. Podwietlana jest take
linia docelowa po poleceniach g lub p. Przy nastpnym poleceniu powodujcym
ruch podwietlenie jest usuwane. Podwietlana jest caa linia, chyba e dziaa
opcja -J - wwczas podwietlana bdzie tylko kolumna stanu.
.IP "-W lub --HILITE-UNREAD"
Tak jak -w, ale tymczasowo podwietla pierwsz now lini po kadym poleceniu
ruchu o wicej ni jedn lini.
.IP "-x\fIn\fP,... lub --tabs=\fIn\fP,..."
Ustawia pozycje tabulacji.
Jeli podano tylko jedno \fIn\fP, to pozycje tabulacji s ustawiane
na wielokrotnociach \fIn\fP. Jeeli podano wicej wartoci, oddzielonych
przecinkami, tabulacje ustawiane s na tych pozycjach, a nastpnie w tym
samym odstpie, co ostatnie dwie.
Na przykad, \fI-x9,17\fP ustawi tabulacje na pozycjach 9, 17, 25, 33, itd.
Domyln wartoci \fIn\fP jest 8.
.IP "-X lub --no-init"
Wycza wysyanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji terminala z termcap.
Jest to czasami podane, jeeli acuch deinicjalizacyjny
robi co niepotrzebnego, jak czyszczenie ekranu.
.IP "--no-keypad"
Wycza wysyanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji bloku klawiszy
numerycznych terminala.
Jest to czasami podane, jeeli acuchy inicjujce/deinicjujce powoduj
zachowanie si klawiatury numerycznej w niepodany sposb.
.IP "-y\fIn\fP lub --max-forw-scroll=\fIn\fP"
Okrela maksymaln liczb linii do przesunicia w przd.  Jeli koniecznym
jest przesunicie o wicej ni \fIn\fP linii, zamiast tego odwieany
jest ekran.  Opcji -c lub -C mona uy do odwieenia ekranu od jego
gry, jeli jest to podane.  Domylnie kady ruch w przd powoduje
przewijanie.
.IP "-[z]\fIn\fP lub --window=\fIn\fP"
Zmienia domylny rozmiar okna przewijania na \fIn\fP linii.  Domylnie
jeden peny ekran.  Do zmiany rozmiaru okna mona te uy polece z i w.
"z" mona opuci dla kompatybilnoci z
.I more.
Jeli podana liczba
.I n
jest ujemna, oznacza to
.I n
linii mniej ni biecy rozmiar ekranu.  Na przykad, jeli ekran ma 24
linie, \fI-z-4\fP ustawia okno przewijania na 20 linii.  Jeli ekran
zostanie rozszerzony do 40 linii, okno przewijania automatycznie zmieni
si na 36 linii.
.IP -"\fIcc\fP\ lub\ --quotes=\fIcc\fP
Zmienia znak cytujcy w nazwach plikw.  Moe to by konieczne przy
nazywaniu pliku zawierajcego zarwno znaki spacji jak i cudzysowy. 
Jeli nastpuje po niej pojedynczy znak, zmienia ona znak cytujcy na
tene znak.  Nazwa pliku zawierajca spacje powinna odtd by otoczona
tym znakiem, a nie cudzysowami.  Jeli nastpuj po niej dwa znaki,
zmienia ona znak otwierajcy cytowanie na znak pierwszy, a zamykajcy
na drugi.  Nazwa pliku zawierajca spacje powinna odtd by poprzedzona
znakiem otwierajcym i zakoczona znakiem zamykajcym.  Zauwa, e nawet
jeli zmieniono znaki cytujce, opcja ta pozostaje jako -" (mylnik
plus cudzysw).
.IP "-~ lub --tilde"
Normalnie linie poza kocem pliku wywietlane s jako zawierajce pojedyncze
znaki tyldy (~). Ta opcja powoduje, e bd wywietlane jako puste linie.
.IP "-# lub --shift"
Okrela domyln liczb pozycji, o jakie bdzie wykonywane przewijanie
poziome w poleceniach STRZAKA_W_PRAWO i STRZAKA_W_LEWO. Jeeli podan
liczba jest zero, przyjmowana jest domylna liczba rwna poowie szerokoci
ekranu.
.IP --
Argument wierszu polece "--" oznacza koniec argumentw opcji.  Wszelkie
argumenty nastpujce po nim s interpretowane jako nazwa pliku.  Moe
by to przydatne przy ogldaniu pliku ktrego nazwa zaczyna si od "-"
lub "+".
.IP +
Jeli opcja wierszu polece zaczyna si od \fB+\fP, reszta opcji uwaana
jest za pocztkowe polecenie
.IR less .
Na przykad, +G mwi
.IR less ,
aby zacz od koca pliku zamiast od pocztku, a +/xyz mwi mu, aby
zacz od pierwszego wystpienia "xyz" w pliku.  W przypadku szczeglnym,
+<liczba> dziaa jak +<liczba>g, to jest, rozpoczyna wywietlanie od
okrelonego numeru linii (zobacz jednak zastrzeenie przy poleceniu g
powyej).  Jeli opcja zaczyna si od ++, pocztkowe polecenie odnosi
si do kadego ogldanego pliku, nie tylko pierwszego.  Polecenia +
opisywanej powyej mona te uy do ustawienia (lub zmiany) polecenia
pocztkowego dla kadego pliku.
.SH LINIA EDYCJI
Gdy wprowadzany jest wiersz polece u dou ekranu (na przykad nazwa
pliku dla polecenia :e, albo wzr dla polecenia szukajcego), do manipulowania
ni mona uy pewnych klawiszy.  Wikszo polece ma form alternatywn
w [nawiasach], ktrej mona uy jeli jaki klawisz nie istnieje na
danej klawiaturze (formy w nawiasach nie dziaaj w wersji MS-DOS).  Kady
z tych specjalnych klawiszy mona wprowadzi dosownie poprzedzajc go
znakiem dosownoci, ^V lub ^A.  Sam odwrotny ukonik mona te wprowadzi 
dosownie, wprowadzajc dwa odwrotne ukoniki.
.IP "STRZAKA_W_LEWO [ ESC-h ]"
Przesuwa kursor jedno miejsce w lewo.
.IP "STRZAKA_W_PRAWO [ ESC-l ]"
Przesuwa kursor jedno miejsce w prawo.
.IP "^STRZAKA_W_LEWO [ ESC-b lub ESC-STRZAKA_W_LEWO ]"
(To znaczy, CONTROL i STRZAKA_W_LEWO rwnoczenie).  Przesuwa kursor
o jedno sowo w lewo.
.IP "^STRZAKA_W_PRAWO [ ESC-w lub ESC-STRZAKA_W_LEWO ]"
(To znaczy, CONTROL i STRZAKA_W_LEWO rwnoczenie).  Przesuwa kursor
o jedno sowo w prawo.
.IP "HOME [ ESC-0 ]"
Przesuwa kursor na pocztek linii.
.IP "END [ ESC-$ ]"
Przesuwa kursor na koniec linii.
.IP "BACKSPACE"
Usuwa znak na lewo od kursora lub anuluje polecenie jeli wiersz polece
jest pusta.
.IP "DELETE lub [ ESC-x ]"
Usuwa znak pod kursorem.
.IP "^BACKSPACE [ ESC-BACKSPACE ]"
(To znaczy, CONTROL i BACKSPACE rwnoczenie).  Usuwa jedno sowo na lewo
od kursora.
.IP "^DELETE [ ESC-X lub ESC-DELETE ]"
(To znaczy, CONTROL i DELETE rwnoczenie).  Usuwa sowo pod kursorem.
.IP "UPARROW [ ESC-k ]"
Odzyskuje poprzedni lini polece.
.IP "DOWNARROW [ ESC-j ]"
Odzyskuje nastpn lini polece.
.IP "TAB"
Dokocza czciow nazw pliku na lewo od kursora.  Jeli pasuje ona
do wicej ni jednej nazwy pliku, do wierszu polece wprowadzane jest
pierwsze dopasowanie.  Powtrne TABulatory przeczaj wkoo pozostae nazwy
plikw.  Jeli dokoczona nazwa pliku jest katalogiem, doczany jest
do niej "/" (W systemach MS-DOS doczany jest "\\").
Do okrelenia innego znaku, ktry naley doczy do nazwy katalogu, moe
by uyta zmienna rodowiskowa LESSSEPARATOR.
.IP "BACKTAB [ ESC-TAB ]"
Tak jak TAB, ale przecza pasujce nazwy plikw w odwrotnym porzdku.
.IP "^L"
Dokocza czciow nazw pliku na lewo od kursora.  Jeli pasuje ona do
wicej ni jednej nazwy pliku, do wierszu polece wprowadzane s wszystkie
dopasowania (jeli si mieszcz).
.IP "^U (Unix i OS/2) lub ESC (MS-DOS)"
Usuwa ca lini polece lub anuluje polecenie jeli wiersz polece jest
pusta.
Jeli zmienie znak kill w Unixie na co innego ni ^U, zamiast ^U
bdzie uywany tene znak.

.SH "PRZYPISANIA KLAWISZY"
Moesz zdefiniowa swoje wasne polecenia
.I lessa
uywajc programu
.I lesskey(1)
do stworzenia pliku lesskey.  Plik ten okrela zestaw klawiszy polece
oraz dziaanie skojarzone z kadym klawiszem.  Moesz te uy
.I lesskey
do zmiany klawiszy linii edycji (zobacz LINIA EDYCJI) oraz ustawienia
zmiennych rodowiskowych.  Jeli ustawiona jest zmienna rodowiskowa
LESSKEY,
.I less
uywa jej [wartoci] jako nazwy pliku lesskey.  W przeciwnym razie,
.I less
szuka pliku lesskey w standardowym miejscu.  W systemach Unixowych
.I less
szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/.less".  W systemach MS-DOS i Windows
.I less
szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/_less", a jeli go tam nie znalaz,
pliku lesskey zwanego "_less" w kadym katalogu okrelonym przez
zmienn rodowiskow PATH.  W systemach OS/2
.I less
szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/_less.ini", a jeli go tam nie znalaz,
pliku lesskey zwanego "less.ini" w kadym katalogu okrelonym przez
zmienn rodowiskow INIT, a jeli i tam go nie znalaz, szuka pliku lesskey 
zwanego "less.ini" w kadym katalogu okrelonym przez zmienn rodowiskow 
PATH.  Zobacz stron podrcznika systemowego
.IR lesskey (1)
po wicej szczegw.
.P
Przypisania klawiszy mona take umieci w oglnosystemowym pliku lesskey.
Jeli dany klawisz zdefiniowano zarwno w pliku systemowym, jak i w lokalnym,
to priorytet maj przypisania lokalne. Jeli ustawiono zmienn rodowiskow
LESSKEY_SYSTEM,
.I less
uywa jej jako nazwy systemowego pliku z przypisaniami klawiszy.
W przeciwnym razie szuka go w standardowym miejscu: w systemach uniksowych
jest to plik /usr/local/etc/sysless.
(Jednak jeli
.I less 
skompilowano z katalogiem przeznaczonym na konfiguracj systemu innym ni
ni /usr/local/etc, to w nim wanie znajdzie si plik sysless).
W systemach MS-DOS i Windows, oglnosystemowym plikiem lesskey jest c:\\_sysless.
W systemach OS/2, oglnosystemowym plikiem lesskey jest c:\\sysless.ini.

.SH "PREPROCESOR WEJCIA"
Moesz dla
.I less
zdefiniowa "preprocesor wejcia".  Zanim
.I less
otwiera jaki plik, daje najpierw twojemu preprocesorowi wejcia szans
zmodyfikowania sposobu w jaki wywietlana jest zawarto pliku.  Preprocesor
wejcia to po prostu wykonywalny program (lub skrypt powoki), ktry
zapisuje zawarto pliku do innego pliku, zwanego plikiem zastpujcym. 
Nastpnie wywietlana jest zawarto pliku zastpujcego, zamiast pliku
oryginalnego.  Uytkownikowi bdzie si jednak wydawa, e otwarty zosta
oryginalny plik; to znaczy,
.I less
wywietli oryginaln nazw pliku jako nazw biecego pliku.
.PP
Preprocesor wejcia otrzymuje jeden argument wiersza polece, oryginaln
nazw pliku wprowadzon przez uytkownika.  Powinien on stworzy
plik zastpujcy, a kiedy zakoczy prac, wypisa nazw pliku zastpujcego
na swoje standardowe wejcie.  Jeli preprocesor wejcia nie wypisze
nazwy pliku zastpujcego,
.I less
uywa pliku oryginalnego, jak zwykle.  Preprocesor wejcia nie jest
wywoywany przy ogldaniu standardowego wejcia.  Aby przygotowa
jaki preprocesor, ustaw zmienn rodowiskow LESSOPEN na wiersz
polece, ktry wywoa twj preprocesor.  Ten wiersz polece powinien zawiera
jedno wystpienie acucha "%s", ktry zostanie zastpiony nazw pliku
podczas wywoania polecenia preprocesora.
.PP
Gdy
.I less
zamyka plik otworzony tym sposobem, wywoa inny program, zwany postprocesorem
wejcia, ktry moe dokona wszelkich podanych dziaa czyszczcych
(jak usuwanie pliku zastpujcego stworzonego przez LESSOPEN). Aby
przygotowa jaki preprocesor, ustaw zmienn rodowiskow LESSCLOSE na wiersz
polece, ktra wywoa twj postprocesor.  Ten wiersz polece moe zawiera
dwa wystpienia acucha "%s"; pierwsze zostanie zastpione oryginaln nazw 
pliku, a drugie nazw pliku zastpujcego wypisanego przez LESSOPEN.
.PP
Na przykad, w wielu systemach Unixowych, ponisze dwa skrypty pozwol
ci przechowywa pliki w formie skompresowanej, ale nadal umoliwi
ogldanie ich bezorednio przy pomocy
.IR less :
.PP
lessopen.sh:
.br
	#! /bin/sh
.br
	case "$1" in
.br
	*.Z)	uncompress -c $1  >/tmp/less.$$  2>/dev/null
.br
		if [ -s /tmp/less.$$ ]; then 
.br
			echo /tmp/less.$$
.br
		else
.br
			rm -f /tmp/less.$$
.br
		fi
.br
		;;
.br
	esac
.PP
lessclose.sh:
.br
	#! /bin/sh
.br
	rm $2
.PP
Aby uy tych skryptw, umie oba tam, skd mog by wykonywane i
ustaw  LESSOPEN="lessopen.sh\ %s", oraz LESSCLOSE="lessclose.sh\ %s\ %s".
Mona napisa bardziej zoone skrypty LESSOPEN i LESSCLOSE, akceptujce
inne typy plikw skompresowanych itd.
.PP
Moliwe jest take przygotowanie preprocesora wejcia posyajcego
dane bezporednio potokiem do
.IR less ,
zamiast wstawiania danych do pliku zastpujcego.  Unika si w ten
sposb potrzeby odkompresowania caego pliku zanim zacznie si go
oglda.  Preprocesor wejcia dziaajcy w ten sposb zwany jest
potokiem wejciowym.  Potok wejciowy, zamiast wypisywa nazw pliku
wyjciowego na standardowe wyjcie, wypisuje ca zawarto pliku
zastpujcego na standardowe wyjcie.  Jeli potok nie wypisze
adnych znakw na standardowe wyjcie, plik zastpujcy nie istnieje i
.I less
uyje pliku oryginalnego, jak zwykle.  Aby uy potoku wejciowego,
zmie pierwszy znak w zmiennej rodowiskowej LESSOPEN na kresk
pionow (|), aby zaznaczy, e preprocesor wejciowy jest potokiem.
.PP
Na przykad, w wielu systemach Unixowych, poniszy skrypt zadziaa
tak jak poprzednie skrypty przykadowe:
.PP
lesspipe.sh:
.br
	#! /bin/sh
.br
	case "$1" in
.br
	*.Z)	uncompress -c $1  2>/dev/null
.br
		;;
.br
	esac
.br
.PP
Aby uy tego skryptu, umie go tam, skd moe by wykonywany i ustaw
LESSOPEN="|lesspipe.sh %s".  Gdy uywa si potoku wejciowego, mona
uy rwnie postprocesora LESSCLOSE, ale zwykle nie jest on potrzebny,
poniewa nie ma pliku zastpujcego ktry naleaoby posprzta.  W
tym przypadku nazw pliku zastpujcego przekazywan do postprocesora
LESSCLOSE jest "-".

.SH "NARODOWE ZESTAWY ZNAKW"
W pliku wejciowym istniej trzy rodzaje znakw:
.IP "znaki normalne"
mog by wywietlane bezporednio na ekranie.
.IP "znaki sterujce"
nie powinny by wywietlane bezporednio, ale mona si ich spodziewa
w zwykych plikach tekstowych (jak backspace i tabulacji).
.IP "znaki binarne"
nie powinny by wywietlane bezporednio i nie spodziewamy si ich
w plikach tekstowych.
.PP
"Zestaw znakw" to po prostu opis tego, jakie znaki maj by uwaane
za normalne, sterujce i binarne.
Do wybrania zestawu znakw mona uy zmiennej rodowiskowej LESSCHARSET.
Moliwymi wartociami LESSCHARSET s:
.IP ascii
BS, TAB, NL, CR i znak wysuwu do nowej strony s znakami sterujcymi,
wszystkie znaki o wartociach pomidzy 32 a 126 s normalnymi znakami,
a wszystkie pozostae - binarnymi.
.IP iso8859
Wybiera zestaw znakw ISO 8859.  Jest to to samo, co ASCII, z wyjtkiem
tego, e znaki midzy 160 i 255 s traktowane jako normalne.
[od tum: niezbdne dla prawidowej obsugi polskich znakw.]
.IP latin1
To samo, co iso8859.
.IP latin9
To samo, co iso8859.
.IP dos
Wybiera zestaw znakw odpowiedni dla MS-DOS-u.
.IP ebcdic
Wybiera zestaw znakw EBCDIC.
.IP IBM-1047
Wybiera zestaw znakw EBCDIC stosowany przez OS/390 Unix Services.
W EBCDIC jest to zestaw analogiczny do latin1. Podobny efekt moesz uzyska
ustawiajc w rodowisku albo LESSCHARSET=IBM-1047 albo LC_CTYPE=en_US.
.IP koi8-r
Wybiera rosyjski zestaw znakw
.IP next
Wybiera zestaw znakw odpowiedni dla komputerw NeXT.
.IP utf-8
Wybiera kodowanie UTF-8 zestawu znakw ISO 10646.
.PP
W wypadkach szczeglnych moe zaj potrzeba przystosowania
.I less
do uywania zestawu znakw innego ni te, ktre mona wskaza przy pomocy
LESSCHARSET. Wwczas do zdefiniowania zestawu znakw naley uy zmiennej
rodowiskowej LESSCHARDEF. Powinna by ona ustawiona na acuch, ktrego
kady znak okrela jeden znak w zestawie znakw.  Znak "." uywany jest
dla znakw normalnych, "c" dla sterujcych i "b" dla binarnych.  Mona
uy liczby dziesitnej oznaczajcej powtrzenie.  Na przykad, "bccc4b."
oznaczaoby, e znak [o kodzie] 0 jest binarny, 1, 2 i 3 s sterujce,
4, 5, 6 i 7 s binarne, a 8 jest normalny.  Wszystkie znaki po ostatnim
s przyjmowane za takie same jak ostatni, znaki wic pomidzy 9 a 255
byby tu normalne (jest to przykad, niekonieczne odpowiadajcy
jakiemu rzeczywistemu zestawowi znakw).
.PP
Tabela ponisza pokazuje warto LESSCHARDEF rwnowan kadej z
moliwych wartoci LESSCHARSET:
.sp
	ascii\ 	8bcccbcc18b95.b
.br
	dos\ \ \ 	8bcccbcc12bc5b95.b.
.br
	ebcdic	5bc6bcc7bcc41b.9b7.9b5.b..8b6.10b6.b9.7b
.br
	\ \ \ \ \ \ 	9.8b8.17b3.3b9.7b9.8b8.6b10.b.b.b.
.br
	IBM-1047	4cbcbc3b9cbccbccbb4c6bcc5b3cbbc4bc4bccbc
	\ \ \ \ \ \ 	191.b
.br
	iso8859	8bcccbcc18b95.33b.
.br
	koi8-r	8bcccbcc18b95.b128.
.br
	latin1	8bcccbcc18b95.33b.
.br
	next\ \ 	8bcccbcc18b95.bb125.bb
.PP
Jeli ani LESSCHARSET ani LESSCHARDEF s ustawione, ale w zmiennych
rodowiskowych LC_ALL, LC_TYPE lub LANG znaleziono acuch "UTF-8", to
domylnym zestawem znakw jest utf-8.
.PP
Jeli tego acucha nie znaleziono, ale wykorzystywany system
obsuguje interfejs
.IR setlocale , less
uyje setlocale do okrelenia zestawu znakw.  setlocale kontrolowane
jest ustawieniem zmiennych rodowiskowych LANG lub LC_CTYPE.
.PP
Na koniec, jeli interfejs
.I setlocale
rwnie nie jest dostpny, to domylnym zestawem znakw jest latin1.
.PP
Znaki binarne i sterujce wywietlane s w odwrconych kolorach.  Kady
taki znak wywietlany jest w notacji z daszkiem, jeli to moliwe
(np. ^A dla Control-A).  Notacja z daszkiem uywana jest tylko jeli
odwrcenie trzeciego bitu od koca daje normalny znak drukowalny.
W przeciwnym razie znak jest wywietlany jako cyfra szesnastkowa
w nawiasach ostrych.  Format ten mona zmieni ustawiajc zmienn
rodowiskow LESSBINFMT.  LESSBINFMT moe zaczyna si od "*" i
jednego znaku wybierajcego atrybut wywietlania: "*k" to
miganie, "*d" - pogrubienie, "*u" - podkrelenie, "*s" - odwrcone
kolory, "*n" - normalny.
Jeli LESSBINFMT nie zaczyna si od "*", przyjmowany jest atrybut
normalny.  Reszta LESSBINFMT to acuch, ktry moe zawiera
jedn sekwencj escape w stylu printf (% plus x, X, o, d itd.).
Na przykad, jeli LESSBINFMT ma warto "*u[%x]", znaki binarne
wywietlane s jako podkrelone liczby szesnastkowe otoczone
nawiasami kwadratowymi.  Wartoci domyln, jeli nie okrelono
LESSBINFMT, jest "*s<%X>".

.SH "ZNAKI ZACHTY"
Opcja -P pozwala dostosowa znaki zachty do wasnych upodoba.  acuch
podany opcji -P zastpuje okrelony acuch zachty.  Pewne znaki w tym
acuchu s interpretowane w sposb szczeglny.  Mechanizm znakw zachty
jest raczej skomplikowany, aeby zapewnia elastyczno, ale zwyky
uytkownik nie musi rozumie szczegw konstruowania wasnych acuchw
zachty.
.sp
Znak procentu plus dowolny pojedynczy znak rozwijany jest zalenie
od tego, czym jest w nastpny znak.
.IP "%b\fIX\fP"
Zastpowany przez offset bajtowy w biecym pliku wejciowym.  Po b
nastpuje pojedynczy znak (pokazany jako \fIX\fP powyej), ktry okrela
lini, ktrej offsetu bajtowego naley uy.  Jeli znakiem tym jest "t",
uywany jest offset bajtowy linii wywietlanej na grze ekranu, "m"
oznacza lini rodkow, "b" oznacza lini doln, "B" oznacza lini tu
przed doln, a "j" oznacza lini "docelow", jak to okrela opcja -j.
.IP "%B"
Zastpowany przez rozmiar biecego pliku wejciowego.
.IP "%c"
Zastpowany przez numer kolumny tekstu widniejcej w pierwszej
kolumnie ekranu.
.IP "%d\fIX\fP"
Zastpowany przez numer strony dla wskazanej linii pliku wejciowego.
Lini, ktra ma zosta uyta, okrela \fIX\fP, tak jak w opcji %b.
.IP "%D"
Zastpowany przez liczb stron w pliku wejciowym, lub, co jest rwnowane,
numer strony ostatniej linii pliku.
.IP "%E"
Zastpowany przez nazw edytora (ze zmiennej rodowiskowej VISUAL, lub
EDITOR jeli VISUAL nie jest zdefiniowana).  Zobacz omwienie elementu
LESSEDIT poniej.
.IP "%f"
Zastpowany przez nazw biecego pliku wejciowego.
.IP "%i"
Zastpowany przez indeks biecego pliku w licie plikw wejciowych.
.IP "%l\fIX\fP"
Zastpowany przez numer linii w pliku wejciowym.  Linia, ktrej naley
uy okrelana jest przez \fIX\fP, jak w opcji %b.
.IP "%L"
Zastpowany przez numer linii ostatniej linii w pliku wejciowym.
.IP "%m"
Zastpowany przez cakowit liczb plikw wejciowych.
.IP "%p\fIX\fP"
Zastpowany przez pozycj procentow w biecym pliku wejciowym,
wedug offsetw w bajtach.  Linia, ktrej naley uy okrelana jest
przez \fIX\fP, jak w opcji %b.
.IP "%P\fIX\fP"
Zastpowany przez pozycj procentow w biecym pliku wejciowym,
wedug liczby linii.
.IP "%s"
To samo co %B.
.IP "%t"
Powoduje, e wszystkie spacje wystpujce na kocu s usuwane.  Zwykle
uywane na kocu acucha, ale moe si pojawi gdziekolwiek.
.IP "%x"
Zastpowany nazw nastpnego pliku wejciowego w licie.
.PP
Jeli jakikolwiek z elementw jest nieznany (na przykad rozmiar pliku
jeli wejciem jest potok), zamiast neigo wypisywany jest znak zapytania.
.PP
Format acucha zachty mona zmienia zalenie od pewnych warunkw.
Pytajnik plus pojedynczy znak zachowuje si jak "IF"; zalenie od
tego znaku rozpatrywany jest warunek.  Jeli warunek jest
prawdziwy, wszystkie znaki nastpujce po znaku zapytania i znaku
warunku, a do kropki, s umieszczane w zachcie.  Jeli warunek
jest faszywy, znaki te nie s tam umieszczane.  Dwukropka wystpujcego
midzy znakiem zapytania i kropk mona uy do zaznaczenia "ELSE";
wszystkie znaki pomidzy dwukropkiem i kropk s wczane do acucha
wtedy i tylko wtedy, gdy warunek IF jest faszywy.  Znakami warunku
(nastpujcymi po znaku zapytania) mog by:
.IP "?a"
Prawda jeli ju wczono do zachty jakie znaki.
.IP "?b\fIX\fP"
Prawda jeli znany jest offset bajtowy okrelonej linii.
.IP "?B"
Prawda jeli znany jest rozmiar biecego pliku wejciowego.
.IP "?c"
Prawda jeli tekst jest przesunity w poziomie (%c jest niezerowe).
.IP "?d\fIX\fP"
Prawda jeli znany jest numer strony dla podanej linii.
.IP "?e"
Prawda jeli osignito koniec pliku.
.IP "?f"
Prawda jeli istnieje nazwa pliku wejciowego (tzn. wejcie nie
jest potokiem).
.IP "?l\fIX\fP"
Prawda jeli znany numer okrelonej linii.
.IP "?L"
Prawda jeli znany jest numer ostatniej linii pliku.
.IP "?m"
Prawda jeli jest wicej ni jeden plik wejciowy.
.IP "?n"
Prawda jeli jest to pierwsza zachta w nowym pliku wejciowym.
.IP "?p\fIX\fP"
Prawda jeli znana jest, liczona wedug offsetw bajtowych, pozycja procentowa
w pliku okrelonej linii.
.IP "?P\fIX\fP"
Prawda jeli znana jest, liczona wedug liczby linii, pozycja procentowa
w pliku okrelonej linii.
.IP "?s"
To samo co "?B".
.IP "?x"
Prawda jeli istnieje nastpny plik wejciowy (to jest, biecy plik
nie jest ostatnim).
.PP
Wszystkie znaki inne ni znaki specjalne (znak zapytania, dwukropek, kropka
i odwrotny ukonik) staj si bez zmian czci zachty.  Wszystkie znaki
specjalne mona umieci w zachcie dosownie poprzedzajc je odwrotnym
ukonikiem.
.PP
Kilka przykadw:
.sp
?f%f:Standardowe wejcie.
.sp
Ta zachta wypisuje nazw pliku, jeli jest znana, w przeciwnym razie
acuch "Standardowe wejcie".
.sp
?f%f .?ltLinia %lt:?pt%pt\\%:?btBajt %bt:-...
.sp
Ta zachta wypisze nazw pliku, jeli jest znana.  Po nazwie pliku
nastpuje numer linii, jeli znany, w przeciwnym razie pozycja procentowa,
jeli znana, w przeciwnym razie offset bajtowy, jeli znany.  W przeciwnym
razie wypisywany jest mylnik.  Zauwa, e kady znak zapytania ma 
odpowiadajc mu kropk, i e % po %pt jest wstawiony dosownie poprzez
poprzedzenie go odwrotnym ukonikiem.
.sp
?n?f%f\ .?m(file\ %i\ of\ %m)\ ..?e(END)\ ?x-\ Next\:\ %x..%t
.sp
To wypisuje nazw pliku, jeli jest to pierwsza zachta w pliku,
plus komunikat "file N of N", jeli istnieje wicej ni jeden
plik wejciowy.  Nastpnie, jeli jestemy na kocu pliku, wypisywany
jest acuch "(END)" plus nazwa nastpnego pliku, jeli istnieje.
Na kocu obcinane s wszelkie kocowe spacje.  Jest to zachta domylna.
Dla odniesienia, poniej podano wartoci domylne pozostaych dwch
zacht (odpowiednio -m i -M).  Kada zamana jest w dwie linie, ale
tylko dla czytelnoci.
.nf
.sp
?n?f%f\ .?m(file\ %i\ of\ %m)\ ..?e(END)\ ?x-\ Next\\:\ %x.:
	?pB%pB\\%:byte\ %bB?s/%s...%t
.sp
?f%f\ .?n?m(file\ %i\ of\ %m)\ ..?ltlines\ %lt-%lb?L/%L.\ :
	byte\ %bB?s/%s.\ .?e(END)\ ?x-\ Next\\:\ %x.:?pB%pB\\%..%t
.sp
.fi
A tu jest domylny komunikat wypisywany przez polecenie =:
.nf
.sp
?f%f\ .?m(file\ %i\ of\ %m)\ .?ltlines\ %lt-%lb?L/%L.\ .
	byte\ %bB?s/%s.\ ?e(END)\ :?pB%pB\\%..%t
.fi
.PP
Rozwijanie zacht jest uywane rwnie do innego celu: jeli zdefiniowano
zmienn rodowiskow LESSEDIT, uywana jest ona jako polecenie do
wykonania w momencie wywoania polecenia v.  acuch w LESSEDIT rozwijany
jest tak samo jak acuch zachty.  Domylna warto LESSEDIT to:
.nf
.sp
	%E\ ?lm+%lm.\ %f
.sp
.fi
Zauwa, e rozwijane jest to do nazwy edytora, plus znak + i numer
linii, plus nazwa pliku.  Jeli twj edytor nie akceptuje skadni
"+numerlinii", albo ma inne rnice w skadni wywoania, mona
zmieni zmienn LESSEDIT eby zmodyfikowa zachowanie domylne.

.SH BEZPIECZESTWO
Gdy zmienna rodowiskowa LESSSECURE jest ustawiona na 1,
.I less
pracuje w trybie "bezpiecznym".  Oznacza to, e nastpujce moliwoci
s wyczone:
.RS
.IP "!"
polecenie powoki
.IP "|"
polecenie potokowa
.IP ":e"
polecenie examine
.IP "v"
polecenie edycyjna
.IP "s  -o"
pliku logw
.IP "-k"
uywanie plikw lesskey
.IP "-t"
uywanie plikw z tagami.
.IP " "
metaznaki w nazwach plikw, takie jak *
.IP " "
uzupenianie nazwy pliku (TAB, ^L)
.RE
.PP
less moe take zosta skompilowany na stae w trybie "bezpiecznym".

.SH "ZMIENNE RODOWISKOWE"
Zmienne rodowiskowe mog by okrelone albo w rodowisku systemu, jak
zwykle, albo w pliku
.IR lesskey(1) .
Jeli zmienne rodowiskowe zdefiniowano w wicej ni jednym miejscu,
to zmienne zdefiniowane w lokalnym pliku lesskey maj priorytet nad
zmiennymi ze rodowiska systemu, ktre z kolei ma priorytet nad zmiennymi
zdefiniowanymi w zdefiniowanymi w systemowym pliku lesskey.
.IP COLUMNS
Ustawia liczb kolumn na ekranie.  Ma priorytet na liczb kolumn okrelon
przez zmienn TERM.
(Jednak jeli masz system okien obsugujcy TIOCGWINSZ lub WIOCGETD,
to pojcie rozmiaru ekranu okrelone przez ten system jest nadrzdne
w stosunku do zmiennych rodowiskowych LINES i COLUMNS).
.IP EDITOR
Nazwa edytora (uywanego dla polecenia v).
.IP HOME
Nazwa katalogu domowego uytkownika (uywana do znalezienia pliku lesskey
w systemach Unixowych i OS/2).
.IP "HOMEDRIVE, HOMEPATH"
Zoenie zmiennych rodowiskowych HOMEDRIVE i HOMEPATH tworzy nazw katalogu
domowego uytkownika, jeli nie zdefiniowano zmiennej HOME (tylko w wersji
dla Windows).
.IP INIT
Nazwa katalogu inicjalizacji uytkownika (uywana do znalezienia pliku lesskey
w systemach OS/2).
.IP LANG
Jzyk okrelajcy zestaw znakw.
.IP LC_CTYPE
Jzyk okrelajcy zestaw znakw.
.IP LESS
Opcje ktre s przekazywane
.I less
automatycznie.
.IP LESSANSIENDCHARS
Znaki, co do ktrych zakada si, e kocz sekwencje ANSI sterujce kolorem
(domylnie "m").
.IP LESSBINFMT
Format wywietlania znakw niedrukowalnych i nie-sterujcych.
.IP LESSCHARDEF
Okrela zestaw znakw.
.IP LESSCHARSET
Wybiera predefiniowany zestaw znakw.
.IP LESSCLOSE
wiersz polece wywoujcy (opcjonalny) postprocesor wejcia.
.IP LESSECHO
Nazwa programu lessecho (domylnie "lessecho").  Program lessecho uywany
jest do rozwijania metaznakw, takich jak * czy ?, w nazwach plikw
w systemach Unixowych.
.IP LESSEDIT
Prototypowy acuch dla edytora (uywany dla polecenia v).  Zobacz omwienie
w sekcji ZNAKI ZACHTY.
.IP LESSGLOBALTAGS
Nazwa polecenia wykorzystywanego przez opcj -t do znalezienia tagw
globalnych. Normalnie powinno to by ustawione na "global", jeli system
ma polecenie
.I global (1).
Jeli nie jest ustawione, tagi globalne nie s uywane.
.IP LESSKEY
Nazwa domylnego pliku lesskey(1).
.IP LESSKEY_SYSTEM
Nazwa domylnego pliku systemowego lesskey(1).
.IP LESSMETACHARS
Lista znakw uwaanych za metaznaki przez powok.
.IP LESSMETAESCAPE
Przedrostek, ktry less doda przed kadym metaznakiem w poleceniach wysyanych
do powoki.  Jeli LESSMETAESCAPE jest acuchem pustym, polecenia zawierajce
metaznaki nie bd przekazywane powoce.
.IP LESSOPEN
wiersz polece wywoujca (opcjonalny) preprocesor wejcia.
.IP LESSSECURE
Uruchamia less w trybie "bezpiecznym".  Zobacz omwienie w sekcji
BEZPIECZESTWO.
.IP LESSSEPARATOR
acuch do doczenia do nazwy katalogu przy dokaczaniu nazwy pliku.
.IP LINES
Ustawia liczb linii na ekranie.  Ma priorytet nad liczb linii okrelon
przez zmienn TERM.
(Jednak jeli masz system okien obsugujcy TIOCGWINSZ lub WIOCGETD,
to pojcie rozmiaru ekranu okrelone przez ten system jest nadrzdne
w stosunku do zmiennych rodowiskowych LINES i COLUMNS).
.IP PATH
cieka szukania uytkownika (uywana do znalezienia pliku lesskey w
systemach MS-DOS i OS/2).
.IP SHELL
Powoka uywana przy wykonywaniu polecenia ! oraz do rozwijania nazw
plikw.
.IP TERM
Typ terminala na ktrym uruchamiany jest
.IR less .
.IP VISUAL
Nazwa e
Nazwa edytora (uywanego dla polecenia v).

.SH ZOBACZ TAKE
.BR lesskey (1),
.BR more (1),
.BR head (1).

.SH OSTRZEENIA
Polecenie = i znaki zachty (chyba e zmieniono je przez -P) podaj
numery linii na grze i na dole ekranu, ale offset i pozycj procentow linii
wystpujcej po znajdujcej si na dole ekranu.
.PP
Jeli uywa si polecenia :e do nazwania wicej ni jednego pliku,
a jeden z nazwany plikw by ogldany poprzednio, nowe pliki mog
zosta doczone do listy w nieokrelonym porzdku.
.PP
Na pewnych starszych terminalach (tak zwanych terminalach z "magic cookie")
szukanie z podwietlaniem spowoduje nieprawidowe wywietlanie.  Na takich
terminalach szukanie z podwietlaniem jest domylnie wyczone, aby
unikn potencjalnych problemw.
.PP
W pewnych przypadkach, kiedy wczone jest szukanie z podwietleniem,
a wzorzec do szukania zaczyna si od ^, podwietlone moe zosta wicej
tekstu ni pasuje.
(Ten problem nie wystpuje, gdy less jest skompilowany tak, by uywa
pakietu POSIX-owych wyrae regularnych).
.PP
Przy przegldaniu tekstu zawierajcego sterujce kolorem sekwencje specjalne
ANSI, przy pomocy opcji -R, wyszukiwanie moe nie znale tekstu
zawierajcego w sobie tak sekwencj. Oprcz tego, wyszukiwanie moe zmieni
kolor czci tekstu wystpujcego za podwietlonym.
.PP
W niektrych systemach,
.I setlocale
twierdzi e znaki ASCII od 0 do 31 s znakami sterujcymi, a nie
binarnymi.  Powoduje to, e
.I less 
traktuje pewne pliki binarne jako zwyke, nie-binarne.  Aby obej
ten problem, ustaw zmienn rodowiskow LESSCHARSET na "ascii" (albo
na inny odpowiedni zestaw znakw).
.PP
Najwiesz list bdw znanych w tej wersji less znajdziesz na
http://www.greenwoodsoftware.com/less.

.SH COPYRIGHT
Copyright (c) 2000  Mark Nudelman
.PP
less jest czci projektu GNU i stanowi wolne oprogramowanie.
Moesz go rozprowadza dalej i/lub modyfikowa na warunkach albo
(1) Powszechnej Licencji Publicznej GNU, wydanej przez Fundacj
Wolnego Oprogramowania, albo (2) Licencji Less.
Szczegy dotyczce rozprowadzania znajdziesz w pliku README pakietu
dystrybucyjnego less.
Wraz z less powiniene otrzyma egzemplarz Powszechnej Licencji
Publicznej GNU (GNU General Public License) - zobacz plik COPYING.
Jeli nie - napisz do Free Software Foundation, 59 Temple Place,
Suite 330, Boston, MA  02111-1307, USA.
Powiniene take otrzyma kopi Licencji Less - zobacz plik LICENSE.
less rozpowszechniany jest z nadziej, i bdzie uyteczny
- jednak BEZ JAKIEJKOLWIEK GWARANCJI, nawet domylnej gwarancji
PRZYDATNOCI HANDLOWEJ albo PRZYDATNOCI DO OKRELONYCH
ZASTOSOWA. W celu uzyskania bliszych informacji signij do
Powszechnej Licencji Publicznej GNU.

.SH AUTOR
.PP
Mark Nudelman <markn@greenwoodsoftware.com>
.br
Zgoszenia bdw lub komentarze prosz przesya na powyszy adres
albo do bug-less@gnu.org.
.br
Wicej informacji znajdziesz na witrynie macierzystej programu less:
http://www.greenwoodsoftware.com/less.