.\" {PTM/WK/0.1/IX-1999}
.rn '' }`
''' $RCSfile: perldata.1,v $$Revision: 1.4 $$Date: 2002/05/21 09:29:19 $
'''
''' $Log: perldata.1,v $
''' Revision 1.4  2002/05/21 09:29:19  robert
''' za wyjtkiem --> z wyjtkiem
''' i inne poprawki
'''
''' Revision 1.3  2000/10/22 16:15:28  wojtek2
''' wiodce (spacje, zera etc.)->pocztkowe
''' kontrolne (znaki, sekwencje)->sterujce
''' take "klawisze kontrolne" (Ctrl+klaw.)->klawisze sterujce
'''
''' Revision 1.2  1999/09/11 15:19:00  pborys
''' hypertekstualizacja
'''
''' Revision 1.1  1999/09/07 15:01:02  wojtek2
''' perldata.1: typy danych w perlu
'''
'''
.de Sh
.br
.if t .Sp
.ne 5
.PP
\fB\\$1\fR
.PP
..
.de Sp
.if t .sp .5v
.if n .sp
..
.de Ip
.br
.ie \\n(.$>=3 .ne \\$3
.el .ne 3
.IP "\\$1" \\$2
..
.de Vb
.ft CW
.nf
.ne \\$1
..
.de Ve
.ft R

.fi
..
'''
'''
'''     Set up \*(-- to give an unbreakable dash;
'''     string Tr holds user defined translation string.
'''     Bell System Logo is used as a dummy character.
'''
.tr \(*W-|\(bv\*(Tr
.ie n \{\
.ds -- \(*W-
.ds PI pi
.if (\n(.H=4u)&(1m=24u) .ds -- \(*W\h'-12u'\(*W\h'-12u'-\" diablo 10 pitch
.if (\n(.H=4u)&(1m=20u) .ds -- \(*W\h'-12u'\(*W\h'-8u'-\" diablo 12 pitch
.ds L" ""
.ds R" ""
'''   \*(M", \*(S", \*(N" and \*(T" are the equivalent of
'''   \*(L" and \*(R", except that they are used on ".xx" lines,
'''   such as .IP and .SH, which do another additional levels of
'''   double-quote interpretation
.ds M" """
.ds S" """
.ds N" """""
.ds T" """""
.ds L' '
.ds R' '
.ds M' '
.ds S' '
.ds N' '
.ds T' '
'br\}
.el\{\
.ds -- \(em\|
.tr \*(Tr
.ds L" ``
.ds R" ''
.ds M" ``
.ds S" ''
.ds N" ``
.ds T" ''
.ds L' `
.ds R' '
.ds M' `
.ds S' '
.ds N' `
.ds T' '
.ds PI \(*p
'br\}
.\"	If the F register is turned on, we'll generate
.\"	index entries out stderr for the following things:
.\"		TH	Title 
.\"		SH	Header
.\"		Sh	Subsection 
.\"		Ip	Item
.\"		X<>	Xref  (embedded
.\"	Of course, you have to process the output yourself
.\"	in some meaninful fashion.
.if \nF \{
.de IX
.tm Index:\\$1\t\\n%\t"\\$2"
..
.nr % 0
.rr F
.\}
.TH PERLDATA 1 "perl 5.005, patch 02" "24 lipca 1998" "Podrcznik programisty Perla"
.UC
.if n .hy 0
.if n .na
.ds C+ C\v'-.1v'\h'-1p'\s-2+\h'-1p'+\s0\v'.1v'\h'-1p'
.de CQ          \" put $1 in typewriter font
.ft CW
'if n "\c
'if t \\&\\$1\c
'if n \\&\\$1\c
'if n \&"
\\&\\$2 \\$3 \\$4 \\$5 \\$6 \\$7
'.ft R
..
.\" @(#)ms.acc 1.5 88/02/08 SMI; from UCB 4.2
.	\" AM - accent mark definitions
.bd B 3
.	\" fudge factors for nroff and troff
.if n \{\
.	ds #H 0
.	ds #V .8m
.	ds #F .3m
.	ds #[ \f1
.	ds #] \fP
.\}
.if t \{\
.	ds #H ((1u-(\\\\n(.fu%2u))*.13m)
.	ds #V .6m
.	ds #F 0
.	ds #[ \&
.	ds #] \&
.\}
.	\" simple accents for nroff and troff
.if n \{\
.	ds ' \&
.	ds ` \&
.	ds ^ \&
.	ds , \&
.	ds ~ ~
.	ds ? ?
.	ds ! !
.	ds /
.	ds q
.\}
.if t \{\
.	ds ' \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H)'\'\h"|\\n:u"
.	ds ` \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H)'\`\h'|\\n:u'
.	ds ^ \\k:\h'-(\\n(.wu*10/11-\*(#H)'^\h'|\\n:u'
.	ds , \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10)',\h'|\\n:u'
.	ds ~ \\k:\h'-(\\n(.wu-\*(#H-.1m)'~\h'|\\n:u'
.	ds ? \s-2c\h'-\w'c'u*7/10'\u\h'\*(#H'\zi\d\s+2\h'\w'c'u*8/10'
.	ds ! \s-2\(or\s+2\h'-\w'\(or'u'\v'-.8m'.\v'.8m'
.	ds / \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H)'\z\(sl\h'|\\n:u'
.	ds q o\h'-\w'o'u*8/10'\s-4\v'.4m'\z\(*i\v'-.4m'\s+4\h'\w'o'u*8/10'
.\}
.	\" troff and (daisy-wheel) nroff accents
.ds : \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10-\*(#H+.1m+\*(#F)'\v'-\*(#V'\z.\h'.2m+\*(#F'.\h'|\\n:u'\v'\*(#V'
.ds 8 \h'\*(#H'\(*b\h'-\*(#H'
.ds v \\k:\h'-(\\n(.wu*9/10-\*(#H)'\v'-\*(#V'\*(#[\s-4v\s0\v'\*(#V'\h'|\\n:u'\*(#]
.ds _ \\k:\h'-(\\n(.wu*9/10-\*(#H+(\*(#F*2/3))'\v'-.4m'\z\(hy\v'.4m'\h'|\\n:u'
.ds . \\k:\h'-(\\n(.wu*8/10)'\v'\*(#V*4/10'\z.\v'-\*(#V*4/10'\h'|\\n:u'
.ds 3 \*(#[\v'.2m'\s-2\&3\s0\v'-.2m'\*(#]
.ds o \\k:\h'-(\\n(.wu+\w'\(de'u-\*(#H)/2u'\v'-.3n'\*(#[\z\(de\v'.3n'\h'|\\n:u'\*(#]
.ds d- \h'\*(#H'\(pd\h'-\w'~'u'\v'-.25m'\f2\(hy\fP\v'.25m'\h'-\*(#H'
.ds D- D\\k:\h'-\w'D'u'\v'-.11m'\z\(hy\v'.11m'\h'|\\n:u'
.ds th \*(#[\v'.3m'\s+1I\s-1\v'-.3m'\h'-(\w'I'u*2/3)'\s-1o\s+1\*(#]
.ds Th \*(#[\s+2I\s-2\h'-\w'I'u*3/5'\v'-.3m'o\v'.3m'\*(#]
.ds ae a\h'-(\w'a'u*4/10)'e
.ds Ae A\h'-(\w'A'u*4/10)'E
.ds oe o\h'-(\w'o'u*4/10)'e
.ds Oe O\h'-(\w'O'u*4/10)'E
.	\" corrections for vroff
.if v .ds ~ \\k:\h'-(\\n(.wu*9/10-\*(#H)'\s-2\u~\d\s+2\h'|\\n:u'
.if v .ds ^ \\k:\h'-(\\n(.wu*10/11-\*(#H)'\v'-.4m'^\v'.4m'\h'|\\n:u'
.	\" for low resolution devices (crt and lpr)
.if \n(.H>23 .if \n(.V>19 \
\{\
.	ds : e
.	ds 8 ss
.	ds v \h'-1'\o'\(aa\(ga'
.	ds _ \h'-1'^
.	ds . \h'-1'.
.	ds 3 3
.	ds o a
.	ds d- d\h'-1'\(ga
.	ds D- D\h'-1'\(hy
.	ds th \o'bp'
.	ds Th \o'LP'
.	ds ae ae
.	ds Ae AE
.	ds oe oe
.	ds Oe OE
.\}
.rm #[ #] #H #V #F C
.SH NAZWA
perldata \- typy danych Perla
.SH "OPIS"
.Sh "Nazwy zmiennych"
Perl posiada trzy typy struktur danych: skalary, tablice skalarw oraz
asocjacyjne tablice skalarw, zwane te "haszami" (\*(L"hashes\*(R").
Zwyke tablice indeksowane s liczbami, poczwszy od 0 (indeksy ujemne s
liczone od koca tablicy). Tablice asocjacyjne indeksowane s acuchami.
.PP
Wartoci s zwykle przypisane do nazwy (lub nazwanego odwoania).
.\" Values are usually referred to by name (or through a named reference).
Pierwszy znak nazwy mwi o tym, do jakiego rodzaju struktury danych si ona
odnosi. Reszta nazwy okrela konkretn warto, do ktrej odnosi si nazwa.
Najczciej skada si ona z pojedynczego \fIidentyfikatora\fR, to znaczy,
acucha rozpoczynajcego si liter lub znakiem podkrelenia i zawierajcego
litery, podkrelenia i cyfry. W niektrych przypadkach moe by cigiem
identyfikatorw, rozdzielonych przez \f(CW::\fR (lub przez \f(CW'\fR, ale
nie jest to polecane). Wszystkie oprcz ostatniego interpretowane s jako nazwy
pakietw, wskazujc przestrzenie nazw, w ktrych bdzie wyszukiwany ostatni
identyfikator (szczegy znajdziesz w sekcji \f(CWPackages\fR podrcznika
\fIperlmod\fR(1)).
Moliwe jest zastpienie prostego identyfikatora wyraeniem, ktre w czasie
wykonania tworzy odwoanie do wartoci; jest to opisane szczegowo poniej
oraz na stronie \fIperlref\fR(1) podrcznika.
.PP
Istniej rwnie zmienne specjalne, ktrych nazwy nie przestrzegaj powyszych
regu, po to by nie kolidoway przypadkowo z ktr z twych zwykych zmiennych.
acuchy, ktre pasuj do objtych nawiasami okrgymi czci wyraenia
regularnego zachowywane s pod nazwami zawierajcymi tylko cyfry po znaku
\f(CW$\fR (patrz strony \fIperlop\fR(1) i \fIperlre\fR(1) dokumentacji).
Dodatkowo, kilka zmiennych specjalnych, umoliwiajcych dostp do wewntrznych
rozwiza Perla, posiada nazwy zawierajce znaki przestankowe
(zobacz strony \fIperlvar\fR(1) dokumentacji).
.PP
Wartoci skalarne zawsze nosz nazwy rozpoczynajce si znakiem \*(L'$\*(R',
nawet, gdy odnosz si do skalara bdcego czci tablicy. Dziaa to podobnie jak
angielski przedimek \*(L"the\*(R".
A zatem mamy:
.PP
.Vb 4
\&    $dni             # zwyka warto skalarna "dni"
\&    $dni[28]         # 29-ty element tablicy
\&    $dni{'luty'}     # warto dla klucza 'luty' z hasza %dni
\&    $#dni            # ostatni indeks tablicy @dni
.Ve
ale cae tablice lub wycinki tablic oznaczane s przez \*(L'@\*(R',
co dziaa jak angielskie sowo \*(L"these\*(R" lub \*(L"those":
.PP
.Vb 3
\&    @dni             # ($dni[0], $dni[1],... $dni[n])
\&    @dni[3,4,5]      # to samo, co @dni[3..5]
\&    @dni{'a','c'}    # to samo, co ($dni{'a'},$dni{'c'})
.Ve
za cae tablice asocjacyjne (hasze) oznaczane s przez \*(L'%':
.PP
.Vb 1
\&    %dni             # (klucz1, warto1, klucz2, warto2 ...)
.Ve
Dodatkowo, procedury nazywane s z uyciem pocztkowego \*(L'&\*(R', cho jest
to opcjonalne, jeli nie jest dwuznaczne
(tak jak w jzyku angielskim czsto zbyteczne jest uycie sowa\*(L"do\*(R").
Elementy tablicy symboli mog by nazywane z uyciem pocztkowego \*(L'*\*(R',
ale na razie nie musisz si tym zajmowa.
.PP
Kady typ zmiennych ma swoj wasn przestrze nazw. Moesz, bez obawy
o konflikt, uywa tej samej nazwy dla zmiennej skalarnej, tablicy czy
tablicy asocjacyjnej (lub uchwytu pliku, nazwy procedury czy etykiety).
Oznacza to, e \f(CW$foo\fR i \f(CW@foo\fR s dwoma rnymi
zmiennymi. Znaczy to te, e \f(CW$foo[1]\fR jest czci tablicy \f(CW@foo\fR,
nie za czci skalara \f(CW$foo\fR. Moe si to wydawa troch dziwne, ale
tak ma by, gdy to jest dziwne.
.\" seem a bit weird, but that's okay, because it is weird.
.PP
Poniewa odniesienia do zmiennych i tablic zawsze rozpoczynaj si od
\*(L'$\*(R', \*(L'@\*(R' lub \*(L'%\*(R', to sowa \*(L"zarezerwowane\*(R"
nie s naprawd zarezerwowane w odniesieniu do nazw zmiennych.
(Jednak \s-1S\s0 one zarezerwowane w odniesieniu do etykiet i uchwytw plikw,
ktre nie posiadaj specjalnego pocztkowego znaku. Nie moesz, na przykad,
uy uchwytu pliku o nazwie \*(L"log\*(R". Wskazwka: moesz napisa
\f(CWopen(LOG,'logfile')\fR zamiast \f(CWopen(log,'logfile')\fR.  
Uycie nazw uchwytw plikw zoonych z duych liter poprawia rwnie
czytelno i chroni przed konfliktami z przyszymi sowami zastrzeonymi.
Wielko liter JEST znaczca\*(--"\s-1FOO\s0\*(R", \*(L"Foo\*(R"
oraz \*(L"foo\*(R" s zupenie innymi nazwami. Nazwy rozpoczynajce si
liter lub znakiem podkrelenia mog zawiera rwnie cyfry i podkrelenia.
.PP
Moliwe jest zastpienie takiej alfanumerycznej nazwy wyraeniem, ktre
zwraca odwoanie do obiektu danego typu. Opis tego znajdziesz na stronie
\fIperlref\fR(1) podrcznika.
.PP
Nazwy rozpoczynajce si cyfr mog zawiera tylko cyfry. Nazwy, ktre nie
zaczynaj si od litery, podkrelenia ani cyfry ograniczone s do pojedynczego
znaku, np. \f(CW$%\fR czy \f(CW$$\fR. (Wikszo z tych jednoznakowych nazw
ma predefiniowane znaczenie dla Perla. Na przykad, \f(CW$$\fR jest
identyfikatorem biecego procesu.)
.Sh "Kontekst"
Interpretacja operacji i wartoci w Perlu zaley czasami od wymaga kontekstu,
w jakim uyta jest operacja czy warto. Istniej dwa gwne konteksty:
skalarny i listowy. Niektre z operacji zwracaj wartoci listowe w kontekcie
oczekujcym listy, za wartoci skalarne w przeciwnym przypadku.
(Jeli tak jest dla danej operacji, to zostanie to wspomniane w jej opisie.)
Innymi sowy, Perl przecia pewne operacje w oparciu o to, czy spodziewana
jest pojedyncza warto czy mnoga. (W podobny sposb funkcjonuj w jzyku
angielskim niektre sowa, jak \*(L"fish\*(R" czy \*(L"sheep\*(R".)
.PP
Na zasadzie wzajemnoci,
.\" In a reciprocal fashion,
operacja dostarcza albo kontekstu skalarnego albo
listowego kademu ze swych argumentw. Na przykad, jeli napiszesz
.PP
.Vb 1
\&    int( <STDIN> )
.Ve
to operacja cakowita (integer) dostarcza kontekst skalarny dla operatora
<\s-1STDIN\s0>, ktry odpowiada czytajc jeden wiersz z \s-1STDIN\s0
i przesyajc go z powrotem do operacji integer. Ta z kolei znajduje
warto typu integer tego wiersza i zwraca j. Jeeli, z drugiej strony,
napiszesz
.PP
.Vb 1
\&    sort( <STDIN> )
.Ve
To operacja sortowania dostarcza kontekstu listowego dla <\s-1STDIN\s0>,
ktry bdzie przetwarza wszystkie dostpne wiersze a do koca pliku.
Nastpnie przele list tych wierszy z powrotem do procedury sortowania,
ktra z kolei posortuje dostarczone wiersze i zwrci je w postaci listy
do kontekstu w jakim wywoano sort.
.PP
Przypisanie jest troch specyficzne, w tym, i posuguje si swym lewym
argumentem do ustalenia kontekstu dla prawego argumentu. Przypisanie do
skalara oblicza praw stron w kontekcie skalarnym, podczas gdy przypisanie
do tablicy lub wycinka tablicy rozwija praw stron w kontekcie listowym.
Przypisanie do listy rwnie oblicza praw stron w kontekcie listowym.
.PP
Procedury definiowane przez uytkownika mog sprawdza, czy s wywoane
w kontekcie skalarnym czy listowym, ale wikszo z nich nie dba o to, gdy
skalary s automatycznie interpolowane w listy. Zobacz opis funkcji
\f(CWwantarray\fR na stronie \fIperlfunc\fR(1).
.Sh "Wartoci skalarne"
Wszystkie dane w Perlu s skalarami lub tablicami skalarw albo haszami
skalarw. Zmienne skalarne mog zawiera rne rodzaje pojedynczych danych,
jak liczby, acuchy znakowe czy odwoania. Oglnie, konwersja z jednej postaci
na drug jest transparentna. (Skalar nie moe zawiera wielu wartoci, ale moe
zawiera odwoanie do tablicy czy hasza zawierajcych wiele wartoci.)
Z powodu automatycznej konwersji skalarw, operatory i funkcje zwracajce
skalary nie musz dba o to (i faktycznie nie dbaj), czy kontekst oczekuje
acucha czy te liczby.
.PP
Skalary nie s koniecznie t czy inn rzecz. Nie ma moliwoci zadeklarowania
zmiennej skalarnej o typie \*(L"string\*(R", \*(L"number\*(R", typu
\*(L"filehandle\*(R", czy jakiego innego. Perl jest jzykiem kontekstowo
polimorficznym, w ktrym skalary mog by acuchami, liczbami czy odwoaniami
(co obejmuje obiekty). acuchy i liczby uwaane s za mniejwicej to samo
w niemal kadym zastosowaniu. Odwoania s jednak nierzutowalnymi wskanikami
o cile okrelonym typie, z wbudowanym licznikiem odwoa i wywoaniami
destruktora.
.PP
Warto skalarna interpretowana jest jako prawda, \s-1TRUE\s0, w sensie
logiki boolowskiej, jeli nie jest acuchem pustym ani liczb zero (lub jej
acuchowym rwnowanikiem, \*(L"0"). Kontekst boolowski (logiczny) jest
po prostu specyficznym rodzajem kontekstu skalarnego.
.PP
Faktycznie istniej dwie odmiany skalarw pustych: zdefiniowane
i niezdefiniowane. Niezdefiniowane skalary puste zwracane s gdy brak jest
rzeczywistej wartoci czego, jak w przypadku wystpienia bdu lub na kocu
pliku, albo gdy odwoujesz si do niezdefiniowanej zmiennej czy elementu
tablicy. Niezdefiniowany pusty skalar moe sta si zdefiniowany po tym, jak
po raz pierwszy uyjesz go tak, jakby by zdefiniowany. Ale przed tym moesz
posuy si operatorem \fIdefined()\fR, by stwierdzi, czy warto jest
zdefiniowana czy te nie.
.PP
By stwierdzi, czy dany acuch jest poprawn liczb niezerow wystarczy
zwykle porwna go zarwno z numerycznym 0 jak i leksykalnym  \*(L"0\*(R"
(cho spowoduje to ostrzeenia opcji \fB\-w\fR). Sposb ten wynika std, e
acuchy nie bdce liczbami uwaane s za 0, tak jak w \fBawk\fR:
.PP
.Vb 3
\&    if ($str == 0 && $str ne "0")  {
\&        warn "To nie wyglda na liczb";
\&    }
.Ve
Zwykle jest to metoda preferowana, gdy w przeciwnym razie nie traktowaby
poprawnie notacji \s-1IEEE\s0, takich jak \f(CWNaN\fR czy \f(CWInfinity\fR.
Czasami bdziesz wola
.\" At other times you might prefer to
posuy si funkcj \s-1POSIX::\s0strtod czy wyraeniem regularnym
do sprawdzenia, czy dana jest numeryczna. Dokadny opis wyrae regularnych
znajdziesz w podrczniku \fIperlre\fR.
.PP
.Vb 8
\&    warn "has nondigits"        if     /\eD/;
\&    warn "not a natural number" unless /^\ed+$/;              # odrzuca -3
\&    warn "not an integer"       unless /^-?\ed+$/;            # odrzuca +3
\&    warn "not an integer"       unless /^[+-]?\ed+$/;
\&    warn "not a decimal number" unless /^-?\ed+\e.?\ed*$/;    # odrzuca .2
\&    warn "not a decimal number" unless /^-?(?:\ed+(?:\e.\ed*)?|\e.\ed+)$/;
\&    warn "not a C float"
\&        unless /^([+-]?)(?=\ed|\e.\ed)\ed*(\e.\ed*)?([Ee]([+-]?\ed+))?$/;
.Ve
Dugo tablicy jest wartoci skalarn. Moesz uzyska dugo tablicy
\f(CW@dni\fR obliczajc \f(CW$#dni\fR, tak jak w \fBcsh\fR. 
(Faktycznie, nie jest to dugo tablicy, a indeks ostatniego elementu, gdy
(zwykle) istnieje element o indeksie zerowym.) Przypisanie do \f(CW$#dni\fR
zmienia dugo tablicy. Skracanie t metod tablicy niszczy wartoci
pozostae za nowym kocem tablicy. Wyduenie uprzednio skrconej tablicy
JU NIE odtwarza wartoci, ktre byy w utraconych
elementach. (Byo tak w Perlu 4, ale musielimy z tym skoczy, by zapewni
wywoywanie destruktorw tam, gdzie jest to oczekiwane.)
Moesz te osign nieco lepsz efektywno wstpnie poszerzajc tablic,
ktra ma si powikszy. (Mona take poszerza tablic wykonujc przypisanie
do elementu, ktry jest poza jej obecnym kocem.) Tablic mona obci
do zera przez przypisanie do niej pustej listy (). Ponisze s rwnowane:
.PP
.Vb 2
\&    @cokolwiek = ();
\&    $#cokolwiek = -1;
.Ve
Jeeli przetwarzasz nazwan tablic w kontekcie skalarnym, to zwraca on
dugo tablicy. (Zauwa, e nie jest to prawd dla list, ktre zwracaj
ostatni warto, tak jak operator przecinka w C. Nie jest to te prawd
dla funkcji wbudowanych, zwracajcych to, na co maj ochot.)
Ponisze jest zawsze prawdziwe:
.PP
.Vb 1
\&    scalar(@cokolwiek) == $#cokolwiek - $[ + 1;
.Ve
[Zmienna specjalna $[ okrela indeks pierwszego elementu w tablicy
i pierwszego znaku w acuchu, domylnie jest to zero.]
W wersji 5 Perla zmieniono semantyk \f(CW$[\fR: pliki nie ustawiajce wartoci
\f(CW$[\fR nie musz ju zwaa na to, czy inny plik zmieni jej warto.
Inaczej mwic, nie zaleca si uywania \f(CW$[\fR.
Zatem oglnie moesz zakada, e
.PP
.Vb 1
\&    scalar(@cokolwiek) == $#cokolwiek + 1;
.Ve
Niektrzy programici wybieraj uycie jawnej konwersji, by nie byo
adnych wtpliwoci:
.PP
.Vb 1
\&    $liczba_elementow = scalar(@cokolwiek);
.Ve
Jeeli posugujesz si haszem (tablic asocjacyjn) w kontekcie skalarnym,
to zwraca on warto, ktra jest prawd wtedy i tylko wtedy, gdy hasz zawiera
jakkolwiek par klucz/warto. (Jeeli s takie pary, to warto zwracana
jest acuchem skadajcym si z liczby uytych jednostek komrek (buckets)
oraz liczby zaalokowanych jednostek komrek, rozdzielonych ukonikiem.
Najbardziej przydaje si to do sprawdzania, czy wkompilowany w Perl
algorytm haszowania dziaa kiepsko na twoim zestawie danych. Na przykad,
wrzucasz 10,000 elementw do hasza, ale przetworzenie \f(CW%HASH\fR
w kontekcie skalarnym zwraca \*(L"1/16\*(R", co oznacza, e tylko jedna
z szesnastu komrek zostaa uyta, i przypuszczalnie zawiera wszystkie twoje
10,000 pozycji. To si nie powinno zdarzy.)
.PP
Moesz wstpnie przydzieli miejsce na hasz przy pomocy przypisania do funkcji
\fIkeys()\fR. Zaokrgli to zaalokowane jednostki komrek do najbliszej
potgi dwjki.
.PP
.Vb 1
\&    keys(%users) = 1000;                # zaalokuj 1024 buckets
.Ve
.Sh "Konstruktory wartoci skalarnych"
Literay numeryczne podawane s w zwyczajowych formatach zmiennoprzecinkowych
lub cakowitych:
.PP
.Vb 6
\&    12345
\&    12345.67
\&    .23E-10
\&    0xffff           # hex
\&    0377             # semkowa
\&    4_294_967_296    # podkrelenie dla lepszej czytelnoci
.Ve
Literay acuchowe ograniczone s zwykle przez pojedyncze lub podwjne
cudzysowy. Dziaaj one bardzo podobnie do znakw cytowania powoki:
w literaach acuchowych w cudzysowach zachodzi zastpowanie zmiennych
i interpretacja odwrotnego ukonika. W acuchach w apostrofach nie wystpuje
zastpowanie i interpretacja (z wyjtkiem \*(L"\f(CW\e'\fR\*(R" oraz
\*(L"\f(CW\e\e\fR"). To tworzenia znakw takich jak nowa linia, tabulator itd.,
stosowane s zarwno zwyke reguy uycia odwrotnego ukonika w Unixie, jak
i bardziej egzotyczne formy. List sposobw cytowania znajdziesz w sekcji
\fIQuote and Quotelike Operators\fR podrcznika \fIperlop\fR(1).
.PP
Zapisy semkowe czy szesnastkowe w literaach acuchowych (np. \*(L'0xffff')
nie s automatycznie zamieniane na ich cakowit reprezentacj. Konwersje te
wykonuj funkcje \fIhex()\fR i \fIoct()\fR. Wicej szczegw znajdziesz
w opisach tych funkcji w podrczniku \fIperlfunc\fR(1).
.PP
Moesz te umieszcza znaki nowej linii bezporednio w acuchach, tj., mog
one koczy si w innym wierszu ni si rozpoczy. Jest to przyjemne, ale
jeeli zapomnisz zamykajcego cudzysowu, to bd nie bdzie zgaszany dopty,
dopki Perl nie znajdzie innego wiersza, zawierajcego znak cudzysowu, ktry
moe znajdowa si o wiele dalej w skrypcie. Zastpowanie zmiennych
w acuchach ograniczone jest do zmiennych skalarnych, tablic oraz wycinkw
tablic. (Inaczej mwic, nazw rozpoczynajcych si od $ lub @, po ktrych
moe opcjonalnie wystpi, ujte w nawiasy kwadratowe, wyraenie traktowane
jako indeks elementu tablicy.)
Poniszy fragment kodu drukuje \*(L"Cena wynosi $\&100.\*(R"
.PP
.Vb 2
\&    $cena = '$100';    # nie interpretowane
\&    print "Cena wynosi $cena.\en";     # interpretowane
.Ve
Tak jak w niektrych powokach, moesz umieci nazw w nawiasach klamrowych,
by oddzieli j od nastpujcych dalej znakw alfanumerycznych.
Identyfikator w takich nawiasach traktowany jest zawsze jako acuch, tak samo
jak pojedynczy identyfikator bdcy indeksem hasza. Nasz wczeniejszy przykad,
.PP
.Vb 1
\&    $dni{'luty'}
.Ve
moe by zapisany jako
.PP
.Vb 1
\&    $dni{luty}
.Ve
a cudzysowy bd domniemane automatycznie. Ale cokolwiek bardziej
skomplikowanego w indeksie zostanie zinterpretowane jako wyraenie.
.PP
Zauwa, e acuch w pojedynczych cudzysowach musi by oddzielony od
poprzedzajcego go sowa odstpem, gdy pojedynczy cudzysw jest poprawnym
(cho nie zalecanym) znakiem w nazwie zmiennej (zobacz \f(CWPackages\fR
w podrczniku \fIperlmod\fR(1)).
.PP
Trzema specjalnymi literaami s _\|_FILE_\|_, _\|_LINE_\|_
oraz _\|_PACKAGE_\|_, ktre reprezentuj nazw biecego pliku, numer wiersza
oraz nazw pakietu w danym punkcie twego programu. Mog by uywane wycznie
jako odrbne tokeny. Nie bd one interpolowane wewntrz acuchw.
Jeeli nie ma biecego pakietu (z powodu pustej dyrektywy \f(CWpackage;\fR),
to _\|_PACKAGE_\|_ jest wartoci niezdefiniowan.
.PP
Tokenami _\|_END_\|_ i _\|_DATA_\|_ mona posugiwa si do wskazania
logicznego koca skryptu przed faktycznym kocem pliku. Dowolny nastpujcy
po nich tekst jest ignorowany, ale moe by odczytany przy pomocy uchwytu
\s-1DATA\s0. Wykorzystaj main::\s-1DATA\s0 dla uytego tokenu _\|_END_\|_,
lub te \s-1NAZWAPAKIETU::DATA\s0 (gdzie \s-1NAZWAPAKIETU\s0 jest biecym
pakietem) dla _\|_DATA_\|_.
Dwa znaki sterujce: ^D i ^Z s synonimami dla _\|_END_\|_ (lub _\|_DATA_\|_
w module). Szerszy opis _\|_DATA_\|_ i przykad uycia znajdziesz w podrczniku
\fISelfLoader\fR.
Zauwa, e nie mona czyta z uchwytu pliku \s-1DATA\s0 w bloku \s-1BEGIN\s0.
Blok ten jest wykonywany natychmiast po napotkaniu (w czasie kompilacji).
W tym momencie nie zosta jeszcze znaleziony odpowiedni token _\|_DATA_\|_
(lub _\|_END_\|_).
.PP
Sowo nie posiadajce adnej innej interpretacji w gramatyce Perla
bdzie traktowane tak, jakby znajdowao si w cudzysowie. S one znane pod
nazw "goych sw" (\*(L"barewords\*(R").
Tak samo, jak w przypadku etykiet i uchwytw plikw, goe sowa skadajce si
wycznie z maych liter naraaj na konlikt z przyszymi sowami zastrzeonymi.
Jeeli uyjesz przecznika \fB\-w\fR, to Perl bdzie ostrzega o wystpieniu
takich sw.
Niektrzy chcieliby cakowicie wyj spod prawa goe sowa.
Jeli napiszesz
.PP
.Vb 1
\&    use strict 'subs';
.Ve
to kade goe sowo, ktre nie zostanie zinterpretowane jako wywoanie
procedury spowoduje bd kompilacji. Ograniczenie to rozciga si do koca
zawierajcego je bloku. Blok wewntrzny moe je jednak zanegowa przy pomocy
\f(CWno strict 'subs'\fR.
.PP
Zmienne tablicowe w acuchach objtych cudzysowami interpolowane s
przez zczenie wszystkich elementw tablicy. Elementy s wwczas rozdzielone
ogranicznikiem podanym w zmiennej \f(CW$"\fR (\f(CW$LIST_SEPARATOR\fR w module
English), domylnie spacj. Ponisze fragmenty s rwnowane:
.PP
.Vb 2
\&    $temp = join($",@ARGV);
\&    system "echo $temp";
.Ve
.Vb 1
\&    system "echo @ARGV";
.Ve
Wewntrz wzorcw wyszukiwania (ktre rwnie podlegaj zastpowaniu w podwjnym
cytowaniu) pojawia si brzydka niejednoznaczno: czy \f(CW/$foo[bar]/\fR
ma by interpretowane jako \f(CW/${foo}[bar]/\fR (gdzie \f(CW[bar]\fR jest
klas znakw wyraenia regularnego) czy te jako \f(CW/${foo[bar]}/\fR (gdzie
\f(CW[bar]\fR jest indeksem tablicy \f(CW@foo\fR)? Jeeli nie istnieje
\f(CW@foo\fR, to jest to oczywicie klasa znakw. Jeeli \f(CW@foo\fR istnieje,
to Perl odgaduje czym ma by \f(CW[bar]\fR, i prawie zawsze ma racj.
Jeli odgaduje le, albo po prostu jeste paranoikiem, moesz wymusi poprawn
interpretacj uywajc nawiasw klamrowych jak powyej.
.PP
Wierszowa forma cytowania oparta jest na skadni "dokumentw-tutaj" uywanej
(\*(L"here-doc\*(R") w powokach. Po sekwencji \f(CW<<\fR podajesz napis
ograniczajcy cytowany materia, a wszystkie wiersze poniej biecego a do
napisu koczcego s wartoci elementu. Napisem koczcym moe by
identyfikator (sowo) albo jaki cytowany tekst. Jeeli jest to tekst
cytowany, to rodzaj zastosowanych znakw cytowania okrela traktowanie tekstu,
tak jak przy zwykym cytowaniu. Niecytowany identyfikator dziaa tak, jakby
by w podwjnym cudzysowie. Pomidzy \f(CW<<\fR a identyfikatorem nie moe
wystpi spacja. (Jeeli wstawisz spacj, to bdzie ona traktowany jak pusty
identyfikator, co jest poprawne i dopasowuje pierwszy pusty wiersz.) Napis
koczcy musi pojawi si w wierszu koczcym samotnie (niecytowany i bez
otaczajcych biaych znakw).
.PP
.Vb 3
\&        print <<EOF;
\&    Cena wynosi $cena.
\&    EOF
.Ve
.Vb 3
\&        print <<"EOF";  # to samo, co powyej
\&    Cena wynosi $cena.
\&    EOF
.Ve
.Vb 4
\&        print <<`EOC`;  # wykonaj polecenia
\&    echo hi there
\&    echo lo there
\&    EOC
.Ve
.Vb 5
\&        print <<"foo", <<"bar"; # moesz skadowa, jeden za drugim
\&    I said foo.
\&    foo
\&    I said bar.
\&    bar
.Ve
.Vb 6
\&        myfunc(<<"TO", 23, <<'TAMTO');
\&    Masz tu linijk
\&    czy dwie.
\&    TO
\&    a tu jeszcze jedn.
\&    TAMTO
.Ve
Nie zapomnij tylko, e musisz postawi rednik na kocu instrukcji.
Perl nie wie przecie, czy nie zamierzasz sprbowa zrobi tego:
.PP
.Vb 4
\&        print <<ABC
\&    179231
\&    ABC
\&        + 20;
.Ve
.Sh "Konstruktory wartoci listowych"
Wartoci listowe oznaczane s przez oddzielenie pojedynczych wartoci
przecinkami (i otoczenie listy nawiasami jeli wymaga tego kolejno):
.PP
.Vb 1
\&    (LIST)
.Ve
W kontekcie nie wymagajcym wartoci listowej warto literau listowego jest
wartoci ostatniego elementu, tak jak w przypadku wystpujcego w C operatora
przecinkowego.
Na przykad,
.PP
.Vb 1
\&    @foo = ('cc', '-E', $bar);
.Ve
przypisuje warto caej listy do tablicy foo, ale
.PP
.Vb 1
\&    $foo = ('cc', '-E', $bar);
.Ve
przypisuje zmiennej foo warto zmiennej bar. Zauwa, e rzeczywista tablica
w kontekcie skalarnym zwraca dugo tablicy. Poniszy kod przypisuje
\f(CW$foo\fR warto 3:
.PP
.Vb 2
\&    @foo = ('cc', '-E', $bar);
\&    $foo = @foo;                # $foo dostaje 3
.Ve
Przed nawiasem zamykajcym list literaw moesz uy opcjonalnego przecinka,
zatem moesz pisa:
.PP
.Vb 5
\&    @foo = (
\&        1,
\&        2,
\&        3,
\&    );
.Ve
LISTY dokonuj automatycznej interpolacji podlist. To znaczy, kiedy
przetwarzana jest \s-1LISTA\s0, to kady jej element jest przetwarzany
w kontekcie listowym. Wynikowa warto listy interpolowana jest do listy
\s-1LISTA\s0 tak, jakby kady pojedynczy element by czonkiem \s-1LISTY\s0
Zatem w \s-1LICIE\s0 trac swoj tosamo tablice i hasze--lista
.PP
.Vb 1
\&    (@foo,@bar,&SomeSub,%glarch)
.Ve
zawiera wszystkie elementy \f(CW@foo\fR, po ktrych nastpuj wszystkie
elementy \f(CW@bar\fR, wszystkie elementy zwrcone przez procedur o nazwie
SomeSub wywoan w kontekcie listowym, i na kocu pary klucz/warto
z \f(CW%glarch\fR. Jeeli chcesz odwoa si do listy, NIE
wykonujc interpolacji zajrzyj do podrcznika \fIperlref\fR(1).
.PP
Lista pusta reprezentowana jest przez (). Jej interpolowanie w licie nie daje
adnego efektu. Zatem ((),(),()) jest rwnowane (). Podobnie, interpolowanie
tablicy bez elementw jest tym samym, co nie interpolowanie w tym miejscu
adnej tablicy.
.PP
Warto listowa moe by te indeksowana tak, jak zwyka tablica. Musisz tylko
umieci list w nawiasach, by unikn niejasnoci. Na przykad:
.PP
.Vb 2
\&    # Stat zwraca warto listow
\&    $time = (stat($file))[8];
.Ve
.Vb 2
\&    # TUTAJ BD SKADNI
\&    $time = stat($file)[8];  # Oj, zapomniaem nawiasw
.Ve
.Vb 2
\&    # znajd cyfr szesnastkow
\&    $hexdigit = ('a','b','c','d','e','f')[$digit-10];
.Ve
.Vb 2
\&    # "reverse comma operator"
\&    return (pop(@foo),pop(@foo))[0];
.Ve
W licie moesz wykona przypisanie do \f(CWundef\fR. Przydaje si to do
pozbywania si niektrych wartoci zwracanych przez funkcj:
.PP
.Vb 1
\&    ($dev, $ino, undef, undef, $uid, $gid) = stat($file);
.Ve
Do list mona wykona przypisanie wtedy i tylko wtedy, gdy dozwolone jest
przypisanie do kadego z elementw listy:
.PP
.Vb 1
\&    ($a, $b, $c) = (1, 2, 3);
.Ve
.Vb 1
\&    ($map{'czerwony'}, $map{'niebieski'}, $map{'zielony'}) 
\&                                              = (0x00f, 0x0f0, 0xf00);
.Ve
Przypisanie tablicy w kontekcie skalarnym zwraca liczb elementw utworzonych
przez wyraenie po prawej stronie przypisania:
.PP
.Vb 2
\&    $x = (($foo,$bar) = (3,2,1));  # ustaw $x na 3, nie 2
\&    $x = (($foo,$bar) = f()); # ustaw $x na ilo zwrconych przez f()
.Ve
Jest to bardzo wygodne, gdy chcesz wykona przypisanie listy w kontekcie
logicznym (boolowskim), gdy wikszo funkcji listowych zwraca po zakoczeniu
przetwarzania list pust, co przy przypisaniu daje 0, interpretowane jako
fasz.
.PP
Ostatni element moe by tablic lub haszem:
.PP
.Vb 2
\&    ($a, $b, @rest) = split;
\&    my($a, $b, %rest) = @_;
.Ve
Faktycznie moesz umieci tablic lub hasza w dowolnym miejscu listy, ale
pierwsze z nich na licie wessie wszystkie wartoci i pozostae dostan
warto nul. Moe to by pomocne w \fIlocal()\fR lub \fImy()\fR.
.PP
Litera hasza (tablicy asocjacyjnej) zawiera pary wartoci, ktre bd
interpretowane jako klucz i warto:
.PP
.Vb 2
\&    # takie samo przypisanie jak powyej
\&    %map = ('czerwony',0x00f,'niebieski',0x0f0,'zielony',0xf00);
.Ve
Cho listy literaw i nazwane tablice s zwykle wzajemnie wymienne, to nie
zachodzi to w przypadku haszy. To, e moesz indeksowa wartoci listy
tak jak zwykej tablicy nie oznacza, e moesz indeksowa list tak jak hasz.
Podobnie, hasze wczone jako czci innych list (cznie z listami parametrw
i list zwracanych przez funkcje) zawsze ulegaj spaszczeniu do par
klucz/warto. Dlatego czasem dobrze jest uy wskazania.
.PP
Czsto bardziej czytelne jest uycie pomidzy parami klucz/warto operatora
\f(CW=>\fR. Operator ten jest po prostu bardziej wyrniajcym si wzrokowo
synonimem przecinka. Ponadto powoduje, e jego lewostronny operand jest
interpretowany jako acuch, jeli jest on goym sowem, ktre mogoby by
poprawnym identyfikatorem.
Uprzyjemnia to inicjowanie haszy:
.PP
.Vb 5
\&    %map = (
\&                 czerwony  => 0x00f,
\&                 niebieski => 0x0f0,
\&                 zielony   => 0xf00,
\&   );
.Ve
lub inicjowanie odwoa do haszy, ktre bd uywane jako rekordy:
.PP
.Vb 5
\&    $rec = {
\&                witch => 'Mable the Merciless',
\&                cat   => 'Fluffy the Ferocious',
\&                date  => '10/31/1776',
\&    };
.Ve
albo uycie wywoywanych przez nazw parametrw skomplikowanej funkcji:
.PP
.Vb 7
\&   $field = $query->radio_group(
\&               name      => 'group_name',
\&               values    => ['eenie','meenie','minie'],
\&               default   => 'meenie',
\&               linebreak => 'true',
\&               labels    => \e%labels
\&   );
.Ve
Zwr uwag na to, i fakt, e tablica asocjacyjna jest zainicjowana w takim
porzdku, nie oznacza, e zostanie zwrcona w tym samym porzdku. Przykady,
jak uoy kolejno zwracanych wynikw znajdziesz przy opisie \f(CWsort\fR
w podrczniku \fIperlfunc\fR(1).
.Sh "Typeglob i uchwyty plikw"
Perl posuguje si wewntrznym typem zwanym \fItypeglob\fR. Przechowuje w nim
wszystkie zapisy tablicy symboli. Przedrostkiem typu typeglob jest \f(CW*\fR,
gdy reprezentuje on wszystkie typy. By on zalecanym sposobem przekazywania
tablic i tablic asocjacyjnych przez odwoanie do funkcji, ale obecnie istniej
prawdziwe odwoania, wic jest to rzadko potrzebne.
.PP
Podstawowym zastosowaniem typeglob we wspczesnym Perlu jest tworzenie
synonimw tablicy symboli. To przypisanie:
.PP
.Vb 1
\&    *cos = *inne;
.Ve
robi \f(CW$cos\fR synonimem (aliasem) dla \f(CW$inne\fR, \f(CW@cos\fR
jest aliasem dla \f(CW@inne\fR, \f(CW%cos\fR aliasem dla \f(CW%inne\fR,
&cos aliasem dla &inne, itd. Duo bezpieczniej jest uy odwoania (wskazania).
To:
.PP
.Vb 1
\&    local *Tutaj::niebieski = \e$Tam::zielony;
.Ve
tymczasowo czyni \f(CW$Tutaj::niebieski\fR aliasem dla \f(CW$Tam::zielony\fR,
ale nie robi \f(CW@Tutaj::niebieski\fR aliasem dla \f(CW@Tam::zielony\fR, czy
\f(CW%Tutaj::niebieski\fR aliasem dla \f(CW%Tam::zielony\fR, itd.
W sekcji \fISymbol Tables\fR podrcznika \fIperlmod\fR(1) znajdziesz wicej
takich przykadw. Mimo, e moe to wyglda dziwnie, jest to podstaw caego
systemu importu/exportu moduw.
.PP
Innym zastosowaniem typeglob jest przesyanie uchwytw plikw do funkcji lub
tworzenie nowych uchwytw. Jeeli potrzebujesz posuy si typeglob, by
zachowa uchwyt pliku, zrb to tak:
.PP
.Vb 1
\&    $fh = *STDOUT;
.Ve
albo moe jako prawdziwe odwoanie, jak to:
.PP
.Vb 1
\&    $fh = \e*STDOUT;
.Ve
W podrczniku \fIperlsub\fR(1) znajdziesz przykady zastosowania typeglob jako
porednich uchwytw plikw w funkcjach.
.\" indirect filehandles
.PP
Typeglob s rwnie sposobem na tworzenie lokalnych uchwytw plikw przy uyciu
operatora \fIlocal()\fR. Istniej wwczas a do wyjcia z ich bloku, ale
mog by przesane powtrnie.
Na przykad:
.PP
.Vb 7
\&    sub newopen {
\&        my $path = shift;
\&        local *FH;  # nie my!
\&        open   (FH, $path)          or  return undef;
\&        return *FH;
\&    }
\&    $fh = newopen('/etc/passwd');
.Ve
Obecnie, gdy dysponujemy notacj *foo{\s-1CO\s0}, typeglob nie s tak czsto
uywane do manipulowania uchwytami plikw, chocia wci s konieczne do
przesania cakiem nowego uchwytu pliku czy katalogu do funkcji czy z funkcji.
Wynika to std, e *\s-1UCHWYT\s0{\s-1IO\s0} dziaa tylko jeli \s-1UCHWYT\s0
by ju uyty jako uchwyt. Inaczej mwic, do tworzenia nowych wpisw w tablicy
symboli moe posuy *\s-1FH\s0, ale nie *foo{\s-1CO\s0}.
.PP
Inn metod tworzenia anonimowych uchwytw plikw jest wykorzystanie moduu
\s-1IO::\s0Handle. 
.\" module and its ilk.
Zalet tych moduw jest nieukrywanie rnych typw tej samej nazwy podczas
\fIlocal()\fR. Na kocu opisu \f(CWopen()\fR w podrczniku \fIperlfunc\fR(1)
zamieszczono odpowiedni przykad.
.PP
Dalsze rozwaania na temat typeglob i skadni *foo{\s-1THING\s0} znajdziesz
w podrcznikach \fIperlref\fR(1) i \fIperlsub\fR(1), a take w sekcji
\fISymbol Tables\fR podrcznika \fIperlmod\fR(1).

.rn }` ''
.IX Title "PERLDATA 1"
.IX Name "perldata - typy danych Perla"

.IX Header "NAZWA"

.IX Header "OPIS"

.IX Subsection "Nazwy zmiennych"

.IX Subsection "Kontekst"

.IX Subsection "Wartoci skalarne"

.IX Subsection "Scalar value constructors"

.IX Subsection "List value constructors"

.IX Subsection "Typeglobs and Filehandles"