File: auctex.html

package info (click to toggle)
texlive-doc 2007.dfsg.2-1
links: PTS
area: main
in suites: lenny
size: 129,872 kB
ctags: 3,330
sloc: xml: 23,147; perl: 8,370; makefile: 843; sh: 352; lisp: 276; java: 159; python: 97; sed: 4
file content (767 lines) | stat: -rw-r--r-- 35,706 bytes
parent folder | download | duplicates (4)
<html>
<head>
 <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2">
<meta http-equiv="Content-language" content="pl">
<meta name="Author" content="Wodzimierz Macewicz">
<meta name="Keywords" content="tex, Wirtualna Akademia">
 <title>Uywanie TeX-a w&nbsp;systemie UNIX</title>
</head>
<body>
<h1>Uywanie TeX-a w&nbsp;systemie UNIX (AUCTeX)</h1>
<p>
 <em>Adam  Dawidziuk</em>
</p>
<p>
 TeX, jak wiadomo, nie jest zaopatrzony w&nbsp;standardowy interfejs
 uytkownika, co daje du swobod wyboru metod przygotowywania
 dokumentw rdowych. O&nbsp;ile format plikw wejciowych i&nbsp;sposb ich
 przetwarzania przez TeX-a pozostaje z&nbsp;zaoenia niezmienny, to
 narzdzia wspomagajce wprowadzanie treci dokumentw we waciwym
 formacie s nieustannie rozwijane. W&nbsp;artykule jest opisany jeden
 z&nbsp;moliwych sposobw uywania TeX-a w&nbsp;systemie UNIX, ze szczeglnym
 uwzgldnieniem pakietu AUC&nbsp;TeX.
</p>

<h2>Przetwarzanie danych</h2>
<p>
 Brak narzuconego i&nbsp;okienkowego interfejsu uytkownika powoduje, e TeX
 bywa postrzegany jako program przestarzay i&nbsp;trudny. Przecitny
 uytkownik komputera zwykle nie jest w&nbsp;stanie zrozumie sposobu dziaania
 TeX-a, a&nbsp;jeszcze trudniej dostrzec mu korzyci, jakie mona osign
 przygotowujc dokumenty w&nbsp;ten wanie sposb.  Pierwsz
 i&nbsp;najpowaniejsz barier pojciow jest fakt, e TeX nie jest systemem
 kompletnym, ale wymaga korzystania z&nbsp;wielu dodatkowych narzdzi
 wspomagajcych prac.  Wprawdzie mao kto wprowadza tre dokumentu
 z&nbsp;klawiatury w&nbsp;chwili, gdy TeX pokae na ekranie dwie gwiazdki, ale
 na pomys stworzenia sobie wygodnego i&nbsp;efektywnego rodowiska pracy te
 niestety wpada nieliczne grono uytkownikw.
</p>
<p>
 Dziaanie TeX-a mona sprowadzi do przetwarzania
 plikw. TeX czyta dokument rdowy, zwykle z&nbsp;pliku o&nbsp;nazwie
 z&nbsp;przyrostkiem <code>.tex</code>, i&nbsp;tworzy obraz kolejnych stron
 dokumentu w&nbsp;pliku o&nbsp;nazwie koczcej si napisem
 <code>.dvi</code>.  Zadaniem uytkownika jest przygotowanie
 plikw wejciowych i&nbsp;uruchomienie cigu przetworze, ktre doprowadz
 do podanego wyniku. Zarwno przygotowanie danych, jak i&nbsp;ich
 przetwarzanie mona zorganizowa w&nbsp;zasadzie w&nbsp;dowolny sposb. Istniej
 dwie istotnie rne metody tworzenia plikw z&nbsp;danymi wejciowymi:
 generowanie i&nbsp;wpisywanie.
</p>
<p>
 Generowanie danych wejciowych do TeX-a to zagadnienie bardzo rozlege
 i&nbsp;majce wiele praktycznych zastosowa. Sam proces przygotowania danych,
 ich obrbka i&nbsp;metody generowania mog by bardzo rne.  Wszystko zaley
 od celu przetwarzania i&nbsp;postawionych wymaga. TeX jest doskonaym
 narzdziem do formatowania wydrukw z&nbsp;baz danych (np. sowniki,
 sprawozdania) pozwalajcym na uzyskanie wysokiej jakoci typograficznej przy
 cakowitej automatyzacji procesu skadania tekstu.  Czsto uytkownik (autor
 tekstu) nie ma bezporedniego kontaktu z&nbsp;TeX-em i&nbsp;nie musi zna
 specyficznego dla TeX-a systemu oznacze tekstu. Jednak jest to temat znacznie
 wykraczajcy poza ramy tego artykuu.
</p>
<p>
 Wikszo uytkownikw zadowala si zwyczajnym wpisywaniem tekstu.
 W&nbsp;takim wypadku najwaniejszy jest ergonomiczny i&nbsp;dobrze opanowany
 edytor tekstw. Zwykle kady ma swj ulubiony edytor, w&nbsp;ktrym wszystko
 mu wychodzi najatwiej. I&nbsp;prawdopodobnie to bdzie ten edytor, ktrego
 naley uy tworzc pliki rdowe do przetwarzania TeX-em. Jeli jednak
 zamierzamy pisa duo, to nie powinnimy eksperymentowa z&nbsp;edytorami zbyt
 prostymi. Czas powicony na poznanie inteligentnego, konfigurowalnego edytora
 zwrci si ju po kilku dniach pisania.  Z&nbsp;edytorw dostpnych
 w&nbsp;systemie UNIX doskonay jest <code>vim</code>. Mona go ,,nauczy''
 wielu poytecznych skrtw, a&nbsp;jego ostatnie wersje potrafi rozpoznawa
 skadni i&nbsp;zwiksza czytelno plikw rdowych przez stosowanie
 kolorw.  Lepszy jest tylko <code>emacs</code> (tak twierdz uytkownicy
 Emacsa). Niestety, zarwno <code>vim</code> jak i&nbsp;Emacs
 u&nbsp;niektrych wywouj reakcje alergiczne, a&nbsp;na to rady nie ma.
</p>
<p> 
 Zwolennicy okienek MS nie powinni czu si pokrzywdzeni 
 (a&nbsp;przynajmniej nie z&nbsp;powodu braku edytora). Z&nbsp;rzeczy dobrych godny
 polecenia jest WinEdit, ktry moe bardzo duo i&nbsp;skadni pliku
 TeX-owego zna na tyle dobrze, e wyrnia kolorami odpowiednie
 fragmenty. Jest atwo konfigurowalny w&nbsp;zakresie wystarczajcym do
 efektywnej pracy. 
 Midzy innymi umoliwia powizanie z&nbsp;polami menu
 dowolnych skryptw np. przetwarzajcych pliki rdowe. Daje si
 uywa bez zbyt czstego sigania do myszy. 
 Jedn z&nbsp;jego gwnych
 zalet jest sprawdzanie na bieco skadni wprowadzanych sw -- te
 ktrych brak w&nbsp;sowniku s wyrniane. 
 Do podstawowych wad naley
 konieczno konfigurowania waciwie wszystkiego od pocztku oraz to,
 e, w&nbsp;przeciwiestwie do vima i&nbsp;Emacsa nie jest to program
 bezpatny. Cena jest jednak umiarkowana.
</p>
<p>
 Przewidujc trway zwizek z&nbsp;TeX-em warto 
 usprawni przetwarzanie
 pliku rdowego do postaci
 wynikowej. Nie ma wielkiego problemu, jeli przetwarzaniu podlega
 jeden plik, a&nbsp;formatem wyjciowym jest dvi. Ju
 jednak konwersja pliku dvi do PostScriptu oznacza
 konieczno uruchomienia dodatkowego programu. 
 Jeli jeszcze dooymy do tego 
 tworzone podczas pisania rysunki (w&nbsp;szczeglnoci rysunki
 generowane, np. MetaPost-em) to liczba programw, ktre trzeba
 uruchomi w&nbsp;cile okrelonym porzdku, zniechca do robienia tego
 rcznie. atwo si pomyli. 
 Dobrym pomysem jest napisanie skryptu,
 ktry wykonuje wszystkie operacje. 
 Przetwarzanie za kadym
 razem wszystkich plikw rdowych nie zawsze jest konieczne,
 a&nbsp;znacznie wydua czas oczekiwania na wynik. W&nbsp;takiej sytuacji
 najwygodniej uy programu <code>make</code>.
</p>
<p>
 Dowiadczony uytkownik TeX-a zwykle ma wasny zestaw programw, ktre czyni
 ycie atwiejszym. Czsto w&nbsp;skad tego zestawu wchodzi dodatkowo jaki
 edytor strumieniowy np. sed, czy czciej awk lub perl (najbardziej
 wszechstronny). W&nbsp;przypadku umieszczania w&nbsp;dokumentach ilustracji
 lub zdj naley uwzgldni specjalizowane programy do przetwarzania obrazkw
 itd. Podstawow zalet TeX jest atwo zintegrowania go z&nbsp;dowolnym
 uywanym systemem.
</p>
<p>
 Kady moe wic uywa TeX dokadnie tak, jak lubi i&nbsp;tak jak mu
 wygodnie. Trudno jest w&nbsp;jednym krtkim tekcie omwi wszystkie typowe
 przypadki. Ogranicz si do przykadu szczeglnego -- systemu
 UNIX. Przyczyn tego wyboru mgbym wymieni wiele. Przede wszystkim
 cay UNIX zbudowany jest z&nbsp;programw wykonujcych dobrze okrelone 
 funkcje, takich ,,klockw'', z&nbsp;ktrych mona zbudowa dowolnie
 skomplikowane systemy przetwarzania informacji. Nie posiadajcy interfejsu
 uytkownika, przetwarzajcy pliki w&nbsp;inne pliki i&nbsp;konfigurowalny TeX
 atwo daje si dopasowa do potrzeb uytkownika UNIXa. Oczywicie
 istnieje mnstwo rnych i&nbsp;dobrych sposobw pracy z&nbsp;TeX-em. Zarwno
 podany przykad edytora (Emacs z&nbsp;AUC&nbsp;TeX-em), jak i&nbsp;techniki
 przetwarzania dokumentw nosz wyrane pitno moich osobistych
 preferencji.
</p>

<h2>AUC&nbsp;TeX</h2>
<p>
 AUC&nbsp;TeX to dostpne w&nbsp;edytorze <code>emacs</code>
 zintegrowane rodowisko do tworzenia i&nbsp;przetwarzania dokumentw
 TeX-owych i&nbsp;LaTeX-owych. Moliwoci AUC&nbsp;TeX-a s ogromne, na
 szczcie nie trzeba wiedzie wszystkiego, aby z&nbsp;niego
 korzysta. AUC&nbsp;TeX-a mona oswaja ,,krok po kroku'', podobnie jak
 i&nbsp;samego Emacsa.
</p>

<h3>Emacs</h3>
<p>
 Edytor <code>emacs</code> ma dug histori w&nbsp;systemie UNIX.
 W&nbsp;duej czci zosta napisany w&nbsp;jzyku <code>Lisp</code>
 (dokadniej w&nbsp;dialekcie Emacs Lisp). Jest to jzyk funkcyjny sucy
 przede wszystkim do porozumiewania si z&nbsp;Emacsem. Lisp bywa chtnie
 stosowany w&nbsp;tworzeniu tzw. ,,systemw sztucznej inteligencji''. Nie dziwi
 wic naprawd nieprzecitna inteligencja edytora Emacs jeli uwiadomimy sobie,
 e jest to najwikszy z&nbsp;popularnych programw napisanych w&nbsp;Lispie.
 A&nbsp;moliwoci i&nbsp;umiejtnoci Emacsa s chyba niezgbione (strzye,
 piewa, taczy, gotuje, krawaty wie...).
</p>
<p>
 Edytor ten bywa niezbyt lubiany przez pocztkujcych
 uytkownikw ze wzgldu na sposb wydawania polece i&nbsp;niezbyt
 zrozumia terminologi stosowan w&nbsp;dokumentacji
 i&nbsp;komunikatach. 
 Koncepcja porozumiewania si z&nbsp;edytorem jest
 rzeczywicie mocno egzotyczna, ale wbrew pozorom ma gboki
 sens. 
 Kluczem do sukcesu jest znalezienie klawisza
 <code>Meta</code> na klawiaturze. Wcinicie tego klawisza ze
 znakiem <code>x</code> (oznaczane jako <code>Meta-x</code>
 lub <code>M-x</code>) rozpoczyna wprowadzanie polece.
 W&nbsp;klawiaturze komputera PC zwykle klawiszem <code>Meta</code> jest
 <code>Alt</code>. Jeli jednak <code>Alt</code> zosta
 przedefiniowany (np. w&nbsp;celu wprowadzania polskich znakw) to
 <code>M-x</code> mona wprowadzi sekwencyjnie wciskajc
 najpierw klawisz <code>Esc</code>, a&nbsp;potem
 <code>x</code>. Tego typu problemy nie istniej z&nbsp;klawiszem
 <code>Ctrl</code>. Podstawowymi chwytami s
 <code>Ctrl-x</code> i&nbsp;<code>Ctrl-c</code>, opisywane
 czsto jako <code>C-x</code> i&nbsp;<code>C-c</code>.
</p>
<p>
 Mocn stron Emacsa jest dokumentacja (<code>C-h</code>). Funkcje przypisane
 klawiszom zmieniaj si w&nbsp;zalenoci od trybu pracy (<em>mode</em>), co
 zawsze mona sprawdzi wpisujc <code>C-h m</code>. Wiedzc, e Emacs moe
 otwiera wiele plikw jednoczenie, ale kady w&nbsp;innym buforze
 (<em>buffer</em>), e w&nbsp;rodowisku okienkowym moe otwiera wiele okien
 zwanych ramkami (<em>frames</em>) i&nbsp;e kada ramka moe by podzielona na
 wiele ,,okien'' (<em>window</em>) mona 
 bez problemu zrozumie jzyk dokumentacji.
</p>
<p>
 Istnieje wiele odmian Emacsa. Na potrzeby tego artykuu zaoymy sobie, e
 dysponujemy zainstalowan, wspczesn wersj XEmacsa. Zaoenie to jest
 uzasadnione, poniewa norm s ju komputery, na ktrych dziaajce okienka
 graficzne nie powoduj zatrzymania systemu. A&nbsp;XEmacs dobrze wyglda
 w&nbsp;okienkach. Poza tym w&nbsp;XEmacsie AUC TeX jest domylnie
 zainstalowany, co pozwala skrci ten tekst o&nbsp;rozdzia powicony
 instalacji. Dodatkowo nie bd rozwija problemu konfiguracji, ktr
 w&nbsp;XEmacsie mona wykona za pomoc myszy. Wszystkie ustawienia AUC TeX-a
 wykonuje si wybierajc mysz z&nbsp;menu <code>Options Customize Emacs Wp 
 Tex AUC Tex</code>, a&nbsp;potem ju wedug uznania. W&nbsp;to samo miejsce
 mona trafi wciskajc <code>M-x customize</code>, tyle e po drodze jest
 wicej objanie i&nbsp;atwiej si zagubi.
</p>
<p>
 Jeli kto nie dysponuje XEmacsem lub nie lubi myszy, to bdzie musia wpisywa
 odpowiednie zaklcia do pliku <code>.emacs</code>, ktry znajduje si
 w&nbsp;katalogu domowym uytkownika. Pomocne moe by odszukanie pliku 
 <code>tex.el</code> i&nbsp;<code>tex-site.el</code>, ktre le gdzie 
 z&nbsp;innymi plikami Emacsa (ale w&nbsp;rnych katalogach -- przyda si 
 program <code>find</code>). Mona w&nbsp;nich podejrze, jak s zadawane 
 wartoci pocztkowe list i&nbsp;zmiennych i&nbsp;je zmodyfikowa. Nie naley
 przy tym zmienia pliku <code>tex.el</code> (ani jego skompilowanej wersji
 <code>tex.elc</code>) lecz kopiowa co trzeba do pliku <code>.emacs</code>.
 Jeli zmiana ma dotyczy wszystkich uytkownikw naley odpowiedni fragment
 pliku <code>tex.el</code> skopiowa do pliku <code>tex-site.el</code>
 i&nbsp;tam pozamienia wszystko to, co wymaga zmiany.
</p>
<p>
 I jeszcze jedna uwaga dla pocztkujcych: w&nbsp;Emacsie mona zapisa plik
 z&nbsp;bufora na dysk wciskajc <code>C-x C-s</code>, a&nbsp;prac
 z&nbsp;Emacsem zakoczy sekwencj <code>C-x C-c</code>.  Emacs nie jest
 jednak maym programem, wic szanujc swj czas lepiej nie otwiera go
 i&nbsp;nie zamyka bez wyranej potrzeby, zwaszcza, e raz otwarty mocno nie
 przeszkadza.
</p>
<p>
 Do efektywnego wykorzystania Emacsa na potrzeby jzyka polskiego jest potrzebna
 polska klawiatura (kady robi to jak lubi, jedna z&nbsp;klasycznych metod
 w&nbsp;systemie XWindow sprowadza si do wykorzystania <code>xmodmap</code>)
 oraz polski sownik do programu <code>ispell</code>. Zagadnienia te s
 dokadnie omwione w&nbsp;tekstach powiconych polskim ,,ogonkom''.
</p>

<h3>Uruchomienie AUC&nbsp;TeX-a</h3>
<p>
 Po uruchomieniu edytora Emacs utworzenie nowego pliku jest moliwe po
 wciniciu <code>C-x C-f</code> i&nbsp;podaniu nazwy.  Podajc nazw pliku
 z&nbsp;przyrostkiem <code>.tex</code> zmusimy edytor do wejcia w&nbsp;tryb
 <code>LaTeX-mode</code>.  Informacja o&nbsp;tym powinna pojawi si
 w&nbsp;wierszu trybu pracy (<em>Mode Line</em>) w&nbsp;dolnej czci okna
 jako napis <code>LaTeX</code>.  Mona te wymusi wejcie w&nbsp;tryb
 <code>LaTeX</code> wywoujc polecenie <code>LaTeX-mode</code> (<code>M-x
 LaTeX-mode</code>). Do rozwijania nazw mona uy znaku klawisza tabulacji
 (<code>Tab</code>).
</p>
<p>
 Jeli powysze dziaania nie prowadz do uruchomienia
 AUC&nbsp;TeX-a, to albo nie jest on zainstalowany, albo w&nbsp;pliku
 <code>.emacs</code> brakuje wiersza 
</p>
<pre>
(require 'tex-site) 
</pre>
<p>
 Brak zainstalowanego
 AUC&nbsp;TeX-a moe prowadzi do pomyek poniewa Emacs wchodzi w&nbsp;takiej
 sytuacji w&nbsp;duo prostszy tryb wspomagania LaTeX-a, a&nbsp;wszystko dziaa
 inaczej (w&nbsp;szczeglnoci ,,klawiszologia'' jest inna).
</p>

<h3>Sowa kluczowe LaTeX-a</h3>
<p>
 Przy tworzeniu pliku LaTeX-owego pewne oznaczenia tekstu pojawiaj si czciej
 ni inne. Na szczegln uwag zasuguj mechanizmy AUC&nbsp;TeX-a uatwiajce
 wpisywanie tych wanie czsto wystpujcych sw kluczowych. Najczciej
 wprowadza si do tekstu oznaczenia rodowisk i ich nazwy, ,,zwyke'' polecenia
 TeX-owe, rdtytuy oraz polecenia zmiany  kroju pisma.
</p>
<p>
 Najwaniejsz konstrukcj LaTeX-a s rodowiska, czyli pary
 <code>\begin{*}</code> <code>\end{*}</code>. Do wprowadzania rodowisk suy
 polecenie <code>LaTeX-enviroment</code> domylnie przypisane do sekwencji
 <code>C-c C-e</code>. Po wydaniu tego polecenia AUC&nbsp;TeX pyta
 o&nbsp;nazw rodowiska i&nbsp;ewentualne dodatkowe dane. Przy pomocy
 klawisza <code>Tab</code> lub spacji mona rozwija czciowo wpisane nazwy.
 AUC&nbsp;TeX zna mnstwo standardowych rodowisk, poza tym potrafi uczy si
 nowych analizujc wczane pakiety i&nbsp;nagwek pliku.
</p>
<p>
 Otwarte rodowisko mona zamkn poleceniem
 <code>LaTeX-close-enviroment</code> (<code>C-c ]</code>). 
 Zdecydowanie jednak najbezpieczniejsze jest wprowadzanie
 kompletnych rodowisk przy uyciu <code>C-c C-e</code>.
</p>
<p>
 Poza rodowiskami w&nbsp;pliku LaTeX-owym czsto pojawiaj si
 tradycyjne polecenia TeX-a, czyli sowa rozpoczynajce si znakiem
 <code>\</code>. Zapamitanie wszystkich polece jest trudne,
 a&nbsp;przy ich wprowadzaniu atwo o&nbsp;bd. Dlatego naley korzysta
 z&nbsp;polecenia <code>LaTeX-complete-symbol</code>. Jeli pisane sowo 
 rozpoczyna si znakiem <code>\</code> to wystarczy wcisn
 <code>M-Tab</code> aby je zakoczy, lub uzyska list moliwych
 zakocze.
</p>
<p>
 Inny sposb wpisywania makr TeX-owych polega na wykorzystaniu
 polecenia <code>TeX-insert-macro</code> (<code>C-c C-m</code>). 
 Aby uy jeszcze innej metody naley np. w&nbsp;pliku
 <code>.emacs</code> ustawi rn od <code>nil</code>
 warto zmiennej <code>TeX-electric-escape</code>
</p>
<pre>
(setq TeX-electric-escape t)
</pre>
<p>
 Wie to znak 
 <code>\</code> z&nbsp;funkcj
 <code>TeX-electric-macro</code>, co umoliwia uruchamianie
 mechanizmu rozwijania makr przez wpisanie tego znaku. Jest to metoda
 najszybsza.
</p>
<p>
 AUC&nbsp;TeX domylnie wstawia par pustych nawiasw <code>{}</code> po
 wpisaniu makra, co zabezpiecza przed ,,znikniciem'' spacj znajdujc si za
 tym makrem.  Jeli nawiasy nie s mile widziane naley zmiennej
 <code>TeX-insert-braces</code> przypisa warto <code>nil</code>. 
</p>
<p>
 Inaczej oznacza si elementy listy <code>\item</code>. Suy do tego polecenie
 <code>LaTeX-insert-item</code> (<code>M-Return</code>), ktrego dziaanie
 zaley od kontekstu.
</p>
<p>
 Kolejnym czsto wystpujcym elementem tekstu s rdtytuy, oznaczane sowami
 kluczowymi <code>\chapter</code>, <code>\section</code> itd. Mona uatwi
 sobie ycie korzystajc z&nbsp;polecenia <code>LaTeX-section</code> (<code>C-c
 C-s</code>). Wywoanie tego polecenia spowoduje wstawienie oznaczenia
 rdtytuu, przy czym domylnie AUC&nbsp;TeX zapyta o&nbsp;tytu
 i&nbsp;etykiet zwizan z&nbsp;tym rdtytuem (argument polecenia
 <code>\label</code>).  Domylny poziom rdtytuu mona zmieni wpisujc
 rcznie waciwe sowo kluczowe (z&nbsp;rozwijaniem) lub podajc argument
 (<code>C-u</code>) przed wywoaniem polecenia <code>LaTeX-section</code>. Jeli
 argument jest ujemny, to poziom zostanie zmieniony w&nbsp;d o&nbsp;jeden.
</p>
<p>
 I&nbsp;tak, jeli ostatnio wstawiony by rdtytu na poziomie
 <code>\subsection</code> to bdzie to aktualny poziom domylny. Sekwencja
 <code>C-c C-s</code> oznacza polecenie wpisania rdtytuu na tym wanie
 poziomie.  Podanie <code>C-u C-c C-s</code> to wpisanie
 <code>\subsubsection</code>, a&nbsp;<code>C-u -1 C-c C-s</code> spowoduje
 wstawienie <code>\section</code>.  Przedrostki nazw w&nbsp;etykietach
 <code>\label</code> s kontrolowane zmienn <code>LaTeX-section-label</code>.
 Jeli wartoci tej zmiennej jest <code>nil</code>, to odnoniki nie bd
 wstawiane.
</p>
<p>
 AUC&nbsp;TeX udostpnia rwnie silny mechanizm zmiany kroju pisma. Jego
 podstaw jest polecenie <code>TeX-font</code> (skrt <code>C-c C-f</code>), po
 ktrym podaje si argument okrelajcy podan zmian kroju pisma. I&nbsp;tak
 <code>C-e</code> powoduje wpisanie <code>\emph{}</code>, <code>C-i</code> --
 <code>\textit{}</code>, <code>C-t</code> -- <code>\texttt{}</code> itd,
 wcznie z usuwaniem ustawienia kroju pisma <code>C-d</code>. Lista moliwoci
 jest wypisywana po podaniu spacji jako argumentu:
</p>
<pre>
Font list:

     C-b          \textbf{ }
     C-c          \textsc{ }
     C-e            \emph{ }
     C-f          \textsf{ }
     tab          \textit{ }
  return          \textmd{ }
     C-n        \textnormal{ }
     C-r          \textrm{ }
     C-s          \textsl{ }
     C-t          \texttt{ }
     C-u          \textup{ }
     C-d        -- delete font
</pre>
<p>
 Jeli polecenie <code>TeX-font</code> jest poprzedzone argumentem
 (<code>C-u</code>), to zostanie zmieniony krj pisma w&nbsp;miejscu,
 w&nbsp;ktrym znajduje si kursor.  Przykadowo jeeli kursor jest umieszczony
 na tekcie bdcym argumentem polecenia <code>\textit{}</code>, to sekwencja
 <code>C-u C-c C-f C-e</code> zmieni polecenie <code>\textit</code> na
 <code>\emph</code>.
</p>

<h3>Inne elementy tekstu</h3>
<p>
 W treci dokumentu pojawiaj si nie tylko sowa kluczowe, ale take znaki
 specjalne: cudzysw, znak dolara <code>$</code>, nawiasy klamrowe
 <code>{}</code> oraz znak komentarza <code>%</code>.
</p>
<p>
 W TeX-u nie uywamy znakw <code>"</code> na oznaczenie cudzysowu.
 W&nbsp;tekstach pisanych po angielsku uywamy znaku <code>``</code> jako
 cudzysowu otwierajcego i&nbsp;znaku <code>''</code> jako cudzysowu
 zamykajcego. Jeli uytkownik wpisuje <code>"</code> to AUC&nbsp;TeX zadba,
 aby w&nbsp;tekcie pojawio si to co trzeba. W&nbsp;przypadku jzyka
 polskiego (i&nbsp;spolszczonego LaTeX-a) cudzysw otwierajcy oznacza si
 w&nbsp;tekcie dwoma przecinkami <code>,,</code>. Aby polecenie
 <code>TeX-insert-quote</code> wywoywane klawiszem <code>"</code> zadziaao
 prawidowo naley zmiennej <code>TeX-open-quote</code> przypisa warto
 <code>,,</code> (czyli dwa przecinki).
</p>
<p>
 Znaki dolara <code>$</code> w&nbsp;pliku TeX-owym obejmuj
 tekst wzoru matematycznego, a&nbsp;w podwjne dolary <code>$$</code>
 jest ujty wzr wyeksponowany w&nbsp;osi strony. W&nbsp;celu lepszej kontroli 
 otwierania i&nbsp;zamykania wzorw wprowadzenie znaku dolara powoduje
 wywoanie polecenia <code>TeX-insert-dollar</code>. Polecenie to, oprcz
 wprowadzenie do pliku znaku <code>$</code> sprawdza stan
 sparowania tych znakw. Dziki temu dokadnie wiadomo, gdzie si
 zaczyna i&nbsp;gdzie koczy rodowisko matematyczne, a&nbsp;przy okazji nie da
 si wzoru rozpocztego dwoma dolarami zamkn tylko jednym.
</p>
<p>
 Polecenie <code>TeX-insert-braces</code> pozwala
 wprowadza nawiasy klamrowe parami. Skrt klawiaturowy jest
 intuicyjny: <code>C-c {</code>.
</p>
<p>
 Przy wprowadzaniu i&nbsp;usuwaniu znaku komentarza na pocztku wierszy
 przydaje si polecenie <code>TeX-comment-regin</code> (<code>C-c ;</code>).
 Umoliwia ono wstawienie znaku komentarza na pocztku kadego wiersza
 zaznaczonego fragmentu tekstu (<em>region</em>) czyli obszaru od punktu
 oznaczonego przez <code>C-</code>spacja do biecej pozycji kursora (lub
 zaznaczonego mysz).  Podobnie dziaa polecenie
 <code>TeX-comment-paragraph</code> (<code>C-c %</code>) dla akapitu.  Aby
 usun znak komentarza wpisujemy <code>C-u - C-c ;</code> lub <code>C-u -
 C-c %</code>.
</p>
<p>

<h3>Matematyka</h3>
<p>
 W przypadku wprowadzania duej liczby wzorw matematycznych warto mie pod rk
 mechanizm przyspieszajcy wpisywanie sw takich jak <code>\upsilon</code> czy
 <code>\rightarrow</code>. Mechanizm taki uruchamia si (i&nbsp;wycza)
 w&nbsp;AUC TeX-u poleceniem <code>LaTeX-math-mode</code> (<code>C-c ~</code>).
 W&nbsp;trybie matematycznym po wprowadzeniu znaku
 ,,<code>`</code>'' klawiatura zmienia znaczenie i&nbsp;zamiast zwykych znakw
 pojedynczym klawiszem mona wprowadza symbole matematyczne. I&nbsp;tak
 (w&nbsp;trybie matematycznym) sekwencja klawiszy <code>`d</code> spowoduje
 wpisanie <code>\delta</code>, <code>`G</code> -- <code>\Gamma</code>,
 a&nbsp;<code>`cN</code> -- <code>{\cal N}</code>.
</p>
<p>
 Poyteczne bywa podanie argumentu (<code>C-u</code>) przed
 symbolem matematycznym. Sekwencja klawiszy <code>C-u `e</code>
 spowoduje wpisanie do bufora <code>$\epsilon$</code> -- co
 znacznie przypiesza wstawianie pojedynczych symboli w&nbsp;bloku
 tekstu.
</p>
<p>
 Bez moliwoci definiowania wasnych skrtw przydatno trybu matematycznego
 byaby znacznie ograniczona.  Mona to robi modyfikujc na prywatne potrzeby
 list <code>LaTeX-math-list</code>. Nie sprawi te problemu zamiana klawisza
 <code>`</code> na jaki porczniejszy (jeli kto musi) -- naley zmieni
 warto zmiennej <code>LaTeX-math-abberv-prefix</code>.
</p>

<h3>Wasne definicje</h3>
<p>
 Powrmy do rozwijania sw kluczowych. Czsto si zdarza, e definiujemy
 wasne makra. AUC&nbsp;TeX doskonale nas rozumie. Jeli wpiszemy definicj
 LaTeX-ow (<code>\renewcommand</code>) to AUC&nbsp;TeX j rozpozna i&nbsp;si
 jej ,,nauczy'' -- bdzie ona dostpna poprzez mechanizm rozwijania pocztkw
 wyrazw. Moliwe jest rwnie rozpoznawanie definicji TeX-a wprowadzanych jako
 <code>\def</code>.
</p>
<p>
 AUC&nbsp;TeX rozpoznaje makrodefinicje zapisane w&nbsp;pliku podczas
 parsowania dokumentu po wydaniu polecenia
 <code>TeX-normal-mode</code> (<code>C-c C-n</code>). 
 Jeli wic wpiszemy w&nbsp;pliku now definicj, naley wcisn <code>C-c C-n</code> 
 i&nbsp;nie musimy jej dokadnie pamita. Informacje
 o&nbsp;makrodefinicjach zapisywane s w&nbsp;pliku
 <code>./auto/nazwa.el</code>.
</p>
<p>
 Mona wymusi parsowanie dokumentu natychmiast po jego wczytaniu
 oraz umieszczanie informacji o&nbsp;nim w&nbsp;katalogu
 auto przy kadym zapisie na dysk np. przez
 wpisanie do pliku <code>.emacs</code> nastpujcych
 wierszy:
</p>
<pre>
; parsowanie przy wczytywaniu:
(setq TeX-parse-self t) 
; parsowanie przy zapisie:
(setq TeX-auto-save t) 
</pre>
<p>
 Zmian pliku <code>./auto/nazwa.el</code> powoduje rwnie
 wstawienie do tekstu dokumentu nazwy etykiety
 <code>\label</code>. Wstawiajc odnonik do tej etykiety
 (<code>\ref</code>, <code>\pageref</code>) mona etykiet
 wybra z&nbsp;listy etykiet pokazywanej przez mechanizm rozwijania
 (<code>Tab</code>). I&nbsp;to jest naprawd cenna waciwo.
</p>
<p>
 Sposb parsowania dokumentu mona 
 konfigurowa (po
 szczegy odsyam do dokumentacji). Na przykad jeeli mamy saby
 komputer i&nbsp;chcemy, aby rozpoznawane byy tylko etykiety musimy zadba
 o&nbsp;nastpujce ustawienia (znw plik <code>.emacs</code>):
</p>
<pre>
(setq-default 
  TeX-auto-regexp-list 
  'LaTeX-auto-label-regexp-list)
</pre>

<h3>Przetwarzanie z&nbsp;wntrza AUC TeX-a</h3>
<p>
 Na uwag zasuguje moliwo uruchamiania TeX-a i&nbsp;ogldania plikw .dvi
 bez koniecznoci opuszczania Emacsa. Suy do tego polecenie przypisane do
 sekwencji <code>C-c C-c</code>, czyli <code>TeX-command-master</code>. Po
 wydaniu tego polecenia AUC&nbsp;TeX zapyta jakie dziaania ma podj. Jeli
 w&nbsp;pliku byy dokonywane jakie zmiany, to zaproponuje jego przetworzenie
 TeX-em.  Po przetworzeniu i&nbsp;kolejnym wciniciu <code>C-c C-c</code>
 bdzie chcia uruchomi przegldark <code>.dvi</code>. Jeeli nie wystpi
 adne bdy w&nbsp;przetwarzaniu, to w&nbsp;okienku obok obejrzymy wynik
 skadu.
</p>
<p>
 Standardowe polecenia przetwarzania pliku rdowego mona atwo rozszerzy
 o&nbsp;nasze ulubione: <code>mex</code>, <code>platex</code> czy
 <code>pdftex</code>. Najatwiej przez menu XEmacsa. W&nbsp;razie potrzeby
 mona skopiowa odpowiedni fragment z&nbsp;pliku <code>tex.el</code> (czy
 wrcz <code>tex.elc</code>).  Prawdopodobnie warto zmienion list
 <code>TeX-command-list</code> wstawi do pliku <code>tex-site.el</code> --
 niech si ciesz wszyscy uytkownicy.
</p>
<p>
 Naprawd niezwykle uyteczna (i&nbsp;trudna do zaimplementowania poza
 edytorem) jest moliwo przetworzenia tylko fragmentu pliku rdowego.
 W&nbsp;przypadku skadania skomplikowanego dokumentu mona TeX-owa tylko
 fragment nad ktrym pracujemy, co zaoszczdza mnstwo czasu. Suy do tego
 polecenie <code>TeX-command-region</code> przypisane do sekwencji <code>C-c
 C-r</code>. Wszystko dziaa tak samo jak w&nbsp;przypadku
 <code>TeX-command-master</code>, z&nbsp;jednym wyjtkiem -- AUC&nbsp;TeX
 buduje z&nbsp;nagwka i&nbsp;zaznaczonego fragmentu tekstu nowy plik, ktry
 przetwarza TeX-em. Kolejne <code>C-c C-r</code> umoliwia obejrzenie waciwego
 pliku <code>.dvi</code>.  Trzeba si tylko pilnowa, eby nie definiowa
 adnych makr globalnych poza nagwkiem.  W&nbsp;plikach LaTeX-owych kocem
 nagwka jest wiersz zawierajcy napis <code>\begin{document}</code>. W plikach
 TeX-owych jest to natomiast <code>%**end of header</code>.  Znacznik koca
 nagwka mona zdefiniowa jako wyraenie regularne okrelajc warto zmiennej
 <code>TeX-header-end</code>.
</p>
<p>
 W przypadku wystpienia bdw w&nbsp;czasie przetwarzania mona oglda je
 kolejno przy pomocy polecenia <code>TeX-next-error</code> (|C-c `|).
 AUC&nbsp;TeX opatruje bdy TeX-a dodatkowym komentarzem, co moe pomc
 pocztkujcym uytkownikom.
</p>

<h3>I wicej...</h3>
<p>
 Zatrzymajmy si jeszcze nad tym, co widzimy na ekranie. Emacs 
 (w&nbsp;szczeglnoci XEmacs) potrafi inteligentnie zaznacza odpowiednie
 fragmenty tekstu kolorami. Konfigurowanie kolorw w&nbsp;XEmacsie jest
 proste (mysz w&nbsp;sekcji <em>faces</em> -- dlatego
 warto uywa XEmacsa). Jeli kolorowanie nie wczyo si z&nbsp;wasnej
 woli mona je wymusi poleceniem <code>font-lock-mode</code>.
</p>
<p>
 Nawet bez kolorowania tre dokumentu mona wprowadzi
 w&nbsp;niezwykle czytelnej formie dziki zaawansowanym poleceniom
 formatowania tekstu. 
 W&nbsp;wolnej chwili warto wyprbowa polecenia:
</p>
<p>
<code>LaTeX-fill-paragraph</code> (<code>C-c C-q C-p</code> lub <code>M-q</code>),
<code>LaTeX-fill-enviroment</code> (<code>C-c C-q C-e</code>), 
<code>LaTeX-fill-section</code> (<code>C-c C-q C-s</code>) oraz 
<code>LaTeX-fill-region</code> (<code>C-c C-q C-r</code> lub <code>M-g</code>).  
</p>
<p>
 Ograniczona objto artykuu nie pozwala omwi wszystkich moliwoci
 AUC&nbsp;TeX-a. Nie zmieciy si tematy obszerne, takie jak konfigurowanie
 dziaania AUC&nbsp;TeX-a i&nbsp;liczne szczegowe, np. praca
 z&nbsp;dokumentami hierarchicznymi.  Wszystko mona doczyta
 w&nbsp;dokumentacji.  Czytajc trzeba pamita, e AUC&nbsp;TeX jest czci
 edytora Emacs i&nbsp;przez cay czas mona korzysta ze wszystkiego, co Emacs
 oferuje.  Przykadem jest niezaleny (ale wspierany przez AUC&nbsp;TeX-a) tryb
 ,,ukrywania'' fragmentw tekstu, wczany/wyczany poleceniem
 <code>outline-minor-mode</code>.  Pojawiajce si dodatkowe pozycje menu
 (i&nbsp;polecenia) pozwalaj wywietli zamiast rozdziau, podrozdziau itd.
 tylko fragment pierwszego wiersza z&nbsp;tytuem (bez zmiany tekstu).  Moliwe
 jest np.  pisanie czwartego rozdziau trzy wiersze od koca nagwka, albo
 poruszanie si po tekcie tak, jakby skada si on tylko ze rdtytuw.
</p>

<h2>Przetwarzanie zewntrzne</h2>
<p>
 W caej zabawie z&nbsp;Emacsem najmilsze jest to, e wcale nie trzeba
 go uywa. Tekst mona przygotowa korzystajc z&nbsp;jakiegokolwiek
 edytora (np. ...Emacsa), a&nbsp;pliki rdowe przetwarza
 zewntrznie. Przypumy, e kolega podesa nam 46&nbsp;felietonw, ktre
 napisa w&nbsp;ostatnim roku. Wszystkie, to kompletne pliki LaTeX-owe.
 W&nbsp;takiej sytuacji TeX-owanie z&nbsp;wntrza edytora zajmie zbyt duo
 czasu. Najszybsz metod bdzie umieszczenie wszystkich plikw
 w&nbsp;jednym katalogu i&nbsp;napisanie w&nbsp;terminalu mniej wicej czego
 takiego:
</p>
<pre>
~$ for i in *.tex; do latex $i; done
</pre>
<p>
 Nie zawsze jednak jest tak prosto. Czsto
 otrzymanie wyniku kocowego wymaga
 wielu przetworze. Wpisywanie cigu tych samych polece po kadej
 modyfikacji pliku bywa mczce. Dlatego mdrzy 
 ludzie
 stworzyli program <code>make</code>
 (lub <code>gnumake</code>). Wszystkie polecenia wystarczy
 wpisa raz 
 ale do pliku
 <code>Makefile</code> w&nbsp;biecym katalogu. W&nbsp;najprostszym
 przypadku plik ten bdzie wyglda tak: 
</p>
<pre>
all: referat.ps

%.dvi: %.tex
        latex $<

%.ps: %.dvi
        dvips $<

%.pdf: %.tex
        pdflatex $<
</pre>
<p>
 Z zawartoci pliku wynika, e pracujemy nad referatem (tworzymy
 plik <code>referat.tex</code>) i&nbsp;e uywamy przegldarki
 plikw PS. 
 Teraz cae TeX-owanie sprowadza si do uruchomienia
 w&nbsp;terminalu programu <code>make</code>. Program ten domylnie
 wykona pierwsz regu z&nbsp;pliku Makefile
 (<code>all: referat.ps</code> -- zamiast nazwy
 <code>all</code> mona wstawi dowolne sowo,
 np. <code>PsiaBuda</code>) i&nbsp;dowie si, e jestemy
 zainteresowani plikiem <code>.ps</code>. Z&nbsp;trzeciej reguy
 program wywnioskuje, e pliki <code>.ps</code> robi si z&nbsp;plikw
 <code>.dvi</code> poleceniem <code>dvips</code>. Nie ma
 jednak pliku <code>.dvi</code>, ale o&nbsp;tym jak go zrobi mwi
 druga regua. A&nbsp;plik referat.tex jest na
 dysku. 
</p>
<p>
 Ostatnia regua zostanie wykorzystana gdy
 wykonamy polecenia <code>make pdf</code> -- wtedy
 zostanie utworzony plik <code>referat.pdf</code>.
</p>
<p>
 Najwaniejsz cech programu make jest to, e do przetwarzania
 dochodzi tylko wtedy, gdy program rdowy by modyfikowany po
 ostatnim przetworzeniu (plik wynikowy jest starszy od pliku
 rdowego). Dziki temu mona w&nbsp;terminalu napisa takie (lub
 podobne) zaklcie:
</p>
<pre>
~$ while [ TRUE ]; do make; 
  sleep 5; done
</pre>
<p>
 Tak potraktowany interpretator polece co 5 sekund bdzie
 uruchamia program make, ktry przetworzy plik rdowy tylko wtedy,
 gdy ten ostatni zosta zapisany na dysk po ostatnim przetworzeniu.
 Teraz wystarczy tylko mysz wskaza przegldark, eby zobaczy, co
 ,,naskadalimy'' do tej pory (przegldarka powinna reagowa na
 modyfikacj przegldanego pliku). Ta technika jest wraliwa na
 zapisywanie pliku z&nbsp;bdem. Oczywicie, jeli mamy
 dobry edytor, to wpisanie zego sowa kluczowego,
 czy nie domknicie rodowiska lub nawiasu nie jest proste.
</p>
<p>
 Co si jednak stanie, gdy popenimy bd, na ktrym TeX
 si zatrzyma? Po pierwsze moemy przeczyta uwanie o&nbsp;co chodzi i&nbsp;w
 edytorze przeskoczy do waciwego wiersza, a&nbsp;TeX-owi powiedzie
 np. <code>x</code>. Jeeli jednak ustawimy zmienn 
 rodowiska:
</p>
<pre>
TEXEDIT='emacsclient +%d %s'
</pre>
<p>
lub w&nbsp;przypadku XEmacsa:
</p>
<pre>
TEXEDIT='enu +%d %s'
</pre>
<p>
 i&nbsp;jeeli uywamy Emacsa w&nbsp;ktrym powiemy
 <code>M-x server-start</code>
 (<code>gnuserv-start</code>), to moemy odpowiedzie TeX-owi
 <code>e</code> (od <em>edit</em>). Wtedy
 Emacs wczyta plik z&nbsp;bdem i&nbsp;kursorem wskae wiersz, co do ktrego
 TeX ma wtpliwoci. Po zakoczeniu poprawek naley zapisa plik
 (<code>C-x C-s</code>) i&nbsp;powiedzie klientowi, e ju po
 wszystkim (<code>C-x #</code>). Dla jasnoci: serwer to Emacs, a&nbsp;
 klient to TeX...
</p>
<p>
 Korzystanie z&nbsp;emacsowego klienta i&nbsp;serwera pomaga w&nbsp;wielu
 trudnych sytuacjach. Wyobramy sobie ksik majc 42&nbsp;rozdziay,
 kady zapisany w&nbsp;oddzielnym pliku. Jeli w&nbsp;kilkunastu plikach zamiast
 <code>\ala</code> omykowo wpisalimy <code>\ola</code>,
 z&nbsp;tym e czasem <code>\ola</code> jest dobrze i&nbsp;ma zosta, to
 zanosi si na dusze poprawianie. A&nbsp;mona z&nbsp;poziomu interpretatora
 polece shell napisa:
</p>
<pre>
~$  gnuclient `grep -l \\ola *.tex`
</pre>
<p>
 Potem wystarczy wciskanie klawisza <code>C-s</code>
 i&nbsp;czasem <code>C-x e</code> (pierwszy raz oczywicie rwnie
 <code>C-x (</code> i&nbsp;<code>C-x )</code>). Jeeli jednak
 kto ma tendencje do zapominania o&nbsp;takich szczegach jak
 <code>-l</code>, to niech lepiej prbuje si uczy krok po
 kroku... Na razie. Po jakim czasie moe okaza si potrzebny
 dodatkowy wiersz w&nbsp;pliku <code>.emacs</code>:
</p>
<pre>
(gnuserv-start)
</pre>
<p>
 Bardzo niechtnie uywam moliwoci przetwarzania pliku
 TeX-owego z&nbsp;wntrza edytora. 
 Nawet piszc niewielki dokument warto (moim zdaniem) korzysta 
 z&nbsp;programu make. Ju kilka razy zapomniaem
 uruchomi <code>dvips</code>-a (mam drukark PS), w efekcie drukujc nieaktualn
 wersj dokumentu. Dlatego mi wystarcza, gdy wewntrz edytora mona
 wykona tylko jedno polecenie -- make. 
</p>

<h2>Podsumowanie</h2>
<p>
 Wspczesne narzdzia umoliwiaj wygodne i&nbsp;bezbolesne
 korzystanie z&nbsp;dobrodziejstw oferowanych przez TeX-a.
 We&nbsp;wspczesnym sprzcie karta graficzna i&nbsp;monitor pozwalaj na prac
 w&nbsp;systemie okienkowym (np. XWindow);
 mona take na bieco oglda
 w&nbsp;ssiednim oknie gotowy dokument. W&nbsp;przypadku korzystania z&nbsp;XEmacsa
 (lub podobnego edytora) pracowa z&nbsp;LaTeX-em mog nawet ci
 uytkownicy, ktrzy nie zdejmuj rki z&nbsp;myszy. 
</p>
<p>
 Mam nadziej, e udao mi si pokaza, jak due moliwoci stoj
 przed kim, kto chce wygodnie i&nbsp;efektywnie uywa TeX-a. Opisaem
 tylko najprostsze warianty konfiguracji rodowiska pracy. Istnieje
 wiele sposobw i&nbsp;sposobikw, o&nbsp;ktrych nie wspomniaem i&nbsp;jak sdz,
 jeszcze wicej takich, o&nbsp;ktrych nigdy nie syszaem. Wszystkim ycz
 miego TeX-owania.
</p>
<hr>
<p>
 <A href="mailto:A.Dawidziuk@GUST.org.pl"> Adam Dawidziuk </A>
<P><i> Tekst jest przedrukiem z&nbsp;Biuletynu GUST, nr&nbsp;11/1998, 
s.&nbsp;58--64.</i><BR>(c) Polska Grupa Uytkownikw Systemu TeX
<BR><i>Ostatnia modyfikacja 15.01.2000</i>
</P>
</body>
</html>