File: cototex.html

package info (click to toggle)
texlive-lang 2016.20170123-5
links: PTS
area: main
in suites: stretch
size: 1,093,148 kB
ctags: 15,901
sloc: perl: 46,074; xml: 29,603; makefile: 5,248; sh: 3,179; python: 2,949; ansic: 2,846; ruby: 945; lisp: 726; awk: 636; java: 159; sed: 142; cpp: 12
file content (883 lines) | stat: -rw-r--r-- 41,651 bytes
parent folder | download | duplicates (7)
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//IETF//DTD HTML//EN">
<html>
<head>
 <title>Co to jest TeX</title>
 <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2">
 <LINK REL=STYLESHEET TYPE="text/css" HREF="./tpstyle.css">
</head>

<!-- offline revision for TeX Live 2009 11.10.2009 -->

<body>
<h1> Przewodnik po systemie TeX </h1>

<a name=CONT>
<menu>
<li> <a href=#P1>Co to jest TeX?</a>
<li> <a href=#P2>Skadniki systemu TeX</a>.
<ul>
<li> <a href=#P21>tex i plik formatu</a>
<li> <a href=#P22>Plik rdowy</a>
<li> <a href=#P23>Pliki .tfm</a>
<li> <a href=#P24>Program mf</a>
<li> <a href=#P25>Fonty CM, EC i PL</a>
<li> <a href=#P26>Plik .dvi, sterowniki</a>
<li> <a href=#P27>Plik .log</a>
<li> <a href=#P28>LaTeX:</a> 
 <ul>
  <li><a href=#P28a>pliki .cls, .clo, .sty i&nbsp;.fd</a>
  <li><a href=#P28b>inne pliki tworzone przez LaTeX-a</a>
 </ul>
<li> <a href=#extensions>Rozszerzone wersje programu TeX</a>
<li> <a href=#P30>TDS</a>
</ul>
<li> <a href=#web>Web2c</a>
<li> <a href=#P3>Jak zacz prac z TeX-em</a>
 <ul>
  <li><a href=#P3A>Archiwa TeX-owe</a>
  <li><a href=#P3B>Generowanie formatw</a>
 </ul>
<li> <a href=#P4>Podrczniki dla pocztkujcych</a>
</menu>

<P><hr></P>

<a name=P1>
<h1>Co to jest TeX?</h1>

TeX (wym. tech) jest systemem profesjonalnego skadu drukarskiego. Wrd
systemw sucych do podobnych celw wyrnia si dbaoci o&nbsp;jako 
wynikw. Nie ma sobie rwnych przy skadaniu trudnych tekstw naukowych 
(szczeglnie matematycznych), sownikw, itp. Inn zalet TeX-a, istotn 
w&nbsp;rodowisku akademickim, jest jego status oprogramowania <em>public 
domain</em>. Poniej wprowadzimy Czytelnika w&nbsp;wiat TeX-a 
i&nbsp;przedstawimy podstawowe pojcia.

<h2> Bardzo krtka historia systemu </h2>

TeX powsta w&nbsp;Stanach Zjednoczonych na Uniwersytecie Stanforda.  Jego
twrc jest wybitny matematyk i&nbsp;informatyk, profesor
<a href="http://www-cs-faculty.Stanford.Edu/~knuth/"> Donald E. Knuth</a>. 
System zosta ukoczony w&nbsp;1986 roku, w&nbsp;dziesi lat po rozpoczciu 
pracy.

<h2>Kto uywa TeX-a?</h2>

System TeX, odpowiednio przystosowany do pracy w&nbsp;rnych jzykach, jest
uywany przez setki tysicy uytkownikw na caym wiecie.  Na wikszoci
wyszych uczelni na wiecie jest uywany do skadania tekstw naukowych.
Wykorzystywany jest np. przez dwch najwikszych na wiecie wydawcw tekstw
naukowych, tj. American Mathematical Society oraz Springer Verlag,
a&nbsp;ponadto przez kilkadziesit innych cenionych wydawnictw, takich jak:
Addison-Wesley Publishing Group, Oxford University Press, Elsevier Publishers,
Kluwer Academic Publishers itd.

<h2>Dlaczego uywa si TeX-a?</h2>

TeX umoliwia efektywne skadanie tekstw o&nbsp;dowolnej trudnoci.  Unikalny
algorytm, ktrym posuguje si TeX przy skadaniu akapitw, powoduje, e nie ma
programu oferujcego w&nbsp;tym wzgldzie lepsze moliwoci.  Inne zalety TeX-a
to jego cena i&nbsp;powszechno.  System TeX jest oprogramowaniem <em>public
domain</em>, co oznacza, e kady moe zosta jego legalnym uytkownikiem bez
adnych opat licencyjnych.  <p>

Ponadto TeX, jak kady prawdziwy program <em>public domain</em>, jest 
dostpny <em>cznie z&nbsp;kodem rdowym</em> i&nbsp;zosta
zaimplementowany praktycznie na kadej platformie.  W&nbsp;rezultacie
uytkownicy TeX-a na caym wiecie mog si porozumiewa (np. wymienia
dokumenty poprzez poczt elektroniczn) bez wzgldu na to, na jakim sprzcie
pracuj. TeX <em>dziaa tak samo</em> na wszystkich platformach. <p>

Wreszcie TeX jest oprogramowaniem otwartym, przez co rozumie naley
jego zdolno do wsppracy z&nbsp;innymi programami. 
Czst sytuacj jest wykorzystanie TeX-a -- programu, ktry doskonale 
dziaa w&nbsp;trybie wsadowym -- jako wanego elementu 
zautomatyzowanych systemw publikacyjnych, 
np. opartych na standardzie SGML.
<p>

<h2>Wersje jzykowe TeX-a</h2>

TeX zosta zaprojektowany w&nbsp;taki sposb, e moe by przystosowany do
skadania tekstw w&nbsp;dowolnych jzykach, nawet tak
egzotycznych dla nas, uytkownikw alfabetu aciskiego, systemach, jak
drukowanie z&nbsp;gry na d (chiska albo japoska wersja jzykowa) czy
z&nbsp;prawa na lewo (hebrajska i&nbsp;arabska).

<h2>Wymagania sprztowe</h2>

TeX jest przygotowany do pracy na komputerach pracujcych
pod rnymi systemami operacyjnymi, na przykad na komputerach
IBM PC (MS DOS, OS/2, Windows 9x/NT/2000/XP, Linux),
IBM (VM/CMS),
VAX (VMS, UNIX), 
HP (HP-UX), 
SUN (Solaris),
Cray, DEC,
Commodore Amiga 
i&nbsp;Apple Macintosh. 
<!-- W&nbsp;Polsce TeX jest najczciej uywany na
komputerach typu IBM&nbsp;PC. -->

<h2>Kto rozwija TeX-a</h2>

System jest rozwijany przez uytkownikw 
na caym wiecie. Wielu z&nbsp;nich jest stowarzyszonych 
w&nbsp;midzynarodowej organizacji 
<a href="http://www.tug.org"><em>TeX Users Group</em> (TUG)</a>. 
TUG liczy okoo 3000
czonkw indywidualnych, reprezentujcych ponad 1500 szk,
uniwersytetw, agencji rzdowych (np. Los Alamos National Laboratory,
NASA w&nbsp;USA czy CERN w Europie) i&nbsp;prywatnych, oraz ponad 100
instytucjonalnych.
Ponadto istnieje kilkanacie 
<a href="http://www.tug.org/lugs.html">narodowych grup
uytkownikw TeX-a</a>, z&nbsp;ktrych do najwikszych nale: 
<a href="http://www.dante.de/Welcome_english.html">DANTE</a> 
(niemieckojzyczna), 
<a href="http://www.gutenberg.eu.org">GUTENBERG</a> (francuskojzyczna),
<a href="http://www.ntg.nl">NTG</a> (holenderska). 
TUG i&nbsp;grupy narodowe prowadz oglnie dostpne serwery FTP, serwisy
informacyjne WWW i&nbsp;listy dyskusyjne, wydaj periodyki oraz organizuj
konferencje i&nbsp;szkolenia.

<h2>TeX w Polsce</h2>

W&nbsp;1992 roku powstaa Polska Grupa Uytkownikw Systemu 
TeX (GUST). Obecnie GUST zrzesza ponad 250 czonkw indywidualnych
i&nbsp;instytucjonalnych. Co roku organizowana jest 
<a href="http://www.gust.org.pl/BachoTeX/">Oglnopolska
Konferencja Uytkownikw TeX-a</a>. Organizowane s kursy i&nbsp;szkolenia. 
W&nbsp;1994 roku GUST by organizatorem IX&nbsp;Europejskiej Konferencji
Uytkownikw Systemu TeX w&nbsp;Gdasku, w&nbsp;1998 roku 
XIX wiatowej Konferencji Uytkownikw Systemu TeX
w&nbsp;Toruniu, w&nbsp;2002 roku XIII oraz w&nbsp;2007 roku XVIII
Europejskiej Konferencji.
GUST wydaje dwa razy do roku swj
<a href="http://www.gust.org.pl/gust/gust_bulletin">biuletyn</a>.
<P>

[<a href=#CONT>Spis treci</a>]

<P><hr><P>


<a name=P2>
<h1> Skadniki systemu TeX </h1>

TeX jest programem do komputerowego skadu tekstu. Razem z&nbsp;edytorem,
sterownikami umoliwiajcymi wydrukowanie czy wywietlenie zoonego
dokumentu, wieloma programami towarzyszcymi, takimi jak: MetaFont
do generowania fontw czy MetaPost do tworzenia grafiki wektorowej,
BiBTeX do przetwarzania baz bibliograficznych czy MakeIndex do
sortowania skorowidzw i&nbsp;innych,
tworzy system do elektronicznego skadu komputerowego. 
<p>

Sowo TeX oznacza take pewien wyspecjalizowany jzyk programowania.
Jak kady jzyk programowania, TeX ma specyficzn skadni
(zawiera m.in. zmienne, instrukcje podstawienia i&nbsp;instrukcje warunkowe,
ale informacja ta nie powinna odstraszy pocztkujcego uytkownika)
oraz pozwala definiowa nowe funkcje. Pomidzy dziaaniem programu
TeX a&nbsp;dziaaniem kompilatora, takiego jak np. <code>gcc</code>,
istnieje due podobiestwo.
TeX czyta plik rdowy tworzc plik wynikowy, podobnie jak
w&nbsp;wyniku kompilacji z&nbsp;pliku rdowego powstaje program.
Plik wynikowy tworzony przez TeX jest niezaleny od platformy
(moe by przenoszony na dowolny komputer lub system operacyjny),
a&nbsp;take urzdzenia, ktre go wywietli lub wydrukuje.
<p>

TeX to skomplikowany system, w&nbsp;ktrego skad wchodzi 
wiele (kilka tysicy) plikw. W&nbsp;tym tekcie omwiono 
rol i&nbsp;przeznaczenie najwaniejszych programw 
i&nbsp;typw plikw wchodzcych w&nbsp;skad systemu TeX.
Tekst ten <em>nie jest</em> natomiast opisem TeX-a jako jzyka
programowania (patrz: <a href=#P4>Podrczniki dla pocztkujcych</a>).

<a name=P21>
<h2> tex i plik formatu</h2>

Najwaniejsz skadow systemu jest oczywicie sam program <code>tex</code> 
  <!-- ktry wystpuje w&nbsp;dwch odmianach <code>virtex</code> 
  i&nbsp;<code>initex</code>. W&nbsp;wikszoci wspczesnych implementacji
  obie odmiany to zwykle ten sam program, po prostu <code>tex</code> -->
(lub <code>tex.exe</code>), uruchamiany z&nbsp;rnymi parametrami, np.
<code>tex --ini</code> czy <code>tex /i</code> oznacza 
uruchomienie programu <code>tex</code> w&nbsp;celu utworzenia tzw.
<em>formatu</em>.
<p>

TeX zna okoo 300 instrukcji podstawowych (wbudowanych), tworzcych jdro
jzyka. W&nbsp;codziennej pracy uytkownik <em>nie posuguje si</em>
instrukcjami wbudowanymi, poniewa operuj one na zbyt niskim poziomie
abstrakcji. Uytkownik posuguje si instrukcjami (<em>makrodefinicjami</em>,
<em>makrami</em>) zdefiniowanymi za pomoc instrukcji wbudowanych. Zbir
takich instrukcji oraz wzorce dzielenia wyrazw dla rnych jzykw s
czytane podczas uruchamiania <code>tex</code>-a z&nbsp;parametrem 
<code>--ini</code> i,&nbsp;po przetworzeniu,
zapisywane do pliku, ktry nazywamy <em>formatem</em>. Plik formatu ma
zwyczajowe rozszerzenie <code>.fmt</code>.  Powszechnie uywane formaty
to: Plain (format zaprojektowany przez D.E.&nbsp;Knutha), LaTeX, AMSTeX
i&nbsp;ConTeXt.
Istnieje oczywicie wicej formatw i&nbsp;uytkownik ma pen swobod
tworzenia wasnego formatu, przeznaczonego do specyficznych zada.<p>

 <!-- Program <code>initex</code> jest wykorzystywany <em>tylko</em>
 do generowania formatu. -->
Kiedy potrzebujemy wygenerowa format? Najczciej w&nbsp;wypadku
zmiany zestawu potrzebnych wzorcw dzielenia wyrazw, aktualizacji makr
(dotyczy to szczeglnie LaTeX-a) albo uycia nowszej wersji samego programu.
 <!-- Natomiast <code>virtex</code> jest programem wykorzystywanym 
 w&nbsp;normalnej pracy. -->
Pierwsz rzecz, ktr wykonuje program <code>tex</code> (lub 
jego wersja rozszerzona <a href="#extensions"><code>pdftex</code></a>), 
po uruchomieniu, jest przeczytanie formatu. Program umoliwia
przeczanie pomidzy poszczeglnymi wzorcami dzielenia wyrazw, ale nie
potrafi doczy nowego.<p>
We wspczesnych instalacjach uruchomienie programu o&nbsp;nazwie
<code>tex</code> bez podawania dodatkowych parametrw tosame jest 
z&nbsp;uruchomieniem TeX-a wraz z&nbsp;formatem Plain. Z&nbsp;kolei
uruchomienie np. polecenia <code>latex</code> oznacza uruchomienie
TeX-a z&nbsp;formatem LaTeX itp. Z&nbsp;punktu widzenia przecitnego
uytkownika nieistotne jest, czy takie polecenie zapisane jest na dysku 
pod nazw <code>latex</code> (Unix), <code>latex.exe</code> (Windows),
czy <code>latex.bat</code> (DOS).<br>

Wicej o&nbsp;tworzeniu formatw -- patrz:
<a href="#P3B">Generowanie formatw</a>

<p>
Oprcz wersji standardowej programu TeX dostpne s 
jego <a href="#extensions">wersje rozszerzone</a>, wzbogacone o&nbsp;nowe 
elementy funkcjonalne.

<a name=P22>
<h2> Plik rdowy </h2>

Po przeczytaniu formatu, TeX rozpoczyna przetwarzanie dokumentu rdowego.
Dokument rdowy, najczciej majcy rozszerzenie <code>.tex</code> lub
<code>.ltx</code>, to zwyky plik tekstowy (ASCII). TeX nie ma nic wsplnego
z&nbsp;jego utworzeniem czy modyfikowaniem. Dokument rdowy
tworzymy/modyfikujemy za pomoc edytora <code>emacs</code>, <code>vi</code>,
<code>joe</code>, czy jakiego innego przez nas ulubionego. Dla systemw
Windows dostpne s implementacje wymienionych edytorw, a&nbsp;take
wiele innych edytorw tekstowych o&nbsp;statusie <em>public domain</em>
bd <em>shareware</em>. Jeszcze raz
naley podkreli, e edytor musi zapisa plik jako zwyky plik tekstowy.
Dokument rdowy moe by take utworzony automatycznie, np. przez
odpowiedni skrypt Perlowy.  <p>

Plik rdowy zawiera tekst oraz polecenia jzyka TeX.  Jeeli polecenia
opisuj wygld dokumentu, to mwimy o&nbsp;<em>formatowaniu wizualnym</em>,
a&nbsp;jeeli dotycz jego logicznej struktury, to mwimy
o&nbsp;<em>formatowaniu logicznym</em>. Formatowanie logiczne operuje takimi
pojciami, jak tytu rozdziau, tytu punktu, tabela, tytu tabeli, odsyacz
itp.  Formatowanie wizualne to odstpy, stopie i&nbsp;krj pisma, kolory
itp.  Posugujc si TeX-em moemy wykorzystywa oba sposoby formatowania.
W&nbsp;przypadku tworzenia wikszych dokumentw znakowanie logiczne ma
zdecydowan przewag nad wizualnym, zwiksza wygod pracy i&nbsp;jej
wydajno. Formaty LaTeX i&nbsp;AMSTeX umoliwiaj znakowanie logiczne.
Format Plain nie definiuje struktury dokumentu, umoliwia w&nbsp;zasadzie
znakowanie wizualne, ale pozwala uytkownikowi na pen swobod definiowania
dowolnej struktury logicznej i&nbsp;na pene sterowanie procesem skadu.
Innymi sowy: LaTeX (czy AMSTeX) moe by traktowany jako gotowy zbir
szablonw dla wielu typowych dokumentw, podczas gdy Plain wymaga
samodzielnego ich zdefiniowania. <p>

Z&nbsp;reguy na pocztku dokumentu rdowego  
znajduj si instrukcje, ktre powoduj, e zanim TeX rozpocznie 
skadanie jakiegokolwiek tekstu, musi zapozna si z&nbsp;zawartoci 
innych plikw, zawierajcych wymagane makra. Szczeglnie dotyczy to
formatu LaTeX, gdzie obowizkowe jest wczytanie minimum pliku tzw. klasy
dokumentu (patrz: <a href=#P28a>LaTeX: pliki .cls, .clo, .sty i&nbsp;.fd</a>).
 <!-- Rysunek przedstawia schematycznie sposb przetwarzania plikw 
 w&nbsp;przypadku uruchomienia TeX-a z formatem latex, czyli w&nbsp;skrcie 
 przez LaTeX-a. -->
<p>

<a name=P23>
<h2> Pliki .tfm </h2>

S to podstawowe pliki, z&nbsp;ktrych korzysta TeX: musi on mie informacje 
o&nbsp;uytych w&nbsp;dokumencie fontach. Informacje takie nie s zaszyte
w&nbsp;programie, ale znajduj si w&nbsp;plikach z&nbsp;rozszerzeniem
<code>.tfm</code>, zwanych plikami metrycznymi. Tym samym nie ma adnych
ogranicze stosowanych fontw, wystarczy posiadanie odpowiednich plikw
metrycznych.  Dla kadego wykorzystywanego w&nbsp;dokumencie fontu, TeX
z&nbsp;odpowiedniego pliku <code>.tfm</code> pobiera informacje
o&nbsp;wymiarach znakw. Oprcz wymiarw (wysoko, szeroko, gboko
znaku) plik <code>.tfm</code> zawiera informacje o&nbsp;podciciach (kernach)
oraz spjkach (ligaturach). Nie ma natomiast informacji o&nbsp;ksztacie
znakw, poniewa te informacje nie s TeX-owi potrzebne.  Wicej informacji
na temat fontw znajduje si w&nbsp;artykule
 <!-- <a href="http://www.gust.org.pl/doc/fonts/abc">Fontowe ABC</a>. -->
 <a href="fonty/font-abc.html">Fontowe ABC</a>. 
 <p>

Wiele implementacji (np. teTeX) pozwala wygenerowa brakujcy plik 
<code>.tfm</code> ,,w&nbsp;locie'', o&nbsp;ile odnalezione zostan pliki 
rdowe fontu (pliki z&nbsp;rozszerzeniem <code>.mf</code>). Suy do tego 
opisany w&nbsp;kolejnym punkcie program MetaFont.<p>

<a name=P24>
<h2> Program mf </h2>

Do generowania fontw wykorzystywany jest system MetaFont, 
take autorstwa D.E.&nbsp;Knutha. 
Jest to program, ktry tworzy pliki metryczne (<code>.tfm</code>) oraz pliki
zawierajce mapy bitowe, definiujce ksztaty poszczeglnych znakw
na podstawie plikw rdowych. 
Pliki rdowe MetaFont-a (maj one rozszerzenie <code>.mf</code>) 
opisuj znaki w&nbsp;sposb niezaleny od rozdzielczoci czy konkretnego 
urzdzenia drukujcego. 
<p>

Uwaga: znakomita wikszo uytkownikw TeX-a nie ma potrzeby korzystania
z&nbsp;programu MetaFont w&nbsp;inny sposb ni przez jego automatyczne 
uruchamianie do generowania brakujcych fontw. Coraz czciej uywane s
fonty skalowalne Type&nbsp;1 (PostScriptowe), ale warto nieco
wiedzie take i&nbsp;o&nbsp;tym programie.
<p>

System MetaFont, podobnie jak TeX, to jzyk programowania i&nbsp;program
implementujcy go.  
Pliki rdowe <code>.mf</code> przetwarzane s przez program <code>mf</code> 
(w&nbsp;systemach DOS/MS Windows bdzie to <code>mf.exe</code>). 
Pierwsz rzecz wykonywan po uruchomieniu przez program <code>mf</code>  
jest przeczytanie <em>bazy</em>, ktra jest tym, czym dla programu TeX 
jest format.
Plik <em>bazy</em> ma zwyczajowe rozszerzenie <code>.base</code> 
(lub <code>.bas</code>). W&nbsp;standardowym systemie TeX powinny si 
znajdowa dwa takie pliki: <code>plain.base</code> 
i&nbsp;<code>cm.base</code>.
<p>

Po wczytaniu <em>bazy</em> MetaFont utworzy (zwykle) opisany wyej plik
<code>.tfm</code> <em>oraz</em> plik zawierajcy ksztaty poszczeglnych
znakw, zapisany w&nbsp;specyficznym dla sterownikw  TeX-owych bitmapowym
formacie PK.  Mwic cilej, MetaFont tworzy pliki w&nbsp;formacie
<em>generic</em> (<code>.gf</code>), ale w&nbsp;instalacjach TeX-a
automatycznie wywoywany jest program <code>gftopk</code> konwersji 
do bardziej efektywnego formatu PK. Pliki takie maj rozszerzenie <code>.pk</code> lub
<code>.999pk</code>, gdzie <code>999</code> oznacza rozdzielczo fontu.
Przykadowo, font o&nbsp;nazwie <code>plr10</code>, w&nbsp;rozdzielczoci 600
DPI bdzie znajdowa si w&nbsp;pliku <code>plr10.600pk</code>. <p>

Tradycyjne, bitmapowe fonty TeX-owe nie s jedynymi, z&nbsp;ktrych moe 
korzysta TeX, np. moliwe jest korzystanie z&nbsp;fontw PostScriptowych 
lub w&nbsp;formacie TrueType.  <p>

Warto tu zwrci uwag na program MetaPost, bdcy mutacj 
MetaFont-a. Jest to doskonae narzdzie do tworzenia 
grafiki obwiedniowej w&nbsp;postaci rnego rodzaju wykresw, 
schematw czy diagramw (rwnie kolorowych).
<p>

<a name=P25>
<h2> Fonty CM, EC i PL </h2>

D.E.&nbsp;Knuth opracowa zestaw rnych krojw pisma, wzorujc si
na kroju Modern&nbsp;8A firmy Monotype, i&nbsp;udostpni je publicznie.
Fonty te, nazwane Computer Modern, s standardowymi fontami
uywanymi przez TeX-a. Generowane s, oczywicie, za pomoc programu MetaFont.
Jedn z&nbsp;wielu zalet tych fontw jest to, e zawieraj bogaty zestaw
symboli matematycznych oraz e publicznie dostpne s
dodatkowe, optycznie do nich pasujce kroje, umoliwiajce skad 
w&nbsp;wielu alfabetach, nawet tak egzotycznych jak gruziski czy arabski.
<p>

Oryginalne fonty Computer Modern (CM) s 128-znakowe i&nbsp;nie zawieraj
kompletu polskich znakw.  Znaki diakrytyczne, niezbdne do skadu po polsku
i&nbsp;w&nbsp;innych jzykach europejskich, dostpne s w&nbsp;256-znakowych 
fontach European Computer Modern (EC), opracowanych na podstawie fontw CM
przez Joerga Knappena i&nbsp;wiele innych osb. Kada wspczesna dystrybucja
TeX-a zawiera zarwno fonty CM, jak i&nbsp;EC. Ukad znakw w&nbsp;zakresie
kodw 0--127 fontw EC rni si nieco od ukadu CM i&nbsp;w&nbsp;zasadzie
tylko LaTeX zapewnia mechanizmy przeczania si midzy nimi (dla uytkownika
jest to prawie niewidoczne).  Dostpne s ponadto fonty PL, w&nbsp;peni
zgodne z CM, zawierajce dodatkowo wszystkie polskie znaki diakrytyczne oraz
cudzysowy stosowane w&nbsp;polskiej typografii. Fonty CM i&nbsp;PL s
dostpne (w&nbsp;odrnieniu od fontw EC) take w&nbsp;postaci fontw 
PostScriptowych (skalowalnych). <p>

Omwienie dostpnych polskich fontw, przygotowanych specjalnie dla systemu 
TeX, zawarto w&nbsp;artykule
<!-- <a href="http://www.gust.org.pl/doc/fonts/polish_fonts">Polskie fonty komputerowe</a>. -->
<a href="./fonty/index.html">Polskie fonty komputerowe</a>.


<a name=P26>
<h2> Plik .dvi, sterowniki</h2>

Wynikiem pracy TeX-a jest zwykle kilka plikw, z&nbsp;ktrych najwaniejszym 
jest
plik z&nbsp;rozszerzeniem <code>.dvi</code>, ktry moe by wywietlony na
ekranie bd wydrukowany. Plik <code>.dvi</code> zawiera dla kadego znaku na
stronie jego wsprzdne oraz informacj, z&nbsp;jakiego fontu pochodzi dany
znak, nie zawiera natomiast definicji ksztatw znakw. Do wydrukowania lub
wywietlenia na ekranie pliku <code>.dvi</code> potrzebny jest odrbny
program zwany sterownikiem. W&nbsp;systemach Unix takim sterownikiem
ekranowym jest np.  program <code>xdvi</code>, w&nbsp;Windows
<code>dviout</code> lub <code>yap</code>. Dopiero sterownik korzysta
z&nbsp;plikw zawierajcych definicje ksztatw znakw (np. z&nbsp;plikw
PK). <p>

Plik <code>.dvi</code> mona zamieni na plik w&nbsp;formacie PostScript.
Suy do tego program <code>dvips</code>. Wynikowy plik moemy wydrukowa
bezporednio na drukarce PostScriptowej, a&nbsp; take wywietli na ekranie
lub wydrukowa na dowolnej innej drukarce, wykorzystujc interpreter tego
jzyka <a
href="ftp://ftp.gust.org.pl/TeX/support/ghostscript/"><code>Ghostscript</code></a>.
<p>

Uycie docelowego formatu PostScript otwiera wiele nowych moliwoci, 
niemoliwych do realizacji w&nbsp;tradycyjnym systemie TeX/LaTeX. 
Najwaniejsze to: doczanie praktycznie dowolnej 
grafiki (wektorowej, bitmapowej, kolorowej itd.), wykorzystanie 
kolorw w&nbsp;dokumencie czy korzystanie z&nbsp;rnych
krojw pisma w&nbsp;formacie Adobe Type&nbsp;1 (PostScriptowych).
Wicej informacji na temat fontw i&nbsp;grafiki:
 <!-- <a href="http://www.gust.org.pl/doc/fonts/fonts_inst">Instalowanie fontw Type&nbsp;1/True Type</a>. -->
 <a href="./fonty/fonts_inst.html">Instalowanie fontw Type&nbsp;1/True Type</a>
 oraz 
 <!-- <a href="http://www.immt.pwr.wroc.pl/~myszka/grafika/grafika.pdf"> -->
 <!-- <a href="../../guides/polish/grafika.pdf"> -->
 <a href="http://ftp.gust.org.pl/pub/GUST/doc/grafika.pdf">
 Wczanie grafik do dokumentw LaTeX2e</a> (plik PDF, ok. 800kb).
 <p>

<a name=P27>
<h2> Plik .log </h2>

Plik <code>.log</code> zawiera komunikaty i&nbsp;ewentualne ostrzeenia 
TeX-a, wygenerowane podczas kompilacji dokumentu. Przegldanie tego
pliku moe by czsto pomocne w&nbsp;diagnostyce bdw.
<p>

<a name=P28>
<h2> LaTeX </h2> 

LaTeX jest bardzo rozbudowanym zestawem makr, zawierajcym wiele mechanizmw
opisu struktury logicznej dokumentw. Jak wspomniano powyej, zestaw taki,
wraz z&nbsp;wzorcami dzielenia wyrazw, jest wstpnie prekompilowany
i&nbsp;uywany jako tzw. format. LaTeX to obecnie najbardziej 
rozpowszechniony format i&nbsp;dostarczany w&nbsp;kadej dystrybucji
stanowi tym samym wany sadnik systemu TeX. Twrc LaTeX-a jest
Leslie Lamport. Zaprojektowany przez niego zestaw makr zosta ,,zamroony''
jako tzw. LaTeX&nbsp;2.09 i&nbsp;praktycznie nie jest ju uywany.
Obecnie uywany LaTeX to intensywnie rozwijany przez tzw. LaTeX Team
projekt, okrelany jako LaTeX2epsilon (LaTeX2e).

<a name=P28a>
<h3> LaTeX: pliki .cls, .clo, .sty i&nbsp;.fd</h3>

Oprcz informacji z&nbsp;plikw <code>.tfm</code>, LaTeX czyta take 
pliki <code>.cls</code>
i&nbsp;<code>.clo</code> (klasy) oraz <code>.sty</code> (pakiety). Klasa to
plik(i) zawierajcy specyficzne instrukcje suce do sformatowania dokumentu
okrelonego typu, np. ksiki, artykuu czy listu.  Wczytanie pliku klasy
jest w&nbsp;LaTeX-u obowizkowe.  Pliki <code>.sty</code> rozszerzaj
moliwoci LaTeX-a.  Podstawowy LaTeX nie umoliwia np. doczania grafiki,
kolorowania tekstu, automatycznego amania dugich tabel itd. Do wykonania
takich zada su wanie pakiety.  <p>

Klasy i&nbsp;pakiety LaTeX-a s dystrybuowane w&nbsp;postaci plikw
z&nbsp;rozszerzeniem <code>.dtx</code>. 
Plik taki zawiera definicje polece dla LaTeX-a oraz dokumentacj pakietu 
(opis techniczny i&nbsp;podrcznik uytkownika).
Instalacja pakietu dostarczonego w&nbsp;pliku (lub plikach)
<code>.dtx</code> polega na skompilowaniu pliku o&nbsp;nazwie
takiej jak nazwa pliku <code>.dtx</code>,
ale z&nbsp;rozszerzeniem <code>.ins</code> (zwykle plikowi <code>.dtx</code>
towarzyszy odpowiadajcy mu plik <code>.ins</code>):<p>
<code>tex plik.ins</code><p>
W&nbsp;rezultacie otrzymujemy wiele plikw (o&nbsp;rozszerzeniach 
<code>.cls</code>, <code>.sty</code>, <code>.def</code> 
i&nbsp;<code>.fd</code> lub innych
rzadziej spotykanych). Wszystkie takie pliki umieszczamy 
w&nbsp;katalogu, w&nbsp;ktrym LaTeX szuka plikw tego typu
(w&nbsp;strukturze TDS -- patrz niej -- bdzie to podkatalog w&nbsp;ramach
<a href=#P311><code>texmf/tex/latex/</code></a>).
<p>

W plikach z&nbsp;rozszerzeniami <code>.fd</code> znajduj si instrukcje
definiujce dostpne w&nbsp;danej instalacji LaTeX-owej fonty.  Oznacza to,
e w&nbsp;przypadku posugiwania si LaTeX-em, sam plik <code>.tfm</code> nie
wystarczy do tego, eby system potrafi z&nbsp;niego skorzysta.  Konieczne
jest, aby font by ,,zarejestrowany'' w&nbsp;systemie. Rejestracja ta odbywa
si przez zainstalowanie odpowiedniego pliku <code>.fd</code>
w&nbsp;strukturze katalogw przeszukiwanych przez LaTeX-a.  <p>

Aby wydrukowa dokumentacj pakietu, naley skompilowa plik
<code>.dtx</code> (polecenie <code>latex&nbsp;plik.dtx</code>).  Czasem
niezbdne jest dwukrotne, a&nbsp;nawet trzykrotne uruchomienie tego
polecenia, dziki czemu dokumentacja bdzie zawieraa prawidowe odsyacze,
spis treci itp.  <p>

Pliki <code>.dtx</code> i&nbsp;<code>.ins</code> nie s wykorzystywane
w codziennej pracy. Po zainstalowaniu pakietu
mona je usun z&nbsp;systemu. <p>

Polskie opisy wielu pakietw dostpne s
w&nbsp;ramach <a href="./latex2e/latex2e.html">Wirtualnej
Akademii TeX-owej</a>. Poszukiwanie potrzebnego pakietu moe uatwi
<a href="./latex2e/macro/macro_t.html">
zestawienie w&nbsp;ukadzie tematycznym</a>.

<a name=P28b>
<h3> Inne pliki tworzone przez LaTeX-a</h3>

Wymienione poniej pliki pomocnicze s tworzone przez LaTeX-a na danie
uytkownika, tzn. tylko wtedy, gdy dokument zawiera takie opcjonalne elementy,
jak: spisy treci, bibliografie i&nbsp;skorowidze.  Przykadowo, plik
<code>.toc</code> powstanie tylko wtedy, gdy dokument ma zawiera spis treci. 

<h4> Pliki .toc, .lot i&nbsp;.lof </h4>

Powstae w&nbsp;wyniku kompilacji dokumentu LaTeX-owego pliki 
z&nbsp;rozszerzeniami <code>.toc</code>,
<code>.lot</code> oraz <code>.lof</code> zawieraj spisy treci, 
tabel i&nbsp;rysunkw. 
LaTeX przetwarza dokument strona po stronie, dlatego w&nbsp;pojedynczym
przebiegu niemoliwe jest wstawienie spisu treci na pocztku
dokumentu, poniewa jego tre nie jest jeszcze znana. Podobnie ma
si sprawa ze spisami tabel czy rysunkw. 
Rozwizanie tego problemu jest tyle proste, co skuteczne. 
Podczas pierwszej kompilacji do plikw
pomocniczych zapisywane s odpowiednie informacje, ktre s nastpnie
wykorzystywane podczas drugiej kompilacji. Patrz te: 
 <a href="./latex2e/spisy/spis.html">
Spisy w&nbsp;LaTeX-u</a>.
<p>

Podobna technika jest stosowana do wstawienia odsyaczy. 
Informacje niezbdne do ich prawidowego zdefiniowania s 
zapisywane do pliku z&nbsp;rozszerzeniem <code>.aux</code>.
<p>

<h4> Pliki .idx, .ind i&nbsp;.ist </h4>

Plik z&nbsp;rozszerzeniem <code>.idx</code> zawiera hasa skorowidza. 
Hasa te powinny by nastpnie posortowane przez 
program <code>makeindex</code> albo <code>plmindex</code>. 
Drugi z&nbsp;tych programw, bdcy
zmodyfikowan wersj pierwszego, jest zdolny do tworzenia skorowidza
zarwno wedug regu angielskich, jak i&nbsp;polskich. 
Wynikiem dziaania programu
<code>makeindex</code>/<code>plmindex</code> jest 
plik z&nbsp;rozszerzeniem <code>.ind</code>, ktry zawiera
gotowy do przetworzenia przez LaTeX-a skorowidz.  
Postaci tworzonego skorowidza mona sterowa w&nbsp;ograniczony sposb 
za pomoc specjalnych instrukcji zapisanych w&nbsp;pliku 
<code>.ist</code> (<em>index style</em>).
Dodatkowo powstajcy plik <code>.ilg</code> zawiera komunikaty pracy programu
<code>makeindex</code>/<code>plmindex</code>. 
Patrz te 
<a href="./idx/index.html">Wszystko o&nbsp;indeksowaniu</a>.
<p>

<h4> Pliki .bib, .bbl i&nbsp;.bst </h4>

Do przygotowywania spisw bibliograficznych suy program BibTeX. Jest to
narzdzie przydatne dla osb piszcych np. prace naukowe, ktre to prace,
jak wiadomo, zawieraj wiele odwoa do innych dokumentw. Informacja
bibliograficzna jest przechowywana w&nbsp;pliku <code>.bib</code>.  Kada
pozycja jest oznaczona etykiet. W&nbsp;dokumencie LaTeX-owym zamiast penej
treci odwoania wstawiamy etykiet,  ktr podczas kompilacji LaTeX zapisuje
do pliku <code>.aux</code>.  Na podstawie pliku <code>.aux</code> program
BibTeX tworzy spis bibliograficzny, obejmujcy oczywicie tylko te pozycje
z&nbsp;pliku <code>.bib</code>, ktre byy cytowane w&nbsp;dokumencie.  Spis
jest formatowany wedug specyfikacji zawartej w&nbsp;pliku <code>.bst</code>
i&nbsp;zapisywany do pliku <code>.bbl</code>.  Komunikaty programu BibTeX s
zapisywane do pliku <code>.blg</code>.  Dwa kolejne przetworzenia dokumentu
powoduj poprawne sformatowanie bibliografii i&nbsp;odwoa.  Patrz te 
<a href="./prog/bibtex/bibtex.html">Bibliografia w&nbsp;LaTeX-u</a>.
<p>

<a name=extensions>
<h2> Rozszerzone wersje programu TeX </h2>

We wspczesnych dystrybucjach oprcz programu <code>tex</code>
dostpne s jego rozszerzone wersje:

<ul>
<li><b>pdfTeX</b> -- rozszerzenie TeX-a pozwalajce tworzy 
   bezporednio pliki w&nbsp;formacie <code>PDF</code>, w&nbsp;trybie pracy
   tworzcym standardowe pliki <code>DVI</code> pdfTeX jest w&nbsp;peni
   zgodny z&nbsp;programem TeX; pdfTeX wraz z&nbsp;zestawem odpowiednich 
   makr pozwala tworzy interaktywne dokumenty hipertekstowe 
   i&nbsp;atrakcyjne prezentacje; od 2004 roku pdfTeX jest rozwijany jako
   pdfeTeX (patrz niej); obszerne omwienie pdfTeX-a zawiera
artyku G.&nbsp;Sapijaszko:
<a href="http://www.sapijaszko.net/pedeefy.pdf">Tworzenie dokumentw PDF
 przy pomocy LaTeX-a</a> (plik PDF, ok. 1mb).
<!-- <a href="../../guides/polish/pedeefy.pdf">Tworzenie dokumentw PDF
 przy pomocy LaTeX-a</a>; -->
<li><b>eTeX</b> -- TeX rozszerzony o&nbsp;szereg polece pierwotnych, posiada
 m.in. tryb skadu od prawej do lewej (dla m.in. arabskiego i&nbsp;hebrajskiego);
 w&nbsp;trybie zgodnoci pracuje jak standardowy program TeX; 
<li><b>pdfeTeX</b> -- poczenie pdfTeX i&nbsp;e-TeX; w&nbsp;2004&nbsp;r. uzgodniono,
  e pdfeTeX bdzie gwnym ,,motorem'' instalacji TeX-owych i&nbsp;bdzie
  wykorzystywany do generowania i&nbsp;pracy z&nbsp;wikszoci formatw
  (LaTeX, pdfLaTeX, ConTeXt, TeXinfo, MeX itp.), sposb generowania
  formatu bdzie decydowa o&nbsp;domylnym tworzeniu wynikowego pliku
  <code>DVI</code> bd <code>PDF</code>; od roku 2007 <code>pdftex</code> 
i&nbsp;<code>pdfetex</code> to ten sam program;
<!-- <li><b>Omega</b> -- rozszerzenie TeX-a pracujce z&nbsp;fontami ze znakami
   kodowanymi 16-bitowo (Unicode) i&nbsp;pozwalajce na skad w&nbsp;rnych,
   nawet b.&nbsp;egzotycznych jzykach. Projekt ten ostatnio nie jest rozwijany; 
<li><b>Alef</b> -- stabilna wersja Omegi zawierajca rozszerzenia eTeX; -->
<li><b>XeTeX</b> -- intensywnie rozwijana wersja, pracujca w Unikodzie
i&nbsp;korzystajca z&nbsp;fontw systemowych, take OpenType. 
</ul>

<a name=P30>
<h2> TDS </h2>

TDS (ang. <em>TeX Directory Structure</em>) oznacza standardow struktur
katalogw systemu TeX. Wspczesne instalacje TeX-a s w&nbsp;zdecydowanej
wikszoci zgodne z&nbsp;TDS. <p>

W instalacji TeX-owej zgodnej z&nbsp;TDS wszystkie omwione wyej skadniki
systemu <em>oprcz plikw wykonywalnych</em> (i&nbsp;oczywicie oprcz plikw
tworzonych podczas pracy) maj swoje standardowe miejsce w katalogu, ktrego
korzeniem jest katalog <code>texmf-dist</code>. Umiejscowienie tego katalogu
w&nbsp;systemie plikw jest zalene od lokalnej konfiguracji, np.  w systemie
Linux moe to by <code>/usr/local/texlive/texmf-dist/</code>, a&nbsp;w&nbsp;systemie
Windows np.  <code>C:\texlive\texmf-dist\</code>.  Warto tu podkreli, e
z&nbsp;zawartoci katalogu <code>texmf-dist/</code> mog korzysta rne systemy
operacyjne, wystarczy, aby zosta on udostpniony w&nbsp;instalacji sieciowej
lub zamontowany. Innymi sowy: zawarto <code>texmf-dist/</code> jest
<em>niezalena</em> od platformy (komputera i&nbsp;systemu operacyjnego);
katalog z&nbsp;tak sam zawartoci mona mie np. w&nbsp;pracy na maszynie
Sun z&nbsp;systemem Solaris i&nbsp;w&nbsp;domu na PC z&nbsp;Windows bd Linux.
Poniej wymieniono najwaniejsze podkatalogi drzewa <code>texmf-dist/</code>: 
<p>

<dl>
<dt> 
<code>texmf-dist/web2c/</code> 
 <dd>znajduj si tu m.in. pomocnicze pliki do generowania formatw dla 
programu TeX (pdfTeX itp.) i&nbsp;bazy
MetaFonta i&nbsp;MetaPosta oraz <em>pliki konfiguracyjne</em> instalacji.
<a name=P311>
<dt> <code>texmf-dist/tex/</code> 
 <dd>podkatalogi tu zawarte s przeszukiwane przez program TeX, i&nbsp;tak
  np. <code>generic/</code> zawiera biblioteki wspuytkowane przez rne
  formaty;
  <code>latex/</code> zawiera biblioteki klas, stylw, plikw 
  <code>.def</code> i&nbsp;<code>.fd</code> dla LaTeX-a. 
  Inne podkatalogi katalogu <code>tex/</code> zawieraj biblioteki 
  przeznaczone dla innych formatw.
<dt><code>texmf-dist/fonts/</code> 
 <dd>zawiera wszelkiego rodzaju pliki fontowe:
 podkatalog <code>source/</code> to miejsce, w&nbsp;ktrym znajduj si 
 rdowe pliki MetaFonta; <code>type1/</code> zawiera 
 fonty PostScriptowe (pliki <code>.pfa</code> 
 lub <code>.pfb</code>);
 <code>tfm/</code> zawiera pliki <code>.tfm</code>;
<code>enc/</code> pliki przekodowa fontw za <code>map/</code> pliki map 
fontowych.
 Mog te znajdowa si tam inne katalogi,
 np. <code>truetype/</code>, jeeli instalacja 
 wykorzystuje fonty w&nbsp;formacie TrueType. 
<dt><code>texmf-dist/dvips/</code>
 <dd>zawiera pliki konfiguracyjne i&nbsp;pomocnicze dla programu Dvips.
</dl>

Miejsce, w ktrym znajduj si pliki zawierajce fonty bitmapowe 
w&nbsp;formacie PK, jest zalene od konkretnej platformy systemowej 
i&nbsp;dystrybucji. W&nbsp;systemach Unixowych pliki te s czsto generowane
w&nbsp;katalogu udostpnionym do zapisu dla wszystkich uytkownikw
i&nbsp;kontrolowane przez demona <code>cron</code> (po upywie pewnego czasu
s automatycznie usuwane). W&nbsp;instalacjach jednostanowiskowych pliki PK
mog by deponowane w&nbsp;katalogu <code>~/texmf/fonts/pk/</code>&nbsp;.
<p>

Wszystkie pliki programw znajduj si natomiast w&nbsp;osobnym katalogu, 
ktrego pooenie jest zalene od konkretnej platformy 
i&nbsp;dystrybucji. Poniewa jednak s one 
wszystkie <em>w&nbsp;jednym</em> 
miejscu ich odszukanie nie powinno stanowi problemu.
<p>

<!-- Szczegowy opis TDS znajduje si w&nbsp;pliku 
<a href="../../english/tds/tds.html">tds.html</a>
<p>  -->

<a name=web>
<h2>Web2c</h2>

Web2c jest systemem do generowania kompletnego rodowiska TeX-owego
dla rnorodnych platform, nie tylko Unixowych, ale take
Windows. W&nbsp;oparciu o&nbsp;Web2c
zbudowane byy dystrybucje teTeX (Unix, Linux), W32TeX (Windows), a obecnie
dystrybucja wieloplatformowa TeX Live.
Wicej szczegw zawarto w&nbsp;artykule
<!-- <a href="./doc/poczatki/web2c.html">Web2c</a>, -->
<a href="./poczatki/web2c.html">Web2c</a>,
gdzie wymieniono te programy tworzone w&nbsp;tym rodowisku. <p>

[<a href=#CONT>Spis treci</a>]

<P><hr></P>

<a name=P3>
<h1> Jak zacz prac z TeX-em </h1>

[Cz ta na razie zawiera tylko
pobiene omwienie implementacji TeX-a i&nbsp;generowanie formatw.]<br>

<a name=P3A>
<h2>Archiwa TeX-owe</h2>

Oprogramowanie dla systemu TeX gromadzone jest 
na serwerach CTAN (<em>Comprehensive TeX Archive Network</em>)
usytuowanych w&nbsp;<a href="ftp://ftp.dante.de/tex-archive/">Niemczech</a>,
<a href="ftp://ftp.tex.ac.uk/tex-archive/">Anglii</a>
i&nbsp;<a href="ftp://ftp.tug.org/tex-archive/">Danii</a>. Archiwa CTAN
posiadaj wiele kopii (<em>mirror</em>) na caym wiecie, w&nbsp;Polsce
pena kopia dostpna jest na <a
href="ftp://ftp.gust.org.pl/pub/CTAN/">FTP GUST</a>, za 
prace polskich uytkownikw gromadzone s
w&nbsp;<a href="ftp://ftp.gust.org.pl/pub/GUST/">Archiwum GUST</a>.
Na serwerach CTAN i&nbsp;ich kopiach dostpne s implementacje
dla wikszoci obecnie uywanych systemw operacyjnych, a&nbsp;take
bogate archiwa makr, fontw i&nbsp;oprogramowania towarzyszcego.

<a name=P3B>
<h2>Generowanie formatw</h2>

Generowanie formatu polega na uruchomieniu programu <code>tex</code>
(lub pochodnego, np. <code>pdftex</code>)
z&nbsp;parametrem <code>--ini</code> i&nbsp;przetworzeniu odpowiedniego
pliku inicjujcego. Plik taki zawiera najczciej deklaracje wczytania
pliku z&nbsp;makrami, wzorcw przenoszenia wyrazw oraz ewentualne inne 
polecenia dla TeX-a, wymagane 
dla danego formatu. Dziki takiemu podejciu moliwe byo zbudowanie 
programw, ktre uatwiaj generowanie rnorodnych formatw. Programy takie
nie tylko uruchamiaj <code>tex</code>-a, ale te umieszczaj wygenerowany
plik w&nbsp;odpowiednim katalogu instalacji, tworz polecenie uruchamiania
TeX-a (lub jego odmian pdfTeX, eTeX, Omega) z&nbsp;danym formatem, wreszcie
odwieaj baz danych instalacji (co przyspiesza znajdywanie potrzebnych
plikw w&nbsp;codziennej pracy).<p>
W&nbsp;przypadku formatu LaTeX (lub jego wersji pdflatex dla programu 
pdfTeX, tworzcego od razu pliki PDF) niezbdne jest okrelenie wymaganych
w&nbsp;formacie wzorcw przenoszenia wyrazw.
W&nbsp;LaTeX&nbsp;2e zestaw regu przenoszenia wyrazw jest 
deklarowany w&nbsp;pliku o&nbsp;nazwie <code>language.dat</code>,
ktry znajduje si zwykle w&nbsp;podkatalogu 
<code>tex/generic/config/</code> lokalnej konfiguracji systemu
TeX bd gwnego katalogu instalacji. Modyfikacja 
<code>language.dat</code> polega na usuniciu w&nbsp;tym pliku znaku 
`%' przed deklaracj potrzebnych wzorcw (dla jzyka polskiego jest to plhyph.tex) 
i&nbsp;ewentualnym zablokowaniu takim znakiem 
niepodanych deklaracji wzorcw dzielenia wyrazw. Reasumujc, dla
formatu LaTeX (pdfLaTeX) naley najpierw wybra potrzebne wzorce dzielenia wyrazw,
a&nbsp;nastpnie uruchomi generowanie formatu.

<dl>
<dt>
<strong>Dystrybucje oparte na 
<a href="./poczatki/web2c.html">Web2c</a>
(obecnie TeX Live)</strong>
</dt>
<dd>
Pliki formatw znajduj si w&nbsp;katalogu <code>texmf-var/web2c/</code>,
dedykowanym na lokalne
pliki danej instalacji. W&nbsp;podkatalogu <code>web2c/</code> znajduje
si take plik konfiguracyjny <code>fmtutil.cnf</code> dla programu 
<code>fmtutil</code> automatyzujcego generowanie formatw.
Plik ten mona modyfikowa zgodnie z&nbsp;zawartymi w&nbsp;nim wskazwkami,
co zwykle polega na odblokowaniu deklaracji interesujcego nas formatu
(usuniciu znaku komentarza #) bd zablokowaniu deklaracji formatw
niepodanych, po czym, po zapisaniu pliku, 
uruchomienie programu: <code>fmtutil --all </code>
wygeneruje wszystkie zadeklarowane formaty, <code>fmtutil --byfmt 
nazwa_formatu</code> wygeneruje dany format (<code>fmtutil --help</code>
wywietla dostpne opcje). 
<!-- W&nbsp;systemach Unix i&nbsp;Linux
modyfikowanie <code>fmtutil.cnf</code> moliwe jest po uruchomieniu 
programu <code>texconfig</code> i&nbsp;wybraniu menu <code>Formats</code>.
Modyfikacja pliku z&nbsp;deklaracjami wzorcw
przenoszenia wyrazw (dla LaTeX jest to <code>language.dat</code>) 
dostpna jest z&nbsp;kolei z&nbsp;menu <code>Hyphenation</code>.
Po zakoczonej edycji <code>texconfig</code> automatycznie uruchomi
program <code>fmtutil</code> i&nbsp;wygeneruje format(y). -->
Tyle teorii co dzieje si za kulisami. Obecnie w dystrybucji TeX Live 
cay proces generowania formatw zosta zautomatyzowany: po instalacji pakietu
do obsugi danego jzyka aktualizowane s omwione wyej pliki konfiguracyjne,
po czym generowne s pliki formatw dla wszystkich dostpnych odmian-silnikw 
TeX-a.
<p>
</dd>
<dt>
<strong>MiKTeX</strong>
</dt>
<dd>
W dystrybucji tej, od wersji 2.0, wprowadzono menu 
<code>MiKTeX Options</code>, uruchamiajce program <code>mo.exe</code>
(program mona uruchomi take z&nbsp;wiersza polece). W&nbsp;podmenu
<code>TeX Formats</code> mona wybra potrzebny format, po czym,
po naciniciu przycisku <code>Build</code>, wygenerowa go. Moliwe jest
deklarowanie nowych formatw. Deklaracje
formatw s przechowywane w&nbsp;pliku <code>miktex/config/formats.ini</code>
lokalnego (bd, przy jego braku, gwnego) drzewa instalacji. 
Podobnie jak w&nbsp;dystrybucjach opartych
na Web2c, generowanie formatu LaTeX wymaga uprzedniego zadeklarowania
wymaganych wzorcw przenoszenia wyrazw. Suy do tego podmenu
<code>Languages</code> (patrz uwagi zawarte powyej, dotyczce formatu
LaTeX).
<code>MiKTeX Options -- Formats</code> zawiera deklaracje dla polskich 
formatw <code>mex, pdfmex</code>. 
Pliki formatw umieszczane s w podkatalogu <code>miktex/fmt/</code>
lokalnego drzewa instalacji (bd, przy jego braku, gwnego drzewa
instalacji).
</dd>
</dl>

<h3>Tworzenie formatw dla jzyka polskiego</h3> 

Zanim przedstawimy szczegy dotyczce generowania formatw
dla jzyka polskiego, zainteresowanych Czytelnikw zachcamy 
do przeczytania artykuu o&nbsp;problemach zwizanych 
<!-- z&nbsp;<a href="http://www.mimuw.edu.pl/~wolinski/spw.html">kodowaniem -->
z&nbsp;<a href="./poczatki/spw.html">kodowaniem
polskich liter</a>.

<p>
<a href="./poczatki/mex.html">MeX</a>
<!-- <a href="./doc/poczatki/mex.html">MeX</a> -->
<p>
<a href="./poczatki/latex-pl.html">(pdf)LaTeX i&nbsp;polski</a>
<!-- <a href="./doc/poczatki/latex-pl.html">LaTeX i&nbsp;polski</a> -->
<p>
<a href="./poczatki/cont-pl.html">ConTeXt</a>
<!-- <a href="./doc/poczatki/cont-pl.html">ConTeXt</a> -->
<p>

[<a href=#CONT>Spis treci</a>]

<P><hr><P>

<a name=P4>
<h1> Podrczniki dla pocztkujcych </h1>
<ul>
<!-- <li> <a href="../../guides/polish/gentl-pl.pdf"> -->
<li><a href="ftp://ftp.gust.org.pl/pub/GUST/doc/gentl-pl.pdf">
Michael Doob: <em>agodne wprowadzenie do systemu TeX</em>
(t. Stanisaw Wawrykiewicz)</a> -- samouczek dla uytkownikw Plain TeX/MeX,
ale przydatny take bardziej dociekliwym.<br>
<li><a href="ftp://ftp.gust.org.pl/pub/GUST/doc/lshort2e.pdf">
<!-- <li><a href="ftp://ftp.gust.org.pl/CTAN/info/lshort/polish/lshort2e.pdf"> -->
Tobias Oetiker: <em>Nie za krtkie wprowadzenie do systemu LaTeX2e</em>
(t. Janusz Godasz, Ryszard Kubiak, Tomasz Przechlewski)</a> -- cakiem
zgrabne wprowadzenie dla niecierpliwych.
</ul>

<hr>
<em>T. Przechlewski i&nbsp;S. Wawrykiewicz</em><br>
Ostatnie zmiany: 15.05.2014.
</body>
</html>